DİYABETLİ OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?

Transkript

1 DİYABET

2 Diyabet Şekerin vücutta enerji olarak kullanılması ve depolanması için insüline gereksinim vardır. İnsülin şekerin kanda yükselmesini önleyen bir hormondur, midenin arkasında pankreas adlı organın beta hücrelerinde yapılır ve kana salgılanır.

3 Diyabet Yemekten sonra kan şekeri yükselince pankreastaki insülin yapan hücreler uyarılır ve kana insülin verilir. İnsülin kan şekerinin hücre içine girmesini sağlar. Böylece kan şekeri normal düzeyde tutulur, yükselmez. Hücrelere giren şeker burada yakılır ve enerji olarak kullanılır.

4 Diyabet İnsülin eksikliğinde veya etkisizliğinde şeker hastalığı "diyabet" ortaya çıkar. Kanda şeker miktarı artar ve böbreklerden idrarla dışarı atılır. Diyabet: vücudun kan şekerini uygun şekilde kullanamaması ve depolayamamasıdır.

5 DİYABETLİ OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ? Diyabetli kişilerde sıklıkla aşağıdaki belirtiler görülür; Aşırı susama ve su içme Sık sık idrara çıkma Kilo kaybı Aşırı iştah ve çok yeme Bulanık görme Cilt enfeksiyonları İyileşmeyen yaralar Halsizlik

6 Diyabetli, bu şikayetlerden bir veya bir kaçıyla doktora başvurur ya da genel bir kontrol yaptırdığında ortaya çıkar. Hastalıkla baş etmek için öncelikle hastalığı iyi tanımak gerekir.

7 DİYABET TİPLERİ TİP 1 DİYABET - GENELLİKLE GENÇ - GENELLİKLE ZAYIF VEYA NORMAL KİLOLU - TANI KONULDUĞU ANDA İNSÜLİN TEDAVİSİ BAŞLANIR. TİP 2 DİYABET - GENELLİKLE YAŞLI (35-40 YAŞ ÜZERİ) - GENELLİKLE KİLOLU VEYA NORMAL

8 Risk faktörleri Aşırı kilo Dengesiz ve Sağlıksız beslenme Hareketsiz yaşam tarzı Ailede diyabet hikayesi

9 DİYABETTE KONTROL HEDEFLERİ KAN ŞEKERİ AÇ TOK GLİKOHEMOGLOBİN (HbA1C : 3 AYLIK ORT.) %

10 KAN ŞEKERİ NASIL SAĞLIKLI DÜZEYDE TUTULABİLİR? Hergün aynı miktarda yiyerek Yemekleri ve ara öğünleri hergün aynı saatte yiyerek Öğünleri ve ara öğünleri atlamadan Egzersizi hergün düzenli yaparak İlaçları hergün aynı saatte alarak

11 HİPERGLİSEMİ (YÜKSEK KAN ŞEKERİ ) NEDENLERİ Ana ve ara öğünlerde fazla yemek İlaç yada İnsülin dozunun az olması veya unutulması Enfeksiyonlar Egzersizin aksatılması Stresli dönemler

12 HİPERGLİSEMİ BELİRTİLERİ AĞIZ KURULUĞU VE SUSUZLUK SIK İDRARA ÇIKMA SIK ACIKMA YORGUNLUK VEYA UYKU HALİ AÇILAN YARANIN GEÇ İYİLEŞMESİ CİLTTE KURUMA KAŞINTI SIK ENFEKSİYON PUSLU GÖRME AYAKLARDA YANMA KEÇELEŞME HİSSİ CİNSEL FONKSİYON YETERSİZLİĞİ YEMEK KISITLANMADAN HIZLI ZAYIFLAMA

13 HİPERGLİSEMİ VARSA NE YAPILMALIDIR? Beslenme programı İlaç dozları ve alınma zamanı Egzersiz programı Enfeksiyon belirtilerinin olup olmadığı kontrol edilmeli MUTLAKA kan şekeri takibi yapılmalı ve durum tekrar değerlendirilmelidir.

