MERSİN DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI KAPASİTE ARTIRIMI PROJESİ (1148,4 MWe-1160 MWm-1916,5 MWt)

Transkript

1 Koza Sokak No: Gaziosmanpaşa / ANKARA Tel : (312) Faks : (312) MERSİN DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI KAPASİTE ARTIRIMI PROJESİ (1148,4 MWe1160 MWm1916,5 MWt) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU Nihai DOKAYÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Ata Mah Cadde 140/A Dikmen ÇankayaANKARA Tel: (312) Faks: (312) ANKARA

2 Proje Sahibinin Adı : Adresi : AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. Koza Sokak No: GaziosmanpaşaANKARA Telefon Numarası : (312) Faks Numarası : (312) Projenin Adı : Proje Bedeli : Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) : Mersin Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı Kapasite Artırımı Projesi (1148,4 MWe1160 MWm1916,5 MWt) 530 Milyon Dolar Mersin İli, Akdeniz İlçesi, Karaduvar Mahallesi,1503 numaralı Parsel Nokta Koordinatlar (UTM ED 50, Zone 36, 6 Derece) X Y Projenin İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone : , Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) nu Hazırlayan Kuruluşun Adı: nu Hazırlayan Kuruluşun Adresi, Telefon ve Faks Numaraları : nu Hazırlayan Kuruluşun Yeterlik Belgesi Numarası, Tarihi : nun Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl): tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Ek1 Listesi, Madde 2, (a) bendi (Toplam ısıl gücü 300 MWt ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri) kapsamında değerlendirilmektedir. DOKAYÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Ata Mah. Kabil Caddesi No:140/A Çankaya/ ANKARA Telefon: (312) Faks : (312) Yeterlik Belgesi No: 82 Veriliş Tarihi: i

3 İçindekiler Tablosu Ekler Tabloların Dizini Şekillerin Dizini Fotoğrafların Dizini Kısaltmalar İÇİNDEKİLER Sayfa ii xi xiii xv xvi xvii I. PROJENIN TANIMI VE AMACI... 1 I.1 Projenin Tanıtımı ve Amacı... 1 I.2 Yatırımın Ömrü... 4 I.3 Yatırımın Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 4 I.3.1 Türkiye nin Artan Enerji İhtiyacı... 5 I.3.2 Mersin İl inin Artan Enerji İhtiyacı... 8 I.3.3 Enerji Kaynaklarının Temin Edilebilirliği ve Çeşitliliği... 8 II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU...10 II.1 Faaliyet Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi,) II.2 Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi) III. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI...18 III.1 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları, 18 III.2 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu,18 III.3 Projenin FaydaMaliyet Analizi III.3.1 Faaliyet Sahibi Açısından FaydaMaliyet Analizi...20 III.3.2 Ülke/Bölge Bazında Fayda Maliyet Analizi...20 III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik,Sosyal ve Alt Yapı Projeleri III.4.1 Su Temini ve Atıksu Arıtma...20 III.4.2 Yangına Karşı Koruma Sistemi...21 III.4.3 Aydınlatma Sistemi...21 III.4.4 Güvenlik Sistemi...21 III.4.5 Barınma...21 III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri olan, ve proje sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.5.1 Ulaşım...21 ii

4 III.5.2 Elektrik Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler...21 III.5.3 Doğal Gaz Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler...21 III.6 Diğer Hususlar IV. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*)...23 IV.1 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) IV.2 Etki alanı içerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Basınç, Sıcaklık, Yağış, Nem Dağılımları, Buharlaşma Durumu, Rüzgar Dağılımı, Enverziyonlu Gün Sayıları)...24 IV Bölgenin Genel İklim Koşulları IV Sıcaklık IV Yağış IV Rüzgar IV Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı IV Bölgesel Buharlaşma Durumu IV Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı IV.2.2 Jeolojik Özellikler (FizikoKimyasal Özellikler, Tektonik Hareketler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi Başlıkları Altında İncelenmesi, 1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Proje Alanının Büyük Ölçekli (1/5.000 veya 1/1.000) Jeolojik Harita Stratigrafik Kolon Kesiti, Harita Ölçekleri, Jejandı, Jeoteknik Etütler, Kuyu Lokasyonlarının Yer ve Kotları, Litolojik Özellikleri ile Jeomekanik Özellikleri Ve Elde Edilecek Verilere Göre Uygulanacak Sistem, Proje Sahasında Yüzeylenen Birimlerin Fiziksel Özellikleri ile Jeolojik, Jeomorfolojik Özellikleri) 42 IV Genel Jeoloji ve Stratigrafi IV Yapısal Jeoloji IV Jeomorfoloji IV Proje Sahası nın Jeolojisi IV Sondaj Çalışmaları IV Şişme ve Oturma ile İlgili Çalışmalar IV Deprem Durumu IV Sıvılaşma Riski IV Su Baskını IV Heyelan Durumu IV.2.3 Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri), 50 IV.2.4 Hidrolojik Özellikler (Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri),...52 IV.2.5 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu...52 IV Toprak Özellikleri iii

5 IV Büyük Toprak Grupları IV Arazi Kullanım Durumu IV Proje Sahasındaki Büyük Toprak Grubu ve Arazi Kullanım Durumu IV.2.6 Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları İle Birim Alan İtibari İle Verimi, Kullanılan Tarım İlaçları ve Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri ve Ekonomik Değeri)...59 IV Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü IV Ürün Deseni ve Üretim Miktarı IV Kullanılan Tarım İlaçları ve Miktarları IV Proje Sahasındaki Tarımsal Faaliyetler IV.2.7 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Korunma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar)...66 IV.2.8 İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri,...70 IV.2.9 Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Doğal Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları ve Haritaları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar Için Alınması Gereken Koruma Önlemleri...70 IV.2.10 Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları,...85 IV.2.11 Termal ve Jeotermal Su Kaynakları...86 IV.2.12 Hayvancılık...86 IV.2.13 Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar vb.), 91 IV.2.14 Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi,...91 IV Hava Kirliliği IV Su Kirliliği IV Gürültü Kirliliği IV.2.15 Diğer Özellikler...95 IV.3 Sosyo Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1 Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İş Gücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal ve Hizmet Üretiminin Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler), IV.3.2 Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), IV İdari Bölünme iv

6 IV Kentsel ve Kırsal Nüfus IV Nüfus Hareketleri ve Göçler IV Nüfus Artış Oranı IV Ortalama Hane Halkı Nüfusu IV Yaş Gruplarının Dağılımı IV Nüfus Yoğunluğu IV Doğumlar ve Doğurganlık Oranı IV.3.3 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), IV.3.4 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.) IV.3.5 Gelir (Bölgede Gelirin Iş Kollarına Dağılımı, İş Kolları İtibari İle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir) IV.3.6 İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus ve Faal Nüfusa Oranı), IV.3.7 Sağlık (Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar) IV.3.8 Diğer Özellikler V. PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER V.1 Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler, V.1.1 Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin Inşası Için Yapılacak Işler Kapsamında (Ulaşım Altyapısı Dahil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere, Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar Ve Makineler, Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Tozun Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler, V Kazı Çalışmaları V Hafriyat Miktarı ve Hafriyat Malzemesinin Nasıl Değerlendirileceği V İnşaat İşlerinde Kullanılacak Makine ve Ekipman V Toz Hesaplamaları V Toz Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler V.1.2 Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet Ve Makineler, V.1.3 Proje Kapsamındaki Ulaşım Alt Yapısı Planı, Bu Alt Yapının İnşası İle İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makinalar Altyapının İnşası Sırasında Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, 110 V.1.4 Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler (Taşıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları), v

7 V.1.5 Taşkın Önleme ve Drenaj Ile Ilgili Işlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, 111 V.1.6 Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atık Suyun Miktar ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye Deşarj Edileceği, Alınacak Önlemler, V Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları ve Temini V Proje Kapsamında Oluşacak Atık Sular ve Bertaraf Yöntemleri V.1.7 Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, V.1.8 Doğal Gaz Boru Hattı Yapılması İçin Gerekli Olan İşlemler V.1.9 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Bunlardan Oluşacak Emisyonlar V.1.10 Proje Kapsamındaki Su Temin Sistemi Planı, Bu Sistemin İnşası İle İlgili İşlemler, Bu İşlemlerde Kullanılacak Malzemeler; Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, İçme ve Kullanma Suyu ve Diğer Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Atık Suların Cins ve Miktarları Deşarj Edileceği Ortamlar, V.1.11 Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, V Evsel Nitelikli Katı Atıklar V Ambalaj Atıkları V Hafriyat Malzemesi Atıkları V Atık Pil ve Akümülatörler V Ömrünü Tamamlamış Lastikler V Tehlikeli Atıklar V Atık Yağlar V Tıbbi Atıklar V İnşaat Dönemi Atık Yönetim Planı V.1.12 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni Ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, (Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Formatın Esas Alınarak Akustik Raporun Hazırlanması) 123 V.1.13 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde Ve Nasıl Temin Edileceği, V.1.14 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, V.1.15 Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, vi

8 V.1.16 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri Vb V.1.17 Diğer Faaliyetler V.2 Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, MekanikElektrik Gücü, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri ve Miktarları V Gaz Türbini V Atık Isı Kazanı (HRSG) V Buhar Türbini V Kondenser (Yoğuşturucu) V Soğutma Sistemi V Desalinasyon Ünitesi V Demineralizasyon Ünitesi V Elektrik Üretimİletim Sistemleri V Doğal Gaz RMS İstasyonu (İnşaat Sahası Dışında) V Diğer yardımcı sistem ve ekipmanlar V.2.2 Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı, V.2.3 Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler Için Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön Işlemler (Arıtma Birimleri Ile KatmaBesleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Ana Akım Şeması, V.2.4 Soğutma (Ana ve Yardımcı Soğutma Suyu) Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması, Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, V.2.5 Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atıksuların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atıksu Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atıksuyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği V.2.6 Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt veya Yardımcı Yakıtın Ne Şekilde Sağlanacağı, Santralın Bakım Çalışmalarına İlişkin Açıklamalar, V.2.7 Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Yakıt Özellikleri, Anma Isıl Gücü, Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, (Baca Gazı Emisyonlarının Anlık Ölçülüp Değerlendirilmesi (OnLine) İçin Kurulacak Sistemler, Mevcut Hava Kalitesinin Ölçülmesi İçin Yapılacak İşlemler) Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, vii

9 Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği vb.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu Da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, V Kullanılacak Yakıt Türleri V Hava Kalitesi Modelleme Çalışması ve Modelin Tanımı V Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veri Seti V Model Sonuçları V.2.8 Santral Dışında Diğer Ünitelerden Kaynaklanan Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Toz Oluşumuna Karşı Alınacak Tedbirler, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler, V.2.9 Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, V Evsel Katı Atıklar V Tıbbi Atıklar V Atık Pil Ve Akümülatörler V Atık Yağlar V Ambalaj Atıkları V.2.10 Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Değerlendirilmesi, V.2.11 Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikleri,Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler, V.2.12 Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler, V.2.13 Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, V.2.14 Karasal Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, V.2.15 Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler, V.2.16 Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler, V.2.17 Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü (Hava, Su, Toprak) Dikkate Alınarak Kümülatif Etkinin Değerlendirilmesi V.2.18 Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği 149 V.2.19 İdari ve Sosyal Ünitelerde İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi viii

10 Karakteristiği Prosesinin Detaylandırılması Ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği, V.2.20 İdari ve Sosyal Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, V Evsel Katı Atıklar V Tıbbi Atıklar V Atık Pil ve Akümülatörler V Atık Yağlar V Ambalaj Atıkları V Tehlikeli Atıklar V.2.21 Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, V.2.22 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri, V.2.23 Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafe, V.2.24 Diğer Faaliyetler V.3 Projenin SosyoEkonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1 Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkânları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanma Durumlarında Değişiklikler Vb, V.3.2 Çevresel FaydaMaliyet Analizi VI. İŞLETME FAALIYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABILECEK VE SÜREN ETKILER VE BU ETKILERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1 Arazi Islahı ve Rekreasyon Çalışmaları, VI.2 Mevcut su kaynaklarına etkiler, VI.3 Hava Emisyonları, VII. PROJENİN ALTERNATİFLERİ VIII. İZLEME PROGRAMI VIII.1 Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahele planı, VIII.1.1 İnşaat Dönemi İçin İzleme Programı VIII Atıksuların İzlenmesi VIII Yüzey Suyu Kalitesinin İzlenmesi VIII Hava Kalitesi Ölçümleri VIII Gürültünün İzlenmesi VIII Bitkisel Toprağın İzlenmesi VIII.1.2 İşletme Dönemi İçin İzleme Programı VIII Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesi VIII Su Deşarjları VIII Toprak İzlemesi VIII Gürültü Kontrolü VIII Deniz Ekolojisi İzleme Çalışmaları ix

11 VIII.1.3 İşletme Sonrası İzleme Programı VIII.1.4 Acil Müdahale Planı VIII Yangın Söndürme ve Koruma Sistemi VIII Deprem Sırasında Alınacak Önlemler VIII Sabotaj Riskine Karşı Alınacak Önlemler VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program IX. HALKIN KATILIMI X. YUKARIDAKI BAŞLIKLAR ALTINDA VERILEN BILGILERIN TEKNIK OLMAYAN BIR ÖZETI XI. SONUÇLAR KAYNAKÇA x

12 EKLER EkA ÇED Olumlu Belgesi( sayılı ve 1830 karar numaralı) EkB Üretim Lisansı EkC ÇED Gerekli Değildir Kararı ( sayılı ve /9198 karar numaralı) EkD Resmi Kurum Yazışmaları 1. AKFEN Enerji Üretim ve Tic. AŞ nin tarihli ve 6150 sayılı EPDK lisans tadili başvuru yazısı 2. TEİAŞ nin tarihli ve 1472 sayılı bağlantı görüşü uygunluk yazısı 3. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü nün tarihli ve 1952 sayılı yazısı 4. AKFEN Enerji Üretim ve Tic. AŞ nin tarihli ve 114/6316 sayılı Nazım ve İmar Planı Değişikliği başvuru yazısı 5. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü nün tarihli ve 5184 sayılı nazım ve imar planları değişikliği onay yazısı 6. T.C. Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü nün tarihli ve 743 sayılı Kanalizasyon şebekesine bağlantı görüş yazısı 7. T.C. Akdeniz Belediye Başkanlığı nın tarihli ve 1350 sayılı evsel katı atık kabul yazısı 8. BOTAŞ Kayseri İşletme Müdürlüğü nün tarihli ve sayılı doğal gaz boru hattı güzergah etüdü yazısı 9. T.C Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarihli ve 67 sayılı yazısı 10. Halkın Katılımı Toplantısına Ait Tutanaklar EkE Formatı EkF Tapu Senedi EkG Tek Hat Şeması EkH Soğutma Suyu Seyrelme Hesapları EkI Harita ve Planlar 1. Genel Vaziyet Planı 2. 1/ Ölçekli Topografik Harita 3. Uydu Görüntüsü Haritası 4. Yakın Yerleşimler ve Sanayi Tesisleri 5. Arazi Varlığı Haritası ve Lejantı 6. Jeoloji Haritası 7. Ölçüm Noktaları Haritası 8. Ava Açık Kapalı Alanlar Haritası 9. Onaylı Nazım ve İmar Planları a. 1/1.000 Ölçekli Uygulamalı İmar Planı b. 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı c. 1/ Ölçekli Nazım İmar Planı xi

13 10. RMS Güzergâh Haritası 11. Yerleşim Planı ve Civar Tesisi ve Yerleşkeleri Gösterir Harita 12. Sağlık Koruma Bandı ve Mesafeleri Gösterir Harita EkJ İş Temrin Planı EkK Hava Kalitesi Modelleme Raporu EkL Mersin Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ( ) Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı ve Tekerrür Eğrileri ile Fevk hadiseleri EkM JeolojikJeoteknik Etüt Raporu EkN Analiz Sonuçları 1. Yüzey Suyu Analiz raporu 2. NO 2, SO 2, HCI ve HF Analiz Raporu 3. PM 10 Analiz Raporu 4. Gürültü Analiz Raporu 5. Deniz Suyu Analiz Raporu EkO Akustik Rapor EkP Bölgesel FloraFauna Envanteri EkR Deniz Ekolojisi Çalışması nu Hazırlayanların Tanıtımı xii

14 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa Tablo I1 Mersin DGKÇS nin Teknik Özellikleri... 2 Tablo I2 Proje Üniteleri... 3 Tablo I3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepYüksek Senaryo)... 6 Tablo I4 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepDüşük Senaryo)... 7 Tablo I5 Mersin İli nde Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı (2011)... 8 Tablo II1 Proje Sahası nın Koordinatları...11 Tablo II2. Proje Kapsamında İnşa Edilmesi Planlanan Binaların Tahmini Büyüklükleri ile Kat Adetleri...17 Tablo III1. Proje nin Tahmini Finans Kaynakları...18 Tablo IV1 Mersin Meteoroloji İstasyonu...24 Tablo IV2 Mersin Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri...25 Tablo IV3. Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları...26 Tablo IV4 Mersin Meteoroloji İstasyonu Yağış Verileri...27 Tablo IV5 Mevsimlere Göre Yağışın Dağılımı...28 Tablo IV6 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık)...29 Tablo IV7. Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...30 Tablo IV8. İlkbahar Mevsimine Ait Rüzgârın Esme Sayısı...31 Tablo IV9 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...32 Tablo IV10 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...33 Tablo IV11. Mersin Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı ( )...36 Tablo IV12.Mersin Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Verileri...37 Tablo IV13 Buharlaşma Değerleri...38 Tablo IV14. Bölgedeki Sayılı Gün Değerleri...39 Tablo IV15. Bölgedeki Sayılı Günler...40 Tablo IV16.Proje Sahası nda Açılan Sondajlara Ait Bilgiler...44 Tablo IV17. Mersin ili Yeraltı Suyu Bölgeleri ve Yıllık Verimleri...50 Tablo IV18. Adana DSİ 6. Bölge Müdürlüğü 2011 yılı su bilançosu...51 Tablo IV19. Tarım Topraklarının İlçeler İtibarıyla Verimlilik Değerleri...53 Tablo IV20. Toprak Reaksiyonu...53 Tablo IV21. Toprak tuzluluğu...54 Tablo IV22. Toprak Kireci...54 Tablo IV23: Organik Madde...55 Tablo IV24. Toprak Fosfor Analiz Sonuçları...56 Tablo IV25. Mersin İli Topraklarının Arazi Kullanım Şekline Göre Dağılımı...57 Tablo IV26. Büyük Toprak Grupları Tablosu...58 Tablo IV27. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Tablosu...58 Tablo IV28. Mersin İli ndeki Tarım Arazilerinin Dağılımı...60 Tablo IV29. Mersin İli ndeki Bitkisel Üretim Miktarı Dağılımı...60 Tablo IV30. Mersin İli ndeki Buğdaygiller Üretim Miktarı...61 Tablo IV31. Mersin İli ndeki Baklagiller Üretim Miktarı...61 xiii

15 Tablo IV32. Mersin İli ndeki Yem Bitkileri Üretim Miktarı...61 Tablo IV33. Mersin İli ndeki Endüstriyel Bitkilerin Üretim Miktarı...62 Tablo IV34. Mersin İli ndeki Meyve Üretimi...62 Tablo IV35. Mersin İli ndeki Örtüaltı Meyve Üretim Miktarı...63 Tablo IV36. Mersin İli ndeki Sebze Üretimi...63 Tablo IV37. Mersin İli ndeki Örtü Altı Sebze Üretimi...64 Tablo IV38. Mersin İli ndeki Süs Bitkileri...64 Tablo IV39. Mersin İli ndeki Kullanılan Pestisitler...65 Tablo IV40. Kullanılan gübre miktarı...65 Tablo IV41. Mersin ili, Kültür Envanteri Tablosu...68 Tablo IV42. Hayvansal Ürünler Üretimi...87 Tablo IV43. Mersin İli Hayvan Varlığı...87 Tablo IV44. Mersin İli Küçükbaş Hayvan Varlığı...88 Tablo IV45. Mersin İli Kümes Hayvanı Sayısı...89 Tablo IV46. Mersin İli Yumurta Üretimi...89 Tablo IV47. Su Ürünleri Üretimi...89 Tablo IV48. Mersin İli Bal ve Balmumu Üretimi...90 Tablo IV49. NO 2, SO 2, HCI ve HF Analiz Sonuçları...91 Tablo IV50. PM10 Ölçüm Lokasyonu...92 Tablo IV51 PM 10 Parametresine ait Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Sınır Değerleri (g/m 3 )...93 Tablo IV52 Proje Sahası na En Yakın Yüzeysel Su Kaynağından Alının Su Numunesi Analiz Sonuçları...93 Tablo IV53. Deniz Suyu Örnekleme Noktası...94 Tablo IV54. Deniz Suyu Analiz Sonuçları...94 Tablo IV55. Gürültü Ölçüm Sonuçları...95 Tablo IV56. Deniz Suyu Örnekleme Noktası...96 Tablo IV57. Deniz Suyu Analiz Sonuçları...97 Tablo IV58. Derinliğe Göre Sudaki Tuzluluk Değişimi...99 Tablo IV59. Proje den Etkilenmesi Beklenen Bölgenin 2012 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Sonuçları Tablo IV60. Kentsel ve Kırsal Nüfuslar Tablo IV61. Ortalama Hane Halkı Nüfusu Tablo IV62. Nüfus Yoğunlukları Tablo IV63. Doğurganlık ile İlgili Göstergeler Tablo IV64. Mersin İl indeki Sinema Ve Tiyatro Salonundan Yararlanılma Durumları Tablo IV65. Mersin İli ndeki Kütüphanelerden Yararlanılma Durumu Tablo IV66. İktisaden Faal Olan Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı (12 yaş ve yukarısı) Tablo IV67. İktisaden Faal Olmayan Nüfus ve Dağılımı Tablo V1. Kullanım Amaçlarına Göre Su Miktarı Tablo V2. Motorinin Kimyasal Özellikleri Tablo V3. İnşaat Makinalarının Saatlik Motorin Tüketimleri Tablo V4. İnşaat Makinalarından Kaynaklanacak Emisyon Tahminleri Tablo V5. İnşaat Aşamasında Oluşması Muhtemel Atıklar ve Atık Kodları xiv

16 Tablo V6 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY EkVIII Tablo 5) Tablo V7. MakineEkipman Listesi Tablo V8. Giriş ve Çıkış Su Sıcaklık Farkları Tablo V9. Doğal Gazın Elementel Analizi Tablo V10. Modelleme Çalışmaları Sonucunda Elde Edilen Tahmini YSK Değerleri* Tablo V11. Modelleme Çalışmaları Sonucunda Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen Tahmini YSK Değerleri* Tablo V12. Mersin DGKÇS Projesi nin Başlıca Fayda ve Maliyetleri Tablo VIII1. İşletme Aşamasında Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesinin İzlenmesi ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil I1 DGKÇS Örnek Proses Akım Şeması... 4 Şekil I2 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepYüksek Senaryo)... 6 Şekil I3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepDüşük Senaryo)... 7 Şekil II1 Proje Sahasını gösteren Yer Bulduru Haritası...12 Şekil IV1. Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( )...25 Şekil IV2. Mersin Meteoroloji İstasyonu Mevsimlik Sıcaklık Değerleri ( )...26 Şekil IV3. Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( )...28 Şekil IV4 Mevsimlere Göre Yağışın Dağılımı...29 Şekil IV5 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü...30 Şekil IV6. Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...31 Şekil IV7 İlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...32 Şekil IV8 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...33 Şekil IV9 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...34 Şekil IV10 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgâr Gülleri...36 Şekil IV11 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü...37 Şekil IV12 Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Bağıl Nem Dağılımı ( )...38 Şekil IV13. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Aylık Buharlaşma Değerleri ( )...39 Şekil IV14. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Sayılı Gün Değerleri ( )...40 Şekil IV15. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( )...41 Şekil IV16. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti (ölçeksiz) 46 Şekil IV17. Mersin İli Deprem Haritası...47 Şekil IV18. Mersin İli Diri Fay Haritası...48 Şekil IV19.. Grid Kareleme Sistemi...71 Şekil IV20.: Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası...74 Şekil IV21. Ölçüm Lokasyonları...98 Şekil IV22. Derinliğe Göre Sudaki Tuzluluk Değişimi Grafiği...99 Şekil IV23. Mersin İli Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV24. Akdeniz İlçesi Yaş Grupları Dağılımı xv

17 Şekil V1. Proje sahası Ulaşım Yolu Şekil V2. RMS Güzergahı Şekil V3. Atık Yönetimi Hiyerarşisi Şekil V4. Bölgenin Trafik Yükü Haritası Şekil V5. Su Çevrim Diyagramı Şekil IX1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması İçin Verilen Gazete İlanları FOTOĞRAFLAR DİZİNİ Sayfa Fotoğraf II1 Proje Sahası ndan Görüntü Fotoğraf II2 Proje Sahası ndan Görüntü Fotoğraf II3 Proje Sahası ndan Görüntü Fotoğraf II4 Proje Sahası ndan Görüntü Fotoğraf II5 Proje Sahası ndan Görüntü Fotoğraf V1 Tipik Prefabrike Denizden Su Alma Yapıları Fotoğraf IX1 Toplantıdan Görüntüler Fotoğraf IX2 Toplantıdan Görüntüler Fotoğraf IX3 Toplantıdan Görüntüler Fotoğraf IX4 Toplantıdan Görüntüler Fotoğraf IX5 Toplantıdan Görüntüler xvi

18 KISALTMALAR % Yüzde 0 / 00 Binde A.Ş. Anonim Şirket ADNKS Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi AKM Askıda Katı Madde Al Alüminyum AMP Acil Müdahale Planı APAKY Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği AYP Atık Yönetim Planı Bern Bern Sözleşmesi (Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi) BOİ Biyolojik Oksijen İhtiyacı BOTAŞ Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi C 3 H 8 Propan C 4 H 10 Etan Ca Kalsiyum cal/cm 3 Kalori/santimetreküp Cd Kadmiyum CEM Sürekli Emisyon İzleme Sistemi CH 4 Metan CITES Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme cm Santimetre CO Karbonmonoksit CO 2 Karbondioksit ÇDP Çevre Düzeni Planı ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği DB DoğuBatı dba AAğırlıklı desibel DGKÇS Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı DOKAYÇED DOKAYÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. DPT Devlet Planlama Teşkilatı EPDK T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ETKB T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. g Gram g/dk Gram/dakika GGD Güney Güneydoğu GSYİH Gayrisafi Yurtiçi Hasılası GWh Gigawattsaat H Hidrojen xvii

19 ha HC HCI He HF HKDYY hm 3 hm 3 /yıl Hpa HRSG İAÇRY K KAF KAKY KDGB Kj/kcal km km/saat km 2 KOİ KSS kv kwh lt/s lt/saat m 2 m 3 m 3 /saat MAATDD MESKİ Mg MGM MKE mm MTA MW MWe MWh MWm MWt N 2 Na NH 4 Hektar Hidrokarbon Hidrojen Klorür Helyum Hidrojen Florür Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Hektometreküp Hektometreküp/yıl Buhar basıncı Atık Isı Kazanı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Potasyum Kuzey Anadolu Fayı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Kuzeydoğugüneybatı Kilojoule/kilokalori Kilometre Kilometre/saat Kilometrekare Kimyasal Oksijen İhtiyacı Küçük Sanayi Sitesi Kilovolt Kilowattsaat Litre/saniye Litre/saat Metrekare Metreküp Metreküp/saat Mersin Atıksu Arıtma Tesisi Deniz Deşarjı Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Magnezyum Meteoroloji Genel Müdürlüğü Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Milimetre Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü Megawatt Megawattelektrik Megawattsaat Megawattmekanik Megawatttermal Azot Sodyum Amonyum xviii

20 NO 2 NO x o C OSB ÖYK ph PM 10 RMSA SKB SKBY SKHKKY SKKY Sm 3 SO 2 T.C. TEİAŞ TM TÜBİTAK TÜİK USEPA vb. Azotdioksit Azotoksitler Santigrat Derece Organize Sanayi Bölgesi Özelleştirme Yüksek Kurulu Power of Hydrogen Partikül Madde Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu (A tipi) Sağlık Koruma Bandı Sağlık Koruma Bandı Yönergesi Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Standartmetreküp Kükürtdioksit Türkiye Cumhuriyeti Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi Trafo Merkezi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Türkiye İstatistik Kurumu Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu Emisyon Faktörlerine Ve benzeri xix

21 I. PROJENIN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) I.1 Projenin Tanıtımı ve Amacı AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. tarafından Mersin İli, Akdeniz İlçesi Karaduvar mahallesi toplam kurulu gücü 1148,4 MWe 1160 MWm 1916,5 MWt olan Mersin Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı (Mersin DGKÇS) kurulması planlanmaktadır. Yatırımcı firma, ilk etapta kurulu gücü 450 MWe olan santral projesi ile ilgili çalışmalarına 2008 yılında başlamış ve söz konusu faaliyete ilişkin üretim lisansı için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu na müracaat etmiştir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği gereğince, 450 MWe gücündeki Mersin DGKÇS Projesi için Özel Formatı na göre Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu hazırlanmış ve tarihinde 1830 karar numaralı ÇED Olumlu Belgesi alınmıştır. (bk.eka) Devam eden süreçte Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan 08/03/2012 tarihinde EÜ/372111/2275 numaralı üretim lisansı alınmıştır.(bk EkB) Yatırımcı firma tarafından yapılan mühendislik çalışmaları kapsamında Proje nin kurulu gücü 570 MWe ye yükseltilmiş ve kapasite artışı için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği gereğince Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmış olup tarihinde ÇED Gerekli Değildir kararı alınmıştır.(bk EkC) Aradan geçen süre içerisinde gelişen teknoloji imkanları doğrultusunda Proje den daha fazla verim almak amacıyla Yatırımcı Firma tarafından tekrar optimizasyon çalışmaları yapılmış ve Proje nin kurulu gücü 1148,4 MWe ye yükseltilmesi planlanmıştır. Bu kapsamda Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) na üretim lisansı tadil başvurusu için müracaat edilmiştir.(bk EkD1) Söz konusu Mersin Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı Kapasite Artırımı Projesi (1148,4 MWe 1160 MWm 1916,5 MWt) tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliği, Ek1 Listesi, 2. MaddeTermik Güç Santralları, (a) bendi Toplam ısıl gücü 300 MWt ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri kapsamında değerlendirilmektedir. Bu nedenle, Özel Kapsam ve Format Belirleme Toplantısı nda verilen formata uygun olarak işbu hazırlanmıştır.(bk EkE) Söz konusu Proje, 1960 lı yıllarda Çukurova Elektrik A.Ş (ÇEAŞ) tarafından Ataş Rafinerisi nde üretilen fueloilin değerlendirilmesi ve bölgenin elektrik ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulmuş olan ve 1994 yılında ÇEAŞ tarafından ekonomik ömrünü tamamladığı gerekçesiyle kapatılan 100 MW kurulu gücündeki Mersin Termik Santralı yerine inşa edilecektir. 1

22 ÇEAŞ tarafından kullanılan ve imtiyaz hukukuna göre faaliyet gösteren Mersin Termik Santralı tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarihli ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile imtiyaz sözleşmesinin sona erdirilmesi üzerine açılan dava neticesinde maliye hazinesi olarak tescil edilmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) nun tarih ve 2011/25 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınan, mülkiyeti maliye hazinesine ait olan santralın kurulacağı taşınmazın, T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi tarafından yapılan varlık satışı yöntemiyle özelleştirmesi sonucunda, ÖYK nun tarih ve 2011/88 sayılı kararıyla en uygun teklifi veren AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş adına satılmasına karar verilmiş ve tarihinde imzalanan Varlık Satış Sözleşmesi ile satış gerçekleşmiştir. İlgili Tapu Senedi EkF de sunulmuştur. Toplam kurulu gücü 1148,4 MWe 1160 MWm 1916,5 MWt olan Mersin DGKÇS da yılda yaklaşık kwh elektrik üretilmesi öngörülmektedir. Proje kapsamında 1. Gaz türbini ile üretilen enerji 154kV gerilimden kablo hattı ile 154 kv Mersin Termik Trafo Merkezi ne, 2. Gaz türbini ve buhar türbini ile üretilen enerji ise 380 kv Mersin Trafo Merkezi ne 380 kv iletim hattı ile bağlanacak ve üreilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sisteme verilecektir. Bağlantı sistemine ait tek hat şeması EkG de TEİAŞ tarafından verilen bağlantı uygunluk yazısı da EkD2 da verilmektedir. Santralda kullanılacak olan doğal gaz Proje Sahası nın 1100 m kuzeybatısından geçen mevcut GaziantepMersin Doğal Gaz İletim Hattı Mersin branşmanı RMS/A dan temin edilecektir. Önerilen projede saatte Sm 3 doğal gaz yakılacaktır. Mersin GaziantepDoğal Gaz İletim Hattı ndan alınan gaz bir basınç düşürme ve ölçme istasyonundan (RMS/A) geçtikten sonra kullanılmak üzere santral binasına iletilecektir. Proje kapsamında ihtiyaç duyulan soğutma suyu denizden sağlanacak olup Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi kullanılacaktır. Tek Geçişli ( Oncethrough ) soğutma sistemi ile denizden m 3 /saat deniz suyu çekilecektir. Mersin Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı nın başlıca teknik özellikleri Tablo I 1 de verilmiştir. Tablo I1 Mersin DGKÇS nin Teknik Özellikleri Parametreler Birim Değer Kurulu Güç MWe / MWm / MWt 1148,4 MWe / 1160 MWm / 1916,5 MWt Gaz Türbini Kurulu Güç MWm / MWe 376 / 372,2 Buhar Türbini Kurulu Güç MWm / MWe 408 / 404 Gaz Türbini Adet 2 Buhar Türbini Adet 1 Atık Isı Geri Kazanım Kazanı Adet 2 Öngörülen Elektrik Üretim Miktarı KWh/yıl Yakıt Tipi Doğal Gaz Yakıt Gereksinimi Sm 3 /saat Kaynak: AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş Mühendislik Dokümanı 2

23 Santralda kurulacak başlıca üniteler Tablo I2 de listelenmiş olup, santralın örnek akım şeması Şekil I1 de verilmiştir. Proje nin Vaziyet Planı Ek I1 de, Topografik Haritası Ek I2 de ve Uydu Haritası da EkI3 te sunulmaktadır. Tablo I2 Proje Üniteleri PROJE ÜNTELERİ Güvenlik Binası İşletme ve Ofis Binası Yardımcı Buhar Kazanı Binası ı Yükseltici Trafo Yakıt Gazı İşleme Sistemi Sirkülasyon Suyu Pompa Binası Dozaj Ünitesi Numune Alma Ünitesi Pompa İstasyonu Genel Servisleri Su Tankı ve Yangın Su Tankı Yoğuşmalı Depo Tankı Soğutma Kuleleri Soğutma Kuleleri Elektrik Binası Elektrikli Klorlama Binası Elektrik Kontrol Binası Deniz Suyu Deşarj Ünitesi Deniz Suyu Pompa Ünitesi GT Giriş Hava Filtresi H 2/N 2/CO 2 Tüpleri Isı Geri Kazanımlı Buhar Kazanı Isı Geri Kazanımlı Buhar Kazanı Bacası Atık Isı Kazanı Besleme Suyu Pompa İstasyonu Dahili Park Yeri Demineralize Su Tankı Demineralize SuTesisi Ana Buhar Hattı Çatısı Ana Trafo (Ana Ünite Transfotmatörü) Bakım Depo Alanı Kombine Çevrim Santralını Çevreleyen Çit Transformatör Alanı Yağ Kuyusu ve Yağ Ayrıştırıcısı Atıksu Toplama ve Nötralleştirme Ünitesi Depo ve Atölye Binası Turbin Binası RMS İçin Ayrılmış Alan 380 kv Şalt sahası (GIS Binası) Kaynak: AKFEN Enerji Üretim A.Ş Mühendislik Dokümanı Proje, kombine çevrim santralı olarak tasarlanmıştır. Kombine çevrim santrallarında elektrik üretimi iki farklı aşamada gerçekleşmektedir. Basıncı arttırılmış havayla karıştırılan doğal gaz, yanma odasında yakılarak gaz türbinlerinden geçirilir, türbinlerle aynı şaft üzerinde bulunan bir jeneratör çevrilir. Böylece birinci kademe elektrik üretilmiş olur. Aynı anda bu yanmadan oluşan sıcak gazlar atık ısı kazanına (HRSG) gönderilerek buhar üretilir. Gerekli basınç ve sıcaklığa ulaşan buhar ise, buhar türbinine gönderilerek türbin döndürülür. Buhar türbiniyle aynı şaft üzerinde bulunan jeneratör vasıtasıyla ikinci aşama elektrik üretimi de tamamlanmış olur. Buhar türbininden çıkan buhar, soğutma suyu ile kondenserde yoğuşturularak suya dönüştürülür. Kondenserin alt bölümünde biriken su, tekrar ısıtılıp buharlaştırılmak üzere 3

24 kazanlara gönderilir. Bu şekilde çevrim tamamlanmış olur 1. Basit Çevrim Santrallarında (Simple Cycle), gaz türbinlerinde yanma işlemi sırasında ortaya çıkan yüksek sıcaklık ve debideki egzoz gazı ya atmosfere bırakılır. Kombine Çevrim Santrallarında (Combined Cycle) ise gaz türbinlerinde yanma işlemi sırasında ortaya çıkan yüksek sıcaklık ve debideki egzoz gazı direkt olarak atık ısı kazanına (HRSG) yüksek sıcaklık, basınç ve debide kızgın buhar üretimi için yönlendirilir ve sonrasında da atmosfere salınır. I.2 Yatırımın Ömrü Şekil I1 DGKÇS Örnek Proses Akım Şeması Proje nin inşaat hazırlık aşaması 22 ay, inşaat dönemi 48 ay ekonomik işletme ömrü ise 25 yıl olup iş temrin planı EkJ de verilmiştir. Bölüm I1 de de bahsedildiği üzere Yatırımcı Firma, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan 08/03/2012 tarihinde EÜ/372111/2275 numaralı üretim lisansını almış ve kapasite artırımı için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) na üretim lisansı tadil başvurusunda bulunmuştur.(bk EkD1) I.3 Yatırımın Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Mersin DGKÇS de yılda ortalama kwh elektrik üretilecek olup 1. Gaz türbini ile üretilen enerji 154kV gerilimden kablo hattı ile 154 kv Mersin Termik Trafo 1 Kaynak: Prof. Dr. Fikret Keskinel, Türkiye de Elektrik Üretimi ve Doğalgaz Kombine Çevrim Santralları, İstanbul Bülten, Sayı 87,

25 Merkezi ne, 2. Gaz türbini ve buhar türbini ile üretilen enerji ise 380 kv Mersin Trafo Merkezi ne 380 kv iletim hattı ile bağlanacak ve üretilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sisteme verilecektir. Bağlantı sistemine ait tek hat şeması EkG de TEİAŞ tarafından verilen bağlantı uygunluk yazısı da EkD2 de verilmektedir Böylece Proje nin gerçekleşmesi ile Türkiye nin artmakta olan enerji ihtiyacının karşılanmasına katkıda bulunulacaktır. Ayrıca Proje nin inşaat ve işletme faaliyetleri boyunca geçici ve sürekli iş imkanları yaratılacak olup yerel ekonominin gelişmesine katkı sağlanması da hedeflenmektedir. Proje nin önem ve gerekliliği, Türkiye nin artan enerji ihtiyacı ve enerji kaynaklarının temin edilebilirlik ve çeşitliliği açısından aşağıdaki bölümlerde incelenmiştir. I.3.1 Türkiye nin Artan Enerji İhtiyacı Ülkemizde, enerji politikalarının ana hedefi, güvenilir, ucuz, kaliteli, temiz ve öngörülen kalkınma hızımız ile sosyal gelişimi destekleyecek şekilde enerji üretiminin sağlanmasıdır. Enerji üretiminde verimliliğin arttırılması ve daha temiz enerji kaynaklarının kullanılmasının yanı sıra, yerli kaynaklar ile kaynak çeşitliliğinin sağlanmasına da özen gösterilmesi, enerji politikalarımızın önemli prensipleridir. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de sanayinin gelişmesine bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Elektrik enerjisi üretimimiz de bu ihtiyaca paralel olarak artmalıdır. Sosyoekonomik kalkınmanın en önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamanında, kalıcı ve yeterli miktarda, ekonomik şartlar ve çevreye olan etkileri de dikkate alınarak temini büyük önem taşımaktadır. Türkiye nin elektrik ihtiyacı çok hızlı bir şekilde artmaktadır. TEİAŞ Genel Müdürlüğü nün elektrik enerjisi talep ve arz miktarlarının belirlenmesine ilişkin yaptığı son tahmin çalışmasına göre Türkiye de 2014 yılı ve sonrasında elektrik enerjisi açığı beklenmektedir 2. Türkiye elektrik enerjisi brüt tüketimi (Türkiye brüt üretimi + dış alım dış satım) 2008 yılında %4,2 artış ile 198,1 Milyar kwh, 2009 yılında ise %2,0 azalarak 194,1 Milyar kwh olarak gerçekleşmiştir. Türkiye net tüketimi (iç tüketim, şebeke kaybı ve kaçaklar hariç) 2008 yılında 161,9 Milyar kwh, 2009 yılında ise 156,9 Milyar kwh olmuştur. Kaynaklar açısından bakıldığında, 2011 yılı itibariyle (geçici rakamlardır), toplam elektrik üretiminin %44,7 si doğal gazdan, %18,2 si yerli kömürden, %22,8 i hidrolik kaynaklardan, %10 u ithal kömürden, %1,7 si sıvı yakıtlardan, %2,1 i rüzgardan ve %0,5 i jeotermal ve biyogazdan sağlanmıştır (Elektrik Üretim Sektör Raporu, EÜAŞ, 2011). TEİAŞ Genel Müdürlüğü nün yaptığı son tahmin çalışmaları, yeni elektrik üretim tesislerinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. TEİAŞ tarafından hazırlanmış olan Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasitesi Projeksiyon Raporu nda yer alan ve Tablo I3 ve Şekil I2 de verilen değerlere göre, 2012 ve 2021 yılları arasında yıllık ortalama elektrik ihtiyacının hızla arttığı görülmektedir. 2 Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyon Raporu ( ), TEİAŞ Genel Müdürlüğü APK Dairesi Başkanlığı, Aralık

26 Tablo I3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepYüksek Senaryo) Yıl Puant Talebi (MW) Artış (%) Enerji Talebi (GWh) Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 Kaynak: Şekil I2 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepYüksek Senaryo) Tablo I3 ve Şekil I2 de verilen yüksek senaryoya göre; 2012 yılında MW olan puant talebinin 2021 yılında MW, GWh olan enerji talebinin ise 2021 yılında GWh civarında olacağı tahmin edilmektedir. Tablo I4 ve Şekil I3 te verilen düşük senaryoda ise; 2012 yılında MW olan puant talebinin 2021 yılında MW, GWh olan enerji talebinin ise 2021 yılında GWh civarında olacağı tahmin edilmektedir. 6