14 HİPOGLİSEMİ (DÜŞÜK KAN ŞEKERİ) ÖĞÜNLERİ DÜZENLİ ALMAMAK ÖĞÜNÜ GECİKTİRMEK VEYA YETERSİZ YEMEK UZUN SÜRELİ VEYA AÇ İKEN EGZERSİZ YAPMAK ŞEKER DÜŞÜRÜCÜ İLAÇ VEYA İNSÜLİNİ SAATİNDE ALMAMAK VE / VEYA YANLIŞ KULLANMAK KUSMA VEYA İSHAL GİBİ DURUMLAR

15 Hipoglisemi belirtileri, hipogliseminin hafif, orta veya ciddi olup olmamasına bağlı olarak değişebilir

16 Hipoglisemi belirtilerini hissetme diyabetliler arasında farklılık gösterebilir. Ancak çoğu diyabetli her zaman aynı hipoglisemi belirtilerini hisseder

17 Hipogliseminin belirtileri genellikle aniden görülür.

18 DÜŞÜK KAN ŞEKERİ BELİRTİLERİ HALSİZLİK GÜÇSÜZLÜK ANİ SOĞUK TERLEME ÜŞÜME VE TİTREME ÇARPINTI BAŞ DÖNMESİ GÖZLERDE UÇUŞMA VE KARARMA ANİ AÇLIK,MİDEDE EZİLME SİNİRLİLİK,DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ DİKKAT DAĞINIKLIĞI AĞIZ ÇEVRESİNDE VE DİLDE İĞNELENME YÜZDE SARARMA

19 DÜŞÜK KAN ŞEKERİ TEDAVİSİ 2-3 ADET KESME ŞEKER VEYA YARIM SU BARDAĞI ŞERBET VEYA MEYVE SUYU ŞEKERLİ GIDANIN ARKASINDAN YAKIN OLAN ÖĞÜN VEYA EK BİR ARA ÖĞÜN YENMELİ ŞUUR KAPALIYSA AĞIZDAN YİYECEK VERİLMEMELİ HEMEN GLUKAGON UYGULANMALI VE / VEYA ACİLE BAŞVURULMALI

20 Diyabette tedavinin amacı kan şekerini normal sınırlarda tutarak diyabete bağlı gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya çıkışını engellemek veya önlemek, yaşam süresini ve kalitesini yükseltmektir.

21 Kan şekerinin sürekli yüksek olmasına bağlı olarak önemli sağlık sorunları gelişebilir.

22 Yüksek Kan Şekeri Sonucu Oluşabilecek Sağlık Sorunları Kalp-damar hastalıkları Böbrek sorunları Göz sorunları Felç Ayak yaraları Duyu kayıpları Sık enfeksiyonlar Yara iyileşmesinde gecikme Cinsel sorunlar

23 Diyabeti kontrol altına almanın ilk adımı onu öğrenmektir.

24 BESLENME TEDAVİSİ EGZERSİZ / AKTİVİTE TEDAVİSİ DİYABETLİ BİREY İLAÇ/İNSÜLİN TEDAVİSİ

25 Beslenme Tedavisini İyi Bir Şekilde Uygulamak Bize Ne Kazandırır? Kan glikozunu normal bir düzeyde tutar Kan yağlarının düzenlenmesini sağlar Uygun vücut ağırlığı sağlar Çocuklarda uygun büyümeyi ve gelişmeyi sağlar Diyabetin komplikasyonlarını (böbrek, göz hasarı ve ayak yaraları, kalp damar hastalıkları, nörolojik bozukluklar, hipoglisemi ve hiperglisemi önler) Yaşam kalitesini ve süresini artırır.

26 ŞEKER HASTALIĞINDA BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

27 1. Besin çeşitliliği sağlanmalıdır.

28 TAHILLAR SEBZELER MEYVELER SÜT ET

29 Besin piramidinde önerildiği gibi vücudun ihtiyacı olan besin öğelerini ( CHO, Protein, yağ, vitamin ve mineral) dengeli bir şekilde almak için çeşitli besinler yenmelidir.

30 2. Günde en az üç ana üç ara öğün beslenilmelidir.

31 Yemeklerin miktarı ve cinsinden daha da önemli olan tüketildiği zamandır. Özellikle 3 ana, 3 de ara öğün düzeninde beslenen diyabetlinin yiyecek miktarlarını da doğru alması ani bir şekilde şeker düşmesi( hipoglisemi) ve şeker yükselmesini (hiperglisemi) önler..

32 3. İdeal vücut ağırlığı korunmalıdır.

33 Şişman kişilerde aşırı kiloya bağlı olarak insülinin etkisi azalmakta ve bu olay kilo artışı ile daha belirgin hale gelmektedir. Yeterli ve dengeli beslenme programıyla ideal ağırlığa ulaşıldığında insülin yeterli hale gelecek ve kan şekerinin normal düzeyde kalmasına yardımcı olacaktır.

34 4. Besinler doğru hazırlanmalı, doğru pişirilmeli ve doğru saklanmalıdır.

35 6. Ekmek ve diğer tahıllar yeterli miktarda tüketilmelidir.

36 7. Posa tüketimi arttırılmalıdır.

37 POSA, Kan şekerini yavaş yükseltir Bağırsak çalışmasını düzenleyerek kabızlığı önler, Tokluk hissi verir ve böylece kilo kontrolünü sağlar, Kanda yağların yükselmesini ve kanser yapıcı maddelerin atılmasına yardımcı olur

38 Diyette POSA Nasıl Daha Fazla Tüketilebilir

39 Beyaz ekmek yerine tam buğday, tam tahıllı, kepekli gibi posalı ekmekler tüketerek

40 Pirinç yerine bulgur,makarna tüketerek

41 Meyve suyu yerine taze meyve, bol salata ve sebze tüketerek,kabuklu yenebilen meyveleri kabuklarıyla tüketerek

42 Bol posalı kuru baklagiller tüketerek diyette posa miktarını arttırabilirsiniz. (haftada 2-3 kez)

43 8. Şeker tüketimi azaltılmalıdır.

44 Şeker, bal, pekmez, reçel, çikolata, şekerleme, meşrubat, kola, hazır meyve suları gibi basit karbonhidratlar kan şekerini hızlı yükselttiği için tüketilmemeli.

45 9. Tuz tüketimi azaltılmalıdır.

46 10. Doymuş yağ tüketimi azaltılmalıdır.

47 Besinlerle alınan fazla yağ ve kolesterol şişmanlığa ve kalp-damar hastalığına neden olabileceğinden sınırlanmalıdır. Bunun için ne yapabiliriz?

48 Etli, tavuklu yemeklere ayrıca pişirirken yağ eklenmemeli. Kendi yağıyla pişirilmelidir. Kırmızı et yerine tavuk, balık, hindi eti daha çok tercih edilmelidir. Haftada 1 2 porsiyon balık tüketilmeli Sakatatlar, salam, sosis, sucuk gibi yağlı besinler yenmemeli Yemekleri pişirirken kızartma yerine ızgara veya fırında pişirme, buğulama tercih edilmelidir. Özellikle diyabetle birlikte kişilerde obezite (şişmanlık) ve yüksek kolesterol görülme sıklığı fazla olduğu için hamur işi, kızartmalar, yağlı besinlerde diyetten çıkarılmalıdır. İçeriği bilinmeyen hazır gıdalar tüketilmemelidir.

49 11. Su ve diğer sıvılar yeterli miktarda tüketilmelidir.

50 12. Kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketilmelidir.

51 13. Alkol ve sigara içilmemelidir. Alkolün kan şekerinde düzensizliklere neden olduğu unutulmamalıdır.

52 14. Tatlandırıcılar. Tatlandırıcıların, cinsine göre günlük en fazla kullanılabilecek miktarlarının farklı olduğu unutulmamalıdır.

53 15.Düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır.

54 EGZERSİZ DÜZENİ HAFTANIN HER GÜNÜ EN AZINDAN 3 GÜNÜ UYGULANMALIDIR. GÜN İÇİNDE MUTLAKA BİR ANA YEMEKTEN 1-2 SAAT SONRA UYGULANMALIDIR. GÜNLÜK DK ARASINDA YAPILMALIDIR. YÜRÜYÜŞ EN RAHAT EGZERSİZDİR.