27 Tablo I4 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepDüşük Senaryo) Yıl Puant Talebi (MW) Artış (%) Enerji Talebi (GWh) Artış (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 Kaynak: Şekil I3 Türkiye nin Enerji İhtiyacı Tahmini (Baz TalepDüşük Senaryo) yılları için öngörülen düşük senaryoya göre de yıllık ortalama elektrik ihtiyacı baz talebe benzer artış eğilimi göstermektedir. Bu bağlamda; TEİAŞ, elektrik üretimini arttırarak artan enerji talebine cevap verebilmek için, bir dizi strateji ve politika geliştirmektedir. Bu projeksiyona ulaşılabilmesi ve enerji arz güvenliğinin sağlanması ve sürekliliği açısından; enerji yatırımlarının zamanında devreye alınması gerekmektedir. Aksi takdirde önümüzdeki yıllarda arz açığıyla karşılaşılması kaçınılmaz olacaktır 7

28 I.3.2 Mersin İl inin Artan Enerji İhtiyacı Mersin İl inde 2011 yılı itibarı ile toplam elektrik tüketimi kw saat dır. Kişi başına düşen elektrik tüketimi kw saat, kişi başına sanayi elektrik tüketimi 731 kw saat ve kişi başına mesken elektrik tüketimi ise 638 kw saat tır ( Mersin İli nin elektrik tüketiminin sektörlere göre dağılımı Tablo I5 te sunulmuştur. Tablo I5 Mersin İli nde Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı (2011) Toplam tüketim (MWh) Resmi daire (MWh) Sanayi işletmesi (MWh) Ticarethane (MWh) Mesken (MWh) Tarımsal sulama (MWh) Şantiye (MWh) Sokak aydınlatma (MWh) Diğer (MWh) Kaynak: I.3.3 Enerji Kaynaklarının Temin Edilebilirliği ve Çeşitliliği Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çeşitliliğinin arttırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biridir. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün olduğu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Türkiye, hidroelektrik güç bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Fakat, yağış rejiminin zaman ve yer bakımından oldukça düzensiz olması ve meteorolojik koşullara bağlı olarak sıkça değişim göstermesi nedeniyle, hidroelektrik santralleri enerji arzı güvenirliliği açısından risk taşımaktadır. Bu sebeple, hidroelektrik santralları, baz yük elektrik üretiminde tercih edilmemektedir. Yerli fosil yakıtlar arasında linyit önemli bir yer tutmaktadır. Düşük kalorili linyit, termik santrallarda elektrik üretimi için kullanıma uygun olmasına karşın endüstriyel ya da ısınma amaçlı kullanılması mümkün olmamaktadır. Linyitlerin ısıl değerlerinin düşük, kül ve kükürt oranlarının yüksek olması termik santrallerden kaynaklanan çevre sorunlarının artmasına yol açmaktadır. Ancak gelişmiş emisyon kontrol ve kazanyakma teknolojilerinin kullanılması ve gerekli önlemlerin alınması ile olumsuz çevresel etkilerin minimum düzeye indirilmesi mümkün olabilmektedir. Enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılan diğer bir fosil yakıt ise fueloildir. Fueloilin ısıl değeri yüksek olmasına rağmen, yüksek oranda kükürt ve kül içermesi ve kirletici emisyonlarının yüksek olması nedeniyle tercih edilen bir kaynak değildir. Bunların yanında, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklardan olan rüzgar ve güneş enerjisi ise süreklilik arz etmemekte ve baz yük ihtiyacını karşılamamaktadır. Yukarıda bahsedilen yerel kaynakların yanı sıra, doğal gaz, ülkemizde enerji ihtiyacının karşılanmasında önemli bir yer tutmaktadır. Fosil yakıtlar grubundan hidrokarbon esaslı doğal gaz, yeraltında gözenekli kayaların boşluklarına sıkışmış olarak ya da petrol 8

29 yataklarının üzerinde gaz halinde büyük hacimler şeklinde bulunur. Doğal gaz; %95 metan, düşük oranda etan, propan, bütan ve karbondioksitten oluşan renksiz, kokusuz ve havadan hafif bir gazdır. Kimyasal yapısının basit olması nedeniyle yanma işlemi kolaydır ve tam yanma gerçekleşir. Dolayısıyla; duman, is, kurum ve kül oluşturmaz. Yanması en kolay ayarlanabilen ve yanma verimliliği en yüksek olan yakıttır. Bu özelliği, kullanım kolaylığı ve ekonomik olmasını sağlar. Karbon içeriğinin düşük olması nedeniyle atmosferde zehirleyici olan karbondioksit gazı emisyonu, katı yakıtlara göre 1/3, sıvı yakıtlara göre 1/2 oranında daha azdır ve temiz enerji kaynağıdır. Türkiye de doğal gaz sektörü, doğal gaz ithalatının başlaması ile önemli bir atılım yapmıştır. Yüksek verimi, arz esnekliği, düşük yatırım maliyeti gibi faktörler, özellikle kombine çevrim santrallarında, doğal gaz kullanımını ön plana çıkarmaktadır. Türkiye de ana hat güzergahı dışında doğal gazı, Karadeniz, Ege ve Güney bölgelerine ulaştıran iletim hatlarının gerçekleştirilmesi ve diğer taraftan elektrik üretim kapasitelerinin arttırılması projeleri gibi son gelişmeler, doğal gaza olan talebin giderek artacağını ortaya koymaktadır. Doğal gaz, çevreye zarar vermeyen, havayı kirletmeyen temiz bir enerji kaynağıdır. Doğal gazın bileşiminde kükürt oksitler ve partikül madde (PM) bulunmadığından, yanma reaksiyonları sonucunda kükürt oksitler ve PM gibi hava kirletici yanma ürünleri oluşmaz. Dünyada kullanımı hızla yaygınlaşan doğal gaz, yüksek ısıl değeri ve diğer nitelikleriyle önemli bir tercihe dönüşmektedir. Verimli bir yakıttır. Gaz halinde olması nedeniyle, yanıcı ve yakıcı moleküllerin birleşme şansı fazla olduğu için, daha yüksek bir verimle yakma olanağı vardır. Doğal gaz santralları otomatik olarak kontrol edilmesiyle, hem zaman hem de enerji tasarrufu sağlamaktadır. Devreye girip çıkması daha kısa sürede olduğundan otomatik kontrolle kullanılması daha kolaydır. Ayrıca çabuk monte edilebilir sistemlerle çalışması da avantaj sağlamaktadır. Doğal gazın kullanıldığı sistemlerde yanma kontrolü kolayca yapılabilir ve sabit bir verim elde edilir. Kullanıldıktan sonra kül vs. gibi hiçbir artık bırakmadığından doğal gaz ek masraflar çıkarmamaktadır. Ayrıca, doğal gaz sürekli ve kesintisiz kullanım olanağı vermektedir. 9

30 II. II.1 PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Faaliyet Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi,) Mersin DGKÇS 1960 lı yıllarda Çukurova Elektrik A.Ş (ÇEAŞ) tarafından Ataş Rafinerisi nde üretilen fueloilin değerlendirilmesi ve bölgenin elektrik ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulmuş olan ve 1994 yılında ÇEAŞ tarafından ekonomik ömrünü tamamladığı gerekçesiyle kapatılan 100 MW kurulu gücündeki Mersin Termik Santralı yerine inşa edilecektir. Çukurova Elektrik A.Ş. tarafından kullanılan Termik Santralı ve üzerindeki taşınmazlar, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarihli ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile imtiyaz sözleşmesinin sona erdirilmesi üzerine açılan dava neticesinde maliye hazinesine tescil edilmiştir tarih ve 2011/88 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınan taşınmazlar, T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi tarafından yapılan varlık satışı yöntemiyle tarih ve 2011/88 sayılı kararıyla en uygun teklifi veren AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. ne satılması kararlaştırılmıştır tarihinde Varlık Satış Sözleşmesi imzalanmış olup ilgili Tapu Senedi Ek F de sunulmuştur. Proje sahası, MersinKaraman Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı na göre, büyük alan kullanımı gerektiren kamu kuruluş alanı niteliğine sahiptir. Ancak 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı tarihinde Danıştay tarafından yürütmesi durdurulmuştur. Proje nin Yatırımcı Firma tarafından imar değişikliği için yapılan başvuru kapsamında (bk EkD4) ilgili kurum/kuruluşların görüşleri dikkate alınarak hazırlanan 1/ ölçekli Nazım İmar Planı değişikliği, 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı değişikliği ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı değişikliği teklifi,644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümleri ve 3194 sayılı İmar Kanunun 9. Maddesi kapsamında uygun görülerek tarih ve 195 sayılı Makam Olur u ile re sen onaylandığı ve Mersin il Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü nün tespit edilen ilan yerlerinde ve internet sayfasında otuz gün ilan edilmesi gerektiği Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarihli yazısı ile Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne bildirilmiş olup nazım imar ve uygulama planlarının askı süreci tarihinde başlamıştır. (bk.ekd4 ) Askı süreci tamamlanan bahse konu ölçekli planlar, tarihli ve 4975 sayılı T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlık Makamı Olur u (bk EkD5) ile kesinleşmiş olup onaylı planlar EkI9 da sunulmaktadır tarihinde Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı nın, onaylan nazım ve imar planları doğrultusunda çalışmaları devam etmektedir. Proje Sahası nın yaklaşık 6 km batısında Mersin İl Merkezi ve Mersin Sanayi Sitesi,400 m doğusunda Mersin Büyükşehir Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi, 2,5 km 10

31 doğusunda Soda Sanayi A.Ş., 1,3 km kuzeyinde ATAŞ akaryakıt ürünleri depolama alanı bulunmaktadır. (Bk. EkI4) ve kuzeybatısı kesiminde ise Proje Sahası nın koordinatları, Tablo II1 de, Türkiye deki konumunu gösteren yer bulduru haritası ise Şekil II1 de sunulmaktadır. Proje nin Topografik Haritası EkI2 de ve Uydu Haritası da EkI3 te sunulmaktadır. Buna ilave olarak, Proje Sahası na ait fotoğraflar da Fotoğraf II1, II2, II3, II4 ve II5 te verilmiştir. Tablo II1 Proje Sahası nın Koordinatları Koordinatlar (UTM Zonu: 35 Datum ED50 ) Köşe Nokta No. Kuzey Doğu ,

32 Şekil II1 Proje Sahasını gösteren Yer Bulduru Haritası 12

33 Fotoğraf II1 Proje Sahası ndan Görüntü1 Fotoğraf II2 Proje Sahası ndan Görüntü2 13

34 Fotoğraf II3 Proje Sahası ndan Görüntü3 Fotoğraf II4 Proje Sahası ndan Görüntü4 14

35 Fotoğraf II5 Proje Sahası ndan Görüntü5 15

36 II.2 Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi) Mersin DGKÇS Projesi kapsamında kurulması planlanan üniteler aşağıda verilmiştir: Gaz Türbini Buhar Türbini Atık ısı Kazanı Türbin Binası Jeneratör Kondenser Sürekli Emisyon İzleme Ünitesi GT ve BT için Yağlama Ünitesi Isı Geri Kazanımlı Buhar Kazanı Isı Geri Kazanımlı Buhar kazanı Bacası Ana Buhar Hattı Çstısı Hava Giriş Filtresi Desalinizasyon Tesisi Demineralize Su tankı Demineralize Su Tesisi Elektroklorinizasyon Tesisi Yoğuşmalı Depo Tankı Dozaj Ünitesi Elektrikli Klorlama Binası H 2 /N 2 /CO 2 Tüpleri Su Tankı ve Yangın Su Tankı Yardımcı Buhar Kazanı Binası Yakıt Gazı İşleme sistemi Sirkülasyon suyu Pompa Binası Pompa İstasyonu Genel Servisleri Numune Alma Ünitesi Besleme Suyu Pompa İstasyonu Ana Trafo(Ana Ünite Transformatörü) Yükseltici Trafolar Transformatör Alanı Yağ Kuyusu ve Yağ Ayrıştırıcı Acil Durum Dizel Jeneratörü Soğutma Ünitesi Soğutma Suyu Sistemi Su Alma Yapısı Soğutma Kuleleri Soğutma Kuleleri Elektrik Binası 16

37 Elektrik Kontrol Binası Deniz Suyu Pompa Ünitesi Deniz Suyu Deşarj Ünitesi Atık Su Toplama ve Nötralleştirme Ünitesi İşletme ve Ofis Binası Güvenlik Binası Bakım depo Alanı Depo ve Atölye Binası RMS için Ayrılmış Alan 380 kv Şalt Sahası (GIS Binası) Dahili Park Yeri Proje ünitelerini gösterir Genel Vaziyet Planı EkI1 de sunulmuştur. Bu tesislerin kurulacağı santral sahasının toplam alanı yaklaşık olarak m 2 dir. Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan binaların tahmini büyüklükleri ile kat adetleri Tablo II2 de verilmiştir. Tablo II2. Proje Kapsamında İnşa Edilmesi Planlanan Binaların Tahmini Büyüklükleri ile Kat Adetleri Ünite Kat Uzunluk (m) Genişlik (m) Yükseklik (m) İdari Bina ve Kontrol Binası Atölye ve Depo Binası Atık Isı Kazanı Boru ve Kablo Kanalları Türbin Binası Yükseltici Trafolar Doğal Gaz Basınç Düşürme İstasyonu Güvenlik Binası Yangın Servis Binası Otopark Alanı 60 6 GIS Binası Soğutma Suyu Pompa Binası

38 III. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları, Mersin DGKÇS Proje toplam yatırım bedeli yaklaşık olarak 530 milyon ABD Doları olarak öngörülmektedir. AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş., Proje nin toplam maliyetinin %20 lik kısmını kendi öz kaynaklarından, kalanını ise uluslararası ve ulusal kuruluşlardan sağlanacak krediler ile karşılanacaktır. (bk Tablo III1) Tablo III1. Proje nin Tahmini Finans Kaynakları Proje Kaynakları Bedel (Milyon ABD Doları) 1 ABD Doları = 0,77 Euro) Yüzde Dağılımı (%) Öz Sermaye 86,4 = 66,52 20 Krediler 345,6 = 266,11 80 TOPLAM 432 = 332, Proje nin ekonomik açıdan değerlendirilmesi için yapılan hesaplamalarda aşağıdaki kabuller esas alınmıştır. Santralın ekonomik ömrü 25 yıldır. İşletme giderleri, yakıt, bakımonarım ve doğrudan giderler olarak sınıflandırılmıştır. Bu giderlerin büyük bölümünü doğal gaz harcamaları ve bakım onarım ile finansal masraflar (örneğin faiz vb.) oluşturmaktadır. Bu kabullere göre, yapılan ekonomik analizler ve finansman değerlendirmesi neticesinde, önerilen Mersin DGKÇS Projesi nin ilk 78 yıl içerisinde yatırımın en az %85 ini amorti edeceği belirlenmiştir. Bundan dolayı, Proje nin ülke ekonomisi ve yatırımcı açısından faydalı bir yatırım olduğu sonucuna varılmaktadır. III.2 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu, Mersin DGKÇS Projesi nin gerçekleştirilmesi için arazi hazırlık dönemi 22 ay, inşaat aşaması ise 48 ay olarak planlanmıştır. Proje nin gerçekleşmesi ile ilgili detaylı İş Temrin Planı EkJ de verilmiştir. III.3 Projenin FaydaMaliyet Analizi Herhangi bir proje için yapılan faydamaliyet analizi kapsamında; faaliyet sahibi, önerilen Proje nin içerisinde bulunduğu ülke ve Proje den doğrudan etkilenecek olan bölge ve yerel halkları ayrı ayrı ele almalıdır. Genel olarak önerilen Mersin DGKÇS Proje nin faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Proje ile, yılda yaklaşık olarak kw saat elektrik üretimi gerçekleştirilecektir. Bu sayede sürekli ve güvenilir enerji üretimi ile gelecekte yaşanabilecek arz açığının kapanması için katkı sağlanacaktır. Türkiye nin güvenilir ve kurumsal gruplarından biri olan Proje Sahibi nin gerçekleştirmeyi planladığı Proje, yabancı yatırımcıları Türkiye ye çekecektir. 18

39 İnşaat döneminde 700, işletme döneminde ise 25 kişiye istihdam olanağı sağlayacaktır. Türkiye ve özellikle bölge ekonomisi için sağladığı doğrudan iş imkanlarının yanı sıra, inşaat malzemeleri satan firmalar, makineekipman satan ve kiralayan firmalar, bu ekipmanlara bakım yapan firmalar ile gıda sektörü gibi pek çok iş kolunda çalışan yüzlerce kişiye doğrudan ve dolaylı iş imkanı sağlayacaktır. İthal edilecek tesis ekipmanları dışında, başta inşaat faaliyetleri olmak üzere yerli kaynakların kullanımı ile ekonomiye canlılık kazandırılacaktır. Mersin DGKÇS Projesi nin çevresel maliyetleri ise şöyle sıralanabilir: İnşaat döneminde Proje Sahası na çok yakın yerleşimlerdeki yerel halkın yaşam kalitesi üzerinde kalıcı olmayan sınırlı bazı etkiler (gürültü, toz vb.) yaşanacaktır. EkI5 de yer alan Arazi Varlığı Haritası ndan da görülebileceği gibi, Proje Sahası nın bulunduğu bölge yerleşim alanı özelliğine sahip olup tarım arazisi niteliği taşımamaktadır. Proje Sahası için seçilen alan, orman alanları dışında yer almaktadır. Böylelikle, öngörülen Proje den kaynaklı orman kaybı olmayacaktır. Proje Sahası, ekolojik karakteristikler ve biyoçeşitlilik açısından özel bir öneme sahip değildir. Dolayısıyla, bu konuda ciddi bir kayıp yaşanmayacaktır. Proje Sahası, içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında yer almamaktadır.. Bu açıdan Proje nin inşaat faaliyetlerinin yüzey sularına ve etkisinin olması beklenmemektedir. Proje Sahası nda tabiat varlığı açısından koruma statüsünde bulunan herhangi bir alan bulunmamaktadır. Benzer şekilde tarihi, arkeolojik ve kültürel miras açısından herhangi bir koruma alanı da bulunmamaktadır. Dolayısıyla bahsedilen açılardan da önemli bir kayıp yaşanması beklenmemektedir. Çevresel açıdan bakıldığında önerilen Proje nin olası çevresel etkileri; i) hava emisyonları, ii) sıvı atıklar ve iii) katı atıklar başlıkları altında incelenmelidir. Proje den kaynaklı baca gazı emisyonları, ilerleyen bölümlerde anlatılacağı gibi hem münferit hem de kümülatif olarak yapılan hava kalitesi modelleme çalışmasında değerlendirilmiş olup, önerilen tesisin baca gazı emisyonlarının ilgili mevzuatta belirlenen sınır değerlerin altında olduğu görülmektedir. Santraldan kaynaklı evsel ve endüstriyel nitelikli atıksuların tümü tekniğine ve ilgili mevzuata uygun şekilde arıtılacak olup, bu konuda önemli bir çevresel etki beklenmemektedir. Konu hakkındaki ayrıntılı bilgiler Bölüm V.2 de verilmektedir. Mersin DGKÇS Projesi nden kaynaklanacak başlıca katı atıklar; evsel nitelikli katı atıklar ile inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında oluşacak atıklardır. Oluşacak bu katı atıklar için, ilgili mevzuat gereğince belirlenen bertaraf yöntemleri uygulanacaktır. Bu konudaki ayrıntılı bilgiler Bölüm V.1 ve V.2 de verilmektedir. 19

40 III.3.1 Faaliyet Sahibi Açısından FaydaMaliyet Analizi Proje nin ekonomik açıdan değerlendirilmesi için yapılan hesaplamalarda; işletme giderleri, yakıt, bakımonarım ve doğrudan giderler dikkate alınmıştır. Bu giderlerin büyük bölümünü doğal gaz harcamaları ve bakım onarım ile finansal masraflar (örneğin faiz vb.) oluşturmaktadır. Bölüm III.1 de de bahsedildiği üzere yapılan ekonomik analizler ve finansman değerlendirmesi neticesinde, önerilen Mersin DGKÇS Projesi nin ilk 78 yıl içerisinde yatırımın en az %85 ini amorti edeceği belirlenmiştir. Bundan dolayı, Proje nin ülke ekonomisi ve yatırımcı açısından faydalı bir yatırım olduğu sonucuna varılmaktadır. III.3.2 Ülke/Bölge Bazında Fayda Maliyet Analizi Türkiye nin endüstriyel ve ekonomik gelişimi, hızla artan enerji talebinin karşılanmasına bağlıdır. Ülkemizin enerji üretim kapasitesine yapılacak ekonomik ilavelerin, yerli sanayinin gelişimine olumlu yönde katkıda bulunacağı açıktır. Türkiye nin enerji politikası, ülkenin ekonomik ve sosyal açıdan sağlıklı gelişmesini desteklemek amacıyla, doğru zamanda tüm kullanıcılarına güvenilir, iyi kalitede ve temiz enerji sağlanmasıdır. Bu amaçla, tüm yerli ve ithal enerji kaynaklarının kullanılması, tüm yerliyabancı, özelkamu yatırım ve finans olanaklarının, birincil ve ikincil enerji taleplerini karşılamak için gereken enerjiyi ekonomik ve güvenilir bir şekilde sağlaması beklenmektedir. Elektrik üretiminde süreklilik ve güvenirliğin sağlanması ülkemizin gelişimine katkıda bulunacaktır. Proje nin gerçekleştirilmesi halinde, bölgedeki ekonomik gelişme ve istihdam olanağında artış olacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında yöreden karşılanacak personel, malzeme ve hizmet ihtiyaçları bölge ekonomisine olumlu katkı sağlayacaktır III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik,Sosyal ve Alt Yapı Projeleri III.4.1 Su Temini ve Atıksu Arıtma Proje nin inşaat aşamasında gerekli olan kullanma suyu ihtiyacı mevcut şebeke sisteminden sağlanacak olup içme suyu ihtiyacı ise damacanalarla sağlanacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atık suların, Proje Sahası nın yakınında yer alan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilmesi planlanmaktadır (bk EkD6). Proje nin işletme aşamasında ihtiyaç duyulan soğutma suyu denizden sağlanacaktır.. İdari bina, bahçe sulama ve yangın söndürme suyu ihtiyaçlarının da denizden çekilen soğutma suyu ile karşılanması öngörülmüştür. Denizden alınan soğutma suyu daha sonra SKKY hükümlerine uygun olarak sıcaklığı kontrol edilerek denize verilecektir. 20

41 Mersin DGKÇS Derin Deniz Deşarjı Sistemi için Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarih, B.09.0.ÇYG /1239 sayı ve 2012/9 no lu Derin Deniz Deşarjı Tesisi Proje Onayı Genelgesi uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na proje onay başvurusunda bulunulacaktır. III.4.2 Yangına Karşı Koruma Sistemi Olası yangınların önlenebilmesi için, Mersin DGKÇS Projesi kapsamında, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik uyarınca uygun bir yangın ikaz ve koruma sistemi kurulacaktır. III.4.3 Aydınlatma Sistemi Tesis içi ve dışı aydınlatma sistemine ek olarak, santral bacasının tepesine uyarı ışığı konulacaktır. Acil durumlar dikkate alınarak, tüm tesis acil aydınlatması, acil durum güç hattına bağlanacaktır. III.4.4 Güvenlik Sistemi Proje dahilinde, santral sahasının güvenliğini sağlamak üzere gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Bu amaçla yapılacak çalışmalar arasında, sahaların tel örgü ile çevrilmesi ve gerek görülmesi halinde santral binasının içini ve yakın çevresini sürekli kontrol altında tutabilmek amacıyla kapalı devre görüntüleme sisteminin kurulması sayılabilir. III.4.5 Barınma Santralın arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında çalışacak personelin büyük bir bölümü yörede kendi olanakları ile barınacak, bu imkanı olmayanlar için ise Proje Sahası nda içerisinde inşa edilecek olan prefabrik binalarda konaklama imkanı sağlanacaktır. Santralın işletme aşamasında çalışacak personelin tümünün konaklama ihtiyacı ise yöredeki yerleşim birimlerinde olacaktır. III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri olan, ve proje sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.5.1 Ulaşım Proje Sahası na ulaşım asfalt yollar ile sağlanacaktır. III.5.2 Elektrik Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler Proje kapsamında 1. Gaz türbini ile üretilen enerji 154kV gerilimden kablo hattı ile 154 kv Mersin Termik Trafo Merkezi ne, 2. Gaz türbini ve buhar türbini ile üretilen enerji ise 380 kv Mersin Trafo Merkezi ne 380 kv iletim hattı ile bağlanacak ve üretilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sisteme verilecektir. Bağlantı sistemine ait tek hat şeması EkG de TEİAŞ tarafından verilen bağlantı uygunluk yazısı da EkD2 de verilmektedir III.5.3 Doğal Gaz Bağlantıları ile İlgili Düzenlemeler Santralın yılda yaklaşık saat çalışması öngörülmekte olup da saatte yaklaşık Sm 3 doğal gaz yakılması planlanmaktadır Santralda kullanılacak olan doğal gaz Proje Sahası nın yaklaşık m kuzeybatısından geçen GaziantepMersin Doğal Gaz 21

42 İletim Hattı Mersin Branşmanı RMS/A dan temin edilecektir. III.6 Diğer Hususlar Bu kısımda başka bir husus bulunmamaktadır. 22

43 IV. PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) IV.1 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek). ÇED çalışmalarının önemli aşamalarından biri, projenin etki alanının sınırlarının belirlenmesidir. Bazı küçük ölçekli projelerde, önerilen Proje nin fiziksel sınırları içerisindeki çevresel değişimlerin incelenmesi yeterli olmaktadır. Büyük çaplı projeler ise fiziksel sınırlarının ötesinde önemli (olumlu veya olumsuz) etkilere sebebiyet verebilmektedir. Bu gibi durumlarda, biyofiziksel (su, hava ve toprak) çevreye olan etkilerin yanı sıra, Proje Sahası na yakın yerleşim yerlerinde yaşayan halk üzerine olan sosyal, kültürel ve ekonomik etkilerin yeterli bir şekilde değerlendirilebilmesi için; Proje Sahası nın çevresinde yer alan yerleşim yerleri ile Proje den etkilenmesi olası endüstriyel tesisleri de (varsa) içine alacak şekilde geniş bir alanın proje etki alanı olarak belirlenmesi gerekmektedir. Mersin DGKÇS Projesi, bu şekilde fiziksel sınırlarının ötesinde bir etki alanı içerisinde ele alınarak değerlendirilmesi gereken bir projedir. Proje den etkilenecek alanın belirlenebilmesi için, Proje den kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkiler olup Proje etki alanı faaliyetin hava kalitesi modellemesi, florası, faunası, gürültü, istihdam, hizmet, tarım, orman alanları, sanayi tesisleri vb. etkenler göz önüne alınarak seçilmiştir. Proje nin çevresel etkilerini değerlendirmek için, arazi hazırlığı, inşaat ve işletme aşamaları göz önüne alındığında, kısa ve uzun dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusu olacaktır. Arazi hazırlığı ve inşaat aşamasındaki çevresel etkiler kısa süreli olup, etkileri geçicidir. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detay bilgiler, Bölüm V.1 ve V.2 de verilmiştir. Mersin DGKÇS Projesi nin etki alanı belirlenirken, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek2.b.1 de belirtilen etki alanı tanımı göz önüne alınmıştır. Buna göre, inşası planlanan tesisin baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alan (7 km x 7 km), etki alanı olarak tanımlanmaktadır. Bu Proje kapsamında, planlanan baca yüksekliği, 60 m dir. Hava Kalitesi Modelleme çalışmasında etki alanını da kapsayan 7,5 km x 7,5 km lik bir alan, çalışma alanı olarak kullanılmıştır (bk. EkK). (*)Bu bölümde Proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. 23

44 IV.2 Etki alanı içerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Basınç, Sıcaklık, Yağış, Nem Dağılımları, Buharlaşma Durumu, Rüzgar Dağılımı, Enverziyonlu Gün Sayıları) Bir kaynaktan atılan kirleticilerin atmosferde dağılımında, gerek yerel ve gerekse bölgesel ölçekli meteorolojik ve iklimsel özellikler önemli rol oynamaktadır. Kirleticilerin çevreye olan etkilerinin anlaşılması, kısa ve uzun dönemli meteorolojik faktörlerin etkilediği yerel ve bölgesel iklim koşullarını incelemek yoluyla mümkün olmaktadır. Yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı bu kısımda, önerilen Proje Sahası na en yakın yerleşim yerlerinde yapılan hava kalitesi ölçümleri ve Proje Sahası iklimini oluşturan meteorolojik koşullar incelenerek özet bir değerlendirme sunulmuştur. Bölgenin mevcut meteorolojik durumunun değerlendirilmesinde Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden elde edilen Mersin Meteoroloji İstasyonu na ait Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ( ) verileri kullanılmıştır (bk. EkL). IV Bölgenin Genel İklim Koşulları Proje Sahası nın yer aldığı Mersin İli nin kıyı kesimleri Akdeniz iklimine sahiptir. Kıyıdan içeri doğru gidildikçe kara iklimi hakimiyeti görülür. Kıyılarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Yüksek yerlerde yazlar serin ve kurak, kışların soğuk ve kar yağışlı geçtiği belirlenmiştir. Yıllık toplam yağışların yarısı kış aylarında diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Yaz aylarında yaklaşık 23 aylık dönemde yağış gözlenmemektedir. Ayrıca, yıl içinde kar yağışlarına rastlanmamaktadır. Yerel iklim koşullarını belirlemek amacıyla, Tablo IV1 de konumuna dair bilgi yer alan Mersin Meteoroloji İstasyonu nda kaydedilen uzun yıllara ait veriler değerlendirilmiştir. Tablo IV1 Mersin Meteoroloji İstasyonu Çalışma Süresi Enlem 36 Boylam 34 Yükseklik 3 m Kaynak: Meteoroloji İGenel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) IV Sıcaklık Mersin Meteoroloji İstasyonu ndan elde edilen verilere göre, yılları arasında kaydedilen yıllık ortalama sıcaklık 19,3 o C dir. Bölgede kaydedilen ortalama yüksek sıcaklık 23,10 o C, ortalama düşük sıcaklık ise 15,3 o C dir. Mersin İli nde kaydedilen aylık ortalama, ortalama yüksek ve ortalama düşük sıcaklıklar Tablo IV2 ve Şekil IV1 de gösterilmektedir. 24

45 Sıcaklık oc AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. Tablo IV2 Mersin Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri Aylar Aylık Ortalama Sıcaklık ( o C) Ortalama Yüksek Sıcaklık ( o C) Ortalama Düşük Sıcaklık ( o C) Ocak 10,40 14,90 6,60 Şubat 11,10 15,60 7,20 Mart 13,90 18,20 9,70 Nisan 17,70 21,60 13,50 Mayıs 21,50 24,80 17,30 Haziran 25,30 28,10 21,30 Temmuz 28,00 30,80 24,50 Ağustos 28,50 31,50 24,70 Eylül 25,90 30,10 21,60 Ekim 21,50 26,90 17,10 Kasım 15,90 21,30 11,90 Aralık 11,80 16,50 8,10 Ortalama 19,30 23,10 15,30 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) Aylar Ortalama En yüksek En düşük Şekil IV1. Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Şekil IV1 den de görüleceği üzere, aylık sıcaklık değerleri Ocak ayından Ağustos ayına kadar düzenli olarak artmakta, Eylül ayından Aralık ayına kadarsa düzenli olarak düşmektedir. En soğuk ay olan Ocak ayında ortalama hava sıcaklığı 10,4 o C mertebesindedir. Temmuz ve Ağustos ayları en sıcak aylar olup, ortalama sıcaklık 28,0 o C civarında seyretmektedir. 25

46 Sıcaklık (oc) AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. Mersin İli nde yılları arasında ölçülmüş en düşük hava sıcaklığı 3,0 o C (28 Şubat 1985) ve en yüksek hava sıcaklığı ise 38,5 o C (30 Eylül 1999) dir. Bölgenin sıcaklık gün sayıları Tablo IV3 de verilmektedir. Tablo IV3. Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları Sıcaklık Rasat Süresi (yıl) Ortalama Gün Sayısı > 20 O C ,8 > 15 O C ,7 > 10 O C ,1 > 5 O C ,4 < 0,1 O C 43 1,5 < 3 O C 43 0,2 < 5 O C 43 0 < 10 O C 43 0 < 15 O C 43 0 < 20 O C 43 0 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Sonbahar Kış İlkbahar Yaz Şekil IV2. Mersin Meteoroloji İstasyonu Mevsimlik Sıcaklık Değerleri ( ) 26

47 Şekil IV2 de verilen mevsimlik sıcaklık değerlerine bakıldığında, en sıcak mevsim olan yaz mevsiminde ortalama sıcaklık 27,3 o C dolaylarındadır. Bunu 21,1 o C ile sonbahar ve 17,7 o C ile ilkbahar mevsimleri izlemektedir. En soğuk mevsim olan kış mevsiminin ortalama sıcaklık değeri ise 11,1 o C dolaylarındadır. IV Yağış Proje Sahası ve çevresinde kaydedilen yağışların dağılımı, türü ve miktarı, kirleticilerin yaş çökelme miktarlarını etkilediğinden önem taşımaktadır. Bundan dolayı, yöredeki yağış rejiminin belirlenmesinde Mersin Meteoroloji İstasyonu tarafından kaydedilen 42 yıllık yağış verileri kullanılmıştır. Buna göre, bölgedeki yıllık ortalama toplam yağış miktarı 579,3 mm dir. Bölgenin toplam yağış ortalaması ve maksimum yağış miktarları Tablo IV4 ve Şekil IV3 de verilmiştir. Tablo IV4 Mersin Meteoroloji İstasyonu Yağış Verileri Aylar Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Ocak 102,4 109,0 Şubat 78,0 102,0 Mart 53,8 80,8 Nisan 38,1 48,6 Mayıs 22,7 49,4 Haziran 9,8 29,7 Temmuz 8,0 58,8 Ağustos 4,4 30,3 Eylül 7,0 41,2 Ekim 41,9 50,1 Kasım 80,3 86,4 Aralık 132,9 175,4 Yıllık 579,3 175,4 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 27

48 Yağış miktarı (mm) AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş Aylar Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Şekil IV3. Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) Söz konusu dönemdeki aylık ortalama toplam yağış miktarları göz önüne alındığında, ortalama en çok yağışın 175,4 mm ile Aralık ayında, en az yağışın ise 4,4 mm ile Ağustos ayında olduğu görülmektedir. Yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı ise 0,2 dir. Tablo IV5 de verilen mevsimsel yağış dağılımına göre, en yağışlı mevsim olan kış mevsiminde yıllık toplam yağışın % 54,08 i görülmektedir. En kurak mevsim olan Yaz mevsiminde ise yıllık toplam yağışın sadece % 3,83 ü görülmektedir. Mevsimlere göre yağışın dağılımı Şekil IV4 de verilmektedir. Tablo IV5 Mevsimlere Göre Yağışın Dağılımı Mevsimler Yağış Miktarı (mm) Yüzdesi Kış 313,3 54,08 İlkbahar 114,6 19,78 Yaz 22,2 3,83 Sonbahar 129,2 23,1 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 28

49 20% 4% 22% 54% Sonbahar Kış İlkbahar Yaz Şekil IV4 Mevsimlere Göre Yağışın Dağılımı Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı ve tekerrür eğrileri EkL de sunulmuştur. IV Rüzgar Bölgedeki hakim rüzgâr hız ve yönünün belirlenmesi amacıyla, Mersin Meteoroloji İstasyonu tarafından yılları arasında toplanan rasat bilgileri değerlendirilmiştir. Uzun yıllar ölçümlerine göre, bölgede hakim rüzgar yönleri kuzey ve güneygüneybatıdır. Mersin Meteoroloji İstasyonu tarafından yapılan ölçümler sonucunda uzun yıllar yıllık ortalama rüzgar hızı 2,2 m/s dir. 42 yıllık ölçümler sonucunda bölgede birinci derece hakim rüzgar yönü KKB (kuzeykuzeybatı), ikinci derece hakim rüzgar yönü ise GGB (güneygüneybatı) olarak tespit edilmiştir. Söz konusu ölçüm dönemi içinde yıllık ortalama 4,9 gün fırtınalı (rüzgar hızı 17,2 m/s), ortalama 28,7 gün ise kuvvetli rüzgarlı (rüzgar hızı 10,817,1 m/s) geçmiştir. Söz konusu döneme ait aylık ve yılık rüzgar esme sayıları Tablo IV6 da verilmektedir. Yıllık esme sayısına göre rüzgar gülü ise Şekil IV5 de verilmektedir. Mevsimlere göre rüzgar esme sayıları Tablo IV7, Tablo IV8, Tablo IV9 ve Tablo IV10 da, rüzgar gülleri ise Şekil IV5, Şekil IV6, Şekil IV7 ve Şekil IV8 de verilmektedir. Tablo IV6 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) Yönler Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık N NNE NE

50 ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü., Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) YILLIK BKB B KB KKB 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% K KKD KD DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD Şekil IV5 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Tablo IV7. Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Aralık Ocak Şubat TOPLAM K KKD KD DKD D

51 DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) KIŞ KKB 25,0% K KKD KB 20,0% KD 15,0% BKB B 10,0% 5,0% 0,0% DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD Şekil IV6. Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV8. İlkbahar Mevsimine Ait Rüzgârın Esme Sayısı YÖNLER Mart Nisan Mayıs TOPLAM K KKD KD DKD D DGD GD

52 GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) İLKBAHAR BKB B KB KKB 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% K KKD KD DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD Şekil IV7 İlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV9 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Haziran Temmuz Ağustos TOPLAM K KKD KD DKD D DGD GD GGD G

53 GGB GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) KKB 25,0% YAZ K KKD KB 20,0% 15,0% KD BKB B 10,0% 5,0% 0,0% DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD Şekil IV8 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV10 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Eylül Ekim Kasım TOPLAM K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB

54 GB BGB B BKB KB KKB Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) SONBAHAR BKB B KB KKB 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% K KKD KD DKD D BGB DGD GB GD GGB GGD G Şekil IV9 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Esme sayılarına göre aylık rüzgâr gülleri Şekil IV10 da verilmektedir. KB OCAK K KKB25,0% 20,0% 15,0% KKD KD KB KKB ŞUBAT K 25,0% 20,0% 15,0% KKD KD BKB 10,0% DKD BKB 10,0% DKD 5,0% 5,0% B 0,0% D B 0,0% D BGB DGD BGB DGD GB GGB G GGD GD GB GGB G GGD GD 34

55 35 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB MART 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB NISAN 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB MAYIS 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0% 18,0% 20,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB HAZIRAN 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB TEMMUZ 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% K KKD KD DKD D DGD GD GGD G GGB GB BGB B BKB KB KKB AĞUSTOS

56 YÖNLER AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. BKB B KB EYLÜL K KKB 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% KKD KD DKD D BKB B KB KKB EKIM K 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% KKD KD DKD D BGB DGD BGB DGD GB GD GB GD GGB G GGD GGB G GGD KB KKB KASIM K 30,0% 25,0% 20,0% KKD KD KB KKB ARALIK K 30,0% 25,0% 20,0% KKD KD BKB 15,0% 10,0% DKD BKB 15,0% 10,0% DKD 5,0% 5,0% B 0,0% D B 0,0% D BGB DGD BGB DGD GB GD GB GD GGB G GGD GGB G GGD Şekil IV10 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgâr Gülleri Mersin İli nde kaydedilen yönlere göre ortalama rüzgâr hızı dağılımları Tablo IV11 de, rüzgar gülü ise Şekil IV11 de yer almaktadır. Tablo IV11. Mersin Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı ( ) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK K 1,5 1,5 1,5 1,5 1,3 1,3 1,3 1,2 1,3 1,4 1,4 1,5 1,4 KKD 1,6 1,7 1,6 1,6 1,5 1,5 1,4 1,4 1,4 1,4 1,5 1,6 1,5 KD 2,0 2,0 2,0 2,1 1,8 1,8 1,6 1,6 1,7 1,6 1,8 1,9 1,8 DKD 2,2 2,3 2,2 2,1 1,9 1,8 1,8 1,7 1,9 1,9 2,0 2,0 2,0 D 2,3 2,5 2,4 2,4 2,1 2,1 1,8 2,0 2,2 2,3 2,3 2,2 2,2 DGD 2,3 2,5 2,5 2,5 2,4 2,4 2,2 2,3 2,5 2,3 2,2 2,1 2,4 36

57 GD 2,1 2,4 2,6 2,6 2,6 2,5 2,5 2,5 2,6 2,3 2,1 1,8 2,4 GGD 2,0 2,2 2,4 2,6 2,6 2,8 2,8 2,8 2,7 2,2 1,9 1,7 2,4 G 2,4 2,5 2,9 3,1 3,2 3,3 3,3 3,4 3,3 2,8 2,1 2,0 2,9 GGB 2,3 2,5 3,1 3,4 3,5 3,8 4,0 4,1 3,9 2,9 2,2 2,1 3,2 GB 2,2 2,5 3,3 3,3 3,4 3,6 3,8 3,9 3,8 3,0 2,1 1,9 3,1 BGB 1,8 2,0 2,2 2,1 2,1 2,2 2,3 2,3 2,4 2,2 1,8 1,5 2,1 B 1,5 1,7 1,9 1,7 1,5 1,6 1,4 1,5 1,7 1,8 1,5 1,4 1,6 BKB 1,2 1,3 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,0 1,2 1,4 1,3 1,2 1,2 KB 1,3 1,3 1,3 1,2 1,1 1,0 1,0 1,1 1,1 1,3 1,3 1,3 1,2 KKB 1,4 1,4 1,3 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,4 1,3 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) KKB YILLIK 10,0% K KKD KB 8,0% 6,0% KD BKB B 4,0% 2,0% 0,0% DKD D BGB DGD GB GD GGB G GGD IV Şekil IV11 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı Mersin İli nde yıllık ortalama bağıl nem oranı %69 dur. En düşük bağıl nem %10 ile Ocak ayında ölçülmüştür. Bölgedeki ortalama ve en düşük bağıl nem değerlerinin yıl içindeki değişimi Tablo IV12 ve Şekil IV12 de gösterilmektedir. Tablo IV12.Mersin Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Verileri Bağıl Nem Ortalama Bağıl Nem(%) En Düşük Bağıl Nem(%) AYLAR Yıllık I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 66, ,8 71,3 73,3 74,6 75,6 73,3 67,2 63,3 63,6 66, Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 37

58 Bağıl Nem (%) AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş Ortalama Bağıl Nem(%) En Düşük Bağıl Nem(%) IV Şekil IV12 Mersin Meteoroloji İstasyonu Aylık Bağıl Nem Dağılımı ( ) Bölgesel Buharlaşma Durumu Mersin Meteoroloji İstasyonu tarafından yılları arasında kaydedilen aylık ortalama buharlaşma ve günlük en çok buharlaşma değerleri, Tablo IV13 ve Şekil IV14 de sunulmaktadır. Aylık ortalama buharlaşmanın en yüksek olduğu ay Temmuz (173,8 mm) en düşük olduğu ay ise Aralık ayıdır (39,1 mm). Günlük en çok buharlaşma ise 13,2 mm ile Eylül ayında gerçekleşmektedir. Tablo IV13 Buharlaşma Değerleri Buharlaşma (mm) Ortalama Açık Yüzey Buharlaşma (mm) Günlük En Çok Açık Yüzey Buharlaşma (mm) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık 39,6 45,3 71,0 91,1 124,5 153,9 173,8 165,4 137,3 99,6 58,0 39, ,6 5,0 8,8 6,6 8,0 10,6 12,4 12,0 10,3 13,2 8,6 6,1 6,0 13,2 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 38

59 Açık Yüzey Buharlaşması (mm) AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş Ortalama En çok Şekil IV13. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Aylık Buharlaşma Değerleri ( ) IV Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Mersin Meteoroloji İstasyonu tarafından yılları arasında kaydedilen bölgedeki sayılı günler değerleri Tablo IV14, Tablo IV15, Şekil IV14, ve Şekil IV15 de sunulmaktadır. Yıllık ortalama sisli gün sayısı 1,8 dir. Tablo IV14 den de görüleceği üzere Mayıs ayı 0,6 gün ile en sisli aydır. Yıllık ortalama dolulu gün sayısı ise 1,3 tür. Şubat ve Aralık ayları 0,3 gün ile en dolulu ay olarak tespit edilmiştir. Bölgede yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 6,4 dir. Tablo IV14. Bölgedeki Sayılı Gün Değerleri Gün Sayısı Ort. Kar Yağışlı Gün Sayısı Ort. Kar Örtülü Günler Sayısı Ort. Sisli Günler Sayısı Ort. Dolulu Günler Sayısı Ort. Kırağılı Günler Sayısı Ort. Orajlı Günler Sayısı AYLAR Yıllık I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0,1 0,1 0,0 0,2 0,0 0,0 0,2 0,1 0,2 0,6 0,4 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 1,8 0,1 0,3 0,2 0,0 0,1 0,0 0,0 0,2 0,1 0,3 1,3 3,1 1,7 0,2 0,0 1,4 6,4 2,0 2,5 2,8 3,2 3,0 2,0 0,9 1,0 2,1 4,8 3,3 3,3 30,9 Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 39

60 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Sisli GünlerSayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Kar Örtülü Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Kar Yağışlı Günler Sayısı Şekil IV14. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Sayılı Gün Değerleri ( ) Tablo IV15. Bölgedeki Sayılı Günler SAYILI GÜNLER RASAT SÜRESİ (YIL) GÜN SAYISI (Yıllık) Yağışlı günler sayısı >= 0,1 mm 43 67,2 >= 10 mm 43 19,1 >= 50 mm 43 1,0 Ortalama açık günler sayısı (bulut. 0,01,9) ,3 Ortalama bulutlu günler sayısı(bulut 2,08,0) ,5 Ortalama kapalı günler sayısı (bulut 8,110,0) 43 26,4 Kaynak: Meteoroloji Genel. Müdürlüğü., Mersin Meteoroloji İstasyonu ( ) 40

61 Yağış 0,1 mm Yağış 10 mm Yağış 50 mm Şekil IV15. Mersin Meteoroloji İstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( ) 41

62 IV.2.2 Jeolojik Özellikler (FizikoKimyasal Özellikler, Tektonik Hareketler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi Başlıkları Altında İncelenmesi, 1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Proje Alanının Büyük Ölçekli (1/5.000 veya 1/1.000) Jeolojik Harita Stratigrafik Kolon Kesiti, Harita Ölçekleri, Jejandı, Jeoteknik Etütler, Kuyu Lokasyonlarının Yer ve Kotları, Litolojik Özellikleri ile Jeomekanik Özellikleri Ve Elde Edilecek Verilere Göre Uygulanacak Sistem, Proje Sahasında Yüzeylenen Birimlerin Fiziksel Özellikleri ile Jeolojik, Jeomorfolojik Özellikleri) IV Genel Jeoloji ve Stratigrafi Çalışma alanında Özgül (1971) tarafından ayrıtlanan birlikler Temel Kayalar, Tersiyer'den sonraki birimler ise Örtü Kayaları olarak adlandırılmaktadır. 3 Temel Kayaları; Alanya Birliği, Antalya Birliği, Geyikdağı Birliği, Aladağ Birliği ve Bozkır Birliği oluşturmaktadır. Örtü kayalar ise PaleoOtokton Kayalar ve NeoOtokton Kayalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Alanya Birliği: Metamorfik kayaçlardan oluşan bu birlik içinde Üst Permiyen ve daha yaşlı Bağlıca Formasyonu, Üst Permiyen yaşlı Pınarkır Formasyonu ve Alt Triyas yaşlı Sivastıyayla Formasyonu bulunmaktadır. Alanya birliği; Bağlıca Formasyonu (Pba), Pınarlıkır Formasyonu ve Sivastıyayla Formasyonlarından oluşmaktadır. Antalya Birliği: Erken Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı çökelleri içeren karmaşık yapılı birlik içinde KambroOrdovisyen yaşlı Çakmak Formasyonu, Alt Devoniyen yaşlı Narlıca Formasyonu, Üst Permiyen yaşlı Bıçkıcı Formasyonu, Alt Triyas yaşlı Yöreme Formasyonu, OrtaÜst Triyas yaşlı Çamlıca Formasyonu ve Mestriştiyen yaşlı Karaçukur Formasyonu bulunmaktadır. Geyikdağı Birliği: Bu birlik, Orta Torosların naplı yapısının en alttaki otokton veya paraotokton kesimini oluşturur ve metamorfik olmayan çökel kayalardan meydana gelir. Bu kayalar Erken Paleozoyik yaşlı karbonat ve silislikırıntılılarla temsil olunan bir temel ile bunun üzerine uyumsuz olarak gelen ve Mesozoyik ten başlayarak Erken Tersiyer e kadar çıkan platform karbonatlarından oluşur

63 Metamorfik olmayan çökel birimlerden oluşan göreceli otokton veya paraotokton kabul edilen birlik içinde Alt Kambriyen yaşlı Hacıishaklı Formasyonu, Kambriyen yaşlı Ovacıkışıklı Formasyonu, KambroOrdovisyen yaşlı Ovacık Formasyonu, Alt Silüriyen yaşlı Eğripınar Formasyonu ve Hırmanlı Formasyonu, Üst SilüriyenAlt Devoniyen yaşlı Karayar Formasyonu, Alt Devoniyen yaşlı Sığırcık Formasyonu, Orta Devoniyen yaşlı Büyükeceli Formasyonu, Üst Devoniyen yaşlı Akdere Formasyonu, Alt Karbonifer yaşlı Korucuk Formasyonu, OrtaÜst Karbonifer yaşlı İmamuşağı Formasyonu, Üst Permiyen yaşlı Kırtıldağı Formasyonu, Alt Triyas yaşlı Kargıcak Formasyonu, Ortaüst Triyas yaşlı Kuşyuvasıtepe Formasyonu, AltOrta Kambriyen yaşlı Sipahili Formasyonu, Alt Paleozoyik yaşlı Babadıl Grubu, Üst Triyas yaşlı Murtçukuru Formasyonu, Alt Jura yaşlı Yanışlı Formasyonu, JuraAlt Kretase yaşlı Tokmar Formasyonu ve Üst Kretase yaşlı Hayvandağı Formasyonu bulunmaktadır. Aladağ Birliği: Bu birlik, Geyikdağı Birliği üzerine kuzeykuzeydoğudan, güneygüneybatıya doğru ilerleyerek yerleşen bir birliktir. Birlik adı ilk kez Özgül (1976) tarafından kullanılmıştır. Bu nap Üst Devoniyen den Üst Kretase ye kadar değişen yaştaki şelf türü karbonat ve silisli klastik çökel kayalarını kapsar. Birlik Blumenthal (1947) tarafından Hadım Napı olarak ayırtlanmıştır Şelf türü karbonat ve silisli klastik çökel kayalarını içeren birlik içinde OrtaÜst Devoniyen yaşlı Tozlucayayla Formasyonu, Karbonifer yaşlı Harzadındağı Formasyonu, Üst Karbonifer Permiyen yaşlı Dumlugöze Formasyonu, AltOrta Triyas yaşlı Dişdöken Formasyonu, Üst Triyas yaşlı Gevne Formasyonu, AltOrta Jura yaşlı Boğuntu Formasyonu, JuraKretase yaşlı Çakozdağı Formasyonu ve Üst Kretase yaşlı Akçaldağı Formasyonu bulunmaktadır. Bozkır Birliği: Bu birlik, temel kesimi yersel olarak haritalanabilecek boyutta büyük ofiyolit kütlesi ile, bunun üzerine çökelmiş pelajik kireçtaşı ve en üstte yeniden çökelen pelajik ve/veye resifal karbonatlar, spilitler ve/veya radyolaritler, PedraVerde tipi yeşil tüfler ile diyabaz, serpantinit ve diğer ultramafik bloklardan ibaret bir olistostromal melanjdan oluşan kompleks bir naptır. Çeşitli kayaç birimlerinden oluşan olistostromal bir kompleks olan birlik içinde Güneydağı Ofiyoliti, Kampaniyen yaşlı Çiftehan formasyonu ve Mestriştiyen yaşlı Bloklu Filiş bulunmaktadır. Örtü Kayaları; PaleoOtokton Kayalar ve NeoOtokton Kayalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Erken Tersiyer'e ait Belbağ ve Sarıtaş Formasyonları PaleoOtokton, Oligosen Pliyosen yaşlı kayalar ise NeoOtokton Kayalar şeklinde ayrıtlanmıştır (Ulu, 1998). 4 IV Yapısal Jeoloji Proje Sahası, coğrafik açıdan batıda sağ yönlü Kırkavak fayı, doğuda sol yönlü Ecemiş fayı gibi iki ana doğrultu atımlı fay arasında kalan Orta Toroslar içerisinde yer almaktadır. Orta Toroslar bu iki fay arasında olduğundan BatıDoğu Toroslara göre daha çok güneye doğru hareket etmektedir. Proje Sahası içindeki Tersiyer birimlerinde herhangi bir kıvrımlanma gözlenmemektedir. IV Jeomorfoloji 4 Mersin Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı Kapasite Artırımı Projesi Proje Tanıtım Dosyası, Mayıs

64 Mersin İli nin kuzeyinde en yaşlı morfolojik görünüm, inselberglerle aşırı yüklenmiş m seviyesinden kuzeybatıda hem doğu hem de güney yönlerine yamaç yapan bir peneplendir m seviyeleri üzerinde iyi korunmuş kalıntılardan güneye gidildikçe kalıntıların, Kızıldere 'nin geniş ve derin vadisiyle kesildiği, fakat 900 m seviyelerinde devam ettiği görülmektedir. Korucular'ın kuzeyinde; m yükseltiler arasında yüksek ova kalıntıları görülür. Masa Dere, Şarlak Dere ve İçme Dere drenaj sistemleri ile kesilir. Düz zirveli tepeler, ilin kuzeydoğusunda 800 m seviyelerinde görülmektedir. Sığırlı Dağı, kuzeyde Korkun Dere Vadisi nden ve güneyde 250 m seviyesinde dik yamaçlarla yükselir; fakat her iki taraftaki yamaçlar keskin bir tepe halinde gelmekte m seviyelerde ova olarak yükselmektedir. Diğer bir kayacın jeomorfolojik özelliği ise, 300 m kontur hattı güneybatıda Emirler'den sadece Kızıl Dere tarafından kesilmiştir; Camili'ye kuzeydoğuya doğru uzanır ve İçme Dere Vadisi nden önce birden bire kuzeybatıya dönüş yapar. İçme Dere nin 200 m seviye doğusunda Iğdır'ın her iki tarafında kuzeydoğu yönünü izlemektedir. Iğdır'ın doğusunda 200 m kontur tekrar kuzeybatının etrafında dönüş yapar ve 100 m kontur ile Karacadağ dan ileriye doğru Deliçay ın doğusunda kuzeydoğu yönünü izler. İlin genel olarak jeomorfolojik durumuna bakıldığında; geniş plato düzlükleri, Akdeniz kıyı kuşağı ve Göksu Irmağı çevresindeki geniş ovalar, vadiler önemli yer tutmaktadır. Güneyden kuzeye doğru uzanan vadiler, Toros Dağları nın içlerine dek sokulmaktadır. 5 IV Proje Sahası nın Jeolojisi Proje Sahası üzerinde 15 adet temel sondaj çalışması yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar ve arazi çalışmalarındaki gözlemler sonucu Proje Sahası, Kuvaterner yaşlı alüvyonlardan meydana gelmektedir. Bu birim yüzeyden itibaren 0,000,50 m arasında bitkisel toprak, 0,50 5,00 m derinlikleri arasında açık kahve renkli orta sıkı kıvamda killi siltli kumlu inceiri taneli çakıllar, 5,0010,00 m derinlikleri arasında gri renkli orta sıkısıkı kıvamda az killi siltli kumlu iri taneli çakıllar, 10,0015,00 m derinlikler arasında ise sarıkahverenkli, sıkıçok sıkı kıvamda killi siltli kumlu inceiri taneli çakıllardan oluşmaktadır. Proje Sahası nın Genel Jeoloji Haritası EkI6 da Proje Sahası ve yakın çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kesiti Şekil IV16 da sunulmuştur. IV Sondaj Çalışmaları Proje Sahası nda 15 adet sondaj çalışması yapılmıştır (bk. Tablo IV16). Yapılan temel sondajlarından elde edilen veriler EkM de sunulan JeolojikJeoteknik Etüt Raporu nda sunulmuştur. Tablo IV16.Proje Sahası nda Açılan Sondajlara Ait Bilgiler Sondaj No Sondaj derinliği (m) Koordinatlar SK , ,36 SK , ,14 SK , ,57 X Y 5 Mersin Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı Projesi, Eylül

65 Sondaj No Sondaj derinliği (m) Koordinatlar SK , ,43 SK , ,58 SK , ,73 SK , ,11 SK , ,40 SK , ,90 SK , ,21 SK , ,82 SK , ,48 SK , ,16 SK , ,98 SK , ,33 Kaynak: JeolojikJeoteknik Etüt Raporu, X Y 45

66 Şekil IV16. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti (ölçeksiz) Kaynak: JeolojikJeoteknik Etüt Raporu,

67 IV Şişme ve Oturma ile İlgili Çalışmalar Proje Sahası nın oturma ve şişme potansiyeli EkM de sunulan JeolojiJeoteknik Etüt Raporu nda değerlendirilmiştir. Proje Sahası nın genelinde ağırlıklı olarak az killi siltli kumlu çakıllardan oluşan birimin yayılım göstermesi nedeniyle şişme gerçekleşmeyecektir. Şişme ve oturma açısından bir problem oluşma olasılığı bulunmamaktadır. IV Deprem Durumu Türkiye Deprem Bölgeleri haritası incelendiğinde, Proje Sahası nın III. derece deprem bölgesinde bulunduğu görülmektedir. T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi tarafından hazırlanmış olan Mersin İline ait deprem haritası ve diri fay haritası sırasıyla Şekil IV17 ve Şekil IV18 de sunulmaktadır. Söz konusu alanda yapılacak her türlü yapılarda T.C. Bayındrılık ve İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik esaslarına titizlikle uyulacaktır. Proje Sahası Şekil IV17. Mersin İli Deprem Haritası Kaynak: 47

68 PROJE SAHASI IV Sıvılaşma Riski Şekil IV18. Mersin İli Diri Fay Haritası Sıvılaşma, ilk 1520 m derinlikler arasında yer alan ince tane oranı %35 ten az suya doygun gevşekorta sıkı kıvamda kumlardan oluşan tabakaların 6 ve daha büyük deprem titreşimleri sırasında boşluk suyu basıncının artması ile efektif yanal gerilmenin sıfır olması sonucu, tabakanın bir sıvı haline dönüşmesi olarak tanımlanmaktadır. Sıvılaşmanın gerçekleşmesi aşağıdaki kriterlere bağlıdır: Sıvılaşmanın oluşması için zeminin ince kum ve silt boyutunda tanelerden oluşması, İncelenen zeminde yeraltı suyunun bulunması ve yeraltı su seviyesinin yüzeyden itibaren en az 10 metre derinlikte bulunması ve dolayısyla zeminin suya doygun olması, Zeminin içerisindeki boşluk suyu basıncını arttırabilecek deprem titreşimlerinin etkisi altında kalması. 48

69 Proje Sahası için yukarıdaki hususlar göz önüne alındığında; orta büyüklükte (M=5,5 ve 6) bir depremin maksimum zemin ivme değeri ortalama 0,26 g0,36 g arasındadır. Bu durumda eşik ivme emniyet faktörü M=6 büyüklüğünde gerçekleşebilecek bir deprem için Fa<1 (0,40 g/0,36 g=1,11) olduğundan sıvılaşma riski düşüktür. Proje Sahası nda kumlu siltli killi çakıl taşlarından oluşan birim topoğrafik olarak genelde düşük eğimli bir yapıya sahiptir. Bu nedenle Proje Sahası nda kütle hareketleri söz konusu değildir. IV Su Baskını Proje Sahası ve çevresinde su baskını riski bulunmamaktadır. Ancak bölgenin topoğrafik konumu göz önüne alındığında yatay topografyaya sahip olduğu düşük kotlu bölgelerde aşırı yağışlarda su baskını riski yaşanmaması için gerekli drenaj önlemleri alınacaktır. IV Heyelan Durumu Heyelanların oluşumu, heyelan yönündeki kırık zonların yönü, eğimlerine bağlı olarak heyelanın oluşu ve çevreye verdiği zarar boyutları değişmektedir. Heyelanların oluşumunda etken olan nedenler ayrışma, kırıklık, temel zeminin içinde yumuşak zemin varlığı, yağış ve iklimdir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Daire Müdürlüğü'nden alınan bilgilere göre Mersin İli sınırları içerisinde görülmüş olan heyelanlar ve çığlar aşağıdaki gibidir: Tarsus İlçesi Kızılçukur' da 1987 yılında meydana gelen heyelanda ölü ve yaralı olmamakla beraber 16 konut ağır hasar görmüştür. Tarsus İlçesi Casçılı'da 1989 yılında meydana gelen heyelanda ölü ve yaralı olmamakla beraber 23 konut ağır hasar görmüştür yılında meydana gelen şiddetli yağış sonucu gelişen heyelandan zarar gören Merkez İlçe ye bağlı Kocayer, Sarılar, Turunçlu ve Erçel köyleri, İl merkezindeki Menteş Köyü Kapılıören mevkiine nakledilmiştir. Merkez İlçe ye bağlı Civanyayla Köyü nde 3 konut heyelandan etkilenmiş ve yeniden yapılmıştır. Tarsus Kızılçukur Köyü'nde 23 ve Anamur Gercebahşiş'te 10 konut heyelandan zarar görmüştür. 20 Kasım 18 Aralık 2001 tarihleri arasındaki şiddetli yağışlarla birlikte ve sonrasında meydana gelen heyelanların birçoğu 1969 yılında meydana gelen heyelan bölgelerinde gerçekleşmiştir. Toplam 28 belde, köy ve mahallede meydana gelen heyelanlarda toplam 40 ev boşaltılmış,122 ev heyelan riski taşıdığından takip altına alınmış, Kızılaydan temin edilen 111 adet çadır kurulmuştur. Yukarıda da görüldüğü gibi, heyelan alanları Proje Sahası nın uzağında yer almaktadır. Bundan dolayı düz bir arazi olan Proje Sahası nda heyelan riski bulunmadığı düşünülmektedir. Mersin İli sınırları dahilinde küçük heyelanlar görülmekte olup bunların önlenmesi için çeşitli tedbirler alınmaktadır. Akdeniz iklimi özelliği olarak yazların sıcak ve kurak kışların ılık ve yağışlı geçmesi ve topografik şeklin çok dik yamaçlardan oluşmaması nedeniyle sınırları dahilinde önemli çığ olayları meydana gelmemiştir. 5 49

70 IV.2.3 Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri), Bölge, yeraltı suyu açısından zengin bir bölgedir. Yeraltı suyu kaynaklarının çoğu, bölgedeki kayaçların özelliklerine bağlı olarak karstik özellik göstermektedir. Yeraltı suyu, hem alüvyon zeminlerde hem de kireçtaşları içerisinden çıkarılabilmektedir m derinlikteki kuyulardan yeraltı suyuna ulaşmak mümkündür. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü nden elde edilen bilgiye göre, Mersin İli nde hidrolojik etüt çalışmaları sonucunda tespit edilen yeraltı suyu bölgeleri ve yıllık verimleri aşağıda yer almaktadır. Buna göre Mersin ilindeki toplam yeraltı suyu miktarı 83 hm 3 /yıl olarak belirlenmiştir. Mersin ili yeraltı suyu bölgeleri ve yıllık verimleri Tablo IV17 te verilmiştir. Tablo IV17. Mersin ili Yeraltı Suyu Bölgeleri ve Yıllık Verimleri Yeraltı suyu Bölgeleri Yıllık Verimleri (hm 3 /y) A. MersinBerdan and Efrenk Ovaları 1. Berdan Yeraltı Suyu Havzası Deliçay Yeraltı Suyu Havzası Efrenk Yeraltı Suyu Havzası 3 4. Mezitli Yeraltı Suyu Havzası 0,7 Toplam 51,7 B. Silifke Ovası 10 C. MersinGilindire Ovaları 1. Büyükeceli Ovası 0,5 2. Sipahili Ovası 2 3. Gilindire Ovası 1 4. Gözce Ovası 1 5. Aksaz Ovası 1 Toplam 5,5 D. Anamur Ovası 1. Sultan Çayı Havzası 6 2. Anamur (Dragon) Çayı Havzası 3,5 Toplam 9,5 E. Bozyazı Ovası 1,5 F. OvacıkEğribük Ovaları 1. Ovacık Ovası 1,17 2. Eğribük Ovası 0,7 Toplam 1,87 Genel Toplam A. MersinBerdan ve Efrenk Ovaları 54,7 B. Silifke Ovası 10 C. MersinGilindire Ovaları 5,5 D. Anamur Ovası 9,5 E. Bozyazı Ovası 1,5 F. OvacıkEğribük Ovaları 1,8 50

71 Mersin AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. TOPLAM 83 Kaynak: Mersin ili Çevre Durum Raporu,2010 Bölgede tortul ve metamorfik kayaçlar mevcuttur. Tortul kayaçlar ovanın kuzeyinde bütün sahayı kaplar. Bunlar Miyosen in Tortoniyen yaşlı kireçtaşı, marn, kil ve kumtaşı birimlerinden oluşur. Metamorfik kayaçlar ise, kuzeyde Ziyaret Dağı doğusunda TarsusNamrun asfaltı civarında mostra verir. Ova genel karakteri itibariyle çökmüş ve akarsular tarafından alüvyal malzemeyle dolmuş bir delta ovasıdır. Bölgede su veren formasyon yalnız Kuvaterner in kumlu çakıllı seviyeleridir. Bu formasyon Berdan kesiminde kalınlığı 200 m civarında olup, Tarsus un güneyindeki orman sahası alt sınırından kuzeye doğru olan kısım serbest, güneyinde kalan kısım ise, sahile doğru birkaç seviyede basınçlı akifer durumundadır. Deliçay düzlüğünde su veren formasyon 100 m kalınlığında olup, serbest karakterdedir. Efrenk düzlüğünde ise, m. Kalınlıkta olup, daha ziyade sol sahilde yaygındır. Ovayı sınırlayan kaliçilerden de keson kuyu ile bir miktar su alınmaktadır. Ovalarda yeraltı suyu beslenmesi yağıştan ve yüzeysel akıştan süzülme ile olmaktadır yılı verilerine göre ildeki belgeli kuyu sayısı toplamı 302 dir. Mersin İli 2011 yılı su bilançosu Tablo IV18 de verilmiştir. Tablo IV18. Adana DSİ 6. Bölge Müdürlüğü 2011 yılı su bilançosu İçme suyu Sanayi suyu Sulama suyu Toplam İl İlçe Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Tarsus 1 78, Erdemli Silifke Bozyazı Anamur Gülnar Mut Yenişehir Akdeniz 1 27, Toroslar 1 27, Mezitli Toplam Kaynak: Mersin ili Çevre Durum Raporu,

72 Proje Sahası nda yapılan temel sondajlar sırasında 3,004,50 m arasındaki derinliklerde yeraltı suyuna rastlanılmıştır. Bu nedenle mevsimsel yağışlara bağlı olarak oluşabilecek yüzey suları yeraltı ve yerüstü drenaj sistemleri oluşturularak çalışma alanından uzaklaştırılacaktır. IV.2.4 Hidrolojik Özellikler (Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri), Yöredeki başlıca yüzeysel su kaynağı, Proje Sahası nın yaklaşık 800 m doğusunda yer alan Deliçay dır. Deliçay, Mersin İlinin kuzeyinde, Değirmendere dolaylarındaki yüzey sularını toplayarak Değirmendere adını almaktadır. İlin kuzeyine ulaşan akarsu, Kazanlı ve Karaduvar arasında Deliçay adı ile denize dökülmektedir. Deliçay ın akış değerleri mevsimlik olarak değişmekte olup, akış değerleri kış ve ilkbahar aylarında yükselirken yaz ve sonbahar aylarında önemli oranda düşmektedir. Deliçay, Mersin İli nin kuzeyinde yer alan Parmakkurdu, Puğkaracadağ, Hebilli köyleri dolaylarında tarımsal suluma amaçlı kullanılmaktadır. Şehrin güneyinde ise yerleşim yerlerinden geçen akarsuya deşarj edilen atıksular Deliçay ın su kalitesini önemli oranda düşürmektedir. Yöredeki yüzeysel su kaynaklarının su kalitesinin belirlenmesi amacıyla, tarihinde Deliçay dan bir adet su numunesi alınmıştır. Bu numune, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş olan DOKAY Çevre Laboratuvarı nda analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, EkN1 de sunulmuştur. EkN1 de verilen değerlendirme sonuçlarına göre, bölgedeki tarım faaliyetleri ve atıksu deşarjlarının etkisiyle Deliçay dan alınan su numunesinde nitrit azotu, serbest klor, alüminyum, yağ ve gres parametreleri IV. sınıf su kriterlerini aşmakta olup, bunun dışındaki parametreler I,II ve III. Sınıflar arasında değişmektedir. Ancak, sular en kötü su kalite sınıfını sağlayan parametreye göre sınıflandırılmaktadır. Bundan dolayı, IV. Kalite sınıfına dahil olan bu sular çok kirlenmiş olarak değerlendirilmektedir. Faaliyet kapsamında oluşması muhtemel katı ve sıvı atıklar, hafriyat atıkları dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere atılmayacak, doğal gaz iletim hattının Deliçay geçişi sırasında dere yatağının zarar görmemesi sağlanacak, faaliyet sırasında dere yatağı değiştirilmeyecek ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi sağlanacaktır. IV.2.5 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu IV Toprak Özellikleri Mersin İlinde çok değişik toprak yapısı gözlenmektedir. En fazla kireçli, kahverengi orman toprakları hakimdir. Bunu sırasıyla kırmızı kahverengi topraklar, alüvyal topraklar ve diğer toprak çeşitleri takip etmektedir. Ana madde, iklim, topoğrafya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Mersin ilinde çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra, toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Saturasyon (İşba) yüzdesine göre yapılan sınıflandırmada tarım toprakları %2.1 kum, %42.4 tın, %35.3 killi tın ve %20.2 kil bünyeye sahiptir. Bu dağılım İlde tarım için uygun toprak bünyesi varlığını göstermektedir. Mersin İli tarım topraklarında yapılan toprak bünyesi analiz sonuçları Tablo IV 19 da verilmektedir. 52

73 Tablo IV19. Tarım Topraklarının İlçeler İtibarıyla Verimlilik Değerleri İlçe Adı Saturasyon (%) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Kaynak: İl Çevre Durum Raporları 2011, sf 183 Toprak reaksiyonu (ph) Tarım toprakları %10.8 nötr (ph ), %89.2 alkali (ph 7.5 den büyük) reaksiyona sahiptir. Mersin İli tarım topraklarında yapılan toprak reaksiyonu analiz sonuçları Tablo IV20 de verilmektedir. Tablo IV20. Toprak Reaksiyonu İlçe Adı Toprak Reaksiyonu ph Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha

74 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporları 2011, sf. 183 Toprak tuzluluğu Mersin İli tarım topraklarında yapılan toprak tuzluluğu analiz sonuçları Tablo IV21 de verilmektedir. İşlemeli tarım uygulanan topraklar %96.1 tuzsuz, %3.1 hafif tuzlu, %0.6 orta tuzlu, %0.2 ise çok tuzludur. Tablo IV21. Toprak tuzluluğu İlçe Adı Total Tuz (%) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporları 2011, sf. 184 Toprak kireci İl toprakları %7.1 az kireçli, %12.1 orta kireçli, %9.0 kireçli, %26.0 fazla kireçli ve %45.8 çok fazla kireçlidir. Mersin İli tarım topraklarında yapılan toprak kireci analiz sonuçları Tablo IV 22 de verilmektedir. Tablo IV22. Toprak Kireci İlçe Adı Kireç ( % CaCO 3) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha

75 Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu 2011, sf. 184 Organik madde Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır. Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %7.7 organik madde çok az, %42.6 az, %26.0 orta, %12.2 iyi ve %11.5 ise yüksek düzeydedir. İl topraklarının azotlu gübrelerle gübrelenmesi ile organik madde miktarını arttırıcı önlemlere başvurulması verimde devamlılık ve artış için gereklidir. Mersin İli topraklarında yapılan toprak organik madde içeriği analiz sonuçları Tablo IV23 de verilmektedir. Tablo IV23: Organik Madde İlçe Adı Organik Madde ( % ) Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu 2011, sf. 185 Topraktaki Fosfor Bitkiler tarafından alınabilir fosfor tayinlerinde Olsen Metoduna göre tarım topraklarında %16,4 fosfor çok az, %24,7 az, %19,0 orta, %13,1 yüksek, %26,8 ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir. Bu değerlendirmelere göre fosfor eksikliği gösteren toprakların fosforlu gübrelerle takviye edilmesi gerekmektedir. Mersin İli tarım topraklarında yapılan toprak fosfor analiz sonuçları Tablo IV24 de verilmektedir. 55

76 Tablo IV24. Toprak Fosfor Analiz Sonuçları İlçe Adı Yarayışlı Fosfor (P 2O 5) Kg/Dekar Toplam Merkez Anamur Erdemli Gülnar Mut Silifke Tarsus İl Toplamı Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Num. Ad % Alan ha Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu 2011, sf. 185 Mersin İli, coğrafi konum itibariyle yaklaşık 300 km. uzunluğunda Akdeniz e kıyı şeridine (0) km. den ortalama 2400 m.ye kadar değişen yükseltiye, buna bağlı olarak da değişik topoğrafyaya sahiptir. Farklı yükselti, iklim, bitki örtüsü, topoğrafya ve zamanın etkisi ile farklı karakterlerde topraklar oluşmuştur. IV Büyük Toprak Grupları Mersin Merkez İlçe de bulunan başlıca büyük toprak grupları; alüvyal topraklar (%3,75), kolüvyal topraklar (%2,83), kahverengi orman toprakları (%20,22), kireçsiz kahverengi orman toprakları (%44,55), kırmızı Akdeniz toprağı (%0,68), kırmızı kahverengi Akdeniz toprağı (%15,59), rendzina toprakları (%4,29), sahil kumulu (%0,02) ve regosol topraklardır (%0,20). Mersin DGKÇS Proje Sahası nın toprak özellikleri, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) tarafından hazırlanan ve yayımlanan toprak envanter raporları ile toprak gruplarına ilişkin haritalardan yararlanmak suretiyle belirlenmiştir. Büyük toprak gruplarının Proje Sahası ve yakın çevresindeki dağılımları arazi varlığı haritasında gösterilmektedir.(bk EkI5). Buna göre, bölgedeki başlıca büyük toprak grupları alüvyal topraklar, kolüvyal topraklar, kırmızı kahverengi Akdeniz toprağı ve rendzina toprakları olup bunlarla ilgili açıklamalar aşağıda yer almaktadır. Alüvyal Topraklar: Bu topraklar, akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan A, C profilli genç topraklardır. Mineral birleşimleri, akarsu havzasının litolojik birleşimi ile jeolojik periodlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir. Profillerinde horizonlaşma ya hiç yoktur, yada çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür. Çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireççe zengindir. 56

77 Alüvyal topraklar, bünyelerin, bulundukları bölgelere veya evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Alt toprak üst toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. İnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzeyi nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı gözlenmektedir. Kaba bünyeliler iyi drene olduğundan yüzey katları çabuk kurur 6. Kolüvyal Topraklar: Genellikle dik eğimlerin eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yer çekimi, toprakların kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuştur. Zayıf A profilli genç topraklardır. Oluşumunda organik madde birikimi ve ayrışma işlemleri etkindir. Toprak oluşumunun yetersiz olması nedeniyle ana maddenin özelliklerini yansıtırlar. Bundan dolayı, kaba veya ince bünyeli, kireçli veya kireçsiz olabilirler 7. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: organik madde içeriği daha yüksek, toprak gövdesi daha derindir. oluşumunda, kireç yıkanımı önemli yer tutmaktadır. Sıcak ve kurak geçen yaz döneminde demir III oksit birikimi nedeniyle tipik rengi kırmızıdır. Kırmızı Akdeniz toprağına göre, daha alçak sekilerde, dağa düz eğimlerde ve daha nemli koşullarda oluşmuştur. Bunun sonucu olarak, üst toprak daha koyu ve kahverengiye kaçan bir renktedir. Organik madde daha yüksek, toprak gövdesi daha derindir. A ve B profilleri kolayca ayırt edilebilir. Bu toprak grubu, kristal kalker çakıllı ve kalker çimentolu konglomeralar üzerinde oluşmuştur. Toprağın organik madde kapsamı ortadır, derinlikle düzenli şekilde azalır. ph 7,3 7,6 arasındadır. Su ve besin tutma sığası ortadır. Bazla doyma yüksektir. Değişken katyonlar arasında Ca ve Mg baskındır 8. Rendzina Toprakları: yumuşak veya parçalı kireçtaşı üzerinde hafif kireç yıkanımı ve organik madde birikimiyle oluşmuş zayıf Al ve altında C veya R katlarından ibaret intrazonal topraklardır. Gri renkli olan Al de kireç yıkanımı çok azdır. Al yi oluşturan asıl işlem ayrışma ve organik madde birikimidir. Ancak, kurak ve sıcak geçen yaz döneminde ayrışma hızlıdır ve toprağın organik madde içeriği yüksek değildir. Al nin altında, yumuşak veya parçalı kireçtaşı katı (C veya R) gelir. IV Arazi Kullanım Durumu Mersin İli topraklarının arazi kullanım şekline göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir (bk. Tablo IV25) Tablo IV25. Mersin İli Topraklarının Arazi Kullanım Şekline Göre Dağılımı KULLANMA ŞEKLİ ALAN (HA) ORAN (%) Orman Arazisi ,0 Tarım Arazisi ,6 ÇayırMera Arazisi ,7 Tarım Dışı Araziler ,7 6 Mersin ili Çevre Durum Raporu, 2011, sf Mersin ili Çevre Durum Raporu, 2011, sf Mersin ili Çevre Durum Raporu, 2010, sf

78 TOPLAM ,0 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2011 Mersin İli, 2011 yılı Çevre Durum Raporundan alınan verilere göre Mersin İlinin arazi varlığı ha olup, bunun büyük toprak gruplarına göre dağılımı Tablo IV26 da gösterilmektedir. Tablo IV26. Büyük Toprak Grupları Tablosu Büyük Toprak Grupları Alanı (ha) % Kahverengi Orman Toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Kırmızı Akdeniz Toprakları Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları Alüviyal Topraklar Redzina Topraklar Kolüviyal Topraklar Çıplak Kayalar Diğer Araziler ve Su Yüzeyleri TOPLAM Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu 2011, sf. 186 Arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre Mersin İli nin toprak dağılımı Tablo IV27 de gösterilmektedir. Tablo IV27. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Tablosu Arazi Sınıfı Alanı (ha) % I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf V. Sınıf VI. Sınıf VII. Sınıf Sınıflandırma dışı (su yüzeyi) TOPLAM Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporları

79 IV Proje Sahasındaki Büyük Toprak Grubu ve Arazi Kullanım Durumu Proje Sahası ve yakın çevresine ait toprak grubu haritasına göre Proje Sahası nın bulunduğu bölge yerleşim alanı özelliğine sahip olup, tarım arazisi niteliği taşımamaktadır. Proje Sahası nın çevresinde ise mutlak tarım arazileri bulunmakta olup, turunçgil yetiştiriciliği ile sulu tarım faaliyetleri yaygındır. Proje Sahası na ait Arazi Varlığı Haritası EkI5 de verilmiştir. IV.2.6 Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları İle Birim Alan İtibari İle Verimi, Kullanılan Tarım İlaçları ve Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri ve Ekonomik Değeri) IV Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Mersin İli yüzölçümünün önemli bir bölümünü (%87 si) dik, çok dik ve sarp eğimli araziler, %7 si ovalar ve %6 sı ise dalgalı arazilerden oluşmaktadır. Yüzölçümünün %50 sini ise ( hektarı) orman ve fundalıklar ve %4 ünü ( hektarını) çayır ve meralar kaplamaktadır. Tarıma elverişli araziler, Hektar olup; il yüzeyinin yaklaşık %25 ini oluşturmaktadır. Bunun hektarı (%65 i) kuru tarım ve nadas alanı, hektarı ise (%35 i) sulu tarım alanıdır. Polikültür tarımın yapıldığı İlde ürün deseni itibariyle zengin bir çeşitlilik göstermektedir. Kuru tarım alanlarının yaygınlığı nedeniyle en çok tarla bitkileri üretimi yapılmakta olup, gerek ekim alanı gerekse üretim miktarı bakımından buğday ön sırayı almakta ve en çok Tarsus ve Mut ilçelerimizde üretilmektedir. Sulu tarım alanlarında yaygın olarak narenciye, elma, şeftali, kayısı, muz, kiraz, çilek yetiştirilmektedir. Ayrıca açık tarla ve örtü altı sebzeciliği tarımsal ekonomi içinde çok büyük bir paya sahiptir. Son yıllarda zeytin ve bağ yetiştiriciliği de önem kazanmış olup; hektarlık alanda bağcılık ve hektarlık alanda zeytincilik yapılmaktadır. IV Ürün Deseni ve Üretim Miktarı İklim koşulları ve arazi yapısına göre ilde oldukça çeşitli tarımsal ürünler üretilebilmektedir. Mersin, tarımsal üretim bakımından; Türkiye nin yaş meyve ve sebze üretiminin genel olarak %6.69 unu karşılamaktadır. Mersin ili, tarımsal üretim bakımından; Türkiye nin yaş meyve ve sebze üretiminin genel olarak % 6.69 unu karşılamaktadır. Türkiye üretiminin limonda %68 i, portakalda %18 i, mandarinde %16 sı, greyfurtta %14 ü, elmada %2.6 sı, kayısıda %9.2 si, kirazda %1.1 i, şeftalide %5.1 i, zeytinde %6.5 i, çilekte %53.7 si, muzda %58 i, üzümde %4.7 si, keçiboynuzunda %60.3 ü, yeni dünyada %24.78 i, T.Hurmasında %12.25 i, marul (göbekli) %7.3 ü, marul (kıvırcık) %21.1 i, pırasada %8.7 si, ıspanakta %5.7 si, fasulyede %4 ü baklada %18.6 sı, bezelyede %8.36 sı, bamyada %4.7 si, sakız kabağında %18 i, hıyarda %13 ü, patlıcanda %10.6 sı, domateste %5.6 sı, biberde (Dolmalık) %15.8 i, biberde (Sivri) %11.2 si, sarımsakta (taze) %3.2 si, soğanda (taze) %2.6 sı ve karnabaharda %6 sı Mersin ilinden sağlanmaktadır. 59

80 1970 li yıllarda başlanılan örtü altı sebze yetiştiriciliği tünelden ahşap iskeletli seraya, demir konstrüksiyonlu plastik seradan cam seraya doğru bir gelişme göstermiştir. Antalya ilinden sonra 2. il konumundadır lı yıllarda başlanılan sera yetiştiriciliği de yıldan yıla üretim alanı ve üretim çeşitliliği yönünden artış göstermektedir. Mersin İli nde iklimsel özelliğe bağlı olarak ilk ve son turfanda üzüm ve Şeftali ürünleri yetiştirilebilmektedir. İlde modern teknoloji kullanımı üst seviyede olup yüksek seraların tamamında damlama sulama sistemi yerleştirilmiş, meyve bahçelerinde de bu sistem yaygınlaşmaya başlamıştır. Ayrıca tarım alet ve makine kullanımı Türkiye ortalamasının üzerinde olup, 230 dekarlık araziye bir traktör düşmektedir. Mersin İli ndeki tarım arazilerinin dağılımı Tablo IV28 de gösterilmektedir. Tablo IV28. Mersin İli ndeki Tarım Arazilerinin Dağılımı Cinsi Alan (ha) Yüzde (%) Tarla Arazisi ,0 Bahçe Arazisi ,4 Meyve Bahçesi Narenciye Bahçesi Bağ Arazisi ,4 Sebze Arazisi ,7 Açık Sebze Örtü Altı Sebze Zeytinlikler ,1 Delicelik ,7 Sakızlık ,5 Süs Bitkileri 21 TOPLAM Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Mersin İl Tarım, Gıda ve Hayvancılık Müdürlüğü envanter verilerine göre 2011 yılında İl de gerçekleşen bitkisel üretim miktarı dağılımı Tablo IV29 da, buğdaygilller üretim miktarları Tablo IV30, baklagiller üretim miktarı Tablo IV31 de, yem bitkileri üretim miktarı Tablo IV 32 de, endüstriyel bitkilerin üretim miktarı Tablo IV33 de, meyve üretim miktarları Tablo IV34 de, örtüaltı meyve üretim miktarı Tablo IV35 de, sebze üretimi Tablo IV36 ve Tablo IV37 de, süs bitkileri üretim miktarları Tablo IV38 de verilmektedir. Tablo IV29. Mersin İli ndeki Bitkisel Üretim Miktarı Dağılımı Ekili Tarla ve Sebze Arazisi (ha) Tahıllar (ha) Baklagill er (ha) Endüstri yel Bitkiler (ha) Yağlı Tohumlar (ha) Yumru Bitkiler (ha) Sebzeler (ha) Yem Bitkileri TOPLAM MERKEZ ANAMUR AYDINCIK BOZYAZI

81 Ekili Tarla ve Sebze Arazisi (ha) Tahıllar (ha) Baklagill er (ha) Endüstri yel Bitkiler (ha) Yağlı Tohumlar (ha) Yumru Bitkiler (ha) Sebzeler (ha) Yem Bitkileri ÇAMLIYAYLA ERDEMLI GÜLNAR MUT SİLİFKE TARSUS Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV30. Mersin İli ndeki Buğdaygiller Üretim Miktarı ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) ÜRETİM (Ton) Buğday Arpa Yulaf Çavdar Çeltik Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2011 Tablo IV31. Mersin İli ndeki Baklagiller Üretim Miktarı ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) ÜRETİM (Ton) Nohut K.Fasulye Y.Mercimek K.Mercimek Börülce Kuru 30 3 Burçak Dane Bakla 10 5 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV32. Mersin İli ndeki Yem Bitkileri Üretim Miktarı ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) ÜRETİM (Ton) Fiğ Dane Fiğ Yonca Sorgum Silajlık Mısır Burçak Y.Ot Korunga Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu,