55 Egzersiz öcesi kontrol listesi Hipoglisemilerin ne zaman ve ne sıklıkla olduğu Egzersiz yoğunluğu ne olmalı (Hafif,orta,ağır) Egzersizin süresi ne kadar olmalı Ana öğünle egzersize başlama arasındaki süre Kan şekerine bakılarak ek karbonhidrata gerek olup olmadığı Egzersiz sırasında hipoglisemiye karşı hazırlıklı olup olmadığı BUNLAR GÖZDEN GEÇİRİLDİKTEN SONRA EKSİKLİK YOKSA EGZERSİZE BAŞLANMALIDIR

56 SPOR VE EGZERSİZDE BESLENME Spor ve egzersizin çeşidi Yavaş tempoda 30 dakika yürüyüş Orta tempoda 1 saat yüzme,tenis,koşu Kan şekeri 100mg/dl üstünde ise 100 mg/dl altında ise 100mg/dl az ise mg/dl arasında ise Yemeniz gereken gıdalar Ek gıdaya gerek yok 1 meyve veya 1 dilim ekmek 1 dilim ekmek + 1 meyve veya 1bardak süt 1 meyve mg /dl arasında ise Ek gıdaya gerek yok Ağır tempoda 1 saat voleybol,basketbol,futbol, spor aletleri ile spor 250 mg/dl üstünde ise 100mg/dl az ise mg/dl arasında ise Spor veya egzersiz yapma Egzersiz veya spor yapma 1 dilim ekmek + 1 meyve veya 1 bardak süt mg /dl arasında ise 1 bardak süt 250 mg/dl üstünde ise Ek gıdaya gerek yok 300 mg / dl üstünde ise Egzersiz veya spor yapma

57 YANLIŞ BİLİNENLER Bitkisel ürünler kullanabilir miyim? CEVAP : Her kulaktan duyduğunuz bitkisel ürün hastalığınızı tedavi etmeyebilir. Bazı bitkilerin yan etkileri olabilir. Kullanılan doz tedavide çok önemlidir. Fazla dozlar, size zarar verebilir. Bu nedenle uzmanına danışmadan herhangi bir bitkisel ürün kullanmayınız.

58 Bazı meyveler bana yasak mı? CEVAP : Hayır. Her türlü meyveden yiyebilirsiniz. Önemli olan meyvelerin porsiyon miktarına dikkat etmektir.

59 Ramazanda oruç tutabilir miyim? CEVAP : Diyabetli bireye açlık yasaktır. Uzun süreli açlık durumunda kan şekeri düşer ve komaya girilebilir. Diyabetli birey kan şekerini dengede tutabilmek için az ve sık yemelidir. Günde 6 öğün beslenmelidir.

60 Diyabetik ürünlerle diyet ürünleri aynı şey midir? CEVAP : Hayır. Diyet ürünlerinin özelliği düşük kalorili olmalarıdır. Üretilirken yağ miktarları azaltılır fakat şeker miktarları değişmez. Diyabetik ürünlerin özelliği ise rafine şeker bulundurmaması bunun yerine tatlandırıcı içermesidir.besinin içine şeker konmayabilir, ancak aşırı yağlı ya da tuzlu olabilir.bu ürünleri tüketmeden önce diyet uzmanına danışın.

61 Diyabetik besinleri istediğim kadar yiyebilirmiyim? CEVAP : Hayır. Ürünün üzerinde bulunan diyabetik sözcüğü o yiyeceğin serbestçe kullanılabileceğini ve yararlı hatta tedavi edebileceğini göstermemektedir. Diyabetik besinler diyete ek olarak değil diğer yiyeceklerin yerine tüketilmelidir. Kullanacağınız ürünle ilgili bir diyet uzmanına danışınız.

62 Unutulmamalıdır ki diyabetli kişinin beslenmesi kişiye özeldir ve bir beslenme ve diyet uzmanı tarafından düzenlenmelidir.

63 Doğru, dengeli ve düzenli yemek yiyin, sağlıklı kalın Mutluluk sizin elinizde

64 TEŞEKKÜRLER