82 Tablo IV33. Mersin İli ndeki Endüstriyel Bitkilerin Üretim Miktarı ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) ÜRETİM (Ton) Patates Kuru Soğan Kuru Sarımsak Pamuk Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV34. Mersin İli ndeki Meyve Üretimi ÜRÜN ADI ÜRETİM (TON) Armut Ayva Elma Yenidünya Erik Kayısı Kızılcık 288 Kiraz Şeftali Vişne 40 Ceviz Badem Çilek Dut 965 İncir Keçiboynuzu Kivi 59 Muz Nar T.Hurması Üzüm Zeytin Limon Portakal Mandalina Turunç 100 Altıntop Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu,

83 Tablo IV35. Mersin İli ndeki Örtüaltı Meyve Üretim Miktarı ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) ÜRETİM (Ton) Çilek Muz Diğer ,8 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV36. Mersin İli ndeki Sebze Üretimi ÜRÜN ADI KAPLADIĞI ALAN (Dekar) VERİM (Kg/da) ÜRETİM (TON) Beyaz Lahana Kırmızı Lahana Göbekli Marul Kıvırcık Marul Aysberg Marul Ispanak Pırasa Pazı Nane Maydanoz Roka Tere Taze Fasulye Taze bakla Taze Bezelye Taze Barbunya Taze Börülce Bamya Balkabağı Kavun Karpuz Sakızkabağı Hıyar Acur Patlıcan Domates Biber Taze Sarımsak Taze Soğan Havuç

84 ÜRÜN ADI KAPLADIĞI ALAN (Dekar) VERİM (Kg/da) ÜRETİM (TON) Turp Karnabahar Brokoli Mantar Kırmızı Pancar Semizotu Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV37. Mersin İli ndeki Örtü Altı Sebze Üretimi ÜRÜN ADI EKİMI ALANI (Dekar) ÜRETİM (TON) Domates Patlıcan Hıyar Biber Kabak Karpuz Kavun Fasulye (taze) Diğerleri Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV38. Mersin İli ndeki Süs Bitkileri ÜRÜN ADI EKİMALANI (Dekar) Kesme Çiçek 143 Salon Bitkileri (İç+Dış Mekan) 78 Çiçek Soğanı Toplam 62 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, IV Kullanılan Tarım İlaçları ve Miktarları Pestisit Kullanımı Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre, İlde tarımla ilgili faaliyetlerde kullanılan pestisitlerin cinsi ve kullanılması gereken gerçek miktarları 2008 yılı için Tablo IV39 da verilmektedir. Topraktaki birikimin tespitine yönelik kapsamlı bir çalışma bulunmamakla birlikte konuyla ilgili çiftçilerin sürekli bilgilendirilmesi yapılmakta, kullanılması gereken miktarın yaklaşık % 10 fazlasının çiftçiler tarafından kullanıldığı tahmin edilmektedir 9. 9 Mersin İl Çevre Durum Raporu, sf. 365,

85 Tablo IV39. Mersin İli ndeki Kullanılan Pestisitler Pestisitler Miktar (Ton) İnsektisitler (ton) 198,748 Fungusitler (ton) 675,393 Herbisitler (ton) 23,292 Rodendisit ve Mollusidler (ton) Akarisitler (ton) 31,979 Nematosit ve Fugimantlar (ton) 20,195 Yazlık ve Kışlık Yağlar (ton) 771,436 Predatör (adet) Parazit (adet) Diğerleri (ton) 64,473 Nematisit (ton) 1.178,375 Demirli Bileşikler (ton) 9,610 Toplam (ton) 2.973,501 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2011 Gübre Kullanımı İl sınırları içinde yapılan gübre satışlarına göre kullanılan gübre miktarı Tablo IV40 da verilmiştir. Topraktaki birikim miktarları ve çevreye olan etkileri konusunda İl Tarım, Gıda ve hayvancılık Müdürlüğü tarafından yapılmış kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Tablo IV40. Kullanılan gübre miktarı SAF N (ton) SAF P2 O5 (ton) SAF K2(ton) Merkez 3.141,78 654,63 600,22 Anamur 665,21 251,69 292,71 Aydıncık 88,24 44,53 19,14 Bozyazı 290,10 89,88 93,31 Çamlıyayla 70,52 36,95 4,44 Erdemli 1.783, ,68 466,77 Günar 503,69 145,56 37,75 Mut 1.174,32 596,06 212,52 Silifke 1.596,00 345,17 192,41 Tarsus , , ,69 TOPLAM , , ,96 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2011 IV Proje Sahasındaki Tarımsal Faaliyetler Kurulması planlanan santral, atıl durumda bulunan termik santral sahasına inşa edileceğinden, günümüzde Proje Sahası nda tarımsal faaliyetler yapılmamaktadır. Buna ilave olarak Proje Sahası içerisinde herhangi bir tarımsal aktivite yapılmadığı gibi, özel mahsul plantasyon alanları da mevcut değildir. (bk.eki5). 65

86 IV.2.7 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Korunma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar) Yapılan saha çalışmaları, ilgili kurum görüşleri, web siteleri ile literatür bilgilerinin araştırılması sonucunda Mersin DGKÇS Proje Sahası ve etki alanında; 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesi nde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Koruma Alanları, Tabiat Anıtları bulunmamaktadır sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları bulunmamaktadır Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. maddesi uyarınca Kültür varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları ve Tescilli alanlar bulunmamaktadır ancak, hazırlanan kapsamında Adana Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nü Proje Sahası ile ilgili görüş sorulmuştur. İlgili kurum ile yapılan görüşmeler sonucunda Proje Sahası nda incelemeler yapılacağı ve kurum görüşünün bu çalışmaya göre oluşturulacağı bilgisi alınmıştır. Yapılacak saha çalışması ile birlikte oluşturulacak kurum görüşüne, yetişmesi durumunda nda veya Nihai nda değinilecektir. Yapılacak olan her türlü çalışma, 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında yapılacak olup, Proje İnşaat aşamasında rastlantısal bir bulgu ile karşılaşılması durumunda çalışmalar durdurularak en yakın müze müdürlüğüne haber verilecektir (2863 No lu Kanun, Madde 4 Haber verme zorunluluğu). Proje Sahası sınırları içinde, 3386 ve 5226 sayılı yasalarla değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 6. maddesi çerçevesinde değerlendirilebilecek özellikler taşıyan, taşınır veya taşınmaz herhangi bir kültür ya da tabiat varlığı bulunmadığı düşünülmektedir sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan su ürünleri istihsal ve üreme sahaları bulunmamaktadır sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen yerler bulunmamaktadır sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu na göre 1. Derece askeri yasak bölge kapsamına giren yerler bulunmamaktadır (5177) sayılı Maden Kanunu nda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 66

87 Ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar gereğince korunması gerekli alanlar; Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca, Proje Sahası nın yaklaşık 1,5 km doğusunda deniz kaplumbağası üreme alanı bulunmakta olup, Akdeniz foku yaşama ve üreme alanları bulunmamaktadır. Kazanlı kumsalında bulunan deniz kaplumbağası üreme alanının uzunluğu 4,5 km olup, Deniz Kaplumbağaları Genelgesi 2009 Ek2 ye göre 36º.48.41,78 kuzey 34º.44.31,78 doğu, 36º.48.15,62 kuzey 34º.47.17,57 doğu koordinatlarında yer almaktadır. Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına ilişkin protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. BM Çevre Programı tarafından yayınlanmış olan Akdeniz'de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. Akdeniz'e has nesli tehlikede olan deniz türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin birinci ve ikinci maddeleri gereğince, Kültür Bakanlığı tarafından kültürel miras ve doğal miras statüsü ile koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. Ramsar Sözleşmesi uyarınca koruma altına alınmış uluslararası öneme sahip sulak alanlar bulunmamaktadır. Ancak sulak alanlar kapsamına giren yerlerde proje kapsamında çalışmaların yapılması durumunda tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan ve 26/08/2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete de değişiklikleri yayınlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği EkII Formu doldurularak Mersin Valiliği ne başvuru yapılacak ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı dan gerekli sulak alan izni alınacaktır. Korunması gereken alanlar; Biyogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar bulunmamaktadır. Bilimsel araştırmalar için önem taşıyan ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özellikteki Jeolojik ve Jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. Proje nin gerek inşaat gerekse işletme aşamasında ; 2872 sayılı Çevre Kanunu na, 2873 sayılı Milli Parklar kanunu na, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve ilgili Yönetmeliklerine, Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) hükümlerine, 67

88 Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kararlarına uyulacaktır. Arkeoloji ve Kültürel Miras İlin Tarihçesi Antik çağlardan bu yana önemini yitirmemiş bir bölgede yer alan Mersin, gerek deniz ticaretiyle gerekse doğal varlıkları ile her zaman göz önünde olmuştur. Antik Dönemlerde ve yazılı kaynaklarda Kilikia bölgesi olarak anılan bölgenin sınırları, M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan coğrafyacı Strabon tarafından çizilmiştir. Kilikia, coğrafi yapısına bağlı olarak Dağlık Kilikia (Kilikia Trakheia) ve Ovalık Kilikia (Kilikia Pedias) olmak üzere iki bölüme ayrılır. Dağlık Kilikia, Korakesion (Alanya)'dan SoloiPompeiopolis (MersinViranşehir)'e kadar olan dağlık bölgeyi, Ovalık Kilikia ise SoloiPompeiopolis'den Alexandria Kat Isson (İskenderun)'a kadar olan ovalık kesimi kapsar 10. Kilikia bölgesinin tarihi, Mersin Yumuktepe ve Tarsus Gözlükule de yapılan kazıların buluntuları sonucunda, ProtoKalkolitik ve Neolitik çağa kadar gitmektedir. Hitit lerin Anadolu ya egemen oldukları uzun yıllar boyunca, Kilikia da da faaliyette bulunduklarını yine kazılardan çıkan mimari buluntularla belgelemek mümkündür. Kilikia ismi ilk kez M.Ö. 8. yüzyılda Asur dokümanlarında görülür; bundan önce ise M.Ö. 13. yüzyıla inen Mısır kayıtlarında bu ülke Kedi ya da Kode isminin çeşitli söylenişleriyle görülmektedir 11. Sırası ile Hititler, Frigler, Asurlular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Karamanoğulları, Ramazanoğulları, Osmanlıların eline geçen Mersin ili, bu birikimin sonucunda oldukça zengin kültürel değerlere sahiptir 12. İlde çok sayıda tarihi ve arkeolojik eser ile sit alanları mevcut olup, bunlardan bazıları Tablo IV41 de verilmektedir. Tablo IV41. Mersin ili, Kültür Envanteri Tablosu Sıra No İLÇESİ ADI Adresi Grup Tür 1 ANAMUR Mamuriye Kalesi (1.ve 3. derece Arkeolojik Sit + 1.Derece Doğal Sit Alanı) Bozdoğan Köyü Diğer Sit Alanları 2 ANAMUR Fok Üretme Sahaları 1.Derece Doğal Sit Alanı Karladıran Köyü Doğal Sit Alanı Fok Üretme Sahası 3 AYDINCIK Fok Üretme Sahaları 1.Derece Doğal Sit Alanı Bozluklu Mevkii Doğal Sit Alanı Fok Üretme Sahası 4 BOZYAZI 3.Derece Doğal Sit Alanı 5 GÜLNAR 6 MERKEZ 7 MUT Büyük Ada (I. Derece Arkeolojik Sit + I. Derece Doğal Sit Alanı) Deniz Kaplumbağaları Üreme Alanları (1.Derece Doğal Sit Alanı) Mağara ve Kaya Oymaları I.Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı Cubukkoya.. Koyu Mara.tepesi Mev. Doğal Sit Alanı Doğal Sit Aydıncık Bucağı Diğer Sit Alanlar Adanalıoğlu Belediyesi sınrları içinde Hacıahmetli Köyü, Kapız Mevkii Doğal Sit Alanı Kaplumbağa üreme alanı Diğer Sit Alanları Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2010, sf

89 Sıra No 8 SİLİFKE 9 SİLİFKE İLÇESİ ADI Adresi Grup Tür Korasion Antik Şehri (Arkeolojik ve Doğal Sit) Aphrodisias Antik Kenti ve Köserelik Adası (I. ve III. Derece Arkeolojik Sit + 1.Derece Doğal Sit Alanı) Diğer Sit Alanları SilifkeAnamur Kıyıbandı Diğer Sit Alanları 10 TARSUS Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı İlçe Merkezi Diğer Sit Alanları Arkeolojik Sit Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Akdeniz İlçesi 13 Mersin ili, Akdeniz kıyısında yer almaktadır ve İç Anadolu Bölgesine geçişin olduğu bir bölgededir. Bu sebeplerle tarihsel süreçte önemini yitirmemiş, birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlere ait kalıntılar günümüze kadar korunabilmiş ve il genelinde bunları görmek mümkündür. Akdeniz ilçesi genelinde de antik çağlardan kalma birçok eser ve yerleşim yeri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir. Tırmıl Höyük (Tumil Kalesi) Akdeniz İlçesinin 3 km. kuzeydoğusunda Yeni Hal kompleksi yakınındadır. Çanak çömlek parçalarının yüzeyde rahatça görülebildiği Tırmıl Tepe nin üzerinde küçük bir garnizon kalesi bulunmaktadır. Duvarcı işçiliği Silifke Kalesi nin işçiliğini anımsatmaktadır. Anchiale (Karaduvar) Örenyeri Mersin in hemen doğusundaki bu antik yerleşim için Strabon, Aristobulos u kaynak gösterek, Asur Kralı Sardanapal ın Tarsus ile birlikte Anchiale yi bir gün içinde inşa ettiğini yazmaktadır. M.Ö. 333 te Büyük İskender, Pers Kralı III. Darius ile yaptığı Issos Savaşı na giderken bu kıyı kentini almıştır. Su kemerleri, yapı kalıntıları, höyük, Romalılar dan kalma mozaikli bir hamam kalıntısı bulunmaktadır. Camili Köyü yakınındaki İçme nin kükürtlü suyunun bu hamama akıtılarak kullanıldığından bahsedilmektedir. Dikilitaş Mersin in 12 km kuzeydoğusunda Dikilitaş (eski Bekirde) Köyü nün güneyinde, yüksekliği 15 m.,genişliği 4 m., kalınlığı 2 m. olan bir dikilitaş bulunmaktadır. Bu taş konglomeradandır. Pompeiopolis den Tarsus a giden eski Roma yolu üzeride olup M.Ö. 7. yy.da Yunanlıları yenen Asur Kralı Sanherip in zafer anıtı olduğu sanılmaktadır. Anıtsal ve Dinsel Yapılar Mersin kent içindeki anıtsal yapıların hemen hemen tamamı 19. yy. eseridir. Kentin eski mahallerindeki bu eserlerin de çoğu Türkİslam eserleridir. Bunlardan bazıları; Eski Cami, Müftü Camisi, Avniye Camisi, Ulu Cami, Arap Ortodoks Kilisesidir. Hastane caddesi yakınındaki Küçük Hamam ile merkezdeki çarşı içinde bulunan Büyük Hamam yapıları da 19. yy.da inşa edilmiş yapılardandır

90 Bezmi Alem Valide Sultan Çeşmesi Osmanlı döneminde Mersin in yeniden kent olmasında önemli rol oynayan Bezmi Alem Valide Sultan ın adına yapılan Çeşme kentin en eski İslami yapısıdır. İtalyan Katolik Katedral Kilisesi Sultan Abdülmecit tarafından 1853 yılında verilen bir fermana dayanılarak kilise mekanının inşaatına başlanmış ve yönetimi Capucins Rahiplerine verilmiştir. Kesme kireç taşından avlulu anıtsal bir yapı olan İtalyan Katolik Kilisesi, Vatikan tarafından 1991 yılında İtalyan Katolik(Katedral) Kilisesi olarak değiştirilmiş ve güney, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz Bölgesi, Suriye, Irak, İran ve Rusya'daki Katolik kiliselerine bağlanmıştır. Mersin ve yöresindeki Katolik cemaat için ibadete açıktır. Değerlendirme Projenin için düşünülen Akdeniz ilçesi ve çevresi, antik çağlardan bu yana önemli medeniyetlerin hüküm sürdüğü bir bölgede yer almaktadır. Proje Sahası ve yakın çevresinde herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamaktadır. Bu yüzden Proje kapsamındaki faaliyetlerin kültür ve tabiat varlıklarına herhangi bir olumsuz etkisi beklenmemektedir. Ancak, inşaat kazıları sırasında kültür varlığına rastlanması halinde 3386 ve 5226 sayılı yasalarla değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 4. maddesi gereği ilgili makama haber verilecektir 14. IV.2.8 İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri, Mersin deki göl ve akarsulardaki canlı türleri ile su ürünleri üretim değerleri ile ilgili bilgiler Bölüm IV.2.12 de verilmiştir. Proje Sahası içerisinde herhangi bir göl, akarsu veya ırmak bulunmamakta olup, en yakın yüzeysel su kaynağı Proje Sahası nın 800 metre uzaklıkta yer alan Deli Çay dır. IV.2.9 Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Doğal Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları ve Haritaları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar Için Alınması Gereken Koruma Önlemleri Proje Sahası ve etki alanında bulunan karasal flora ve fauna elemanları literatür taraması ve arazi çalışması sonucunda değerlendirilmiştir. Bitki türlerinin teşhisinde P. H. Davis in Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 110, isimli eseri kullanılmıştır. Bu eser aynı zamanda listede yer alan taksonların otörleri için de referanstır. Ayrıca flora envanteri oluşturulurken Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (TBKK) nın daha sonradan 366 tür için değişiklik içeren güncellenmiş 14 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (23 Temmuz 1983 tarihli ve 2863 sayılı), Madde 4. Haber verme zorunluluğu. 70

91 versiyonundan ve Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TÜBİVES) ten de yararlanılmıştır. Türlerin Türkçe ve yöresel isimleri için Türkçe Bitki Adları Sözlüğü kullanılmıştır (Baytop, 1997). Karasal fauna envanteri hazırlanırken Kiziroğlu, 2009; Kılıç, D. T. ve Eken, G. Türkiye nin Önemli Kuş Alanları, 2004; Ali Demirsoy un Türkiye Omurgalıları; Memeliler, Sürüngenler, Amfibiler yayınlarından, IUCN ; Av Dönemi MAK Kararlarından yararlanılmıştır. Karasal flora ve fauna türleri ile ilgili çalışmalar aşağıdaki başlıklar altında açıklanmış olup deniz ekolojisi çalışması ise Ek R de sunulmuştur. Flora Fitocoğrafik bölge ve vejetasyon Türkiye değişik bitki coğrafyası bölgelerinin etkisi altında bulunmaktadır. Ülkemiz tamamıyla Holarktik âleme dâhil 3 floristik (AvrupaSibirya, IranTuran ve Akdeniz) bölgenin kesiştiği bir coğrafyada yer almaktadır. Bu bölgelerin hepsinin kendine has iklim ve farklı toprak tipleri içermesi Türkiye florasının zenginleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca bu bölgelerin birbirlerine geçiş teşkil eden alanlarında ve hatta içlerinde diğer bölge özelliğine sahip alanlar olması bu floristik zenginliği artırıcı yönde etkilemektedir. Floristik açıdan Akdeniz ve IranTuran bölgelerinin birbirine benzerliği, AvrupaSibirya bölgesinin diğer iki bölgeye benzerliğinden daha fazladır. Proje Sahası Grid kareleme sistemine göre C5 karesinde yer almakta olup, saha bulunduğu coğrafi konumu itibari ile Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesinde yer almaktadır. Grid kareleme sistemini gösterir harita Şekil IV19 da Türkiye deki fitocoğrafik bölgeleri gösterir harita Şekil IV20 de sunulmuştur. Faaliyet Alanı Şekil IV19.. Grid Kareleme Sistemi Söz konusu Proje, 1960 lı yıllarda Çukurova Elektrik A.Ş (ÇEAŞ) tarafından Ataş Rafinerisi nde üretilen fueloilin değerlendirilmesi ve bölgenin elektrik ihtiyacının karşılanması 71

92 amacıyla kurulmuş olan ve 1994 yılında ÇEAŞ tarafından ekonomik ömrünü tamamladığı gerekçesiyle kapatılan 100 MW kurulu gücündeki Mersin Termik Santralı yerine inşa edilecektir. Proje Sahası 1994 yılından beri atıl durumda olup vejetasyon tahribatına bağlı olarak tür çeşitliliği yok denecek kadar azdır. Onaylı İmar Planları kapsamında Proje Sahası Termik Santral Alanı olarak gözükmektedir (bk. EkI.9). Bu nedenle söz konusu alan için vejetasyon tiplerini gösterir harita hazırlanmasına gerek duyulmamıştır. Olası hataları en aza indirgemek amacıyla Proje Sahası ve etki alanında bulunan flora elemanları yapılan arazi çalışmaları ve literatür taraması sonucunda değerlendirilmiştir. Bu kapsamda hazırlanan listede alanda birebir gözlemlenmemiş olmasına rağmen literatür bilgileri doğrultusunda alanda bulunma ihtimali olan türlere de yer verilmiştir. Alanda tespit edilen tüm bitki türlerinin IUCN kırmızı liste ile BERN ve CITES sözleşmelerine göre statüleri incelenmiştir. Elde edilen verilere göre oluşturulmuş olan bitki türlerini ve bu türlerin özelliklerini içeren liste EkP Tablo 1. de sunulmuştur. Proje Sahası çevresinde ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler kapsamında koruma altına alınmış flora elemanı bulunmamaktadır. Flora Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımı Proje Sahası ile çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan taksonların fitocoğrafik bölgelerinin belirtilmesinde çeşitli kısaltmalar kullanılmıştır. Buna göre; D. Akd. Ele. (Doğu Akdeniz Elementi ni), Akd. Ele. (Akdeniz Elementi ni) ve İr.Tur. Ele. (İranTuran Elementi ni) ifade etmektedir. Geniş yayılışlı yada fitocoğrafik bölgesi tam olarak bilinmeyenler için () işareti konmuştur. Flora listesinde yer alan tür ve tür altı kategorideki 56 adet bitki türünün fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; IranTuran elementi 6, Doğu Akdeniz elementi 4 ve Akdeniz elementi 8 şeklindedir. Geri kalan 38 tür ise kozmopolit veya fitocoğrafik bölgesi belirsizler kategorisinde yer almaktadır. Alanda tespit edilen tüm bitki türlerinin IUCN kırmızı liste ile BERN ve CITES sözleşmelerine göre statüleri incelenmiştir. Elde edilen verilere göre oluşturulmuş olan bitki türlerini ve bu türlerin özelliklerini içeren liste EkP Tablo 1. de sunulmuştur. EkP Tablo 1. de kullanılan kısaltmalar ve sembollerin açıklaması aşağıdaki gibidir: Flora Türlerinin Endemizm Ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu Flora türleri içerisinde endemik ve nadir taksonlar özellikle önem taşımakta olup; ilgili mevzuatlar (Bern; CITES; Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmeleri) gereği dikkate alınan taksonların çoğunu oluşturmaktadırlar. Ülkemizde de sık kullanılan nadir bitki kavramı kısmen belirsiz bir kavramdır. Gerçekte bu türler ülkemize özgü olmayan; ancak ülkemizde sınırlı yayılışa sahip türlerdir. Genel olarak Türkiye bu türlerin yayılış alanlarının kenar kesimlerinde bulunmaktadır. Bu bağlamda; türlerin yayılış alanlarının ekstremlerinde bulunan popülasyonlar; öncelikle olası genetik farklılıkları ve bununla bağlantılı olarak ekstrem ekolojik koşullara uyum göstermiş olmaları nedeniyle önem taşımaktadır. Diğer taraftan; CITES kapsamında ticareti yapılan türler de; yoğun toplama 72

93 baskısı nedeniyle; popülasyon yoğunlukları hızla azalan ve nadir kategorisine aday türlerdir. Endemik türler; risk sınıfı yüksek bitkiler olup; biyoçeşitlilik açısından özel bir öneme sahiptir. Türkiye endemik bitkilerinin büyük çoğunluğu taksonomik bakımdan sorunlu olup; lokal flora çalışmalarında; bitki sistematiğinin gereği olarak; bu türlerin teşhisinde güçlükler çekilebilmektedir. Bu nedenle habitat özellikleri gereği literatürde yer alan bilgiler ışığında Proje Sahası nda bulunması muhtemel türler de dikkate alınarak çalışmalar yürütülmüştür. Çalışmalar sonucunda Proje Sahası nda endemik bitki türü bulunmadığı tespit edilmiştir. 73

94 Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri (bk. Şekil IV20) EUR.SİB. : AvrupaSibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col.: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü MED. IR.TUR. X (mt) : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A: Batı Anadolu bölgesi; T.: Toros Bölgesi; A.:Amanus Bölgesi : IranTuran Bölgesi; C.A.: İç Anadolu Bölgesi; E.A.: Doğu Anadolu Bölgesi (Mes: Mezopotamya) : Muhtemelen AvrupaSibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi : Dağ Şekil IV20.: Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası Bern Sözleşmesi (Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi); Ek I: Korunan flora türleri CITES Sözleşmesi ve Ekleri: Nesli tehlike altında olan yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme ( CITES ) kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlamak için, uluslararası ticaretinin kontrol altına alınmasına yönelik usul ve esasları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlayarak düzenlemektedir. Ek I : CITES sözleşmesinde listelenen bitki ve hayvan türleri arasında en fazla tehlike altında olan türler. Ek II : Şu anda yok olma tehlikesi olmayan ancak ticareti kontrol altına alınmazsa yok olabilecek türler 74

95 Ek III : Hali hazırda ticaretini denetleyen üye ülkenin isteğiyle listeye alınmış olan türler IUCN Tehdit Altındaki Türler Kırmızı Listesi) Kriterleri İle İlgili Risk Sınıfları EX (EXTINCT) EW (EXTINCT IN THE WILD) CR (CRITICALLY ENDANGERED) EN (ENDANGERED) VU (VULNERABLE) NT (NEAR THREATENED) LR (LOWER RİSK) : Tükenmiş : Vahşi hayatta nesli tükenmiş Bu türler ya insanların himayesi altında botanik bahçesi, hayvanat bahçesi gibi ortamlarda koruma altındadırlar, ya da dar bir alanda doğallaşmış haldedirler. : Ciddi tehlike altında Yakın gelecekte doğal hayatta yok olma riski çok yüksek olan türler. : Tehlike altında Doğal hayatta henüz ciddi tehlike altında olmayıp, yakın gelecekte çok yüksek risk altına girebilecek türler. : Hassas Henüz ciddi tehlike altında olmayan, ancak orta vadede yok olma riski ile karşı karşıya kalacak türler. : Yakın tehdit altında Korumaya bağımlı olmayan, ancak (VU) kategorisine girmeye aday türler. : Düşük risk Yukarıda belirtilen risk sınıflarına girmeyen ve henüz herhangi bir riskle karşı karşıya olmayan türler. Üçe ayrılırlar: Lc (Least concern) (cd) Nt (Near threatened) : En az endişe verici Korumaya bağımlı olmayan, ya da yakın gelecekte risk altında olmayan türler. : Düşük riskli ama korumaya bağımlı Eğer tür belirli bir program çerçevesinde koruma altına alınmazsa, önümüzdeki 5 yıl içerisinde yukarıdaki risk sınıflarından birine dahil olabilir. : Düşük riskli ama yakın tehdit altında Korumaya bağımlı olmayan, ancak (VU) kategorisine girmeye aday türler. NE (NOT EVALUATED) DD (DATA DEFICIENT) : Değerlendirilmedi : Yetersiz verili 75

96 Fauna Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen verilere göre Proje Sahası ve etki alanında bulunan ve bulunması muhtemel amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri belirlenmiş, ayrıca ulusal ve uluslararası sözleşmelerde bu türler için belirtilen endemizm durumları, tehlike kategorileri ve koruma statüleri ortaya konmuştur. Uluslararası sözleşmeler olarak IUCN kırmızı listesi ile CITES ve BERN sözleşmelerinde yer alan kriterler değerlendirilmiştir. Ulusal düzeyde yapılan incelemelerde Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından av dönemi için belirlenen kararlar belirtilen tüm fauna grupları için değerlendirmeye alınmıştır. Memeli türlerinin sıralandığı listelerde (bk. EkP Tablo2, 3, 4, 5) kullanılan kısaltmalar ve sembollerin açıklaması aşağıdaki gibidir: IUCN Tehdit Altındaki Türler Kırmızı Listesi) Kriterleri İle İlgili Risk Sınıfları EX (EXTINCT) EW (EXTINCT IN THE WILD) CR (CRITICALLY ENDANGERED) EN (ENDANGERED) VU (VULNERABLE) NT (NEAR THREATENED) LR (LOWER RİSK) : Tükenmiş : Vahşi hayatta nesli tükenmiş Bu türler ya insanların himayesi altında botanik bahçesi, hayvanat bahçesi gibi ortamlarda koruma altındadırlar, ya da dar bir alanda doğallaşmış haldedirler. : Ciddi tehlike altında Yakın gelecekte doğal hayatta yok olma riski çok yüksek olan türler. : Tehlike altında Doğal hayatta henüz ciddi tehlike altında olmayıp, yakın gelecekte çok yüksek risk altına girebilecek türler. : Hassas Henüz ciddi tehlike altında olmayan, ancak orta vadede yok olma riski ile karşı karşıya kalacak türler. : Yakın tehdit altında Korumaya bağımlı olmayan, ancak (VU) kategorisine girmeye aday türler. : Düşük risk Yukarıda belirtilen risk sınıflarına girmeyen ve henüz herhangi bir riskle karşı karşıya olmayan türler. Üçe ayrılırlar: Lc (Least concern) (cd) : En az endişe verici Korumaya bağımlı olmayan, ya da yakın gelecekte risk altında olmayan türler. : Düşük riskli ama korumaya bağımlı Eğer tür belirli bir program çerçevesinde koruma altına alınmazsa, önümüzdeki 5 yıl içerisinde yukarıdaki risk sınıflarından birine dahil olabilir. 76

97 Nt (Near threatened) : Düşük riskli ama yakın tehdit altında Korumaya bağımlı olmayan, ancak (VU) kategorisine girmeye aday türler. NE (NOT EVALUATED) DD (DATA DEFICIENT) : Değerlendirilmedi : Yetersiz verili Bern Sözleşmesi (Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi); Ek II: Kesinlikle koruma altına alınması gereken fauna türlerini içeren liste Ek II içinde yer almamaktadır. Sözleşmeye akdeden taraflar Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin özel olarak koruma altına alınması için gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türlerle ilgili olarak aşağıda belirtilen durumlar özellikle yasaklanacaktır: a) Kasıtlı yakalama, alıkoyma ve kasıtlı öldürme; b) Çiftleşme ve dinlenme yerlerinin kasıtlı olarak tahrip edilmesi veya yıkılması; c) Özellikle, çiftleşme, beslenme ve uykuya yatma dönemlerinde vahşi faunanın kasıtlı olarak rahatsız edilmesi, ve verilen bu rahatsızlığın bu sözleşmenin amaçları bakımından önemli olması; d) Yabani hayvanların yumurtalarının kasıtlı olarak alınması ve/veya zarar görmesi veya boş olsa bile bu yumurtaların alıkonması; e) Bu sözleşmenin etkili yürütülebilmesine katkı sağlaması bakımından doldurulmuş hayvanlar ve bunların tanınabilen parçaları veya türevleri dahil olmak üzere bu hayvanların canlı ya da ölü olarak uluslararası ticaretinin yapılması. Ek III: Koruma altına alınan fauna türlerinin listesini içermektedir. Sözleşmeyi akdeden her bir taraf Ek III de belirtilen vahşi fauna türlerinin koruma altına alınmasını temin etmek için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin istismar edilmesi konusu, 2. Maddede ileri sürülen şartlar göz önüne alınarak populasyonları tehlikeden uzak tutmak için düzenlenecektir. Buna yönelik önlemler aşağıdakileri içerecektir: a) Kapalı sezonlar ve / veya istismar ile ilgili diğer prosedürler; b) Popülasyon düzeyini uygun şekilde korumak için istismarın geçici veya yerel olarak makul ölçülerde yasaklanması; c) Canlı ya da ölü vahşi hayvanları satmak, satmak amacıyla tutmak, satmak amacıyla nakletmek veya satmak amacıyla teklifte bulunma hususlarında düzenlemeye gidilmesi. EkIV: Yasaklanan Av Metodu ve Araçları ile Diğer Yasak İşletme Şekilleri 77

98 T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından 07/06/2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına göre; Ek I : listede yer alan türler T.C Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından koruma altındadır. Ek II : listede yer alan türler Merkez Av Komisyonu tarafından koruma altındadır. Ek III: listede Merkez Av Komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları yer almaktadır. CITES Sözleşmesi ve Ekleri: Nesli tehlike altında olan yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme ( CITES ) kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlamak için, uluslararası ticaretinin kontrol altına alınmasına yönelik usul ve esasları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlayarak düzenlemektedir. Ek I : Ek II : CITES sözleşmesinde listelenen bitki ve hayvan türleri arasında en fazla tehlike altında olan türler. Şu anda yok olma tehlikesi olmayan ancak ticareti kontrol altına alınmazsa yok olabilecek türler Ek III : Hali hazırda ticaretini denetleyen üye ülkenin isteğiyle listeye alınmış olan türler Demirsoy (2003a; 2003b; 2006) tarafından kullanılan tehlike kategorileri: E: Tehlikede (endangered): ilgili taksonun (tür ya da alttürün) soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya; soyun tükenmesine neden olan etkenler sürmektedir. Ex: Soyu tükenmiş (extinct): ilgili takson artık adı geçen bölgede yaşamamaktadır ya da yenilenebilecek sayının altına düşmüştür. I: bilinimiyor (in determinate): Taksonun durumu bilinmiyor. K:Yetersiz bilinenler (insufficient know): nt: yaygın bol, ilgili taksonun durumu, bilgi yetersizliğinden dolayı hangi kategoriye gireceği bilinmemektedir. tehlikede olmayan. O: tehlike dışı ( out of danger): önceden tehlikede iken, alınan önlemlerle kurtarılan. R: Nadir (rare): Küçük poulasyonlar halinde bulunanla, şu anda tehlikede değil; tehlikeye kaydıklarına 78

99 ilişkin (yani vulnerable kategorisine kaydıklarına) belirli bir gözlem yok; fakat r,sk altındadırlar. V: tehdit altında, zarar görebilir (vulnerable): ilgili taksonun soyu hızla tehlikeye düşmektedir. Eğer neden olan etmenler sürerse, yakın bir gelecekte soyu tükenebilir. Prof. Dr. Ilhami Kiziroğlu Red Data Book (2009) Tarafından Kuşlar Için Kullanılan Risk Sınıfları: A.1.0 : Şüpheye yer bırakmayacak şekilde yok olan ve artık doğal yaşamında görülmeyen türlerdir. A.1.1 : Doğal popülasyonları şu anda tükenmiş veya en az son on beşyirmi beş yıllık süreçte doğal yaşamında artık görülmeyen, ancak volier, kafes diğer yapay koşullarda yaşamını sürdüren evcilleşmiş, domestik, türlerdir. A.1.2 : Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıştır. İzlendikleri bölgelerde1birey 10 çift (=1 20 birey) ile temsil edilirler. A.2 : Bu türlerin sayıları gözlendikleri bölgelerde 1125 çift (22 50 birey) arasında değişir. Bunlar önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. A.3 : Bu türlerin Türkiye genelindeki nüfusları, gözlendikleri bölgelerde genel olarak (52 500) birey arasında değişir. Bunlar da tükenebilecek duyarlılıkta olup, vahşi yaşamda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. A.3.1 : Bu türlerin popülasyonlarında, gözlendikleri bölgelerde azalma vardır. Bu türlerin nüfusu da çift ( birey) arasında değişir. A.4 : Bu türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, popülasyonlarında lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi altına girmeye adaydırlar. Bu türlerin popülasyonları gözlendikleri bölgelerde çift (= birey) arasında değişir. A.5 : Bu türlerin gözlenen popülasyonlarında henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir A.6 : Yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türleri içerir. Sadece rastlantısal türler= RT olarak bir veya en fazla iki gözleme dayandıkları için, güvenilir bir değerlendirme şansı şu anda yoktur ve araştırılması gerekir 79

100 A.7 : Bu türlerle ilgili şu anda bir değerlendirme yapmak olanaklı değildir; çünkü bu türlerin Türkiye de elde edilen kayıtları tam sağlıklı ve güvenilir değildir. IUCN kriterlerine göre NE: (not evaluated) kategorisine giren türler bu gruba dahil edilmiştir. Bunlar şimdiye kadar yukarıdaki, kriterlere uygunluğu tam olarak değerlendirilememiş türleri içerir. ilgili tablolarda * la işaretlenmiştir. B : Bu grubundaki türler ya kış ziyaretçisi, ya da transit göçerdir. Bu türlerde önemli ölçüde tükenme tehdidi altında bulunmakta olup, aynen A grubundaki değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Bu nedenle B grubundaki türler için de B.1.0 B.7 basamaklarında ölçütler kullanılacaktır: B1.0 : Bu statüye giren, daha önce Türkiye de kışladıklarına özgü kaydı bulunduğu halde, bugün tükenen türlere verebileceğimiz bir örnek bulunmamaktadır. B.1.1 : Bu türler Türkiye yi kışlak veya geçit bölgesi olarak kullanır; ancak popülasyonları önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. Bu guruba giren kuşların kışlak bölgelerindeki doğal popülasyonlarının soyu şu anda tükenmiş: ancak volier, kafes ve diğer yapay koşullarda yaşamını sürdüren evcilleşmiş, domestic, türlerdir. Bu türlerin vahşi yaşamda tutunma şansları kalmamıştır. Yabani yaşama salıverilmeleri halinde, doğal yaşam koşullarına uymaları artık olanaklı değildir. B.1.2 : Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmış olup, izlendikleri bölgelerde 1 birey 10 çift (1 20 birey) ile temsil edilirler. Bu türlerin soyu büyük tükenme tehdidi altında olduğu için, mutlaka Türkiye genelinde korunmaları gerekir. B.2 : Bu türlerin sayıları, gözlendikleri bölgelerde çift (22 50 birey) arasında değişir. Bu türler önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. B.3 : Bu türlerin Türkiye genelindeki nüfusları gözlendikleri bölgelerde genel olarak çift ( birey) arasında değişir. Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük türler. Bu türler de tükenebilecek duyarlıkta olup vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerdir. B.3. : Bu türlerin popülasyonlarında gözlendikleri bölgelerde azalma vardır. Bunların nüfusu da çift ( birey) arasında değişir. Gözlendikleri bölgelerde, eski kayıtlara göre azalma eğiliminde olan türleri içerir. B.4 : Bu türlerin popülasyon yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, popülasyonlarında mevzii bir azalma vardır. Bunlar zamanla tükenme tehdidi altına girmeye aday türlerdir. Bu türlerin popülasyonları gözlendikleri bölgelerde çift ( birey) arasında değişir. B.5 : Bu türlerin gözlenen popülasyonlarında henüz bir azalma ve tükenme tehdidi gibi durum söz konusu değildir. B.6 : Az araştırılmış ve yeterince kaydı olmayan türleri içermektedir. Sadece rastlantısal tür= RT olarak ikiden daha az gözleme dayandıkları için güvenilir bir değerlendirme şansı şu anda yoktur ve araştırılması gerekir. 80

101 B.7 : Bu türlerle ilgili, şu anda bir değerlendirme yapmak olanaklı değildir; çünkü kayıtları çok az, emin ve sağlıklı değildir. K : Kış ziyaretçileri. Ülkemizde kışlar, Sonbaharda gelip Şubat sonlarında veya Mart ta ülkemizi terk eden kuş türleri Y : Yerli Kuş. Her zaman bölgede görülen kuş türleri R : Rastlantısal türler. G : Göçmen türler (Yaz göçmeni). İlkbaharda gelip, üredikten sonra sonbaharda giden kuş türleri T : Transit göçerler N : Nadir türler Kısaltmalar Türkiye de yayılışı B : Batı Kd : Karadeniz Bölgesi G : Güney Ma : Marmara Bölgesi K : Kuzey E : Ege Bölgesi D : Doğu A : Akd. Bölgesi GD : Güneydoğu I : Iç Anadolu Bölgesi O : Orta Da : Doğu Anadolu Bölgesi : GDa : Güneydoğu Anadolu Bölgesi BB : Bütün Bölgeler (+) işareti türün endemik olduğunu, () işareti türün endemik olmadığını göstermektedir Proje kapsamında ve yakın çevresinde yapılan çalışmalar sonucu bölgenin omurgalı türleri değerlendirilmiş ve aşağıda listelenmiştir. Omurgalı faunası temel olarak 4 sınıf altında incelenmiştir. Bu sınıflar; Amphibia İki yaşamlılar Reptilia Sürüngenler Aves Kuşlar MammaliaMemeli hayvanlardır. İki Yaşamlı Proje Sahası ve etki alanında; 3 familya ve 5 iki yaşamlı türü tespit edilmiştir. Tablo 2 den de görüleceği üzere tespit edilen türlerin tamamı; Bern Listesi Ek III de, yani Koruma Altındaki Türler listesinde, 81

102 IUCN Listesi nin en son güncellenen listelerine göre LC (Least Concern=En Düşük Seviyede Tehdit Altında) kategorisinde, Demirsoy un Türkiye Omurgalıları İki yaşamlılar yayınında kullanılan tehlike kategorilerine göre nt kategorisinde yer almaktadır. Uluslararası ölçekte kullanılmakta olan bu koruma listeleri yanında ulusal ölçekte kullanmakta olduğumuz tek koruma listesi olan ve Merkez Av Komisyonu tarafından hazırlanıp her sene için güncellenen koruma listelerinde İki yaşamlı türleri yer almamaktadır. Sürüngenler Yapılan arazi çalışmasi ve literatür taraması sonucunda Proje Sahası ve çevresinde bulunması muhtemel sürüngen türleri irdelenmiş; 8 familya 13 tane sürüngen türü tespit edilmiştir. Belirlenen sürüngen türlerinden 7 tanesi Bern Listesi Ek II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesinde; kalan 6 sürüngen türü ise EKIII de yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almaktadırlar. Alanda var olduğu belirlenen 13 türden 7 si IUCN Listesinde yer almaktadır. Bunlardan 6 sı LC (Least Concern= Düşük Riskli) kategorisine girmektedir. Tosbağa (Testudo graeca) VU (Vulnerable=Hassas) kategorisinde olmasına rağmen Türkiye deki popülasyon durumu oldukça fazladır (bk. EkP Tablo3 Demirsoy kategorileri). Demirsoy un Türkiye Omurgalıları, Sürüngenler yayınında kullanılan tehlike kategorilerine göre tüm sürüngen türleri nt kategorisinde yer almaktadır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu (MAK) koruma listelerine göre yapılan değerlendirme sonuçlarına göre Proje Sahası ve çevresinde belirlenmiş 11 sürüngen türünün EkI e, yani Orman ve Su İşleri Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesine girdiği; belirlenmiştir. Kuşlar Yapılan arazi çalışmaları ve literatür taraması sonucunda Proje Sahası ve çevresinde bulunması muhtemel kuş türleri irdelenmiş; 27 familya 84 tane de kuş türü belirlenmiştir. Tablo4 ten de görüleceği üzere Proje Sahası nda belirlenmiş kuş türlerinden 51 kuş türünün Bern Listesi EkII de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler Listesi nde yer aldığı; 28 kuş türünün Bern Listesi EkIII te, yani Koruma Altındaki Türler Listesi nde yer almaktadır. 5 kuş türü ise Bern Sözleşmesi ek listesinde bulunmamaktadır IUCN Listesi ne göre yapılan değerlendirmeye göre Proje Sahası ve etki alanında bulunan ve bulunması muhtemel kuş türlerinin tamamı LC (Least Concern=En Düşük Seviyede Tehdit Altında) kategorisinde yer aldıkları belirlenmiştir. (bk. EkP Tablo4). Proje Sahası ile etki alanında bulunan ve bulunması muhtemel olan ve Türkiye nin Kuşları (KİZİROĞLU, 1989) adlı esere dayanarak ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan kuş türlerinden 9 kuş türü A.1.2 kategorisinde, 21 kuş türü A.2 kategorisinde, 21 kuş türü A.3 kategorisinde,8 kuş türü A.3.1 kategorisinde, 4 kuş türü A.4 kategorisinde, 9 kuş 82

103 türü A.5 kategorisinde, 1 kuş türü B.1.2 kategorisinde, 1 kuş türü B.2 kategorisinde, 2 kuş türü B.3 kategorisinde, 1 kuş türü B.3.1 kategorisinde yer almaktadır. (bk. EkP Tablo4). Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu (MAK) koruma listelerine göre yapılan değerlendirme sonuçlarına göre Proje Sahası ve Etki alanında değerlendirilen 84 kuş türü arasından; EkI e, yani Orman ve Su İşleri Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesine 58 kuş türünün girdiği; EkII ye, yani Merkez Av Komisyonu Tarafından Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Listesi ne 11 kuş türünün girdiği; EkIII e, yani Belli Edilen Sürelerde Avlanmasına İzin Verilen Av Hayvanları Listesi ne ise 7 kuş türünün girdiği belirlenmiştir. 8 kuş türünün ise bu listelerde yer almadıkları belirlenmiştir. Memeliler Yapılan arazi çalışmaları ve literatür taraması sonucunda Proje Sahası ve çevresinde 10 familya 23 memeli türünün var olduğu belirlenmiştir. Belirlenen yabanıl memeli türleri arasında yaygın, tehlike altında olmayan türler olduğu gibi nadir, koruma altındaki türler de bulunmaktadır (bk. EkP Tablo5). IUCN tarafından hazırlanmış Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) ne göre yapılan değerlendirme sonucu yörede var olduğu belirlenmiş olan yabanıl hayvan türleri arasından; 1 tür NT (Near Threatened = Yakın Tehdit Altında) kategorisinde geriye kalan 22 tür ise LC (Least Concern=En Düşük Seviyede Tehdit Altında) kategorisinde yer almaktadır (bk. EkP Tablo5). Bern Sözleşmesi ek listelerine göre yapılan değerlendirme sonuçlarına göre ise Proje Sahası ve yakın çevresinde var olduğu belirlenen yabanıl hayvan türleri arasından 7 memeli türü EKII ye, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesine girmekte, kalan türler arasından 4 memeli türü ise EKIII te, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almakta, kalan 12 memeli türü ise Bern Sözleşmesi ek listelerinde yer almamaktadır (bk. EkP Tablo5). Ulusal ve uluslararası sözleşmelerdeki tehlike kategorileri, koruma statüleri ve endemizm durumları ortaya konan amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri için alınması gereken tüm önlemler alınacak (bk. Bolüm V2.14) ve ilgili yönetmeliklere uyulacaktır. Tüm bu listelenen türler dışında deniz kaplumbağaları için de ilgili yönetmeliklere ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün görüşü kapsamında aşağıda sıralanan Deniz Kaplumbağaları Yuvalama Alanları KorumaKullanma Koşulları na uyulacaktır. DENİZEL ORTAMDA a) Deniz kaplumbağalarının çiftleşme ve üreme mevsiminde (1 Nisan30 Eylül) kıyıdan itibaren 1 Mil deniz alanında deniz kaplumbağalarının yaşamlarını, kıyıya çıkışlarını ve denize dönüşlerini etkileyecek şekilde balıkçı ağlarının kurulması ve deniz araçlarının saatte 8 mil den fazla sürat yapmaları yasaktır. 83

104 b) Denizel ortam içerisinde kirlilik vb. olumsuz faaliyetler yetkili idarece denetlenecek ve gerekli tedbirler alınarak engellenecektir. KARASAL ORTAMDA I.Koruma Bölgesi Deniz kaplumbağaları yuvalama alanı I. Koruma Bölgesi olarak belirlenmiş olup, kıyı çizgisinden itibaren kara yönünde 65 m lik alanı kapsar. Kıyının 65 m den dar olması halinde kıyı kenar çizgisine kadara olan alandır. a) Bu alanda; 3621 sayılı Kıyı Kanunu nun 6. Maddesi ile Kıyı Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 13. Ve 14. Maddesinde tanımlanan (a, b ve c maddesinde belirtilen) yapılar, özellikleri ve kullanım amaçları belirlenerek, Deniz Kplumbağaları Bilim Komisyonu tarafından uygun görülmesi durumunda, Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın onayı ile yapılabilir. b) Kıyı Kanunu nun 6. Maddesi kapsamındaki dolgu ve kurutma yoluyla arazi kazanılamaz c) Kum çıkarılmaz ve kumulların şekli değiştirilemez. Üreme sezonunda ağır araçla (traktör gibi) kum temizliği yapılamaz. d) Bu alanda her türlü motorlu taşıtlar ile dolaşılamaz. e) Bu alanda Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından tanıtıcı ve koruyucu levhalar konulması sağlanacaktır. f) Gece ziyaretçi girişi ve ışık kullanılması yerel idarelerce engellenecek ve bu husus gerekl önlemler alınmak suretiyle denetlenecektir. g) Bu alanda yapılarak uygulamalarla ilgili olarak orman ve Su ileri Bakanlığının görüşü alınacaktır. II. Koruma Bölgesi Koruma Bölgesinin bitiminden itibaren kıyıkenar çizgisine kadar olan alanı kapsar. a) Bu alanda; 1. Koruma Bölgesindeki şartlar geçerli olup, sadece sabit olmayan ve kuma çıkılmayan gölgelik kullanılabilir. b) Bu alanda kumsalın jeomorfolojik yapısını bozacak, doğal flora ve faunasına zarar verecek aktiviteler, yol yapımı, kum çıkarılması, kumsalın şekilin değiştirilmesi c) Bu alanda yapılacak uygulamalarla ilgili olarak Orman ve Su İşleri Bakanlığının görüşü alınacaktır. Tampon Bölge: KıyıKenar çizgisinden itibaren 100m.lik alanı kapsar. a) Bu alanda, imar planı kararıyla konaklama hariç, günübirlik turizm yapı ve tesisleri yapılabilir. Bu alanda yapılacak tesisler ve plan değişiklikleri ile ilgili olarak Orman ve Su İşleri Bakanlığının görüşü ile birlikte Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığının görüşü de alınacaktır. 84

105 b) İnşaat çalışmaları üreme mevsimi (1 Mayıs30 Eylül)boyunca sadece gün ışığında yapılacak, geceleri inşaat çalışmaları yasaklanacaktır. c) I. Koruma Bölgesinden görülecek şekilde kara yolu kenarında ve otoparklarda motorlu araçların farlarından çıkan ışıkları engellemek için gereken peyzaj düzenlemeleri ilgili idareler tarafından yapılacak ve denetlenmesi suretiyle ışıkların perdelenmesi sağlanacaktır. d) Tesislerde ışıklandırma asgari seviyede tutulacak, ışık kaynağının kumsaldan görülmemesini sağlamak ve kumsalın aydınlanmasını önlemek için dış ışıkların yerden itibaren yüksekliği 1.5 metreden fazla olmayacaktır. Ancak, can ve mal güvenliği açısından zorunlu hallerde izne bağlı ve geçici olarak yükseltilebilir. Bu durumlarda gerekli perdeleme işlemlerin yapılması zorunludur. İç ışıklandırma ise, mevcut veya yapılacak tüm yapılaşmalarda, yapıların kumsaldan görünebilen bölümlerinde ışığın sızmasını önleyici tedbirler alınacaktır. (perde, panjur, jaluzi, renkli cam vb.) ETKİ ALANI Kıyı çizgisinden itibaren 1000m.lik alanı kapsar. Bu alanda, tampon bölgenin b, c ve d maddelerinde belirtilen hususlara uyulmak kaydı ile imar planına uygun yapı yapılabilir. IV.2.10 Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları, Mersin İli nde Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından yapılan çalışmalarla tespit edilen metalik madenlerden başta krom olmak üzere demir ve bakır kurşunçinko, endüstriyel hammadde kaynaklarından ise başta dolomit ve barit olmak üzere çimento hammaddeleri, fosfat, kireçtaşı ve manyezit yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır İlin yeraltı kaynakları arasında ilk sıralarda yer alan krom oluşumları il genelinde çok çeşitli yerlerde gözlenmektedir. İlde çok sayıda krom yarma ve ocakları bulunmakta olup, bunların bir kısmı büyüt boyutta yataklar olduğundan işletme yapılmıştır. İldeki krom yatak ve zuhurlarının % Cr 2 O 3 tenörleri % 10 ile % 48 arasında değişmektedir. Bakır ve kurşunçinko oluşumlarına Aydıncık, Çamlıyayla ve Anamur ilçelerinde rastlanmaktadır. Bunlardan sadece Anamur Ortakonuş sahasındaki % 22 Pb, % 28 Zn ve % 1 S içerikli kurşunçinko yatağı önemli olup, yataktan geçmiş yıllarda ton kadar üretim yapılmıştır. Diğer bakır ve kurşunçinko oluşumları küçük boyutlu zuhurlardır. Çok sayıda demir oluşumlarına rastlanmakta olup, genellikle bunlar genellikle Aydıncık, Gülnar ve Silifke ilçelerinde yer almaktadır. Bunlardan GülnarKürtler demir yatağında % 30.8 Fe+Mn tenörlü ton görünür, GülnarTaşbaşı demir yatağında ise % 16 Fe, % 11.5 SiO 2 ve % 30 CaO tenörlü ton görünür rezerv belirlenmiştir. Aydıncık ilçesindeki demir yatakları ise % 2040 Fe, % SiO 2 ve % 2 Al 2 O 3 tenör ve rezerve sahip Örendüzü demir yatağı, % 48 Fe tenör ve ton görünür rezerve sahip Yanışlı demir yatağı ve % 22 Fe ve % 13 SiO 2 tenör ve ton görünür rezerve sahip Besi tepesi demir yataklarıdır. Ayrıca bu demir yatakları dışında küçük boyutlu demir zuhurları da bulunmaktadır. 85

106 Mersin ili endüstriyel hammaddeler bakımından önemli potansiyellere sahiptir. Dolomit ilin başlıca endüstriyel hammadde kaynağıdır. Aydıncık ve Gülnar ilçeleri önemli dolomit yataklarına ev sahipliği yapmaktadır. Gülnar ve Aydıncık sahalarındaki dolomitlerin % MgO değerleri 18.5 ile 20.7; % CaO değerleri ise ile arasında değişmekte olup, toplam görünür+muhtemel rezervleri yaklaşık 10 milyar ton, toplam mümkün rezervleri ise 21 milyar ton olarak tespit edilmiştir. Ayrıca Silifke ilçesinde de % MgO ve % CaO içerikli ton görünür, ton muhtemel dolomit rezervi belirlenmiştir. Silifke ilçesinde aynı zamanda TorulÇilbayır sahasında % 7796 BaSO 4 içerikli ton görünür ve muhtemel barit, Ovacık sahasında % CaO, % MgO, % 0.50 SiO 2 içerik ve ton görünür ve muhtemel rezerve sahip kireçtaşı ve Taşucu sahasında da çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli milyon ton görünür+muhtemel rezerve sahip marn oluşumları tespit edilmiştir. İldeki bir diğer barit oluşumu ise Anamur ilçesindeki Aşağıkurin zuhurudur. % BaSO 4 tenörlü zuhurun görünür rezervi tondur. Fosfat oluşumları Bozyazı ve Aydıncık ilçelerinde yer almaktadır. Bunlar genellikle küçük boyutlu zuhurlar olduklarından ekonomik değildir. Zuhurların % P 2 O 5 içerikleri 2.15 ile arasında değişmektedir. İldeki diğer endüstriyel hammadde oluşumu TarsusSarıkavak manyezit zuhurudur. % 46.7 MgO içerikli zuhurun görünür+muhtemel rezervi tondur. Proje Sahası nın sınırları içerisinde de herhangi bir maden yatağı bulunmamaktadır IV.2.11 Termal ve Jeotermal Su Kaynakları Mersin İli sınırları içerisinde yer alan en önemli jeotermal kaynak GüneysuGüneyyolu Kaplıcası dır. Kaynağın çıkış debisi 1,6 L/sn olup, su sıcaklığı 34,537,5 o C dir. Güneysu Güneyyolu Kaplıcası, Proje Sahası nın yaklaşık 11 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bu kaynağa ek olarak, MTA tarafından yörede gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda Camili (45,5 o C, 35,5 L/sn) ve MutKeben de (45 o C, 30 L/sn) sera, konut ısıtması ve termal turizme uygun olduğu belirlenen jeotermal kaynaklar tespit edilmiştir. Proje Sahası nın sınırları içerisinde de herhangi bir termal ve jeotermal su kaynağı bulunmamaktadır. IV.2.12 Hayvancılık Mersin hayvancılık konusunda da oldukça büyük bir potansiyele sahip bulunmaktadır. Son yıllarda mera hayvancılığı yanında besicilikte de gelişme görülmektedir. Önemli bir hayvancılık potansiyeline sahip İlde; adet sığır, adet koyun, adet keçi, adet arılı kovan, adet yumurtacı kanatlı ve adet broiler tavuk mevcuttur 15. Mersin İli 2011 yılına ait hayvansal ürün üretim miktarları Tablo IV42 de verilmiştir. 15 Mersin İl Çevre Durum Raporu,, sf. 355,

107 Tablo IV42. Hayvansal Ürünler Üretimi CİNSİ ÜRETİM MİKTARI Süt (ton) Et (ton) Keçi Kılı + Yapağı (ton) 298 Bal (ton) Yumurta (bin adet) Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Hayvancılık, Mersin'in dağlık kesimleriyle eşik alanlarında yaşayan nüfusun önemli geçim kaynaklarından biridir, ilin dağlık bölgelerinde tahıl tarımı yanında, hayvancılık da yapılır. Bunun dışında, hayvancılık il genelinde, küçük işletmeler için yardımcı gelir ve gıda kaynağı olarak da önem kazanmıştır. İlde, 1950'lerde tarımda makineleşmenin hızlanmasıyla ve ekim alanlarının genişlemesiyle birlikte, meralar azalmaya başlamış, bunun sonucu olarak yem sıkıntısı baş göstermiştir. Bu durum, daha çok mera hayvancılığı yapan işletmeleri besi ve süt hayvancılığına yönelmiştir. İlde bahçe tarımının gelişmesiyle birlikte, çiftlik gübresi kullanımının giderek önem kazanması, hayvansal ürünlerin tüketimindeki artış ve yurt dışına pazarlama olanaklarının doğması, besi hayvancılığının giderek yaygınlaşmasında başlıca etkenler olmuştur. Diğer taraftan 1960'lı yılların başından sonra hayvansal ürünlerde verimliliği artırmayı amaçlayan tohumlama çalışmaları da hayvancılığı olumlu yönde etkilemiştir. Mersin'de meraların az olması nedeniyle, mera hayvancılığı yerine, besicilik yapılmaktadır. Et tüketiminin artışı, limandan canlı hayvan dış satımının kolayca yapılması ve yem fabrikasının bulunması gibi nedenler, ahır besiciliğinin gelişmesini sağlamıştır. Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan Varlığı Mersin İli hayvan varlığı ve hayvansal üretim ile ilgili bilgiler Tablo IV43 de, Tablo IV44, Tablo IV45 ve Tablo IV46 de verilmiştir. Tablo IV43. Mersin İli Hayvan Varlığı Büyükbaş Hayvan Sayısı Tek Tırnaklılar Toplam Manda 6 M Deve 6 7 D Sığır Kültür Yerli Melez Sığır Toplam At Katır Eşek MERKEZ ANAMUR AYDINCIK BOZYAZI ÇAMLIYAYLA ERDEMLİ

108 Büyükbaş Hayvan Sayısı Tek Tırnaklılar Manda M Deve D Sığır Kültür Yerli Melez Sığır Toplam At Katır Eşek GÜLNAR MUT SİLİFKE TARSUS Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, 2011 Tablo IV44. Mersin İli Küçükbaş Hayvan Varlığı Küçükbaş Hayvan Sayısı Koyun Kıl Keçisi MERKEZ ANAMUR AYDINCIK BOZYAZI ÇAMLIYAYLA ERDEMLİ GÜLNAR MUT SİLİFKE TARSUS Toplam Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu,

109 Tablo IV45. Mersin İli Kümes Hayvanı Sayısı Yumurtacı Tavuk Etçi Tavuk (Broiler) Kümes Hayvanı Sayısı Hindi Ördek Kaz MERKEZ ANAMUR AYDINCIK BOZYAZI ÇAMLIYAYLA ERDEMLİ GÜLNAR MUT SİLİFKE TARSUS Toplam Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Tablo IV46. Mersin İli Yumurta Üretimi ÜRÜN ÜRETİM MİKTARI Tavuk Yumurtası (bin adet) Hindi Yumurtası (bin adet) Ördek Yumurtası (bin adet) Kaz Yumurtası (bin adet) Bıldırcın Yumurtası (bin adet) Güvercin Yumurtası (bin adet) Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu, Su Ürünleri Varlığı İlin Akdeniz e kıyı olması nedeniyle İlde balıkçılık önemlidir. Ayrıca tatlı su ve kültür balıkçılığında da tesisler mevcuttur. İlin hayvansal üretiminde su ürünleri de önemli yer tutmaktadır.su ürünlerine ait üretim miktarları Tablo IV47 de gösterilmektedir. Göksu ırmağı, Berdan, Dragon, Lemas çaylarında sazan, alabalık, kaya balığı, tatlısu kefali, yayın, levrek, yılan balığı avlanmaktadır Tablo IV47. Su Ürünleri Üretimi ÜRÜN Deniz Balıkları Tatlı Su Balıkları Kültür Balıkları Diğer deniz ürünleri TOPLAM ÜRETİM MİKTARI Ton 48 Ton 400 Ton 196 Ton Ton Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu,

110 İlde kıyı ve kıyı ötesi balıkçılığı yapılmaktadır. Akarsuların denize getirmiş oldukları besin maddeleri nedeniyle, akarsuların denize döküldüğü yerler verimli av sahalarıdır. İlin avlanma bandı, Tarsus ırmağı ağzından başlar; Silifke ilçesindeki Paradeniz ve Akgöl dalyanlarını içine alarak Anamur ilçesine dek uzanır. Tatlı su balıkçılığı, kurulan işletmeler ile akarsu, dere ve çayların yanı sıra göl, gölet ve baraj göllerinde yapılmaktadır. Balıkçı teknelerinin barındığı liman ve barınaklar Karaduvar, Mersin, Taşucu, Yeşilovacık, Aydıncık ve Bozyazı da bulunmaktadır. Liman Başkanlığına bağlı toplam balıkçı teknesi sayısı 6260 dır. Bunların 361 i Mersin, 172 si Taşucu, 24 ü ise Anamur ve 69 u Bozyazı limanına bağlıdır. Mersin İli nde tatlı su balıkçılığı, tesis edilen işletmeler ile akarsu, dere ve çaylarda avcılık yoluyla gölgölet ve baraj göllerinin balıklandırılması şeklinde olmaktadır. İşletmelerin tamamında Gökkuşağı Alabalığı yetiştirilmektedir. Mersin İli dahilinde faal halde21 adet alabalık işletmesi bulunmakta ve bunların üretim miktarları yıllara göre değişmekle beraber toplam ortalama 250 ton/yıl dır. Arıcılık Faaliyetleri Arıcılık, son yıllarda gelişen ve geliri yüksek olan bir geçim alanı olmuştur. Mersin İl inde gerçekleştirilen bal ve balmumu üretim miktarları Tablo IV48 de gösterilmektedir. Mersin'de 1968'de kurulan Bal Kooperatifi sayesinde arıcılık yeni tekniklerle yapılmaktadır. Göçebe arıcılık ile yılda üç defa aynı kovandan bal alınabilmektedir. İlde arı kovanı fenni olarak adet ve eski tip olarak 360 adettir Tablo IV48. Mersin İli Bal ve Balmumu Üretimi İLÇELER Bal Üretimi (ton) (ton) Balmumu Üretimi Toplam 2, ,85 ANAMUR 92,80 4,75 AYDINCIK 10,00 0,09 BOZYAZI 108,50 34,80 ÇAMLIYAYLA 130,50 101,50 ERDEMLİ 250,00 15,00 GÜLNAR 38,00 0,10 MUT 100,00 2,09 SİLİFKE 180,00 90,12 TARSUS 656,00 54,80 AKDENİZ 560,00 6,50 MEZİTLİ 150,00 2,00 TOROSLAR 300,00 5,60 YENİŞEHİR 100,00 1,50 Kaynak: Mersin İl Çevre Durum Raporu,

111 IV.2.13 Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar vb.), Proje Sahası ve etki alanında devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar. 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.) bulunmamaktadır. IV.2.14 Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Proje nin gerçekleştirilmesi sırasında gerek inşaat aşamasında gerekse işletme aşamasında, Proje Sahası içerisinde ve yakın çevresinde oluşabilecek etkileri en aza indirgemek için bazı önlemlerin alınması ve bunlara uyulması gerekmektedir. Çevre üzerine Proje den kaynaklı olabilecek etkiler ve bu etkilere karşı alınması gereken önlemler aşağıda açıklanmıştır. IV Hava Kirliliği Proje Sahası ve yakın çevresinde çeşitli sanayi kuruluşları bulunmaktadır. Bölgenin mevcut hava kalitesinin tespit edilmesi amacıyla 20 Aralık Ocak 2013, 08 Ocak ve 24 Ocak Şubat 2013 dönemlerinde sekiz farklı lokasyonda difüzyon tüpleri ile hava kalitesi ölçüm (NO 2, SO 2, HCI ve HF) çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Difüzyon tüplerinin konumu ve koordinatları, EkI7 de yer alan Ölçüm Noktaları Haritası nda sunulmaktadır. Aralık, Ocak ve Şubat dönemlerine ait çalışmaların analiz sonuçları Tablo IV49 da, analiz raporları ise EkN2 de sunulmaktadır. Tablo IV49. NO 2, SO 2, HCI ve HF Analiz Sonuçları 20 Aralık Ocak 2013 Dönemi Difüzyon Tüpü Adı NO 2 Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) SO 2 Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) HCI Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) HF Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) DT DT DT <L.O.D DT DT <L.O.D DT DT DT Ocak Ocak 2013 Dönemi DT DT <L.O.D 3.93 DT DT <L.O.D

112 20 Aralık Ocak 2013 Dönemi Difüzyon Tüpü Adı NO 2 Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) SO 2 Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) HCI Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) HF Ölçüm Sonucu (g/m 3 ) DT DT <L.O.D 4.40 DT DT Ocak Şubat 2013 Dönemi DT1 7,84 <L.O.D. <L.O.D. 2,09 DT2 6,53 <L.O.D. <L.O.D. 2,37 DT3 8,33 <L.O.D. <L.O.D. 0,78 DT4 12,02 1,47 <L.O.D. 1,72 DT5 12,94 <L.O.D. <L.O.D. 2,26 DT6 9,83 <L.O.D. <L.O.D. 2,39 DT7 9,30 <L.O.D. <L.O.D. 1,66 DT8 20,17 13,45 <L.O.D. 2,73 <L.O.D.=limit değerin altında Tablo IV49 dan da görülebileceği gibi, Proje Sahası ve yakın çevresindeki NO 2, SO 2, HCI ve HF konsantrasyon değerleri, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) de verilen sınır değerlerin altındadır. Aralık, Ocak ve Şubat ayı dönemlerine ait çalışmalar sonucundan faydalanılarak Proje ye esas bir Hava Kalitesi Modelleme Raporu hazırlanmıştır (bk. EkK). Modelleme çalışması kapsamında söz konusu Proje Sahası münferiden ve yakın çevresindeki sanayi tesisleri ile birlikte kümülatif olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Yapılan modelleme çalışması sonuçlarına göre, önerilen santralın yerel hava kalitesine münferit ve kümülatif etkisinin önemli boyutta olması beklenmemektedir. Model sonuçları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.17 de verilmiştir. Proje Sahası ve yakın çevresinde üç ayrı periyotta birer aylık dönemler halinde yürütülen hava kalitesi ölçüm çalışmalarına ilaveten, Proje Sahası na en yakın 2 hassas alıcı noktada 24 saat süre ile toz (PM 10 ) ölçümleri gerçekleştirilmiştir (bk. Tablo IV50.) Tablo IV50. PM10 Ölçüm Lokasyonu Ölçüm Yeri Ölçüm Tarihi Ölçüm Sonucu (µg/m 3 ) Doğu Koordinat Kuzey Nokta Aralık Nokta Aralık Tablo IV50 de görülebileceği gibi PM 10 ölçüm sonuçları, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY) EkIA da belirtilmiş olan uzun vadeli sınır değerlerin (bk. Tablo IV51) oldukça altındadır. Ölçüm çalışmalarına dair analiz raporları EkN3 de verilmiştir. 92

113 Tablo IV51 PM 10 Parametresine ait Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Sınır Değerleri (g/m 3 ) Parametre Ortalama Süre 2013 yılı için Sınır Değer Sınır Değerin Yıllık Azalması Havada asılı partikül maddeler (PM 10) (10 µm ve daha küçük partiküller) UVS (yıllık) 60 µg/m³ Sınır değer (150 µg/m³) tarihinde başlayarak tarihine kadar 60 µg/m³ (sınır değerin %40 ı) olana kadar her 12 ayda eşit miktarda yıllık olarak azalır. Kaynak: HKDYY EkIA IV Su Kirliliği Proje Sahası ve yakın çevresindeki su kalitesinin tespiti için 21 Aralık 2012 tarihinde, Proje Sahası na en yakın yüzeysel su kaynağı olan Deli Çay dan su numunesi alınmış ve DOKAY Çevre Laboratuvarı nda tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) uyarınca analiz edilmiştir. Alınan su örneklerinin analiz sonuçları Tablo IV52 de yer almakta olup analiz raporları EkN1 de sunulmuştur. Tablo IV52 Proje Sahası na En Yakın Yüzeysel Su Kaynağından Alının Su Numunesi Analiz Sonuçları Parametre Birim Sonuç SKKY Değerİeri Ölçüm Belirsizliği ph 8,40 I % ± 0,60 Çözünmüş Oksijen mg/l 10,11 I % ± 6,50 Oksijen Doygunluğu (% O 2) % 103,2 I Serbest Klor(Cl 2 ) mg/l 0,3 I % ± 3,10 Klorür (Cl) mg/l 34,0 II % ± 3,10 Sülfür (S 2 ) mg/l 1,2 I % ± 2,44 Sülfat (SO 2 4 ) mg/l 13,0 I % ± 0,56 Amonyum Azotu (NH 4N) mg/l 0,3 II % ± 2,00 Nitrat Azotu (NO 3N) mg/l 10,7 III % ± 13,00 Nitrit Azotu (NO 2N) mg/l 0,024 I % ± 2,00 Toplam Fosfor (P) mg/l < 0,3 III % ± 3,00 Toplam Çözünmüş Madde mg/l 680,0 II % ± 3,20 Renk mg/l Pt/Co skalası 25,2 III % ± 1,44 Sodyum (Na) mg/l 6,1300 I KOİ mg/l <50,0 II % ± 8,00 BOİ mg/l <4,0 I % ± 13,00 TOC (Toplam Organik Karbon) Kjeldahl Azotu (N org), Toplam Yağ ve Gres mg/l < 10,0 IV % ± 5,00 MBAS (Molekül ağırlığı 348,48 g/mol olan LAS olarak hesaplanıp, raporlanmıştır.) mg/l < 0,2 II % ± 10,50 Fenoller mg/l < 0,005 II % ± 2,00 Krom 6+ (Cr 6+ ) mg/l 0,032 I % ± 8,85 93

114 Parametre Birim Sonuç SKKY Değerİeri Ölçüm Belirsizliği Florür(F) mg/l 0,3 % ± 3,50 Mineral Yağ (C10C40 Index) mg/l <0,04 % ± 4,80 Fekal Koliform EMS/100 ml >1100 % ± 18,90 Pestisit Yapılan analiz sonuçları ile SKKY de belirtilen sınır değerler ile karşılaştırıldığında, Proje Sahası na en yakın yüzeysel su kaynağından alınan su örneklerinin genellikle I. Sınıf kalitede olduğunu görülmektedir. Söz konusu yüzeysel su kaynağı; Amonyum Azotu (NH 4 N), KOİ, MBAS ve Fenoller açısından II. Sınıf, Toplam Fosfor ve renk parametrelerine göre II. Sınıf, Nitrat Azotu (NO 3 N) ile Yağ ve Gres açısından ise IV. Sınıf kalite sınıfında yer almaktadır. Ayrıca soğutma suyunun temin edileceği kaynak olan Akdeniz in hidrolojik özelliklerinin belirlenebilmesi amacıyla deniz suyundan 8 noktadan numune alınarak ve tarihlerinde analizleri yapılmıştır. Tablo IV53 de koordinat bilgileri yer alan noktalardan alınan deniz suyu numunelerinin analizleri T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş olan DOKAY Çevre Laboratuarlarında yapılmış olup, analiz sonuçları Tablo IV54 de ve EkN5 de verilmiştir. Tablo IV53. Deniz Suyu Örnekleme Noktası Adı Koordinatları UTM Zonu Doğu Kuzey Türü Nokta 1Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 2Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 3Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 4Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 5Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 6Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 7Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 8Mersin 36 S Deniz Suyu Tablo IV54. Deniz Suyu Analiz Sonuçları Numune Adı Parametre Sıcaklık (ºC) Tuzluluk ( ) Yoğunluk (g/ml) İletkenlik (ms/cm) Nokta 1 Mersin 20,9 35,5 1,036 52,9 Nokta 2Mersin 20,3 33,7 1,030 53,5 Nokta 3 Mersin 19,4 35,6 1,026 54,2 Nokta 4Mersin 15,4 36,0 1,041 54,7 Nokta 5 Mersin 19,3 36,1 1,029 54,9 Nokta 6Mersin 19,2 37,9 1,026 57,1 94

115 Numune Adı Parametre Sıcaklık (ºC) Tuzluluk ( ) Yoğunluk (g/ml) İletkenlik (ms/cm) Nokta 7 Mersin 19,1 37,6 1,027 57,2 Nokta 8Mersin 19,1 38,0 1,026 57,0 IV Gürültü Kirliliği Proje ve yakın çevresinin gürültü bakımından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi amacıyla DOKAY Çevre Laboratuvarı tarafından 2021 Aralık 2012 tarihleri arasında proje sahasına en yakın 2 noktada gürültü ölçüm çalışması gerçekleştirilmiştir. Ölçümler, yerden 1,5 metre yükseklikte yapılmıştır. Ölçüm sonuçları Tablo IV55 de, analiz raporu ise EkN4 de sunulmaktadır. Tablo IV55. Gürültü Ölçüm Sonuçları Ölçüm Yeri LA gündüz dba (07:0019:00) LA akşam dba (19:0023:00) LA gece dba (23:0007:00) Nokta 1 67,3 ±%0,2 67,2 ±%0,2 56,1 ±%0,2 Nokta 2 59,7 ±%0,2 60,4 ±%0,2 57,1 ±%0,2 Tablo IV55 de görüleceği gibi elde edilen değerler Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) nde verilen ilgili sınır değer olan 70 dba nın altındadır. Proje Sahası nda yapılan gürültü ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi ile Proje ye esas olarak bir Akustik Rapor hazırlanmıştır (bk. EkO). Söz konusu raporda hem inşaat hem de işletme döneminde önerilen Proje den kaynaklanması muhtemel gürültü seviyeleri belirlenmiştir. Söz konusu raporda; Proje nin inşaat ve işletme aşamalarında tesisten kaynaklanacak gürültü düzeyi ÇGDYY de belirtilen sınır değerlerin oldukça altında olduğu tespit edilmiştir. Proje nin inşaat aşamasına yönelik gürültü etkileri Bölüm V.1.12 de, işletme aşamasındaki ise Bölüm V.2.10 da değerlendirilmiştir. IV.2.15 Diğer Özellikler Önerilen DGKÇS Projesi nin soğutma suyu gereksinimleri Akdeniz den karşılanacaktır. Akdeniz in oşinografik özelliklerinin belirlenebilmesi amacıyla 25 ve 26 Temmuz 2009 tarihlerinde toplam 18 adet noktada ölçüm ve inceleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir (AKFEN, 2009). İnceleme çalışmalarında, Mersin DGKÇS nın yanında yer alan Mersin Atıksu Arıtma Tesisi için Deniz Deşarjı (MAATDD) çalışmaları kapsamında Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (MESKİ) tarafından 2006 yılında yapılan oşinografik çalışma raporundan faydalanılmıştır yılında yapılan çalışmalarda, derinlik ve mesafeye bağlı olarak denizdeki tuzluluk ve deniz suyu sıcaklığı dağılımları incelenmiştir. Bu çalışma sonuçlarına göre, inceleme alanı içerisinde, deniz suyunda bir katmanlaşma bulunmamaktadır. Bölgede yapılan ölçüm 95

116 çalışmaları, deniz yüzeyindeki tuzluluk değerinin yüzeyde 33,55 ile 35,17 arasında değişirken, derinlere inildikçe küçük bir oranda arttığını ve 13,95 m derinlikte 37,47 değerine ulaştığı belirlenmiştir (AKFEN, Ağustos 2009). Deniz suyu sıcaklığı ise, çalışmanın yapıldığı dönemde yüzey sularının ısınması nedeni ile derinliğe bağlı olarak doğrusal bir düşüş göstermektedir. Deniz yüzeyinde sıcaklık değişimi 28,82 C ile 30,82 C arasında değişmekte olup; en düşük deniz suyu sıcaklığı, deniz tabanında (16,40 m derinlikte) 28,73 C olarak ölçülmüştür (AKFEN, Ağustos 2009). Deniz suyu yoğunluğunun ise derinliğe göre değişimi izlenmiştir. Deniz suyu yoğunluğunun derinliğe göre değişimi, tuzlulukla benzer bir profil izlemektedir. Yoğunluk değeri, deniz yüzeyinde 20,91 sigmat iken, bu değer 16,4 m derinlikte 24,03 sigmat ye çıkmıştır. AKFEN Ağustos 2009 Raporu nda sunulan akım ölçüm sonuçlarına göre, akıntı yaklaşık GGD yönünde (190o) olup, ortalama akıntı hızı 4,83 cm/sn dir. MESKİ tarafından 2006 yılında MAATDD çalışmaları kapsamında yürütülen oşinografik çalışma raporunda ise; bu bölgedeki deniz akıntıları, zayıf gel git etkisi ve rüzgarlar nedeni ile meydana geldiği belirtilmektedir. MESKİ Atıksu Arıtma Tesisi nin 2010 yılında devreye girmesi ve Yatırımcı Firma tarafından yapılan optimizasyon çalışmaları kapsamında önerilen Proje de kapasite artırımı söz konusu olması sebebiyle yakınsaha deniz ortamının oşinografik özelliklerinde herhangi bir değişimin söz konusu olup olamayacağına dair tarihinde 8 noktadan alınan deniz suyu numunelerinde ölçümler yapılmıştır. Tablo IV56 da koordinat bilgileri yer alan noktadan alınan deniz suyu numunelerinin analizleri T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş olan DOKAY Çevre Laboratuarlarında yapılmış olup, analiz sonuçları Tablo IV57 de ve EkN5 de verilmiştir. Tablo IV56. Deniz Suyu Örnekleme Noktası Adı Koordinatları UTM Zonu Doğu Kuzey Türü Nokta 1Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 2Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 3Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 4Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 5Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 6Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 7Mersin 36 S Deniz Suyu Nokta 8Mersin 36 S Deniz Suyu 96

117 Tablo IV57. Deniz Suyu Analiz Sonuçları Numune Adı Parametre Sıcaklık (ºC) Tuzluluk ( ) Yoğunluk (g/ml) İletkenlik (ms/cm) Nokta 1 Mersin 20,9 35,5 1,036 52,9 Nokta 2Mersin 20,3 33,7 1,030 53,5 Nokta 3 Mersin 19,4 35,6 1,026 54,2 Nokta 4Mersin 15,4 36,0 1,041 54,7 Nokta 5 Mersin 19,3 36,1 1,029 54,9 Nokta 6Mersin 19,2 37,9 1,026 57,1 Nokta 7 Mersin 19,1 37,6 1,027 57,2 Nokta 8Mersin 19,1 38,0 1,026 57,0 Yapılan ölçümlerde sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk ve iletkenlik parametreleri değerlendirilerek derinlik ve mesafeye bağlı olarak denizdeki tuzluluk değişimleri incelenmiş ve 2009 yılında yapılan ölçümlerde derinliğe göre denizdeki tuzluluk değişimleri ile karşılaştırılmıştır.(bk. Şekil IV21, Şekil IV22 ve Tablo IV58) Bu karşılaştırma sonucunda, 2009 yılındaki derinliğe göre tuzluluk profili ile 2013 yılındaki derinliğe göre tuzluluk profilinin hemen hemen aynı olduğu, mevcut profilin korunduğu ve aynı güvenirlikte kullanılabileceği belirlenmiştir. Ayrıca inceleme alanı içerisinde deniz suyunda herhangi bir tabakalaşma olmadığı da tespit edilmiştir. 97

118 i Şekil IV21. Ölçüm Lokasyonları 98

119 Derinlik (m) AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. Derinliğe Göre Sudaki Tuzluluk Değişimi 0 Tuzluluk ( ) Şekil IV22. Derinliğe Göre Sudaki Tuzluluk Değişimi Grafiği Tablo IV58. Derinliğe Göre Sudaki Tuzluluk Değişimi No Tuzluluk ( ) Derinlik (m) No Tuzluluk ( ) Derinlik (m) CTD1.1 35,7 2,7 CTD ,8 7,9 CTD1.2 35,7 2,8 CTD ,9 CTD1.3 35,7 3,3 CTD ,3 10,6 CTD2.1 35,3 2,2 CTD ,4 7,6 CTD2.2 36,2 2,6 CTD ,8 8,1 CTD2.3 36,4 3,4 CTD ,8 2,2 CTD2.4 36,3 4 CTD ,1 3,1 CTD CTD ,1 4 CTD3.2 37,1 8 CTD ,5 2,1 CTD3.3 37,1 8,2 CTD ,5 3 CTD3.4 37,1 8,3 CTD ,7 4 CTD3.5 37,1 8,4 No.1 35,5 3 CTD3.6 37,1 8,4 No.2 33,7 3 CTD4.1 37,1 9,6 No.3 35,6 3 CTD4.2 37,2 9,9 No CTD4.3 37,3 10,15 No.5 36,1 3 CTD4.4 37,3 10,44 No.6 37,9 10 CTD4,5 37,3 10,47 No.7 37,6 10 CTD4.6 37,3 10,58 No CTD4.7 37,3 10,62 99

120 IV.3 Sosyo Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1 Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İş Gücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal ve Hizmet Üretiminin Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler), Sanayi sektörünün doğrudan yarattığı üretim ve istidam olanakları dışında diğer sektörler üzerindeki etkileri bir yörenin gelişmesi açısından son derece önemlidir. Mersin GSYİH si içinde sanayi sektörünün payı % 26,6, imalat sanayide yarattığı katma değerin Türkiye içerisindeki payı % 3,05 dir genel sanayi ve işyerleri sayımı birinci aşama sonuçlarına göre; işyeri sayısı ile Mersin, Türkiye genelinde % 2,33 lük payla 8. sırada yer almaktadır. Ortalama çalışan sayısı ile ise Türkiye içerisinde % 1,71 lik payla 11. sıradadır (Mersin İl Çevre Durum Raporu 2010). Sanayi sektörünün genel yapısını inceleyecek olursak, küçük sanayi siteleri ve organize sanayi bölgeleri sanayinin gelişmesi açısından büyük önem taşımaktadır. İldeki işletmelerin bölgesel olarak dağılımına bakıldığında, % 20,3 ü OSB ve KSS lerde yerleşik durumdadır. Karaduvar Mahallesi nde çok sayıda balıkçı barınağı bulunmakta olup, yöre halkının bir kısmı balıkçılık yaparak geçimini sağlamaktadır. Mahallenin kuzeydoğusunda ise şahsa ait tarım alanları bulunmaktadır. IV.3.2 Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), IV İdari Bölünme Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından gerçekleştirilmekte olan Adrese Dayalı Nüfus Sayımı 2012 verilerine göre, Mersin nüfus büyüklüğü bakımından 9. sırada gelmektedir. Proje Sahası nın içerisinde bulunduğu Akdeniz İlçesi, 22 Mart 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Akdeniz Merkez olmak ve ekli (31) sayılı listede adları yazılı köyler (8 adet) bağlanmak üzere Mersin İli nde Akdeniz İlçesi adı ile kurulmuştur. Proje Sahası nın yer aldığı Karaduvar Köyü ise 5216 sayı ve 2004 tarihli Büyükşehir Belediyesi Yasası ile Büyükşehir Belediyesi sınırlarına dâhil edilerek, Akdeniz Belediyesi ne bağlı olarak Karaduvar Mahallesi olmuştur yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Mersin İli nin toplam nüfusu olup, 13 ilçesi bulunmaktadır. Proje Sahası nı temsil eden Akdeniz İlçesi, kişilik toplam nüfusa sahiptir (bk. Tablo IV58). Tablo IV59. Proje den Etkilenmesi Beklenen Bölgenin 2012 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Sonuçları Bölge Toplam Nüfus Mersin İli Akdeniz İlçesi

121 IV Kentsel ve Kırsal Nüfus Tablo IV59 dan görüleceği üzere, 2012 yılı Adrese Dayalı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre olan Mersin İli toplam nüfusunun i şehirlerde (%78,9), si (%21,1) ise köylerde yaşamaktadır. Proje nin yer aldığı Akdeniz İlçesi nde ise nüfusun tamamına yakını (%97,8) kentsel kesimlerde yaşamaktadır. Tablo IV60. Kentsel ve Kırsal Nüfuslar Bölge Toplam Nüfus Kentsel Kırsal Nüfus Yüzde (%) Nüfus Yüzde (%) Türkiye Ortalaması , ,72 Mersin İli , ,1 Akdeniz İlçesi , ,2 IV Nüfus Hareketleri ve Göçler Mersin İli 1957 yılında başlayan sanayileşme hareketleri sonucunda ekonomik anlamda hızlı bir büyüme sürecine girmiştir. Ekonomik yaşamdaki değişme sosyal yaşama da yansımış ve il, çevre illerde yoğun göç almaya başlamıştır döneminde Mersin in çevre yerleşimlerden aldığı göçün bölgesel dağılımı incelendiğinde, Akdeniz Bölgesi %24 ile birinci sırada yer alırken, Akdeniz Bölgesini %23 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi, %17 ile İç Anadolu Bölgesi ve %14 ile Doğu Anadolu Bölgesi takip etmektedir. Göçün en önemli iki nedeni işsizlik ve terör olarak belirlenmiştir. TÜİK 2000 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Mersin İl ine diğer şehir, ilçe ve köylerden gelen toplam insan sayısı olup, Mersin İl inden diğer şehir, ilçe ve köylere göç eden toplam insan sayısı dir. Bu rakamlardan hareketle, 2000 yılında kaydedilen net göç oranı 11,5 olarak hesaplanmıştır (TÜİK, 2000). IV Nüfus Artış Oranı 1927 yılından bu yana, Türkiye nin nüfusu yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Mersin in nüfusu yaklaşık sekiz kat artış göstermiş ve 1927 yılında iken 2000 yılında e yükselmiştir yılında Mersin İli ülke nüfusu içinde %1,5 lik bir paya sahip iken, 2000 yılında yaklaşık %2,4 lük bir paya sahiptir yılı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Mersin İl inin nüfusu olup, dönemi için ilin yıllık nüfus artış hızı 26,47 olarak gerçekleşmiştir. İldeki yıllık nüfus artış oranı, aynı dönem için ülke ortalamasının üzerindedir ( 18,28) yılı öncesinde Akdeniz İlçesi nin bağlı olduğu Merkez İlçe nin toplam nüfusu olup, dönemine ilişkin yıllık nüfus artış hızı ise 29 olarak gerçekleşmiştir. 101

122 AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. IV Ortalama Hane Halkı Nüfusu 2000 yılı itibarıyla Mersin İl indeki toplam hane halkı sayısı olup, il genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 4,49 dur (bk. Tablo IV60). Merkez İlçe de toplam hane halkı yaşamakta olup, ilçe, 4,35 lik ortalama hane halkı büyüklüğü ile il geneline yakın bir değere sahiptir. Tablo IV61. Ortalama Hane Halkı Nüfusu Bölge Hane Halkı Sayısı Hane Halkı Büyüklüğü Türkiye Ortalaması ,5 Mersin İli ,49 Merkez İlçe* ,35 * 2008 yılı öncesinde Karaduvar Mahallesi Merkez İlçe ye bağlı bir mahallesiydi IV Yaş Gruplarının Dağılımı Mersin İli ile Akdeniz İlçesi toplam nüfuslarının yaş gruplarına göre dağılımı sırasıyla Şekil IV21 ve Şekil IV22 de gösterilmektedir. Mersin, genç nüfusun ağırlıkta olduğu bir ilimizdir yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Mersin İli nüfusunun %34,6 sı 019 yaş grubundadır. Bu grup içerisindeki en ağırlıklı yaş grupları 1014 ile 1519 yaş gruplarıdır. Akdeniz İlçesi nde ise nüfusun %38,33 ı 019 yaş grubundadır. İlçede 1014 yaş grubu en büyük yüzdeye sahiptir (%9,78) Mersin İli Yaş Değerleri Şekil IV23. Mersin İli Yaş Grupları Dağılımı 102

123 AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş Akdeniz Beldesi Yaş Değerleri Şekil IV24. Akdeniz İlçesi Yaş Grupları Dağılımı IV Nüfus Yoğunluğu 2012 yılı TÜİK verilerine göre Mersin İli nüfus yoğunluğu Tablo IV61 de verilmektedir. Bu değerlerden Mersin İli için olan değer (109 kişi/km 2 ), Türkiye ortalaması olan 98 kişi/km 2 nin oldukça üstündedir (TÜİK, 2012). Tablo IV62. Nüfus Yoğunlukları Bölge Alan (km 2 ) Nüfus Yoğunluğu (kişi/km 2 ) Türkiye Ortalaması Mersin İli Kaynak: TÜİK (2012) IV Doğumlar ve Doğurganlık Oranı 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, Mersin İl indeki cinsiyet oranı, diğer bir deyişle, her 100 kadın için erkek sayısı 99,2 dir. Bu oran, Akdeniz İlçesi nde 99,69 olup, her iki değer de Türkiye ortalamasının altındadır yılında gerçekleştirilen Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına göre ildeki çocuk kadın oranı, diğer bir deyişle, 1549 yaş grubundaki her 1000 kadın için 04 yaş grubundaki çocuk sayısı 348 olup, Merkez İlçe de bu oran 340 tır. İle ait doğurganlık verileri, Türkiye ortalaması ile benzerlik göstermektedir. İlgili göstergeler Tablo IV62 de verilmektedir. Tablo IV63. Doğurganlık ile İlgili Göstergeler Bölge Cinsiyet Oranı* Toplam Doğurganlık Hızı Çocuk / Kadın Oranı Merkez İlçe 99,89**

124 Bölge Cinsiyet Oranı* Toplam Doğurganlık Hızı Çocuk / Kadın Oranı Mersin İli 99,2 2, Türkiye Ortalaması 100,8 2, Kaynak: TÜİK, 2000 * TÜİK, 2012 ** TÜİK, 2000 Akdeniz ilçesinin cinsiyet oranı IV.3.3 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), Eğitim Mersin İli, Akdeniz İlçesi bünyesinde toplam 60 İlköğretim Okulu, 16 Ortaöğretim Okulu, 2 Ana Okulu bulunmaktadır. İlçede, öğretmen, derslik, öğrenci, 3534 okul öncesi öğrencisi mevcuttur. Ayrıca, ilçede toplam 73 adet özel eğitim kurumu bulunmakta olup, 39 özel dershane, 17 özel motorlu taşıt sürücü kurs merkezi, 14 bilgisayar, yabancı dil, denizcilik vs. gibi muhtelif kurslar, 3 özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır. İlçe genelinde toplam 157 adet resmi ve özel eğitim kurumu vardır ( Sağlık Akdeniz İlçesi nde kamuya ait 3 (2 si devlet hastanesi, 1 i üniversite hastanesi ) ve 5 özel olmak üzere toplam 8 hastane mevcuttur. Ayrıca ilçede 1 adet AÇSAP (Ana Çocuk Sağlığı Merkezi), 1 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, 1 Deri Zührevi Dispanseri bulunmaktadır. Akdeniz İlçesi nde 05 Temmuz 2010 tarihinde Aile Hekimliği uygulanmasına başlanılmış olup, 20 Aile Sağlığı Merkezinde 76 Aile Hekimi ve 76 Aile Sağlığı elemanı hizmet vermektedir. T.C Sağlık Bakanlığı na bağlı olarak 267 uzman doktor, 49 pratisyen doktor, 85 diş hekimi, 696 hemşire, 232 ebe,127 laboratuvar teknisyeni,248 sağlık memuru, 17eczacı, 733 diğer(memur) olmak üzere toplam 2728 personel görev almaktadır. ( Proje kapsamında çevre ve toplum sağlığının korunması için tüm önlemler alınacak ve yürürlükteki mevzuatlara uyularak, gerekli izinler alınacaktır. Kültür Hizmetleri TÜİK 2011 verilerine göre ilde 39 adet sinema salonu, 5 adet tiyatro salonu ve 23 adet kütüphane bulunmaktadır. Bahsedilen kültür merkezlerine ait detaylar Tablo IV63 ve Tablo IV 64 de verilmektedir. Tablo IV64. Mersin İl indeki Sinema Ve Tiyatro Salonundan Yararlanılma Durumları Kültür Merkezi Sayı Koltuk Sayısı Gösteri Sayısı Seyirci Sayısı Sinema Tiyatro Kaynak: TÜİK, 2011 Tablo IV65. Mersin İli ndeki Kütüphanelerden Yararlanılma Durumu Kültür Merkezi Sayı Kitap sayısı Yararlanma sayısı Bin kişi başına yararlanma sayısı Ödünç verilen materyal sayısı 104

125 Kütüphane Kaynak: TÜİK, 2011 IV.3.4 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.) Bölüm II.2 de de bahsedildiği üzere Proje Sahası nın yaklaşık 6 km batısında Mersin İl Merkezi ve Mersin Sanayi Sitesi,400 m doğusunda Mersin Büyükşehir Belediyesi Atık Su Arıtma Tesisi, 2,5 km doğusunda Soda Sanayi A.Ş., 1,3 km kuzeyinde ATAŞ ve kuzeybatısı kesiminde ise akaryakıt ürünleri depolama alanı bulunmaktadır. (Bk. EkI4) IV.3.5 Gelir (Bölgede Gelirin Iş Kollarına Dağılımı, İş Kolları İtibari İle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir) TÜİK verilerine göre, 2001 yılı itibarıyla, Kişi Başına Düşen GSYİH, Türkiye genelinde TL, Mersin de ise TL dir. Mersin, 2001 yılında sağlamış olduğu 5.04 Milyar TL lik GSYİH ile Türkiye GSYİH içinde %2,8 lik paya sahiptir. Mersin İli Sosyoekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasında 24. sırada yer alır. TÜİK 2008 yılı verilerine göre, Türkiye genelinde Kişi Başına Gayri Safi Katma Değer, 2008 fiyatlarıyla TL iken; Mersin in de içinde yer aldığı TR62 grubunda (Adana ve Mersin) bu Katma Değer, TL olarak gerçekleşmiştir. IV.3.6 İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus ve Faal Nüfusa Oranı), Tanım olarak işsizlik, iktisaden faal olan nüfus, 15 yaşından büyük olan nüfusun, çalışan veya iş ile ilgisi devam eden ya da işsiz olup iş arayan kesime oranıdır. İktisaden faal olan nüfusun cinsiyete göre dağılımı ile iktisaden faal olmayan nüfusun dağılımı sırasıyla Tablo IV65 ve Tablo IV66 da verilmiştir. TÜİK 2000 yılı verilerine göre Mersin İl inde işgücüne dahil olmayan nüfusun, çalışabilir yaştaki nüfus içindeki oranı %45 tir. İşgücüne dahil olmayan nüfusun %65 ini kadın nüfus oluşturmaktadır. Mersin İl inde işsizlik oranı 2000 yılında %10,22 dir. Bu oran, erkek nüfusta %11,47, kadın nüfusta ise %8,2 dir. Mersin İl inde işsizlik oranları Tablo IV66 da gösterilmiştir. Merkez İlçe de işgücüne katılım oranı 2000 verileri itibarıyla %49,4, işsizlik oranı ise %13,38 olarak hesaplanmıştır. Tablo IV66. İktisaden Faal Olan Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı (12 yaş ve yukarısı) Bölge Erkek (Yüzde) Kadın (Yüzde) Türkiye Ortalaması 29,4 60,4 Mersin İli 49,8 50,2 Merkez İlçe* 49,1 50,8 * 2008 yılı öncesinde Karaduvar Mahallesi Merkez İlçe ye bağlı bir mahalleydi. Kaynak: TÜİK,

126 Tablo IV67. İktisaden Faal Olmayan Nüfus ve Dağılımı Bölge Emekli Ev Kadını Öğrenci Diğer Türkiye Ortalaması 12,383 49, , , Mersin İli 10, , , , Merkez İlçe* 11, , , , * 2008 yılı öncesinde Karaduvar Mahallesi Merkez İlçe ye bağlı bir mahalleydi. Kaynak: TÜİK, 2000 IV.3.7 Sağlık (Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar) Bölüm IV.2.3. de detaylı olarak irdelenmiştir. IV.3.8 Diğer Özellikler Bu başlık altında açıklanması gereken başka bir husus bulunmamaktadır. 106

127 V. PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1 ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.) V.1 Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler, V.1.1 Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin Inşası Için Yapılacak Işler Kapsamında (Ulaşım Altyapısı Dahil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere, Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar Ve Makineler, Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Tozun Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler, V Kazı Çalışmaları Proje Sahası nda yürütülecek olan saha hazırlama faaliyetleri, gerekli yerlerde toprak üst katmanın sıyrılması, mevcut termik santral ünitelerinin sökülmesi sahanın düzenlenmesi, doğal gaz iletim hattının döşenmesi ve bazı ünitelerle ilgili temel işler için gereken kazı işlemlerinden oluşacaktır. Ayrıca yeraltı drenleri ile su hatları için de kazı yapılacaktır. Kazı işlemleri sebebiyle hafriyat malzemesi oluşacaktır. V Hafriyat Miktarı ve Hafriyat Malzemesinin Nasıl Değerlendirileceği Proje nin inşaat aşamasında tesis alanının tesviyesi, tesis, ana ve yardımcı binaların inşaatı, yeraltı drenajı ile su ve atık su boru hatlarının döşenmesi ve soğutma suyu sisteminin (su alma ve deşarj hatları) inşa çalışmaları ile yapılan son düzenlemelerin sonucunda hafriyat meydana gelecektir. Proje nin inşaat faaliyetleri sırasında yaklaşık m 3 hafriyat oluşması beklenmektedir. Bu miktarın bir kısmı arazi içerisinde dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Geriye kalan ihtiyaç fazlası toprak, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği uyarınca Akdeniz Belediyesi nin uygun bulduğu bir alana götürülerek bertaraf edilecektir.(bk. EkD7) İnşaat faaliyetleri öncesinde mevcut santral üniteleri dışında kalan toprak alanda kazı gerekmesi halinde, kazı çalışmaları öncesinde yaklaşık 2530 cm lik bitkisel toprak sıyrılarak, sahada uygun bir yerde kümeler halinde yan yana depolanacaktır. Sıyrılan bitkisel toprağın sahada kısıtlı yer olması nedeniyle depolanamaması ve/veya inşaat aşamasının tamamlanmasından sonra peyzaj çalışmaları sırasında tamamının kullanılmaması durumunda Akdeniz Belediyesi tarafından uygun görülen bir alana götürülerek bertaraf edilecektir. Bu koşullar altında, proje kapsamında oluşacak hafriyatın, bölgenin topografyasında ve doğal arazi yapısında önemli bir olumsuz etki oluşturmayacağı düşünülmektedir. 107

128 Ayrıca, Sahadaki mevcut atıl durumdaki Mersin Termik Santralı, inşaat işlemleri öncesinde sökülecektir. Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) nun tarih ve 2011/25 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınan, mülkiyeti maliye hazinesine ait olan santralın kurulacağı taşınmazın, T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi tarafından yapılan varlık satışı yöntemiyle özelleştirmesi sonucunda, ÖYK nun tarih ve 2011/88 sayılı kararıyla en uygun teklifi veren AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş adına satılmasına karar verilmiş ve tarihinde imzalanan Varlık Satış Sözleşmesi ile satış gerçekleşmiştir. Bahse konu sözleşmenin Devir ve Teslim konulu 4. Maddesi uyarınca, sahada bulunan hurda santralın söküm işlemleri T.C Başbakanlık Özelleştirme İdaresi tarafından gerçekleştirilecek olup, AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret AŞ nin bu söküm, taşıma ve bertaraf işlemleri ile herhangi bir ilgisi bulunmamaktadır. Söküm işlemleri ilgili idare tarafından yerine getirildikten sonra, saha AKFEN Enerji ve Ticaret AŞ ne devredilecektir. V İnşaat İşlerinde Kullanılacak Makine ve Ekipman İnşaat işleri kapsamında kazı, dolgu, sıyırma, taşıma, beton işleri gibi temel işlemler sırasında kullanılacak başlıca ekipman aşağıda verilmiştir: Kamyon Paletli Vinç Mobil Vinç Kule Vinç Traktör Ekskavatör Tekerlekli Yükleyici Transmikser Su Tankeri/Arazöz Silindir Jetgrout/Sondaj Makinası ForeKazık Makinası Tekne Beton Pompası JCB Yukarıda belirtilen makina ve ekipman tür ve sayıları, inşaat dönemi boyunca yapılacak işin niteliğine göre değişebilecektir. V Toz Hesaplamaları İnşaat faaliyetleri öncesi saha hazırlama işlemleri ile inşaat faaliyetleri sırasında, toprak sıyırması ve kazı işlemleri gibi çeşitli kaynaklardan toz yayılımı muhtemeldir. 108

129 Toz miktarının hesaplanmasında, tesis üniteleri için yapılacak kazı miktarı yaklaşık m 3, kazı derinliği ise 1 m olarak kabul edilmiştir. Buradan yola çıkarak, kazı alanı m 2 olarak belirlenmiştir. Kazı çalışmalarının, yılda 5 ay, ayda 26 gün ve günde 8 saat yapılması düşünülmektedir. Ayrıca, hesaplarda USEPA emisyon faktörleri dikkate alınarak, inşaat faaliyetlerinde birim alana düşen toz emisyon değeri 9,9 g/m 2 /gün olarak kabul edilmiştir 16. İnşaat faaliyetlerinden oluşacak toz miktarı aşağıda verilen formülle hesaplanmıştır. Toz Miktarı = 3 g 1gün ( m ) 9,9 = 165 g/saat = 0,165 kg/saat 3 m gün 12 saat 30 gün 5 ( ay) 1ay Buna göre, saatlik toplam toz emisyonu 0,165 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Bu değer SKHKKY Ek2 de verilen ve model gereksinimini belirleyen baca dışındaki yerler için toz emisyon sınır değeri olan 1,0 kg/saat değerinin altındadır. Bundan dolayı, toz emisyonları için modelleme çalışması yapılmamıştır. Bacadan kaynaklanacak emisyonlar için civardaki sanayi tesisleri de göz önüne alınarak bir Hava Kalitesi Modelleme Raporu hazırlanmış ve EkK da sunulmuştur V Toz Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler Toz yayılımı ile ilgili olası etkilerin azaltılması ve toz emisyonlarının en az seviyeye indirgenmesi için, ilgili alanların yakın çevresi düzenli olarak sulanacaktır. Ayrıca, sahada hafriyat malzemesini taşıyacak tüm nakliye araçlarının üzeri örtülecektir. Hafriyat malzemesi gibi tozumaya müsait malzemelerin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında savurma yapılmamasına özen gösterilecektir. Asfaltlanmamış yollarda, araçların hızları 30 km/saat ile sınırlandırılacaktır. Yağışlı günlerde kamyonların tekerlerindeki çamuru ana yollara taşımamalarına dikkat edilecektir. Tüm bu önlemler sonucunda sahada oluşabilecek toz emisyonlarının minimum seviyede olması sağlanacaktır. Ölçümler sonucunda işçi sağlığını ve çevreyi etkileyebilecek toz konsantrasyonları bulunduğunda, sahada çalışmalar sorumlu kişilerce yavaşlatılacak veya durdurulacaktır. Proje kapsamında malzeme temini için herhangi bir malzeme ocağının kullanılması planlanmamaktadır. Dolayısıyla malzeme ocaklarından kaynaklanacak toz emisyonları oluşmayacaktır. 16 Bu varsayım, çapı 30 μm den küçük ve yoğunluğu 22, 5 g/cm 3 olan parçacıklar için ve %30 silt içeriğine sahip yarıkurak topraklar üzerinde yapılan orta yoğunluktaki inşaat çalışmaları için verilmiştir. 109

130 V.1.2 Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet Ve Makineler, Arazinin hazırlanması sırasında yapılacak hafriyat çalışmaları için herhangi bir patlayıcı ve/veya toksik madde kullanılmayacaktır. Temel kazı işlemleri, hafriyat makinelerinin kullanımı ile gerçekleştirilecektir. Santralı n inşaat aşamasında kullanılacak yakıt, kaynak gazları, boyalar ve çözücüler gibi patlayıcı ve parlayıcı maddelerin taşınmasında, depolanması ve kullanımında tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İş yerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. V.1.3 Proje Kapsamındaki Ulaşım Alt Yapısı Planı, Bu Alt Yapının İnşası İle İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makinalar Altyapının İnşası Sırasında Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Proje Sahası na ulaşım Mersin İli, Akdeniz İlçesi, Karaduvar Mahallesi ne ait mevcut yol kullanılarak sağlanacak olup ulaşım yoluna ait gösterim Şekil V1 de gösterilmektedir. Proje sahası D400 karayoluna yaklaşık 4 km mesafededir. Şekil V1. Proje sahası Ulaşım Yolu Kaynak: Google Map Proje kapsamında kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makinalar altyapının inşası sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler Bölüm V.1.1 de detaylı olarak anlatılmıştır. 110

131 V.1.4 Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler (Taşıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları), Mersin DGKÇS nin inşa edileceği alan üzerinde ÇEAŞ a ait olan ve faaliyeti sona ermiş Mersin Termik Santralı yapıları bulunmaktadır. Bu santral 1970 lerin başında kurulmuş olup, 1994 yılına kadar faaliyetine devam etmiştir. Mersin Termik Santralı inşa edilmeden önce, gerekli saha çalışmalarını takiben zemin emniyetinin sağlanması için sahada gerekli düzenlemelerin yapıldığı düşünülmektedir. Yaklaşık 24 yıllık işletme dönemi boyunca, Mersin Termik Santralı nda zemin emniyeti ile ilgili herhangi bir sorunun yaşanmadığı tahmin edilmektedir. Proje Sahası nda Mersin Termik Santralı na ait üniteler bulunduğundan zemin durumunun belirlenmesi ile ilgili çalışmalar gerçekleştirilememiştir. Ancak mevcut durumdaki tesis parçaları söküldükten sonra ayrıntılı zemin çalışmaları sonucunda mevcut durum belirlenecek, zemin emniyetinin sağlanması için gerekli her türlü önlem alınacaktır. Bununla birlikte, yaklaşık 20 yılın üzerinde bir süre faaliyet gösteren bu tesisin inşa edilebilmesi için 1970 li yıllar başında gerekli zemin etüt çalışmalarının yapıldığı bilinmektedir. Dolayısıyla, zemin emniyeti açısından bir sıkıntı olmadığı öngörülmektedir. Proje Sahası nda yapılan temel araştırma sondajları ve jeofizik çalışmalar sonucunda yapılan değerlendirmelere göre, sismik hızlar ve zemin elastik parametrelerine göre 2 ayrı zon belirlenmiştir. 1.zon yaklaşık 0,000,50 m derinlikleri arasını oluşturan altere ayrışmış kesimi, 2.zon ise orta sertçok sert killi siltli kumlu çakıllardan oluşan birimlerden meydana gelmiştir. Dolayısıyla Proje ünitelerinin oturacağı zeminler fiziksel ve dinamik özellikleri nedeniyle temel olma açısından uygun ortamları oluşturmaktadırlar. Zemin stabilitesine ait çalışmalar EkM de verilmiş olan Jeolojik Jeoteknik Etüt Rapor unda detaylandırılmıştır. V.1.5 Taşkın Önleme ve Drenaj Ile Ilgili Işlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, Proje Sahası ve çevresinde yüzeysel su kaynağı olmaması sebebiyle su baskını riski de bulunmamaktadır. Ancak bölgenin topografik konumu göz önüne alındığında yatay topografyaya sahip olduğu düşük kotlu bölgelerde aşırı yağışlarda su baskını riski yaşanmaması için gerekli drenaj önlemleri alınacaktır. Sahada gerekmesi halinde drenaja yönelik yapılacak işlemlerde aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır. Kazı işleri sırasında kullanılacak arazi miktarı en düşük seviyede tutulacaktır. Uzun ve sürekli eğimleri azaltmak için teraslama yapılacaktır. Yağmur sularının kanallarda düşük hızda akması sağlanacaktır. İnşaat girişinde, iç yollarda ve park yerlerinde stabilizasyon yapılacaktır. Drenaj kanalları yapılacaktır. Santral sınırları içerisindeki inşaat sahası çevresinde yağmur sularını toplamak için geçici drenaj kanalları oluşturulacaktır. Toprak tarafından emilmemiş yağmur sularının inşaat sahasının çevresindeki drenaj kanallarına yer çekimi yardımıyla akabilmesini sağlamak amacıyla inşaat sahasında zemin eğimli şekilde hazırlanacaktır. Buna ek olarak, inşaat sahasında acil durumlarda suyun toplanabileceği alanlarda suyun drene edilmesi için 111

132 taşınabilir pompalar bulunacaktır. Proje kapsamında 31 Aralık 2004 tarihli ve sayılı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik in ilgili hükümlerine ve tarih ve sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 no.lu Başbakanlık Genelgesi ve ilgili diğer mevzuatların ilgili hükümlerine uyulacaktır. V.1.6 Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atık Suyun Miktar ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye Deşarj Edileceği, Alınacak Önlemler, V Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları ve Temini Proje faaliyetleri esnasında içme suyu, kullanma suyu, toz bastırma, yangın önleme ve kurulması planlanan tesiste kullanmak üzere proses suyu, soğutma suyu ihtiyacı söz konusu olacaktır (bk. Tablo V1). Tablo V1. Kullanım Amaçlarına Göre Su Miktarı Kullanım Yeri Kullanım Miktarı Tedarik Şekli Kullanım Aşaması İçme ve Kullanma Suyu 148,40 m 3 /gün Mevcut şebeke/damacana İnşaat aşamasında İçme ve Kullanma Suyu 5,3 m 3 /gün Mevcut şebeke/damacana İşletme aşamasında Servis Suyu, 1,5 m 3 /saat Denizden İşletme aşamasında Tesiste Kullanılacak Soğutma Suyu m 3 /saat Denizden İşletme aşamasında İnşaat aşamasında kullanılacak kullanma suyu şehir şebekesinden, içme suyu ise damacanalarla Proje Sahası na taşınarak temin edilecektir. İnşaat sırasında hazır beton kullanılması sebebiyle şebekeden temin edilecek kullanma suyu miktarı oldukça azdır. Proje kapsamında kullanılacak olan su gerekli izinlerin alınmasının ardından şehir şebekesinden temin edilecektir. Proje kapsamında ihtiyaç duyulan soğutma suyu denizden sağlanacak olup Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi kullanılacaktır. Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi ile m 3 /saat su denizden çekilecektir. Denizden alınan suyun bir bölümü de (45 m 3 /saat) kazan besleme suyu hazırlamak üzere, Desalinasyon ve müteakiben Demineralizasyon ünitesine (11 m 3 /saat) gönderilecektir. Bu suyun 1,5 m³/saat lik kısmı ise servis suyu, olarak kullanılacaktır. İşletme aşamasındaki idari bina, bahçe sulama ve yangın söndürme suyu denizden çekilen soğutma suyu ile karşılanması öngörülmüş olup işletme aşamasında proses için kullanılacak su miktarları ve su çevrim diyagramı V.2.3. de açıklanmıştır. 112

133 İçme Suyu ve Kullanma Suyu Proje nin inşaat aşamasında tam gün çalışacak kişi sayısı azami 700 kişi olarak öngörülmekte olup, kişi başına su tüketiminin 212 L/günkişi 17 olacağı varsayımdan hareketle personelin su ihtiyacı 148,4 m 3 /gün olacaktır. Söz konusu kullanma suyu ihtiyacı mevcut şebeke üzerinden Proje Sahası na getirilecektir. İçme suyu ihtiyacı ise damacanalardan karşılanacaktır. Proje nin işletme aşamasında ise çalışacak kişi sayısı azami 25 kişinin su ihtiyacı 5,3 m 3 /gün olacaktır. Söz konusu su ihtiyacı mevcut şebeke üzerinden Proje Sahası na getirilecektir. İnşaat aşamasındaki içme ve kullanma suyu, T.C. Sağlık Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyularak temin edilecektir. V Proje Kapsamında Oluşacak Atık Sular ve Bertaraf Yöntemleri İnşaat çalışmaları sırasında çalışacak personelin günlük kullanımından kaynaklanacak evsel nitelikli atık sular meydana gelecektir. Oluşacak atık sular Proje Sahası nın yakınında yer alan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilecektir. İnşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atık sular, günlük ortalama 212 lt/günkişi olarak kabul edildiğinde, 148,40 m 3 /gün (700 kişi x 212 lt/günkişi) olarak hesaplanmıştır. İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atık su miktarı ise 5,3 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Projenin arazi hazırlığı ve inşaat çalışmalarına başlanmadan önce Mersin Büyükşehir Belediyesi ile kanalizasyon sistemine bağlantı konusunda gerekli yazışmalar yapılarak izinler alınacaktır (bk EkD6) Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik te bahsi geçen hükümlerine ve MESKİ Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği ne uyulacaktır. V.1.7 Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Proje nin elektrifikasyon planı ve bu plan uygulaması için yapılacak işlemler detay mühendislik çalışmaları ile belirlenecektir. 17 TUİK Mersin İli günlük su kullanım miktarı,

134 V.1.8 Doğal Gaz Boru Hattı Yapılması İçin Gerekli Olan İşlemler Santralde kullanılacak doğal gaz, Proje Sahası nın yaklaşık m. kuzeybatısından geçen GaziantepMersin Doğal Gaz İletim Hattı Mersin branşmanı RMS/A ile planlanan Mersin DGKÇS arasında tesis edilecek olan 18 inçlik bir iletim hattı vasıtasıyla temin edilecektir. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) tarafından, yapımı 2005 yılında tamamlanan bu hat 40 inç çapa sahiptir. Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu (RMS/A) giriş basıncının 35 ile 70 bar arası, çıkış basıncının ise 35 ile 65 bar arası olması öngörülmektedir. Önerilen projede saatte Sm 3 doğal gaz yakılacaktır. Mersin GaziantepDoğal Gaz İletim Hattı ndan alınan gaz A Tipi Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu nundan (RMS/A) geçtikten sonra kullanılmak üzere santral binasına iletilecektir. Gaz iletim hattı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Genel Müdürlüğü (BOTAŞ) Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Tesislerinin Yapım ve İşletmesine Dair Teknik Emniyet ve Çevre Yönetmeliği ne ve BOTAŞ ın Teknik Şartnamesi nde yer alan kriterlerine uygun şekilde tesis edilecektir. Önerilen Proje, AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. nin dağıtım lisansı kapsamında yer almaktadır. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi Kayseri İşletme Müdürlüğü ile AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. arasında tarihinde hazırlanan tutanak ve güzergâh Ek D8 de verilmiştir. EkD8 deki BOTAŞ yazısından da görüleceği üzere, AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. ve Yatırımcı Firma tarafından istasyon yeri olarak 2 alternatif sunulmuş olup bu istasyon yerleri için 3 boru hattı güzergahı tespit edilmiştir. İstasyon yerleri Belediye Mücavir alan sınırları içerisinde olup takeoff, boru hattı, A tipi basınç düşürme ve ölçüm istasyonu için arazi temini AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. tarafından yapılacaktır. Yatırımcı Firma tarafından Mersin DGKÇS RMS İstasyonu, BOTAŞ Mersin Şehir OSB RMS istasyonu yanında bulunan 650 m 2 lik alana kurulması planlanmaktadır. Kurulacak olan RMS istasyonu ile Proje Sahası arasına döşenecek olan doğal gaz boru hattının, Şekil V2 de de görüldüğü üzere Deli Çay ın altından geçişi sağlanarak mevcut yol güzergahı üzerinden Proje sahasına getirilmesi planlanmaktadır. 114

135 Şekil V2. RMS Güzergahı Boru hattının Deli Çay geçişi uzman inşaat ekiplerince yapılacaktır. İnşaat faaliyetine başlamadan DSİ 6.Bölge Müdürlüğü nden dere geçişi için gerekli izinler alınacaktır. Boru hattının inşaatı faaliyeti sırasında; Nehir kıyısında erozyon, Çalışma alanından kaynaklanan sedimanın su yoluna girmesi Havzalarda drenajın sağlanması amacıyla bölgesel değişiklikler, Ve bunların habitat ve toplumun kullandığı kaynaklar üzerindeki dolaylı etkileri gibi bir takım çevresel ve sosyal etkiler meydana gelmektedir. Su kolonuna dağılan sedimanın çabuk çökelmesi için Deli Çay debisinin düşük olduğu dönemler seçilecektir. Düşük debi, balık ve diğer ekolojik topluluklara verilecek etkileri asgari düzeye indirgeyecek olan mevsimlerde geçiş yapılması uygun olacaktır. İnşaattan etkilenecek olan akarsu kıyı ve yatağının uzunluğunun asgari düzeyde tutmak için gereken tüm tedbirler alınacaktır. Bu çerçevede Deli Çay kıyısının kenarına koruma bandı çekilmek suretiyle inşaat alanında ayrılması sağlanacaktır Deli Çay a olan sediman akışını azaltmak için her türlü bitki örtüsü mümkün olan en uzun süreyle yerinde muhafaza edilecektir. Faaliyet kapsamında oluşması muhtemel katı ve sıvı atıklar, hafriyat atıkları dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere atılmayacak, doğal gaz iletim hattının Deli Çay geçişi sırasında dere yatağının zarar görmemesi sağlanacak, faaliyet sırasında dere 115

136 yatağı değiştirilmeyecek ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi sağlanacaktır İnşaat işleri tamamlandıktan sonra Deli Çay geçiş hattı inşaat öncesindeki haline getirilecek, su yolu ve kıyıları doğal durumuna dönüşümü sağlanacaktır. Bölgedeki sahaların mülkiyet durumuna ilişkin olarak kadastral bir çalışma şu anda yatırımcı firma AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. nde mevcut olmamakta olup, mümkün olabildiği kadar mevcut fueloil boru hatlarının geçtiği hazine arazilerinin kullanılması düşünülmekte ve güzergah seçiminde teknik imkanlar doğrultusunda, şahıs arazilerinden geçilmemeye gayret sarf edilecektir. Şahıs arazisi kullanılması seçeneğinde, öncelikle, mülkiyet sahibi ile uzlaşma halinde kullanılacak alanın satın alınması, satın almanın mümkün olmadığı durumlarda ise kamulaştırma yoluna gidilmesi düşünülmektedir. V.1.9 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Bunlardan Oluşacak Emisyonlar İnşaat döneminde kullanılacak olan iş makinaları, büyük ağırlıkla dizel motorlu olup, yakıt olarak motorin kullanmaktadırlar. Motorinin ortalama özellikleri, Tablo V2 de verilmiştir. Dizel motorlar, benzinli motorlara oranla daha az miktarda karbonmonoksit (CO) ve hidrokarbon (HC), ancak daha fazla miktarda azot oksit (NO x ) ve partikül madde (PM) yaymakta olup; dizel motorlu araçların emisyonları, egzoz ve karter kaçakları gibi kaynaklardan yayılmaktadır. Kapalı enjeksiyon sistemlerinin kullanımı ve dizel yakıtın düşük seviyelerdeki uçuculuğu, buharlaşma kayıplarını önlemekte ve dolayısıyla da emisyonları azaltmaktadır. Tablo V2. Motorinin Kimyasal Özellikleri Parametre Birim Değer Yoğunluk (15ºC de) kg/m Parlama noktası ºC 55 (asgari) Soğuk filtre tıkanma noktası kış ºC 15 (azami) Soğuk filtre tıkanma noktası yaz ºC 5 (azami) Damıtma 250ºC de geri kazanılmış % (hacim) 65 (azami) Damıtma 350ºC de geri kazanılmış % (hacim) 85 (asgari) Damıtma 370ºC de geri kazanılmış % (hacim) 95 (asgari) Kükürt mg/kg 10 (azami) Karbon kalıntısı (%10 kalıntı üzerinde) % (ağırlık) 0,30 (azami) Akışkanlık (40ºC de) cst 2,04,5 Kül % (ağırlık) 0,01 (azami) Setan indeksi 46 (asgari) Su mg/kg 200 (azami) Partikül madde mg/kg 25 (azami) Oksidasyon stabilitesi g/m³ 25 (azami) Kaynak : 116

137 Proje kapsamında kullanılması planlanan iş makinelerinin ortalama bazda saatlik motorin tüketimleri Tablo V3 de sunulmaktadır. Tablo V3. İnşaat Makinalarının Saatlik Motorin Tüketimleri Araç Türü Motorin Tüketimi (lt/saat) Kamyon 15 Vinç 22 Dozer 32 Kazıcı 23 Greyder 25 Loader 20 Kompresör 10 Delici/kesici 0,9 Su Tankeri/Arazöz 12 Silindir 15 Jetgrout/Sondaj Makinas 18 ı 13 Beton Pompası 23 JCB 14 Kaynak: Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu (USEPA) emisyon faktörlerine göre, iyi bakım görmüş ve dizel yakıt kullanan her bir iş makinesinin 0 ile 30 km/saat hızla kullanılması halinde, 8,61 g/dk CO; 1,38 g/dk HC ve 6,27 g/dk NO x yayacağı tahmin edilmektedir. Bu bağlamda, greyder, ekskavatör, dozer ve mobil vinç gibi iş makinalarından kaynaklanabilecek günlük kirletici emisyonları, emniyetli tarafta kalabilmek maksadıyla elektrikle çalışan iş makinalarını göz önüne almadan belirlenmiştir. İş makinalarından kaynaklı kirletici emisyonlarına yönelik hesaplamalarda, her türden bir adet makinanın aynı anda işlediği ve tüm makinelerin günde 8 saat devamlı olarak çalıştığı kabul edilmiştir. USEPA emisyon faktörlerine göre hesaplanan CO, HC ve NO x emisyonları Tablo V4 de verilmiştir. Tablo V4. İnşaat Makinalarından Kaynaklanacak Emisyon Tahminleri Kirletici Emisyon Faktörleri Süre (saat/gün) Günlük Emisyon (kg/gün) CO 8, ,5 HC 1,38 8 2,7 NO x 6, ,0 Yukarıdaki tablodan da görülebileceği gibi, oluşması beklenen emisyonlar, yörenin hava kalitesi üzerinde önemli bir etki yaratacak ve dolayısıyla da hava kalitesi modellemesi

138 gerektirecek boyutlarda değildir. Ayrıca, iş makinalarının çalışmasından oluşacak emisyonlar, sadece inşaat çalışmaları devam ettiği sürece oluşacak olup, bu emisyonlara bağlı hava kalitesi etkisi geçici olacaktır. İnşaat aşamasındaki taşıma işlerinde kullanılacak motorlu kara taşıtlarının egzoz emisyonları düzenli olarak yetkili kuruluşlar tarafından ölçülecek ve egzoz emisyonları için belirlenmiş olan sınır değerleri sağladıkları belgelerle teyit edilecektir. V.1.10 Proje Kapsamındaki Su Temin Sistemi Planı, Bu Sistemin İnşası İle İlgili İşlemler, Bu İşlemlerde Kullanılacak Malzemeler; Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, İçme ve Kullanma Suyu ve Diğer Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Atık Suların Cins ve Miktarları Deşarj Edileceği Ortamlar, Proje kapsamındaki su temin planı bu sistemin inşası ile ilgili işlemler, bu işlemlerde kullanılacak malzemeler, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, atık suların cins ve miktarları deşarj edileceği ortamlar Bölüm V.1.6 da açıklanmıştır. V.1.11 Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Proje kapsamında oluşması beklenen katı atıklar, sahada gerçekleştirilecek kazı ve düzenleme işlemleri sonrasında oluşacak hafriyat malzemesi, inşaat faaliyetleri sonucu ortaya çıkacak olan inert inşaat atıkları, makine ekipmanların sahaya taşınması sonrasında oluşacak ambalaj atıkları, personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar, tıbbi atıklar vs. olup, atıkların bertaraf şekiller aşağıdaki bölümlerde detaylandırılmıştır. V Evsel Nitelikli Katı Atıklar İnşaat aşamasında çalışacak olan personelden kaynaklanacak katı atıklardan geri kazanımı mümkün olanlar (cam, kağıt, plastik vb.) ve olmayanlar ayrı konteynerlerde biriktirilecektir. Biriktirilen katı atıklardan geri kazanımı mümkün olanlar lisanslı geri kazanım firmalarına verilecek, geri kazanımı mümkün olmayan katı atıkların ise ilgili kuruluşlarca alınarak bertaraf edilmesi temin edilecektir. Personelden kaynaklanacak günlük atık miktarının günde 1,14 kg/gün 19 olduğu varsayıldığında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 798 kg (700 kişi 1,14 kg/kişigün) olarak hesaplanmaktadır. Bu atıklar, santral içerisinde, geçici depolamaya uygun konteynırlarda biriktirilerek Akdeniz Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir.(bk Ek D5) Evsel nitelikli katı atıkların bertarafı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak gerçekleştirilecektir. V Ambalaj Atıkları İnşaat faaliyetleri devam ederken çalışan personelden kaynaklanacak katı atıklardan 19 Türkiye İstatistik Kurumu 2012 yılı verilerine göre Türkiye deki kişi başı evsel katı atık miktarı 1,14 kg/kişigün dür 118

139 değerlendirilebilir nitelikte olanlar (cam, kağıt, plastik vb.), tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince bertaraf edilecektir. V Hafriyat Malzemesi Atıkları Önerilen Proje nin hazırlık ve inşaat aşaması boyunca inşaat atıkları, hafriyat malzemesi ve evsel nitelikli katı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Arazi tesviyesinde yaklaşık m 3 kazı hafriyat malzemesi oluşacaktır. Hafriyat malzemesinin mümkün olduğunca dolguda, mevcut yolların rehabilitasyonunda ve peyzaj çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Kullanımı söz konusu olmayan hafriyat malzemesi atıkları ise hiçbir şekilde dere yatağına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere atılmayacak Akdeniz Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Proje nin inşaat faaliyetleri sırasında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hususlara uyulacaktır. V Atık Pil ve Akümülatörler Sahada kullanılan araç ve ekipmanlardan oluşan atık pil ve akümülatörler, sahanın ayrı bir yerinde toplanarak geri dönüştürülebilir atıkların yeniden kullanımı sağlandıktan sonra tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde sahadan uzaklaştırılacaktır. V Ömrünü Tamamlamış Lastikler Proje nin inşaat aşamasında kullanılacak iş makinesi ve kamyonlara ait lastikler, kullanım ömrünü tamamladıktan sonra tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince bertaraf edilecektir. V Tehlikeli Atıklar İnşaat çalışmaları devam ederken az da olsa tehlikeli atık olarak nitelendirilebilecek boya kutuları, inceltici kapları vs. gibi atıkların oluşması beklenmektedir. Bu atıklar sızdırmaz betonla kaplanmış bir alanda toplandıktan sonra nihai bertaraf için tehlikeli atık bertaraf lisansı bulunan bir tesise gönderilecektir. Bu maddelerin depolanması ve taşınımı sırasında tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. Tehlikeli atıklar, şantiye alanından uzakta, beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynerleler içerisinde geçici olarak muhafaza edilecektir. Konteynerlerin üzerinde tehlikeli atık ibaresi bulunacak, depolanan maddenin miktarı ve depolama tarihi konteynerler üzerine kayıt edilecektir. Konteynerlerin devamlı kapalı kalmasını sağlanacak ve atıklar kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde depolanacaktır. Konteynerlerin bulunacağı zeminlerin geçirimsizlik özelliği sağlanacaktır. 119

140 Proje nin işletme aşamasında tehlikeli atık oluşması beklenmemektedir. Ancak olası bir tehlikeli atık oluşması (atık yağ, boya kutuları, inceltici kapları vs.) durumunda ilgili yönetmelik şartlarına uygun olarak bertarafı sağlanacaktır. V Atık Yağlar Proje nin inşaat aşamasında personelin yemek ihtiyacının karşılanması amacıyla şantiye alanında yemekhane kurulacak olup, yemek ihtiyacı anlaşma yapılacak firmalar vasıtasıyla karşılanacaktır. Oluşacak bitkisel atık yağlar anlaşma yapılacak lisanslı firmalara verilecektir. Yemeğin temin edileceği firmadan, kullanılmış kızartmalık yağlarının geri kazanımı/bertarafı hususunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisan almış Bitkisel Atık Yağ Toplama Lisanslı Firma ile yaptığı/yapacağı sözleşmenin bir örneği istenecektir. Proje nin arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında çalışacak araçların bakım, onarım ve temizlikleri işlemleri Proje Sahası na en yakın akaryakıt istasyonlarında yapılacağından herhangi bir şekilde atık yağ oluşumu beklenmemektedir. V Tıbbi Atıklar İşyerlerinde iş kazalarına karşı alınacak tedbirler ile ilgili tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümleri uyarınca sürekli olarak en az 25 işçi çalıştırılan işyerlerinde hekim ve revir bulundurma zorunluluğu bulunmaktadır. Proje nin gerek inşaat ve gerekse de işletme aşamalarında çalışacak işçi sayısı, 25 kişinin üzerinde olacaktır. Bu nedenle Proje Sahası nda revir kurulacağı için tıbbi atık oluşumu beklenmektedir. İnşaat ve işletme aşamasında revir (ilk yardım) biriminden meydana gelecek atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan "Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. V İnşaat Dönemi Atık Yönetim Planı Önerilen Proje nin inşası sırasında oluşması muhtemel atıkların biriktirilmesi, depolanması, arıtılması ve/veya bertaraf edilmesi için uygulanacak yöntemlerin belirlendiği bir Atık Yönetim Planı (AYP) hazırlanacaktır. AYP ile, Proje nin yapımı sırasında atıkların nasıl yönetileceğini ve insan sağlığı ile çevre üzerine olası etkilerin nasıl en aza indirileceğini belirtilecektir. Hazırlanacak AYP de öncelikle amaç, atığın oluşmasının önlenmesi olacaktır. Eğer bu durum sağlanamıyorsa, atığın minimizasyonu, diğer bir deyişle atığın en aza indirilmesi amaçlanacaktır. Bu aşamadan sonra, atığın yeniden kullanımı, eğer bu da mümkün olmuyorsa öncelikle geri dönüşümü ve sonrasında da enerji geri kazanımı amaçlanacaktır. Atığa uygulanan bu yöntemlerden sonra bakiye atığa ya da bu yöntemlerin uygulanamadığı atıklara yapılacak en son işlem olan bertaraf etme yöntemi uygulanacaktır (bk. Şekil V3). 120

141 Şekil V3. Atık Yönetimi Hiyerarşisi Kaynak: Proje nin inşaat faaliyetleri sırasında çalışanların, hazırlanan AYP ye uymaları temin edilecektir. Proje kapsamında oluşması muhtemel inşaat atıkları ve bu atıkların tarih ve Sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliği nde refere edilmiş atık kodları ve bu atıkların yönetim şekillerine ait kısa bilgiler Tablo V5 de verilmiştir. Faaliyet kapsamında oluşması muhtemel katı ve sıvı atıklar, hafriyat atıkları dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere atılmayacak, doğal gaz iletim hattının Deli Çay geçişi sırasında dere yatağının zarar görmemesi sağlanacak, faaliyet sırasında dere yatağı değiştirilmeyecek ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi sağlanacaktır. 121

142 Mersin DGKÇS Kapasite ArtırımıProjesi (1148,4 MWe1160 MWm1916,5 MWt) Tablo V5. İnşaat Aşamasında Oluşması Muhtemel Atıklar ve Atık Kodları ATIK KOLLARI KAYNAKLAR ATIK KODU Tehlikeli Atıklar Beton ve çimento İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Tuğlalar İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Kiremitler ve seramikler İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Plastik İnşaat ve bakım faaliyetlerinden kaynaklanan ve ıskartaya çıkmış atıklar Evsel Nitelikli Atıklar Çöp atıkları İşçilerin günlük tüketimlerinden kaynaklanan atıklar Yiyecek Kırıntılar ve diğer organik atıklar Tıbbi Atıklar Kesiciler Tıbbi Sargılar, tek kullanımlık giysiler v.b. Tıbbi Ambalaj Atıkları Kağıt ve karton Ofis ve evsel kullanım atıkları Plastik şişeler Bazıları endüstriyel olan, çoğunlukla atılmış su kapları ve diğer evsel malzemeler Cam Çoğunlukla evsel kullanım kaynaklı boş şişeler Paketleme malzemeleri Plastik, kağıt, karton, ve benzeri Konteynerler (büyük ebatta) Boş variller Alüminyum kutular Çoğunlukla boş içecek kutuları Geri Dönüşümü Mümkün Olan Atıklar Lastikler Aşınmış araç lastikleri Yaş Bataryalar Makine ve araçlarda kullanılan bitmiş piller Kuru Bataryalar Kişisel radyo ve fener gibi diğer portatif eşyalarda kullanılıp bitmiş piller Ampuller Kullanılmış akkor ve flüoresan ampuller KKM ve giysi Atılmış personel koruyucu giysileri, tulumlar, botlar, paçavralar, vb Taş/çit/kapılar/geçişler Geçici taş yollar; geçici çitler, kapılar, geçişler, vb Artan toprak ve kaya Doldurma ve düzleme faaliyetleri

143 V.1.12 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni Ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, (Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Formatın Esas Alınarak Akustik Raporun Hazırlanması) Mersin DGKÇS Projesi nin arazisinin hazırlanmasından işletmeye açılmasına kadar geçen sürede yürütülecek faaliyetler sonucu meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları, seviyesi, etkileri ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin değerlendirildiği bir Akustik Rapor hazırlanmıştır. Söz konusu raporda, inşaat döneminde meydana gelecek gürültünün modellemesinde, muhafazakar bir yaklaşım ile tüm makina ve ekipmanın aynı anda çalıştığı kabul edilmiştir (bk. EkO). Yapılan modelleme çalışmalarında, makina ve ekipmanın saha içerisinde değişik lokasyonlarda konumlandırıldığı muhtelif senaryolar uygulanmıştır. Yapılan bu değerlendirmeler neticesinde, inşaat aşamasında tesisten kaynaklanacak gürültü düzeyinin ÇGDYY de belirtilen sınır değerlerin oldukça altında kaldığı görülmüştür. Gürültü modellemesi çalışmaları, en tutucu bir yaklaşım ( en kötü durum senaryosu ) ile yapılmıştır. Aynı şekilde, tüm makina ve ekipmanın aynı noktada ve aynı anda çalıştığı gibi çok muhafazakar bir senaryo uygulanmıştır. Bu nedenlerle, fiiliyatta gerçekleşecek gürültü seviyeleri, modelleme çalışması ile hesap edilen değerlerden çok daha düşük olacaktır. Proje nin inşaat faaliyetleri kapsamında yürütülecek çalışmalardan, gürültü seviyesini önemli ölçüde etkileyecek faaliyetler, ilk bir yıl içerisinde gerçekleştirilecektir. İnşaat faaliyetleri devam ederken gürültü seviyesinin periyodik olarak ölçümü yapılacak olup, ilgili mevzuatta belirtilen gürültü sınır değerlerinin aşılıp aşılmadığı sürekli olarak kontrol edilecektir. Modelleme çalışmaları kapsamında yapılan hesaplamalar sonucunda; Proje Sahası na en yakın hassas alıcı ortam 170 m mesafedeki Karaduvar mahallesi sınırları içerisindeki konuttur. Bu mesafede oluşması beklenen gürültü seviyesi ise 55,4 dba dır. ÇGDYY EkVIII Tablo 5 de inşaat faaliyetlerine bağlı olarak oluşan gürültünün en yakın alıcı noktada aşmaması gereken sınır değerler verilmektedir (bk. Tablo V6). Bu bağlamda, inşaat faaliyetleri boyunca ÇGDYY EkVIII Tablo 5 te verilen sınır değerlere uyulacaktır. Tablo V6 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY EkVIII Tablo 5) Faaliyet Türü (yapım, yıkım ve onarım) L gündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar

144 V.1.13 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde Ve Nasıl Temin Edileceği, Proje nin inşaat döneminde 700 kişi, işletme aşamasında ise 25 kişinin çalışacağı öngörülmüştür. Proje kapsamında çalışanlar niteliklerine göre yöreden istihdam edilecektir. Bölge dışından temin edilecek işçilerin konaklamaları civardaki yerleşim yerlerinde sağlanacak, gerekmesi halinde prefabrik kamp sahaları, soyunma binası ve sağlık tesisi inşa edilecektir. İşçilerin sahaya otobüslerle sevk edilmesi temini sağlanacaktır. İnşaat yerindeki çalışmalar için şantiye ofisi, yemekhane, kantin ve ambar binaları inşa edilecek olup, inşaat bittikten sonra bu şantiye tesislerinin işletme aşamasında kullanılamayacak olanları sökülerek, arazi eski haline getirilecektir V.1.14 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Proje nin inşaat ve işletme aşamasında halk sağlığı ve çevre açısından herhangi bir sorun yaratacağı düşünülmemektedir. İnşaat malzemesi nakliyesi ile personel ve işçi ulaşımının ve iş makinelerinin neden olacağı trafik artışı ve meydana gelebilecek trafik kazaları personelin eğitimi, trafik işaretlerinin konulması, hız sınırlaması ve araçların periyodik bakım ve kontrollerinin yapılması gibi tedbirlerle önlenmesi veya asgariye indirilmesi planlanmaktadır. Elektrik ile ilgili çalışmalarda, elektrik çarpması insan sağlığı için riskli ve tehlikeli olabilir. Özellikle bu işlerde iş kazalarını en aza indirmek için kalifiye eleman çalıştırılması yoluna gidilecek ve personel iş emniyeti konusunda eğitilecektir. Proje kapsamında inşaat ve işletme faaliyetleri devam ettiği müddetçe Proje Sahibi çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda, personele eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, gerekli organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi temin edilecektir. Proje nin inşaat dönemi kapsamında, ilgili mevzuat uyarınca şantiyede iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığı sürekli olarak izlenecek, denetlenecek ve uygunsuzlukların giderilmesi sağlanacaktır. Faaliyet sürecince, Proje Sahibi, çalışanlar için risk teşkil edecek durumlardan kaçınacak, kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz ederek bu risklere kaynağında müdahale ettikten sonra bertarafı sağlanacaktır. Şantiyede iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilecektir. 30 Haziran 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca, Proje Sahibi; çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirleyecek ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler alacaktır. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve 124

145 değerlendirmeler yapılacak, Kanun un talep ettiği Acil Durum Planları hazırlanacaktır (bk. Bölüm VIII). Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirilecektir. İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeler yapılacaktır. İnşaat faaliyetleri kapsamında, işçiler için risk teşkil eden başlıca tehlikeler arasında, işçinin yüksekten düşmesi ya da üzerine yüksekten bir şey düşmesi ile ağır iş makinalarının kullanımı sırasında oluşabilecek riskler sayılabilir. Bu bakımdan, sahada faal olarak çalışacak personelin, iskele, emniyet tutmaçlı merdiven, emniyet kemeri ve ağları kullanmaları tehlikeyi asgari düzeye indirecektir. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak, sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. Genel olarak, iş kazası riskini en aza indirmek için kalifiye eleman çalıştırılacak ve personele iş emniyeti konusunda sürekli eğitim verilecektir. İşçi sağlığı açısından en önemli potansiyel tehlike, şantiye ortamında görülebilecek bulaşıcı hastalıklardır. Bunu asgariye indirmek için işçiler, İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı uyarınca görev yapacak İşyeri Hekimi ve anlaşma sağlanacak bir Sağlık Merkezi nde periyodik muayeneden geçirilecektir. Bu bağlamda, tarihli İşyeri Hekimlerinin Çalışma Şartları ile Görev ve Yetkileri Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, ilgili sağlık mevzuatının gerektirdiği gibi, sahada bir revir ve sağlık personeli bulundurulacaktır. İncinmeler ve hafif yaralanmalar burada tedavi edilecek, daha ciddi yaralanmalarda ise yakın civarda bulunan hastanelere başvurulacaktır sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun ve bu Kanunun Uygulama Yönetmeliği ile kıyı tesislerine Risk Değerlendirme ve Acil Müdahale Planı hazırlama zorunluluğu getirilmiştir. Mersin DGKÇS Projesi, kıyı tesisi olup, yukarıda belirtilen kanun ve yönetmeliğe göre T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlara Acil Müdahale Planı (AMP) hazırlatılacaktır AMP lerin en önemli amacı, acil bir durumda yapılması gerekenleri tanımlamaktır. Doğal felaketler, kazalar ve sabotaj, bu Proje kapsamında acil durum olarak nitelendirilmektedir. Tehlike durumundan önce, nüfusun uyarılabilmesi için alınan önlemler, AMP nin en önemli parçasını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, AMP ler hazırlanırken aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınacaktır: 125

146 Acil bir durumda (yangın, patlama v.b.), anında müdahale edebilmek için gerekli olan araç ve gereçler belirlenerek ayrı bir yerde tutulacaktır. Bu tür araç ve gereçlerin arasında kazma ve kürekler, yüz maskeleri, koruyucu gözlükler, eldivenler, çeşitli pompalar, patlamaya mahal vermeyen elektrik motorları, telsizler ve benzeri ekipmanlar bulunacaktır. AMP ler, Proje Sahası nın kıyısında özgün bir tür bulunmamakla birlikte yakın alanlardaki kaplumbağa yumurtlama alanları da dikkate alınarak hazırlanacaktır. Önden yükleyici ve dozer gibi ağır iş makinelerinin herhangi bir acil duruma ne şekilde müdahale edecekleri önceden planlanacak ve iş makinelerinin park yerleri, bu husus dikkate alınmak suretiyle seçilecektir. AMP ler, acil müdahale ekiplerinin listesini, güvenlik araç ve gereçlerinin yerlerini, kaçış yollarını ve prosedürlerini de kapsayacaktır. Ayrıca acil durumlarda irtibat için verilmiş telefon numaraları da plan içinde bulunacaktır. AMP ler, sürekli olarak kontrol edilecek ve ilgili tüm ekipmanın periyodik muayene ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır. Kilit personel bu konuda eğitilecektir. Acil bir durumda en yakın güvenlik birimine (polis veya jandarma) ve en yakın itfaiye birimlerine haber verilecektir. V.1.15 Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, İnşaat aşamasında personel, ekipman ve malzemenin Proje Sahası na nakli sırasında; bölgenin trafik yükünde bir miktar artış meydana gelecektir. Doğal gaz çevrim santralı üniteleri ve ağır makine parçaları karayoluyla bölgeye taşınacaktır. Proje tasarım ekibi tarafından ekipman nakliyesine dair bir lojistik çalışma gerçekleştirilecektir. Proje nin inşaat aşamasında yaklaşık 37 adet ağır vasıta (kamyon, kazıcı, vb.) kullanılacaktır (bk. Tablo V7). Bu vasıtalar inşaat çalışmaları başladıktan sonra çalışma alanına gerekli önlemler alınarak taşınacak ve çalışma tamamlanıncaya kadar orada kalacaktır. Tablo V7. MakineEkipman Listesi MAKİNA / EKİPMAN TOPLAM ARAÇ SAYISI Paletli Vinç 5 Mobil Vinç 5 Kule Vinç 1 Kamyon 10 Traktör 1 Ekskavatör 2 Tekerlekli Yükleyici 2 Transmikser 2 Su Tankeri/Araöz 1 126

147 Silindir 1 Jetgrout Sondaj Makinesi 2 Fore Kazık Makinesi 2 Beton Pompası 1 JCB 2 Karayolları Genel Müdürlüğü nün Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında 2011 yılındaki D400 Karayolu ndaki trafik hacmi; Otomobil Orta Yüklü Ticari Taşıt Otobüs Kamyon Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork Toplam Şekil V3). : taşıt/gün : taşıt/gün : 402 taşıt/gün : taşıt/gün : 982 taşıt/gün : taşıt/gün olarak verilmiştir(bk. Şekil V4. Bölgenin Trafik Yükü Haritası Kaynak: Proje kapsamında sahaya ulaşım için Şekil V4 de toplam taşıt yükünün olduğu güzergah kullanılacaktır. Yukarıda da değinildiği gibi D400 karayolundaki toplam taşıt hacmi taşıt/gün olup, söz konusu Proje nin inşaat aşamasında 37 taşıt/gün lük ilave yük ile toplam taşıt hacminin taşıt/gün olması beklenmektedir. 127

148 Proje Sahası na ulaşım yollarında araçlardan kaynaklanacak etkiyi en aza indirmek amacıyla aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır: Araçlar dingil ağırlıklarını aşacak şekilde ve gabari dışı yük yüklenmeyecektir. Karayolu yapısı ve kapasitesi ile trafik güvenliği bakımından tehlikeli olabilecek tarzda yükleme yapılmayacaktır. Tehlikeli ve zararlı maddeler taşınmayacaktır. Tüm nakliye işlemleri, malzeme yüklü kamyonların üzeri kapatılarak gerçekleştirilecektir. Yükün karayoluna değecek, düşecek, dökülecek, saçılacak, sızacak, akacak, kayacak ve gürültü çıkaracak şekilde yüklenmemesi temin edilecektir. Yükün, her çeşit yolda ve yolun her eğiminde dengeyi bozacak, yoldaki bir şeye takılacak ve sivri çıkıntılar hasıl edecek şekilde yüklenmemesi sağlanacaktır. Trafikte seyredecek kamyonların hız sınırlarına uyması ve şerit ihlali yapmaması sağlanacaktır. Bu durum, araç takip sistemi le takip edilecektir. V.1.16 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri Vb. Mersin DGKÇS Projesi kapsamında, insan ve doğa arasında bir düzen kurulması amacıyla teknik, ekonomik ve estetik koşullar içerisinde en uygun düzenlemenin yapılması amaçlanmıştır. Santralın inşaatının tamamlanmasından sonra yapılacak bitkilendirme çalışmalarında bölgenin ekolojik yapısına uygun bitki türleri seçilecektir. Proje Sahası içerisindeki kullanımların kısıtlanmaması için ağaçlandırma, özellikle idari binalar çevresinde görüşü engellemeyecek türdeki bodur ve yüksek çalı türlerinin karışımından oluşturulacaktır. Sahanın mekânsal özelliği, bitki seçiminde yönlendirici olacaktır. Proje kapsamında, taşıt yolları ve santrala ait tesislerin inşası sırasında ortaya çıkacak kazı ve dolgu şevlerinin stabilizasyonlarına yönelik bitkilendirme çalışmaları, yol ve tesis ile çevre peyzajı arasındaki uyumu sağlayacaktır. Sahadaki muhtemel erozyon etkilerini minimum seviyeye indirmek amacıyla gerekli alanlara setler çekilecek, büyük taşlarla destekleme çalışmaları ile teraslama işlemleri uygulanacak ve bu bölgelerde ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. V.1.17 Diğer Faaliyetler Bu başlık altında belirtilmesi gerekli bir husus bulunmamaktadır. 128

149 V.2 Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, MekanikElektrik Gücü, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri ve Miktarları Proje ile inşa edilmesi ve işletilmesi planlanan santralın yapılanması, gaz türbini, atık ısı kazanı (HRSG), buhar türbini ve jeneratörden oluşan güç bloğunu içeren multi şaft konfigürasyonundan oluşan doğal gaz yakıtlı kombine çevrim enerji santralı ve yardımcı tesislerinden oluşmaktadır. Atık ısı kazanından (HRSG) gelen yüksek basınçlı buhar, buhar türbinini besleyecektir. Türbinden çıkan atık buharın tekrar buhar üretiminde kullanılabilmesi için su soğutmalı kondenserde yoğuşturulması gerekir. Elde edilen kondensat (yoğuşma suyu), su buhar çevriminde tekrar kullanılarak buharlaştırılır. Kombine çevrimde doğal gazın yanması ile ortaya çıkan ısıdan buhar çevriminde faydalanılır ve buhardan elde edilen elektrik ile de yakıttan en yüksek verim alınır. Mersin DGKÇS 1148,4MWe1160 MWm 1916,5MWt MWm kapasiteye sahip tipik bir 2+1 (2 gaz türbini ve 1 buhar türbini) konfigürasyonundan oluşan, doğal gaz yakıtlı bir elektrik üretim tesisidir. Santralda kurulacak başlıca üniteler aşağıda listelenmiştir: Gaz Türbini, Atık Isı Kazanı (HRSG), Buhar Türbini, Kondenser (Yoğuşturucu), Soğutma Suyu Sistemi Desalinasyon Ünitesi Demineralizasyon Ünitesi Elektrik Üretimİletim Sistemleri Yükseltici Transformatör Jeneratör Şalt Sahası Doğal Gaz RMS istasyonu (İnşaat Sahası Dışında), Diğer Yardımcı Sistem ve Ekipmanlar V Gaz Türbini Gaz türbini yanma gazındaki enerjiyi mekanik enerjiye çevirir. Gaz türbini jeneratörü tahrik eder ve mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşür. Egzoz gazındaki ısı enerjisi atık ısı kazanında (HRSG) kullanılarak ilave güç elde edilir. Hava giriş sistemine alınan hava, gaz türbininin kompresör tarafında sıkıştırılır, böylece basınç ve sıcaklığı arttırılır. Soğutma ve sızdırmazlık amacıyla kullanılacak hava 129

150 kompresörden birkaç kademede çekilir. Son kompresör kademesinden sonra hava yanma odası etrafından geçer ve onu soğutarak brülörlere girer. Brülörde, yakıt dağıtım sisteminden gelen yakıt ile karıştırılır. Yakıthava karışımı yakma odasında yakılır. Sıcak gazlar daha sonra yüksek basınç türbin kademesinden yakma odasına girer. Gazı tekrar ısıtmak için sprey nozullardan yakma odasına ilave yakıt alınır ve bu gaz yüksek basınç türbin kademesinden gelen gazla birlikte yanar. Sıcak gazlar düşük basınç kademesinden ve egzoz difüzörden atık ısı kazanı (HRSG) ye gider. Gaz türbinlerindeki yakma sistemleri, kuru tip düşükno x yakıcılarıdır. Bahse konu düşüknox brülörleri, yakıt/hava karışımını brülörde ayarlayabilen ve bu sayede brülörde oluşan alevin sıcaklığını ve dolayısıyla NO x oluşumunu azaltabilen gelişmiş bir brülör türüdür. Gaz türbininden çıkacak olan sıcak egzoz gazları, enerjisi tekrar kullanılmak üzere Atık Isı Kazanı (HRSG; Heat Recovery Steam Generator ) bölümüne gönderilerek buhar elde edilecektir. Yüksek basınçta elde edilecek buhar, bir buhar türbinini çalıştırmak suretiyle elektrik enerjisi üretecektir. İki ayrı prosesle elektrik üretimi gerçekleştiğinden bu sisteme kombine çevrim denilmektedir. Buhar jeneratöründen geri dönecek olan çürük buhar, kondenser ünitesinden geçerek yoğunlaşacaktır. Yoğunlaşmış su atık ısı kazanında (HRSG) kullanılmak üzere tekrar sisteme gönderilecektir. Kompresör akım ekipmanlarında oluşabilecek tortulanma, korozyon, erozyon ve kir oluşumu; gerek çevrim içi gerekse çevrim dışı iken kompresörün yıkanmasıyla eski durumuna getirilir. V Atık Isı Kazanı (HRSG) Gaz türbininde yanma sonucu ortaya çıkan takriben 610 o C sıcaklıktaki egzoz gazları HRSG e sevk edilir. HRSG de kondenserden gelen kondensat ve telafi suyu, yüksek, orta ve düşük olmak üzere üç farklı ısı ve basınç seviyesinde buhara dönüştürülür. Elde edilen üç farklı kademedeki yüksek basınçlı taze buhar, buhar türbininde mekanik enerjiye dönüştürülür ve jeneratörde elektrik enerji üretiminde kullanılır. V Buhar Türbini Buhar prosesinde, atık ısı kazanından (HRSG) gelen yüksek basınçlı buhar, yüksek basınç türbinine girer ve burada genleşerek ısısı düşer. Yüksek basınç türbininin egzoz tarafından gelen yüksek basınç çıkış buharı orta basınç buharıyla karışır, atık ısı kazanında yeniden ısıtılır ve orta basınç türbinine gider. Buradan çıkan düşük basınçlı buhar ise düşük basınç türbinine gider. Buhar türbininden çıkan düşük basınç ve sıcaklıktaki çürük buhar kondensere gelir ve burada soğutma sistemi vasıtasıyla yoğuşturularak su haline dönüşür. Daha sonra kondensat pompaları ile içlerindeki yoğuşmamış gazların alınması için degazör/besleme suyu tankına gönderilir. Su, besleme suyu tankından besleme suyu pompaları ile tekrar atık ısı kazanına basılır. Bu şekilde su/buhar kapalı çevrimi; atık ısı kazanı, buhar türbini ve kondenser arasında çevrilir. 130

151 V Kondenser (Yoğuşturucu) Mersin DGKÇS Projesi nde Tek Geçişli ( oncethrough ) Kondenser Sistemi kullanılacaktır. Bu kondenserin işlevi, buhar türbininden çıkan buharı yoğuştururarak, tekrar suya dönüştürmektir. Yoğuşturmalı kondenserler, ısı eşanjörü prensibi ile çalışır ve içinden soğutma suyu geçen boruların dışından (ceket) buhar geçirilerek buhar yoğuşturulur. Kondenserlerin alt bölümünde biriken kondensat (yoğuşma suyu) tekrar buharlaştırılmak üzere kazanlara pompalanır. Böylelikle, sıvı hale dönüşen buhar, kazanda tekrar kullanılır. V Soğutma Sistemi Yukarıda izah edildiği gibi, önerilen Santralı n soğutma suyu sistemi, buhar türbinlerindeki düşük basınçlı buharın yoğuşturularak soğutulması ve kazana su olarak geri döndürülmesi için gereklidir. Önerilen Proje kapsamındaki, Tek Geçişli Kondenser için gerekli olan soğutma suyu, denizden sağlanacak olup, ihtiyaç duyulan soğutma suyu miktarı m 3 /saat tir. Mersin DGKÇS Projesi kapsamında tesis edilecek su alma boruları ve giriş yapılarına ilişkin teknik bilgiler Bölüm V.2.4 de verilmiştir. Santrale çekilecek deniz suyunun çok büyük bir kısmı, ana soğutma suyu olarak kondenserde kullanılacak olup; pompalar vb. ekipmanın yardımcı soğutma suyu sistemlerinde kapalı devre olarak kullanılacak olan miktar, göreceli olarak çok azdır. Denizden alınan suyun bir bölümü de (45 m 3 /saat) kazan besleme suyu hazırlamak üzere, Desalinasyon ve müteakiben Demineralizasyon ünitesine (11 m 3 /saat) gönderilecektir. Demineralize su tankında depolanacak olan demineralize su ise öncelikle kazan besleme suyu olarak ve kimyasal çözelti hazırlama, kimyasal yıkama, servis suyu gibi amaçlarla kullanılacaktır. Soğutma amaçlı kullanılmış olan deniz suyu Soğutma Suyu Havuzu na alındıktan sonra deşarj boruları ve difüzörleri ile denize boşaltılacaktır. Deşarj sistemindeki boru ve difüzörlere ilişkin teknik bilgiler, Soğutma suyu sistemi ve sıcaklık dağılımı ile ilgili yürütülen çalışmalar Bölüm V.2.4 de sunulmuştur. V Desalinasyon Ünitesi Desalinasyon ünitesi, deniz suyunun proseste kullanılması amacıyla tuzsuzlaştırılmasını sağlayan bir arıtma ünitesidir. Denizden alınan suyun bir bölümü (45 m 3 /saat) kazan besleme suyu hazırlamak üzere, Desalinasyon Ünitesine gönderilecektir.. Desalinasyon sisteminde deniz suyunu ters ozmos mekanizmasıyla çalışan membran devrelerinden geçirmeye uygun hale getirmek için bir dizi ön arıtma işlemi bulunmaktadır. Ön arıtma işlemi, deniz içine inşa edilecek olan su alma yapısının ucunda bulunan elekler ile başlar. Bu eleklerin amacı, denizden su alınırken deniz canlılarının sisteme girişini engelleyerek hem deniz ekolojisini bozmamak hem de sistemde biyolojik tıkanmalara neden olmamaktadır. Ayrıca deniz yüzeyinde var olabilecek her türlü yağ ve hidrokarbon sızıntılarından kaynaklanan tabakaları tespit edici ve uyarıcı bir kontrol sistemi de ön arıtma işleminin bir 131

152 parçası olacaktır. İnce eleklerden geçirilen deniz suyuna daha sonra klorlama sistemi ile dezenfeksiyon yapılacaktır. Dezenfekte olan ve iri partiküllerinden ayrılan deniz suyu, tuzluluğu giderilmek üzere ters ozmos membran devresinden geçirilerek tuzsuzlaştırılır. Ters ozmos ünitesi çıkışında iki ayrı su akımı vardır. Birincisi tuzsuzlaştırılmış deniz suyu ve ikincisi konsantre salamura adı verilen tuzluluğu yoğun atık sudur. Bu atık su, dönüş soğutma suyu deşarjına verilecektir. Membran devrelerinden çıkan atık suyun içinde kalıntı klor ve diğer şartlandırma kimyasal kalıntı miktarları sürekli izlenecek ve SKKY nde verilen değerlere uyumu sağlanacaktır. Proje nin ileri mühendislik aşamasında, desalinizasyon ünitesi yerine şebeke suyu kullanımı da opsiyon olarak değerlendirilecektir. Bu değerlendirme sırasında ilgili otoritelere görüşülecek, konu ile ilgili görüşleri alınacak ve bu görüşmeler sonucu en uygun alternatif seçilecektir. V Demineralizasyon Ünitesi Mersin DGKÇS kazan katma, içme ve kullanma, kimyasal yıkama ve çözelti hazırlama gibi servis ihtiyaçları için demineralize su gerekecektir. Demineralizasyon ünitesinde ham su olarak desalinasyon ünitesinde elde edilen ürün su kullanılacaktır. Bu amaçla demineralizasyon tesisine 11 m 3 /saat su girecektir. Deminerilizasyon ünitesi, karışık yatak teknolojisine dayanan anyon ve katyon değiştiricilerinden oluşmaktadır. Karışık yatak teknolojisi, güçlü asit katyonlarının hidrojen iyonu (H + ) vererek çözeltiden metalleri uzaklaştırması ve güçlü baz anyonlarının ise hidroksit iyonu (OHˉ) vererek asit radikallerini gidermesi temeline dayanmaktadır. Bu iyon değiştiricilerinin son ürünü, demineralize su olmaktadır. İçindeki çözünmüş madde miktarı çok düşük olan bu su, kazan besleme suyu olarak kullanıma uygun olacaktır. İşletme aşaması boyunca, karışık yatak değiştiriciler doymaya başlayacak ve zaman zaman (belirli aralıklarla) rejenere edilmeleri (yenilenmeleri) gerekecektir. Önerilen Proje de rejenerasyon işlemi için hidroklorik asit (HCl) ve kostik soda (NaOH) kullanılacaktır Demineralizasyon ünitesinde hava üfleyicileri, besleme pompaları, ısıtıcılar, iyon değiştirici kolonlar, HCl tankı ve pompaları, NaOH tankı ve pompaları, nötralizasyon havuzu ve pompaları ile muhtelif ölçüm cihazları ve gerekli kontrol sistemleri yer alacaktır. Rejenarasyon işlemleri sonucunda ortaya çıkan atıksular, bazik ve asidik karakterdeki sular olup, nötralizasyon havuzunda toplanacak ve ph 69 arasında bir değere getirilecektir. Deşarja uygun hale getirilen atık sular tahliye ve toplama kanalları ile Proje Sahası yakınında yer alan MESKİ nin kanalizasyon sistemine doğrudan verilerek deşarj edilir. 05 Temmuz 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik uyarınca, iyon değiştiricilerinin rejenerasyonundan kaynaklanan sular ve çamurlar (Kod: ) ile doymuş ya da kullanılmış iyon değiştirme reçineleri (Kod: ) tehlikesiz atık olup, Mersin DGKÇS Projesi kapsamında, bu atıklar Akdeniz Belediyesi tarafından bertaraf edilecektir 132

153 V Elektrik Üretimİletim Sistemleri Jeneratör Hem gaz türbini ve hem de buhar türbini tarafından tahrik edilerek enerji üreten, hidrojen soğutmalı tipte, çift kutuplu, trifaze senkron jeneratördür. Jeneratör, şebeke tarafından beslenen çalıştırma motoru olarak da kullanılır. Yükseltici Transformatör Jeneratörde üretilen enerjinin gerilimini şebeke gerilimi seviyesine yükseltir. Şalt Tesisi Mersin DGKÇS de tesis edilecek elektrik sistemi, hem üretilen enerjinin enterkonnekte sisteme aktarılmasını, hem de tesis içinde gerekli olacak santral yol verme ve durdurma gibi özel ihtiyaçları karşılayacak olup; şalt tesisatı (busbarlar, kesiciler, akım trafoları, gerilim trafoları vb.) gaz yalıtımlı olarak tasarlanmıştır. Proje kapsamında 1. Gaz türbini ile üretilen enerji 154kV gerilimden kablo hattı ile 154 kv Mersin Termik Trafo Merkezi ne, 2. Gaz türbini ve buhar türbini ile üretilen enerji ise 380 kv Mersin Trafo Merkezi ne 380 kv iletim hattı ile bağlanacak ve üretilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sisteme verilecektir. V Doğal Gaz RMS İstasyonu (İnşaat Sahası Dışında) Doğal gazın bir noktadan diğer bir noktaya taşınması sırasında, basıncının kullanım koşullarına indirilmesi ve gaz miktarı ölçümlerinin yapılması amacıyla kurulan istasyonlardır. Mersin DGKÇS için kullanılacak olan doğal gaz BOTAŞ RMS/A istasyonundan temin edilecektir. Mersin DGKÇS RMS İstasyonu, BOTAŞ Mersin Şehir OSB RMS istasyonunu yanında bulunan 650 m 2 lik alana kurulması planlanmaktadır. RMS İstasyonu yeri Belediye mücavir alan sınırları içerisinde olup AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. tarafından arazi temini sağlanacaktır. RMS ve RMS güzergahı EKI10 da sunulmaktadır. V Diğer yardımcı sistem ve ekipmanlar Önerilen Proje de, yardımcı sistem ve ekipmanlar olarak, servis havası sistemleri, ısıtma sistemleri, havalandırma ve klima sistemleri, yangın söndürme sistemi, telekomünikasyon sistem ve ekipmanları, yardımcı kazan, vinçler ve mekanik atölye teçhizatları bulunacaktır. Bu kapsamda, Santral da hava kompresörleri, soğutucular, ayrıştırıcılar, hava kurutucular, filtreler, tank ve diğer mekanik teçhizat da mevcut olacaktır. Havalandırma sistemleri, havalandırma ihtiyacı olan binaların ihtiyacını karşılayacaktır. Gerekli olan hava, bina dışına yerleştirilecek olan hava besleme ünitelerinden alınacaktır. Mersin DGKÇS de, ana kontrol odası, elektronik pano odası ve diğer kontrol odaları ile idare binasındaki bazı odalar için klima sistemi de olacaktır. Olası yangınların önlenebilmesi için, önerilen Mersin DGKÇS Projesi kapsamında 133

154 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca uygun bir yangın koruma sistemi kurulacaktır. Tesiste telekomünikasyon ekipmanları olarak, telsiz telefon, interkom, hoparlör ve benzeri sistemler yer alacaktır. V.2.2 Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı, Mersin DGKÇS nin kurulu gücü 1148,4MWe1160 MWm 1916,5MWt olup yılda ortalama kwh elektrik üretilecektir. Proje kapsamında Proje kapsamında 1. Gaz türbini ile üretilen enerji 154kV gerilimden kablo hattı ile 154 kv Mersin Termik Trafo Merkezi ne, 2. Gaz türbini ve buhar türbini ile üretilen enerji ise 380 kv Mersin Trafo Merkezi ne 380 kv iletim hattı ile bağlanacak ve üretilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sisteme verilecektir. Bağlantı sistemine ait tek hat şeması EkG de TEİAŞ tarafından verilen bağlantı uygunluk yazısı da EkD2 de verilmektedir V.2.3 Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler Için Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön Işlemler (Arıtma Birimleri Ile KatmaBesleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Ana Akım Şeması, Mersin DGKÇS için su; proses ve evsel nitelikli olmak üzere iki amaçla kullanılacaktır. Santral de Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi kullanılacak olup soğutma sistemi için ihtiyaç duyulan su, denizden temin edilecektir. Bu sisteme toplam olarak m 3 /saat su çekilecek olup kazan besleme suyu hazırlamak üzere, deniz suyunun 45 m 3 /saat i desalinasyon ünitesine gönderilecektir. Desalinasyon sonucunda 32,5 m 3 /saat'lik konsantre tuzlu su olarak atık su oluşacaktır. Desalinasyon ünitesinden ürün olarak elde edilecek tuzsuzlaştırılmış suyun 11 m 3 /saat'lik kısmı demineralizasyon ünitesine, 1,5 m 3 /saat'lik kısmı servis suyu olarak kullanılmak üzere ön arıtılmış su depolama tankında depolanacaktır. Proses için kullanılacak su miktarı, su temini ve suya uygulanacak ön işlemler Bölüm V.2.1.5, V ve V de yer almakta olup Proje ye ait su çevrim diyagramı Şekil V 5 de gösterilmektedir. İşletme aşamasında 25 personelin çalışacağı öngörülmüştür. Günlük su tüketiminin kişi başına 212 lt olacağı varsayımı ile el yıkama, duşlar ve santral acil durum yıkama duşları, tuvaletler, mutfak ve santral genel temizlik işleri için, yaklaşık 5,3 m³/gün (0,212 m 3 /gün.kişi x 25 kişi) su ihtiyacı olacaktır. Personelin, evsel nitelikli su ihtiyacı şehir şebekesinden karşılanacaktır. 134

155 Şekil V5. Su Çevrim Diyagramı 135

156 V.2.4 Soğutma (Ana ve Yardımcı Soğutma Suyu) Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması, Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Proje de ana soğutma suyu sistemi olarak, Tek Geçişli ( oncethrough ) Kondenser sistemi kullanılacaktır. Soğutma sistemi için ihtiyaç duyulan su denizden temin edilecek olup. sisteme toplam olarak m 3 /saat su çekilecektir. Santrale çekilecek deniz suyunun çok büyük bir kısmı, ana soğutma suyu olarak kondenserde kullanılacak olup; pompalar vb. ekipmanın yardımcı soğutma suyu sistemlerinde kapalı devre olarak kullanılacak olan miktar, göreceli olarak çok azdır. Türbinlerden kondensere gelen düşük basınçlı buhar, burada soğutma suyu yardımıyla yoğuşacak ve yoğuşan su (kondensat) kazana tekrar geri gönderilecektir. Soğutma amaçlı kullanılmış olan deniz suyu su ise Soğutma Suyu Havuzu na alındıktan sonra deşarj boruları ve difüzörleri ile denize boşaltılacaktır. Soğutma suyu akım şeması Şekil V5 de gösterilmektedir. Soğutma suyu sisteminde su alma yapısı ve soğutma suyu deşarj yapısı yer almaktadır. Soğutma Suyu Alma Yapısı Soğutma suyu alma yapıları, kıyıdan 750 m açıkta yer alacaktır. Mersin DGKÇS nın soğutma suyu debisi m 3 /s olup, gerek su alma ve gerekse de deşarj hatları ikişer hat olarak tasarlanmıştır. Birbirlerine paralel her bir su alma borusunun kafa kısmında Fotoğraf V1 de gösterilen türden bir giriş yapısı bulunacaktır. Bu su alma yapıları kıyıdan takriben 750 m açıkta yer alacaktır. Fotoğraf V1 Tipik Prefabrike Denizden Su Alma Yapıları Kaynak: 136

157 Mersin DGKÇS de kullanılacak su alma boru malzemesi GRP (Glass Reinforced Plastic) ve çapı 2600 m olacaktır. Borular, giriş yapısına yan yüzeydeki dairesel açıklıktan girecek, su ise üst kısımdaki kare kesitlerden giriş yapısına girecektir. Yavru balıklar ve diğer canlıların sisteme çekilerek zarar görmelerini önlemek amacıyla bu kare kesitlerde ızgara ve filtreler bulunacaktır. Su alma borularının eğimi, borular içerisindeki cazibeli çizgisel su akış hızı yaklaşık 3 m/s olacak şekilde inşa edilecektir.. Soğutma Suyu Deşarj Yapıları Soğutma suyu deşarj boru hattı ve soğutma suyu deşarjı difüzör sisteminin tasarımı için deniz yüzeyinde yasal sınır değerleri sağlayacak şekilde seyrelme hesapları yapılmış ve matematiksel modelleme çalışmaları yürütülmüştür. Bu amaçla USEPA tarafından desteklenmiş olan CORMİX ve Visual Plumes (VP) programları kullanılmıştır. Mersin DGKÇS Soğutma Suyu Seyrelme Hesapları EkH de yer almaktadır. Soğutma suyu deşarj sistemi temel tasarım çalışmalarında kullanılmış olan soğutma suyu deşarj verileri aşağıda yer almaktadır. Toplam soğutma suyu deşarjı, Qt Sıcaklık değişimi, T Deşarj borusu sayısı Deşarj borusu malzemesi Deşarj borusu çapı Deşarj borusu uzunluğu : m 3 /sn : 7 C : 2 adet : GRP (Glass Reinforced Plastic) : 2600 mm : 2000 m Boru sürtünme faktörü (Darcy) : Difüzör sayısı Her Bir Difüzörde bulunan çıkış sayısı Çıkış çapı Çıkışlar arası mesafe : 2 adet : 25 adet : 400mm : 2 m Mersin DGKÇS soğutma suyu deşarj sistemi lokasyonunun belirlenmesinde, Proje Sahası nda yer alan diğer boru hatları ve MAATDD deşarj hattı da dikkate alınmıştır. Bu bağlamda, Mersin DGKÇS soğutma suyu deşarj sisteminde yer alan deşarj boruları diğer boru hatları ile çakışmayacak şekilde Güney e doğru kıyıdan m mesafeye kadar uzatılmıştır. Önerilen soğutma suyu sistemi, 10 m derinlikte, mm çapında ucunda 25 adet 400 mm çapında difüzör bulunan sisteminden oluşan batık boru hattı sisteminden oluşmaktadır. Deşarj borularının son bitim kısımlarında, deşarj edilecek soğutma suyunun deniz ortamı içerisinde dağıtılması ve dolayısıyla daha etkin bir karışım ve seyrelme sağlanması amacıyla, özel difüzör bölümleri yer alacaktır. Bu özel bölümlerde, deşarj suyunun deniz 137

158 ortamına verileceği difüzörler ve bunların uç bölümlerindeki nozullar ( nozzle ) bulunacaktır. Deniz tabanında bir karışıma sebep olmamak için difüzör çıkışları, deniz tabanının en az 1 m üzerinde inşa edilecektir. Soğutma suyu deniz deşarjı sisteminde kullanılacak olan difüzörün konumunun belirlenmesi için su alma yapısının deniz içerisindeki konumu ve proje sahasının oşinografik (akıntı bilgileri, deniz suyu sıcaklığı ve tuzluluk) özellikleri göz önünde bulundurulmuş olup Soğutma suyunun deşarj edileceği yakın saha deniz ortamının oşinografik özellikleri Bölüm IV.2.15 de detaylı olarak sunulmaktadır. Mersin DGKÇS nın soğutma suyu sisteminin boyutlandırılması, difüzörlerin fiziksel olarak sağladığı birinci seyrelme (S 1 ) sonunda, deşarjın karıştığı deniz suyunun sıcaklığı tüm yıl boyunca azami +1 C nin altında olacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, deniz suyu sıcaklığının SKKY Tablo23 de belirtilen 28 C lik değerin üzerinde olduğunda bile (ki bu durumda tolere edilebilecek sıcaklık farkı +3 o C dir) Mersin DGKÇS Projesi nde sadece +1 C lik bir sıcaklık artışına izin verilmektedir. Soğutma suyunun deşarjı sonucunda, herhangi bir termal etkiye neden olmayacak şekilde yeterli seyrelmenin sağlanıp sağlanmadığının belirlenmesi amacıyla ayrıntılı seyrelme hesapları ve simülasyonlar yapılmış olup; sistemin tasarımı, +1 o C değerinin altındaki sıcaklık artışlarına çok kısa mesafe ve sürelerde ulaşılacak şekilde gerçekleştirilmiştir TÜİK tarafından yayınlanmış olan Türkiye İstatistik Yıllığı 2011 verilerine göre, Proje Sahası yakınlarında aylık ortalama deniz suyu sıcaklıkları, azami olarak Tablo V8 de verildiği gibi değişmektedir. Buna göre, en yüksek aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı (30,4 C) Ağustos ayındadır. Tablo V8. Giriş ve Çıkış Su Sıcaklık Farkları Aylar Aylık Ortalama Deniz Suyu Sıcaklığı ( o C) Kondenserdeki Maksimum Deniz Suyu Sıcaklığı ( o C) Soğutma Suyu Deşarjı Sonrası SKKY ile Müsaade Edilen Deniz Suyu Sıcaklığı( o C) Soğutma Suyu Deşarjı Sonrası Mersin DGKÇS Tasarım Kriterine Göre Azami Deniz Suyu Sıcaklığı ( o C) Ocak 16,3 23,3 18,3 17,3 Şubat 15,3 22,3 17,3 16,3 Mart 16,8 23,8 18,8 17,8 Nisan 17,9 24,9 19,9 18,9 Mayıs 20,5 27,5 22,5 21,5 Haziran 23,8 30,8 24,8 24,8 Temmuz 28,3 35,3 31,3 29,3 Ağustos 30,4 37,4 33,4 31,4 Eylül 29,2 36,2 32,2 30,2 Ekim 25,2 31,2 27,2 26,2 Kasım 19,3 26,3 21,3 20,3 Aralık 15,7 21,7 17,7 16,7 138

159 Mersin DGKÇS bünyesinde tesis edilecek kondenserin çıkışında, soğutma suyunun sıcaklığı, denizden alınan suyun sıcaklığından azami 7 C daha fazla olacaktır ( T = 7 o C). Bu sıcaklık değerleri de Tablo V8 de gösterilmiştir. Ancak, deniz suyunun, yoğuşturulacak buhar ile birlikte bulunduğu kondenserde 7 C olan bu sıcaklık farkı, soğutma suyu çevriminin diğer kesimlerinde çok daha az olacaktır. Bu bağlamda, kondenserdeki sıcaklık farkının, deniz dibinde takribi 2 km uzaklığa giden deşarj borularının uç kısımlarında aynen korunacağını beklemek, temel fizik kurallarına aykırı bir durumdur. Balıkçıların ve diğer deniz adamlarının uyarılması ve bilgilendirilmesi amacıyla, Mersin DGKÇS sahil kesimindeki alana, su alma ve deşarj hatlarını içine alacak şekilde işaret şamandırası konulacaktır. Şamandıralar, deniz dibine eşit açılarla sabitlenecek üçer adet beton blokla bağlanacaktır. Bahse konu şamandıralar, gece seyir emniyeti için ışıklı olarak tasarlanacak (güneş panelli ve akülü) ve lokasyonları seyir haritalarına işaretlenecektir. Mersin DGKÇS Derin Deniz Deşarjı Sistemi için T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarih, B.09.0.ÇYG /1239 sayı ve 2012/9 no lu Derin Deniz Deşarjı Tesisi Proje Onayı Genelgesi uyarınca T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na proje onay başvurusunda bulunulacaktır V.2.5 Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atıksuların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atıksu Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atıksuyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği İşletme aşamasında çalışacak personelin günlük kullanımından kaynaklanacak evsel nitelikli atık sular meydana gelecektir. Mersin DGKÇS nin işletme aşamasında, 25 kişinin çalışması öngörülmektedir. Kişi başı su tüketiminin 212 L/gün.kişi olduğu ve kullanılan suyun tamamının atık suya dönüşeceği varsayımıyla, işletme döneminde oluşması beklenen atık su miktarı yaklaşık 5,3 m 3 /gün dür (0,212 m 3 /gün kişi x 25 kişi). İşletme döneminde oluşması beklenen evsel nitelikli atık sular ise Mersin Büyükşehir Belediyesi nden gerekli izinlerin alınmasının ardından Proje Sahası yanında bulunan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilecektir (bk. EkD6) Bölüm V.2.3 de belirtildiği üzere Demineralizasyon ünitesinde ters yıkama ve rejenerasyondan kaynaklanan atıksular oluşacaktır. Bu sular tahliye ve toplama kanalları ile nötralizasyon tankında birleştirilerek Proje Sahası yakınında bulunan MESKİ nin mevcut kanalizasyon sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 13 Şubat 2008 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik te bahsi geçen hükümlerine ve MESKİ Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine 139

160 Deşarj Yönetmeliği ne uyulacaktır. V.2.6 Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt veya Yardımcı Yakıtın Ne Şekilde Sağlanacağı, Santralın Bakım Çalışmalarına İlişkin Açıklamalar, Proje kapsamında kullanılacak yakıt doğal gaz olacaktır. Santralde kullanılacak doğal gaz, Proje Sahası nın yaklaşık m. kuzeybatısından geçen GaziantepMersin Doğal Gaz İletim Hattı Mersin branşmanı RMS/A ile planlanan Mersin DGKÇS arasında tesis edilecek olan 18 inçlik bir iletim hattı vasıtasıyla temin edilecektir. Mersin DGKÇS RMS İstasyonu, BOTAŞ Mersin Şehir OSB RMS istasyonunu yanında bulunan 650 m 2 lik alanda kurulması planlanmaktadır. RMS İstasyonu alanı Belediye mücavir alan sınırları içerisinde yer almakta olup AKSA Gaz Dağıtım A.Ş. tarafından arazi temini sağlanacaktır. RMS ve RMS güzergahı EKI10 da sunulmaktadır. BOTAŞ ana boru hattı ile santral arasındaki boru hattı mevcut BOTAŞ standartlarına göre tasarlanacaktır. Santralda yardımcı yakıt kullanılması öngörülmemiştir. İşletme aşamasında tehlikeli ve zararlı maddelerin depolanması, taşınması ve kullanımına ilişkin faaliyetlerde, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hususlara uyulacaktır. V.2.7 Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Yakıt Özellikleri, Anma Isıl Gücü, Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, (Baca Gazı Emisyonlarının Anlık Ölçülüp Değerlendirilmesi (OnLine) İçin Kurulacak Sistemler, Mevcut Hava Kalitesinin Ölçülmesi İçin Yapılacak İşlemler) Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği vb.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu Da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, V Kullanılacak Yakıt Türleri Mersin DGKÇS de bulunan iki adet gaz türbininde toplam Sm 3 /saat doğal gaz tüketimi öngörülmüştür. Doğal gazın ortalama alt ısıl değeri, kcal/sm 3 dir. Planlanan santralde doğal gaz dışında herhangi bir ilave yakıt kullanılmayacaktır. Doğal gazın tipik elemental analiz değerleri Tablo V8 de verilmektedir. Tablo V9. Doğal Gazın Elementel Analizi Kimyasal Bileşen % Mol. Metan %

161 Kimyasal Bileşen % Mol. Etan Propan Maksimum % 20 Bütan CO 2 Maksimum % 8 O 2 Maksimum % 0,2 Nitrojen Maksimum % 5 Kükürt Maksimum % 5 H 2S Maksimum % 5 Kaynak: V Hava Kalitesi Modelleme Çalışması ve Modelin Tanımı Modelleme çalışmaları ile önerilen tesisin bacasından atmosfere atılacak kirleticilerin (NO x ve CO) belirlenen çalışma alanı içinde (batıdoğu yönünde 7,5 km, kuzeygüney yönünde 7,5 km), mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı ve bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin yaratacağı muhtemel yer seviyesi konsantrasyon (YSK) değerleri incelenmiştir. Modelleme çalışması için SKHKKY de tanımlanan etki alanı, baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alandır (7 km x 7 km) ve modelleme çalışmasında yönetmelikte belirtilen etki alanını da kapsayan 7,5 km x 7,5 km lik bir alan çalışma alanı olarak kullanılmıştır. Hava kalitesi modelleme çalışmaları, DOKAY tarafından lisanslı olarak kullanılmakta olan (Lisans No: ) Breeze ISC (Industrial Source Complex) GIS Professional dağılım modeli vasıtasıyla yürütülmüştür. Model, zaman içerisinde değişen gerçek zaman verilerini baz alarak saatlik, günlük ve yıllık YSK değerlerini tahmin edebilen en gelişmiş bilgisayar modellerinden birisidir. Model, izole bacalardan kaçak kirleticilere kadar değişik (nokta, hacim, alan) pek çok farklı yayılım modeli hesaplamasını bünyesinde barındırmakta, ayrıca herhangi bir endüstri bölgesindeki kaynaklardan çıkan kirleticilerin uğrayabileceği aerodinamik dalgalar, türbülans ve benzeri olayları da göz önüne almaktadır. ISC modeli, kullanıcı tarafından tanımlanan bir ağ sisteminde çalışmakta, hesaplar ağ sistemini oluşturan her bir alıcı ortam elemanının köşe noktaları için yapılmaktadır. ISC modelinin kullanıldığı ağ sistemi, polar veya kartezyen olarak tanımlanabilmekte, ayrıca ağ sistemi dışında da ayrık alıcı noktalar belirlenerek, bu noktalarda daha detaylı hesaplar yapılabilmektedir. Yayılım hesaplarında Pasquill kararlılık sınıfı kullanılmaktadır. Modelde engebeli araziyi göz önüne almak için de bir seçenek bulunmaktadır. ISC modeli aşağıda belirtilen dört değişik veri türünü kullanmaktadır: Rüzgar yönü, rüzgar hızı, sıcaklık, Pasquill kararlılık sınıfı, karışma yüksekliği, (kullanıcının seçimine bağlı) rüzgar profili eksponenti ile potansiyel dikey sıcaklık farkını içeren saatlik meteorolojik veri seti 141

162 Alıcı ortam olarak tanımlanan ağ sistemindeki her bir elemanın koordinatları ve yüksekliği Kullanıcı tarafından tespit edilen bir başlangıç noktasına göre belirlenen kaynak koordinatları, kaynak yüksekliği, çapı, kirletici hızı, sıcaklığı ve debisini içeren kaynak verileri Modelde ayrıca, kullanıcının opsiyonuna bağlı birçok program kontrol parametresi bulunmaktadır. Model çıktıları, inceleme alanının bütünü için dağılım haritaları hazırlanmasına olanak tanıyacak yapıdadır. Böylelikle, yörenin hava kalitesini değişik senaryolar (ör. değişik arıtma koşulları, farklı kirletici kaynaklar veya değişen mevsimsel şartlar) altında değerlendirmek mümkün olmaktadır. Gaz ve toz halindeki kirleticilerin ortam havasındaki konsantrasyonlarının matematiksel hesaplamalar yoluyla tahmin edilmesini sağlayan modelleme çalışması aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır: Kaynaklara ait Dağılım Bölgesi belirlenir. Bu dağılım bölgesi 250 m 250 m ebadında karelere ayrılır; enlem, boylam ve yükseklik bilgileri temin edilir. Karelerin köşe noktaları, tepe noktalarıdır. Kirletici kaynaklara ait bilgiler belirlenir. Temsili bir yıla ait saatlik meteoroloji verileri temin edilir. Yukarıda sıralanan işlemlerin programa aktarılması sonrasında modelleme programının çalıştırılmasıyla, kirleticilerin ortam havasındaki saatlik, günlük ve yıllık YSK değerleri tahmin edilebilmektedir. Bu çalışmada kullanılan model girdileri hazırlanan ve EkK da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Raporu nda verilmiştir. V Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veri Seti Modelleme çalışmaları için gerekli olan uzun dönemli meteorolojik veriler, yöredeki mevcut meteoroloji istasyonlarından sağlanmaktadır. Bu çalışmada, gerekli meteorolojik veri setlerinin, sinoptik bir istasyon olan Mersin Meteoroloji İstasyonu ndan temin edilmesi uygun bulunmuş ve bu istasyona ait meteorolojik veriler modelleme çalışmaları sırasında kullanılmıştır. Mersin Meteoroloji İstasyonu nda, atmosferik karışım yüksekliği ölçülmediğinden, bu parametreye ait veriler Proje Sahası na yakın olan Adana Meteoroloji İstasyonu ndan temin edilmiştir. Modelleme çalışmalarında, Mersin Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında elde edilen verileri içeren uzun yıllar meteoroloji bülteninden yararlanılarak bölgenin rüzgar profili çıkarılmıştır. Son on yıla ait yıllık rüzgar profilleri incelenmiş ve uzun yıllar ortalamalarını en iyi şekilde yansıtan verilerin 2006 yılına ait olduğu görülmüştür. Bu durumda, 2006 yılına ait meteorolojik değerler mevcut durumu temsil edebildiğinden, bu yıla ait meteorolojik verilerin modelleme çalışmalarında kullanılması bir belirsizliğe yol açmayacağı düşünülmüştür. 142

163 V Model Sonuçları Modelleme çalışmaları, Mersin DGKÇS den kaynaklanacak NO 2 ve CO parametreleri için yürütülmüş ve kirletici kaynağın yerel hava kalitesi üzerinde yaratacağı olası etkiler araştırılmıştır. Modelleme çalışmalarından elde edilen tahmini NO 2 ve CO değerleri ve ilgili sınır değerler Tablo V9 da sunulmaktadır. Tablo V10. Modelleme Çalışmaları Sonucunda Elde Edilen Tahmini YSK Değerleri* Parametre Periyot YSK Değerleri (µg/m 3 ) Sınır değerler (µg/m 3 ) NO 2 CO Saatlik (%99,78) Günlük (maks.) Yıllık Günlük 8 Saatlik Ortalama (maks.) 30,96 (657014, ) 7,50 (655014, ) 1,07 (656264, ) 51,91 (657014, ) Bunun yanı sıra, tesisten kaynaklanabilecek emisyonlardan etkilenmesi muhtemel yerleşim yerlerinde, hava kalitesi modelleme çalışması vasıtasıyla hesaplanan kirletici konsantrasyonları ve ilgili sınır değerler Tablo V10 da sunulmaktadır YSK Değerleri (µg/m 3 ) Tablo V11. Modelleme Çalışmaları Sonucunda Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen Tahmini YSK Değerleri* Parametre NO 2 CO Periyot Sınır Değer (µg/m 3 ) Saatlik (%99,78) Günlük (maks.) Aylık Yıllık Günlük 8 Saatlik Ort. (maks.) Burhanköy 1 15,22 5,29 2,53 0,80 33,95 Burhanköy 2 8,56 3,58 1,73 0,53 21,87 Kerimler 16,29 4,53 1,99 0,66 29,12 Sayköy 15,14 4,50 2,00 0,67 29,64 Taşkuyu 17,08 3,91 1,92 0,64 30,89 Akdam 6,57 2,17 0,46 0,16 10,66 Dikilitaş 8,51 1,36 0,14 0,04 11,91 Sanayi 8,95 4,57 1,87 0,47 19, NO 2 emisyonları için HKDYY de verilen saatlik ve yıllık YSK sınır değerleri sırasıyla 200 μg/m 3 ve 40 μg/m 3 tür. Kurulması planlanan tesis için hesaplanan saatlik ve yıllık NO 2 YSK değerleri sırasıyla 30,96 μg/m 3 ve 1,07 μg/m 3 tür.(bk. Tablo V8). Bu değerler, yönetmelikte belirtilen sınır değerlerin altındadır. Bunun yanı sıra, Tesise en yakın yerleşim bölgelerinde planlanan tesisin oluşturacağı NO 2 YSK değerleri ise Tablo 10 da verilmektedir kurulması planlanan tesis civarında bulunan yerleşim bölgelerinde oluşacak NO 2 YSK değerleri ilgili yönetmelik sınır değerlerinin oldukça altında kalmaktadır.(bk. Tablo10) CO emisyonları için HKDYY de maksimum 8 saatlik ortalama olarak belirtilen sınır değer mg/m 3 tür. Mersin DGKÇS için modelleme çalışmasıyla hesaplanan maksimum 8 saatlik ortalama CO YSK değeri 51,91 μg/m 3 olup, yönetmelikte belirtilen sınır değerin oldukça altındadır. Bunun yanı sıra Tesise en yakın yerleşim yerlerinde, kurulması planlanan tesisin etkisini görebilmek amacıyla hesaplanan CO YSK değerleri HKDYY de belirtilen sınır 143

164 değerlerin oldukça altında kalmaktadır (bk. Tablo 10). Santral çevresinde hesaplanan YSK değerleri yönetmelik sınır değerlerinin oldukça altında olduğundan, santralden kaynaklanacak NO 2 ve CO emisyonlarının santral çevresinde önemli boyutlarda etki yaratmayacağı beklenmektedir. Planlanan tesise ait NO 2 ve CO YSK dağılımları, EkK da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Raporu nda verilmiştir. V.2.8 Santral Dışında Diğer Ünitelerden Kaynaklanan Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Toz Oluşumuna Karşı Alınacak Tedbirler, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler, Önerilen Proje nin işletme aşamasında baca gazları dışında başka ciddi bir emisyon kaynağı bulunmamaktadır. Saha dışındaki personel ve malzeme nakliyesi amacıyla yapılacak kamyon taşımaları asfalt kaplı karayollarında yapılacağı için herhangi bir tozumaya neden olmayacaktır. Buna göre, bu taşımalar, mevcut trafik yükü üzerinde önemli bir ilave yük getirmeyecek olup; trafik kaynaklı hava kalitesi etkilerinin kabul edilebilir boyutlarda olacağı öngörülmektedir. V.2.9 Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, V Evsel Katı Atıklar Santralın işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 28,5 kg/gün dür (25 kişi x 1,14 kg/günkişi). Proje kapsamında oluşacak katı atıklar Akdeniz Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Katı atıkların depolanması ve bertaraf edilmesi ile ilgili tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY) hükümleri gereğince hareket edilecektir. V Tıbbi Atıklar Revirdeki tıbbi müdahaleler sonucunda ise çok az miktarda tıbbi atık oluşacaktır. Bu atıklar tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertaraf edilecektir. V Atık Pil Ve Akümülatörler Proje nin inşaat safhasında olduğu gibi, işletme aşamasındaki faaliyetlerden kaynaklanacak atık pil ve akümülatörler, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince toplanarak değerlendirilecektir. 144

165 V Atık Yağlar Proje kapsamında, araç ve makinaların bakım ve onarım işlemleri Proje Sahası nda yapılmayacağından atık yağ oluşumu beklenmemektedir. Olası acil gereksinimlerde ise, kontaminasyona mahal vermeden Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında değişimler yapılacaktır. Proje kapsamında oluşacak tehlikeli atıklar, lisanslı firmalarca alınacak ve tehlikeli atık kabul eden tesislere gönderilecektir. İşletme ve bakım faaliyetleri sırasında bertaraf edilmesi gereken atık yağlar, lisanslı firmalar tarafından bertaraf edilecektir. İşletme aşamasında, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. V Ambalaj Atıkları Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları katı atıklardan farklı olarak toplanacak ve bertarafı, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği esas alınarak yapılacaktır. V.2.10 Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Değerlendirilmesi, Proje kapsamında Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümleri uyarınca hazırlanan Akustik Rapor EkO da sunulmaktadır. Proje nin işletme aşamasında oluşması muhtemel gürültü ve vibrasyon değerleri, gürültü ve vibrasyonun olası etkileri ve mevcut mevzuat gereği alınacak önemler de Akustik Rapor da ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. V.2.11 Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikleri,Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler, Mersin DGKÇS nin işletme faaliyetleri sonucunda herhangi bir radyoaktif atığın oluşması beklenmemektedir. V.2.12 Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler, Tesiste kullanılacak başlıca madde doğal gazdır. Doğal gaz tesise, GaziantepMersin Doğal Gaz İletim Hattı ndan bir branşman yardımıyla getirilecek olup sahada depolama işlemi yapılmayacaktır. Branşman hattının inşası BOTAŞ ın standartlarına uygun olarak gerçekleştirilecektir. Ayrıca, sızıntı riskine karşı gaz dedektörleri yerleştirilecektir. Buna ilaveten, tesiste çeşitli ekipmanların parçalarını temizlemek ve boyamak için kullanılan bazı çözücüler de tehlikeli madde olarak kabul edilmektedir. Santral bünyesinde kullanılabilecek kimyasal maddeler, tesise yerinde teslim edilmek üzere kamyonlarla getirilecek olup sadece özel eğitilmiş personel tarafından kullanılacaktır. 145

166 İlgili taşıyıcıların gerekli tüm sağlık, güvenlik ve emniyet tedbirlerini almaları sağlanacaktır. Konu ile ilgili olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği nde belirtilen esaslara uyulacaktır. V.2.13 Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, İşletme döneminde yaklaşık 25 kişinin çalışacağı santralda, personelin ulaşımı otobüslerle sağlanacaktır. Bu taşıma sonucu, trafik yükünde yaklaşık bir otobüslük bir artış olacağı düşünülürse, personelin taşınması sırasında oluşabilecek trafik yükü oldukça önemsizdir. Ayrıca, personelin civardaki yerleşim birimlerinden istihdam edilecek olması sonucu, trafik yükünde bir otobüslük artış beklenmektedir. V.2.14 Karasal Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Bu kısımda, önerilen Proje nin işletme aşamasında flora ve fauna üzerindeki olası etkiler irdelenmiştir. Bu bağlamda, flora ve fauna üzerinde Proje den kaynaklanacak baca gazı emisyonları, gürültü seviyeleri, soğutma suyu deşarjı ve araç trafiği dikkate alınmıştır. Önerilen Proje nin işletmeye alınmasının ardından, bir izleme programı yapılacak ve bu program çerçevesinde çevresel durum izlenecektir. Baca Gazı Emisyonlarının Etkisi Hava kirleticilerin (en hassas kirletici olan SO 2 gazı ve toz emisyonları) bitkiler üzerinde yaratabileceği etkiler için mevcut bazı standartlar ve tavsiye edilen sınır değerler, ülkelere göre bazı farklılıklar göstermektedir. HKDYY EkM de belirtilen yıllık ortalama sınır değer 20 µg/m 3 dür. EkM de sunulmuş olan modelleme çalışmasında belirtildiği üzere, önerilen santraldan kaynaklanabilecek baca gazı emisyonları göz ardı edilebilir değerlerdedir. Bu durumda, Proje Sahası ve yakın çevresindeki bitki toplulukları üzerinde SO 2 emisyonundan kaynaklanacak olumsuz etkiler gözlenmeyecektir. Benzer şekilde, santralda yakıt olarak kullanılacak doğal gazdan kaynaklı PM 10 emisyonu oluşumu beklenmemektedir. Bundan dolayı, Proje Sahası ve yakın çevresindeki bitki toplulukları ile tarım alanları üzerinde olumsuz etkiler yaratmayacaktır. Gürültünün Etkisi Santral ünitelerinde susturucular kullanılacak olup, gürültü seviyeleri ÇGDYY de izin verilen sınır değerlerin altında olacaktır. Bu nedenle, santral faaliyetlerinin yakın çevresindeki faunanın gürültüden olumsuz yönde etkilenmesi söz konusu değildir. Araç Trafiğinin Etkisi Santral yakıtı olan doğal gaz, tesise boru hattı yardımı ile getirilecektir. Bu sebeple, santralla ilgili araç trafiği temel olarak personel taşımak amacıyla olacaktır. Söz konusu personel taşıma araçlarının hareketleri mevcut bağlantı yolları ve tesis içi yollarla sınırlı 146

167 tutulacaktır. Ayrıca, tesisi çevreleyecek tel örgü vasıtasıyla fauna türlerinin tesis alanına girerek hareket halindeki araçlardan zarar görmeleri engellenecektir. Bu önlemler sonucunda, önerilen Proje den kaynaklanacak araç trafiğinin fauna türleri üzerinde olumsuz bir etkisi olmayacaktır. V.2.15 Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler, Toprak asitleşmesine neden olan başlıca gaz kirleticiler, sülfürdioksit (SO 2 ), azot oksitler (NO x ) ve amonyum kökleridir. Bu asit oluşturucu maddeler, kirletici kaynağından atmosfere yayıldıktan sonra kuru ve yaş olmak üzere iki farklı prosesle toprağa çökelmektedir. Söz konusu asit yapıcı maddelerin toprağa eklenmesi, topraktaki H+ iyonu konsantrasyonunda bir artışa yol açmaktadır. Eklenen H+ iyonlarının etkilerini tamponlayan unsurlar, kireçtaşı başta olmak üzere, toprakta yer alan karbonatlar, fosfatlar, humatlar gibi çok sayıdaki tamponluk sistemleri, zayıf asit kökleri ve son olarak da kalloidal değişim yüzeylerindeki (Ca+2, Mg+2, Na+, K+, ve NH4+) 20 gibi bazik katyonlardır. Toprakta özellikle kireçtaşı, dolomit, ve manyezit gibi karbonatlı taşların üzerine gelen asit kökleri, burada karbondioksit ve su çıkışıyla birlikte nötrleştirilir. Bu tepkime sonucu çözünür duruma geçen tuzların bazik katyonları, dissosiasyon sonucu çözeltide zenginleşerek kalloidal değişim yüzeylerinde var olan dengenin bozulmasına fırsat vermez. Eğer toprakta bu tür mekanizmalar yetersizse ve toprak ph ı kritik düzeylerde ise, topraktaki H+ konsantrasyonunun artması ile kil ve organik kolloidlerin yüzeyleri, katyonlar (Ca+2, Mg+2, Na+, K+ ve NH4+ iyonları) yerine H+ iyonları ile kaplanmaktadır. Bu bağlamda, artan H+ iyonları toprağın asitlilik değerini yükseltmektedir. Meydana gelen toprak asitleşmesi aşağıda verilen bir dizi etkiye neden olmaktadır. Topraktaki katyonların yıkanarak yeraltı sularına karışması, Kotyon kaybı nedeniyle toprağın verimsizleşmesi ve buna bağlı tarımsal ürün kaybı ve Düşen ph nedeniyle bazı metallerin (örneğin Al ve Cd) mobilize olarak toksik düzeylere ulaşması. Fosil yakıtlı enerji santrallerinin işletme aşamasında oluşacak baca gazı emisyonları arasında asitlenmeye neden olabilecek başlıca kirletici SO 2 dir. Ancak, Mersin DGKÇS de yakıt olarak kullanılacak doğal gazın sülfür içeriğinin oldukça düşük olduğu tahmin edilmektedir. Bundan dolayı, santralden kaynaklanacak SO 2 emisyonları göz ardı edilebilir değerlerde olacaktır. Mersin İl Çevre Durum Raporu nda belirtildiği gibi, Merkez İlçe topraklarının yaklaşık % 94 ü, ph ı 7,5 ten büyük olan alkali topraklardır. Bundan dolayı, bölge topraklarının asit çökelmesine karşı duyarlılığı oldukça düşüktür. Bu daha çok, yöredeki toprakların yüksek oranda kireç içermesinin bir sonucudur. Buna göre, Mersin DGKÇS nin faaliyetleri sonucunda bölgedeki toprak kalitesi üzerinde kayda değer bir olumsuz etki 20 Bir toprağın 100 gramındaki değişebilen katyonların eşdeğer ağırlıklarının (meq) toplamı, toprağın Katyon Değişim Kapasitesi (KDK) değerini verir. Günümüzde cmol/kg birimi daha yaygın kullanılmaktadır. Ancak iki birimin değişmeli olarak kullanılması, rakamları değiştirmemektedir. 147

168 beklenmemektedir. Ancak, güvenli tarafta kalınması açısından, yılda bir kez toprak örnekleri alınacak ve topraktaki ph değişimi ile olası kükürt birikimi düzenli olarak izlenecektir. V.2.16 Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Yeraltı Suyuna Etkiler Bu tür santral projelerinin işletme aşamasında en fazla su tüketimi soğutma amaçlı su tüketimidir. Ancak, söz konusu Proje nin işletme faaliyeti süresince kullanılacak suyun denizden alınarak çok kısa bir süre içerisinde denize verilmesi planlanmıştır. Bu durumda, tesis su kullanımına bağlı olarak gerek yeraltı gerekse yüzey suyu olmak üzere mevcut su rezervlerinde olumsuz bir etki oluşması söz konusu değildir.. Mersin DGKÇS nin işletme aşamasında yürütülecek faaliyetler sırasında, yeraltı suyuna karışabilecek miktarda endüstriyel atık su oluşması beklenmemektedir. Saha dışına herhangi bir endüstriyel atık su deşarjı da söz konusu değildir. Önerilen tesisin tüm atık suları ilgili arıtım ve deşarj ünitelerini takiben, derin deniz deşarj sistemi ile denize deşarj edilecektir. Proje kapsamında 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun unun ve Yeraltı Sularını Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmeliğin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Yüzey Suları Üzerindeki Etkiler Santralın yakın çevresinde bulunan yüzey suyu kaynaklarına (Deli Çay) işletme faaliyetleri esnasında herhangi bir deşarj yapılmayacaktır. Bundan dolayı, Mersin DGKÇS Projesi nin yüzey sularına doğrudan herhangi bir etkisi olmayacaktır. Tesiste yakıt olarak kullanılacak doğal gazın sülfür içeriğinin oldukça düşük olacağı tahmin edilmektedir. Bundan dolayı, tesisten kaynaklanacak SO 2 emisyonları, ihmal edilebilir düzeyde olacağından, SO 2 emisyonlarına bağlı bir asit yağmuru etkisi beklenmemektedir. Ancak, güvenli tarafta kalabilmek için, işletme dönemi boyunca düzenli olarak yüzey suyu izleme çalışmaları gerçekleştirilecektir. Faaliyet kapsamında yüzey ve yer altı sularına olumsuz etkide bulunabilecek muhtemel kirletici unsurların oluşması durumunda Yatırımcı Firma tarafından ilgili gerekli tüm önlemler alınacaktır V.2.17 Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü (Hava, Su, Toprak) Dikkate Alınarak Kümülatif Etkinin Değerlendirilmesi Bölgenin mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalar, Bölüm IV.2.14 de detaylı olarak açıklanmıştır. Öngörülen Proje kapsamında hava kalitesi modelleme çalışması, karasal ekoloji değerlendirme çalışması ve gürültü modelleme çalışması yapılmış ve çalışmalar esnasında, çevredeki mevcut sanayi tesisleri de göz önüne alınarak kapsamlı bir kümülatif etki çalışması yürütülmüştür. Yapılan tüm hesaplamalar ve model çalışmaları neticesinde, önerilen Proje nin 148

169 münferit ve kümülatif etkilerinin ilgili mevzuatlarda belirtilen sınır değerleri sağladığı görülmüştür. V.2.18 Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği İşletme döneminde yaklaşık 25 kişinin çalışması planlanmaktadır. Proje kapsamında çalışacak personel Mersin Merkez İlçesi nden temin edilecektir. Dolayısıyla santralda personelin barınması için ilave bir sosyal tesis planlanmamıştır. Bu ihtiyaçlar dışındaki sosyal ihtiyaçlarını ise en yakın yerleşim yerlerinden karşılayabileceklerdir. İşletme personelinin öğle tatilindeki yemek ve dinlenme ihtiyaçlarının karşılanması için ise bir kafeterya binası mevcut olacaktır. Santral personelinin ulaşımı otobüslerle sağlanacaktır. V.2.19 İdari ve Sosyal Ünitelerde İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği Prosesinin Detaylandırılması Ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği, İşletme aşamasında 25 kişinin çalışması planlanmaktadır. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında 3,75 m 3 (25 kişi 150 L/kişigün) atık su oluşması beklenmektedir. Oluşacak atık sular Proje Sahası nın yakınında yer alan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilecektir. Bahse konu kanalizasyon sistemine bağlantı için Yatırımcı firma tarafından T.C. Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü gerekli yazışmalar yapılmıştır. (bk. EkD6). Oluşacak atık sular, MESKİ Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği ne uygun hale getirilerek sisteme verilecektir Proses suyu ihtiyacı denizden temin edilecek olup herhangi bir kimyasal işleme tabi tutulmadan tekrar denize deşarj edilecektir. Prosesten kaynaklı oluşacak atık su ise soğutma suyu ile birlikte denize deşarj edilecektir. V.2.20 İdari ve Sosyal Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, V Evsel Katı Atıklar Santralın işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 28,5 kg/gün dür (25 kişi x 1,14 21 kg/gün). Bu atıklar, tesis içerisinde kapaklı konteynırlarda toplanarak Akdeniz Belediyesi tarafından bertarafı sağlanacaktır. Konu ile ilgili olarak Akdeniz Belediyesi nin görüşünün alınması için gerekli başvurular yapılmıştır.(bk. EkD7) Katı atıklara uygulanacak teknikler, hava, su ve toprağın üzerinde oluşabilecek etkileri minimuma indirecek şekilde seçilecektir. Katı atıkların bertarafı sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 21 Türkiye İstatistik Kurumu 2012 yılı verilerine göre Türkiye deki kişi başı evsel katı atık miktarı 1,14 kg/kişigün dür. 149

170 V Tıbbi Atıklar Revirdeki tıbbi müdahaleler sonucunda ise çok az miktarda tıbbi atık oluşacaktır. Bu atıklar tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertaraf edilecektir. V Atık Pil ve Akümülatörler Proje nin inşaat safhasında olduğu gibi, işletme aşamasındaki faaliyetlerden kaynaklanacak atık pil ve akümülatörler, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (APAKY) uyarınca toplanarak değerlendirilecektir. V Atık Yağlar Proje kapsamında, araç ve makinaların bakım ve onarım işlemleri Proje Sahası nda yapılmayacağından atık yağ oluşumu beklenmemektedir. Olası acil gereksinimlerde ise, kontaminasyona mahal vermeden Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında değişimler yapılacaktır. Proje kapsamında oluşacak tehlikeli atıklar, lisanslı firmalarca alınacak ve tehlikeli atık kabul eden tesislere gönderilecektir. İşletme ve bakım faaliyetleri sırasında bertarafı gereken atık yağlar, lisanslı firmalar tarafından bertaraf edilecektir. İşletme aşamasında, tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. V Ambalaj Atıkları Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları katı atıklardan farklı olarak toplanacak ve tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği esas alınarak bertaraf edilecektir. V Tehlikeli Atıklar Tesiste çeşitli ekipmanların parçalarını temizlemek ve boyamak için kullanılan bazı çözücüler tehlikeli madde olarak kabul edilmektedir. Santral bünyesinde kullanılabilecek kimyasal maddeler, tesise yerinde teslim edilmek üzere kamyonlarla getirilecek olup sadece özel eğitilmiş personel tarafından kullanılacaktır. İlgili taşıyıcıların gerekli tüm sağlık, güvenlik ve emniyet tedbirlerini almaları sağlanacaktır. Konu ile ilgili olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği nde belirtilen esaslara uyulacaktır. V.2.21 Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Proje kapsamında yürürlükte bulunan mevzuata uygun hareket edilecek, insan ve çevre sağlığı açısından en uygun yöntem ve teknolojiler uygulanacak ve gerekli tedbirler alınacaktır. Bununla birlikte, Proje de çalışacak işçilerin sağlığı ve iş güvenlikleri ile ilgili tüm 150

171 önlemler alınacaktır. Buna göre, personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi güvenliği konularında tüm risk ve tehlikeleri en aza indirmek için başta 4857 Sayılı İş Kanunu olmak üzere yürürlükte bulunan ilgili mevzuatlara ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlere uyulacaktır. Proje kapsamında 30 Haziran 2012 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda belirtilen hükümlere uyulacaktır. V.2.22 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri, Proje Sahası nda tesis üniteleri ve yollar dışında kalan sahalarda açık ve yeşil alanların oluşturulması mümkün olabilecektir. Bu alanlar için yapılacak bitkilendirme çalışması peyzaj planlama ilkeleri doğrultusunda olacaktır. Peyzaj çalışmasında insan ve doğa arasında bir düzen kurulması amacıyla teknik, ekonomik ve estetik koşullar içerisinde en uygun düzenlemenin yapılması amaçlanmıştır. Santral sahasının inşaat aşamasında sıyrılacak olan bitkisel toprak peyzaj düzenleme amaçlı bitkilendirmenin yapılacağı alanlarda kullanılacaktır. Tesisin işletilmesi sürecinde yapılacak bitkilendirme çalışmaları alanın kullanımı dikkate alınarak yapılacaktır. Santralın inşaat ve montajı tamamlandıktan sonra, sahanın tüm uygun alanları yeşillendirilecektir. Bu amaçla, ofis ve müdüriyet binaları gibi mekânlarda çim ve süs bitkileri, uzak mekanlarda ise her mevsim yeşil kalan ağaç fidanları kullanılacaktır. Tesisin işletme sürecinde bitkiler için periyodik bakım dışında herhangi bir bakım işlemi uygulanmayacağından, fazla bakım gerektirmeyen ve ekolojik toleransı yüksek olan türlerin seçilmesine özen gösterilecektir. Bitkilendirmede ayrıca yörenin iklimsel özelliklerine de dikkat edilecektir. Bitkilendirme çalışmalarının yılın uygun dönemlerinde yapılması, bitkilerin sürekliliği için önemlidir. V.2.23 Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafe, Sağlık koruma bandı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre belirlenmektedir. Yönetmeliğin 16. Maddesinde ; Sanayi bölgesi, organize sanayi bölgesi ve endüstri bölgeleri ile bu bölgeler dışında kurulacak birinci sınıf gayrisıhhî müesseselerin etrafında, sağlık koruma bandı konulması mecburîdir. Sağlık koruma bandı mülkiyet sınırları dışında belirlenemez ve bu alan içinde mesken veya insan ikametine mahsus yapılaşmaya izin verilmez. Sanayi bölgesi, organize sanayi bölgesi ve endüstri bölgesi içindeki tesisler ile ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseselerin etrafında da müessesenin faaliyeti gerektirdiği takdirde, inceleme kurulunun kararına istinaden yetkili idarenin en üst amiri veya 151

172 görevlendireceği kişi tarafından sağlık koruma bandı oluşturulmasına karar verilebilir. Sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenir. Sağlık koruma bandı, sanayi bölgesi sınırı esas alınarak tespit edilir. ÇED raporu düzenlenmesi gereken tesislerde bu rapordaki mesafeler esas alınır. hükmü yer almaktadır. Mersin DGKÇS Projesi için sağlık koruma bandı mesafesi, kapsamında yapılan çevresel etki analizleri ve onaylı imar planı kararları esas alınarak belirlemiştir. Proje için onaylanmış olan uygulama ve nazım imar planı kapsamında yakın çevresindeki kullanımlar EkI11 de yer alan haritada gösterilmektedir. Buna göre Proje Sahası nın güney cephesinde 20 metrelik trafik yolu, kısmen park şeklindeki kıyı düzenlemesi ve deniz kıyısı kullanımı görülmekte olup bu cephe hattında yakın çevrede iskana yönelik herhangi bir kullanım alanı bulunmamaktadır. Proje Sahası nın batı cephesinde, 60 m genişliğe sahip Belediye Hizmet Alanı (BHA), BHA ile konut alanlarını ayıran 20 metre trafik yolu bulunmaktadır. Proje Sahası nın mülkiyet sınırından itibaren Proje Sahası na en yakın konut alanı mesafesi batı cephesinde 80 metreye çıkmaktadır. Bu cephe tarafında da proje yakın çevresinde konut vb. iskan alanı bulunmamaktadır. Proje Sahası nın doğu cephesinde, Büyükşehir Belediyesi ne ait MESKİ Atık Su Arıtma Tesisi Alanı yer almakta olup, bu cephede de herhangi bir şekilde iskana yönelik kullanım yer almamaktadır. Proje Sahası nın kuzey cephesinde ise mevcut trafo ve salt sahası alanı mezarlık alanı ve daha doğusunda arkeolojik sit alanı bulunmakta, bu alanların kuzeyinde ise tarım alanları başlamaktadır. Proje Sahası tamamen geniş alan kullanımı gerektiren ve kamuya ait alanlardan oluşmakta olup, yakın çevresinde konut iskanına dönük herhangi bir alan yer almamaktadır. İşbu nda yapılan çevresel etki çalışmaları ve imar planında ayrılmış olan yukarıda açıklanan kullanımlar göz önüne alındığında Proje Sahası kapsamında bulunan üretim ünitelerinden itibaren EkI12 de verilen haritada gösterildiği gibi onaylı imar planı kapsamında öngörülmüş olan mülkiyet sınırından itibaren 5 metre bırakılmış yapı yaklaşma sınırı dikkate alınarak Sağlık Koruma Bandı sınırları belirlenmiştir. Buna göre proje kapsamında bulunan iskana yönelik ofis vb. kullanımlar girişte yer alan alanda yer almakta olup Sağlık Koruma Bandı sınırına olan mesafesi 60 metrenin üzerindedir. V.2.24 Diğer Faaliyetler. Bu başlık altında Santralın soğutma suyunun denizden alınacak olması ve alınan miktardaki suyun tekrar denize deşarj edilecek olması sebebiyle deniz ortamına olabilecek etkiler ve alınacak önlemler belirtilmiştir. Santralın soğutma suyunun denizden alınacak olması ve alınan miktardaki suyun tekrar denize deşarj edilecek olması ve soğutma suyu sistemi yapılarının deniz tabanına gömülü olması sebebiyle, denizde oşinografik bir etki olmayacaktır. (bk. Bölüm IV.2.15) 152

173 Soğutma suyunun deşarjı sebebiyle deniz suyu sıcaklığında olabilecek değişim, seyrelme çalışmaları ile değerlendirilmiştir (bk. EkH). Buna göre, soğutma suyu deşarjı sonrasında yüzeyde meydana gelecek sıcaklık değişiminin, SKKY Tablo 23 de verilen sınır değerleri aşmayacağı tespit edilmiş olup, deniz ekolojisi üzerinde olumsuz bir etki beklenmemektedir. Bu koşullar altında, Proje den kaynaklanacak soğutma suyu deşarjının, sucul flora ve fauna türleri üzerinde önemli bir olumsuz etki yaratması beklenmemektedir 153

174 V.3 Projenin SosyoEkonomik Çevre Üzerine Etkileri Raporun bu bölümünde, Mersin DGKÇS kapsamında gerçekleşmesi beklenen faaliyetlerin, Proje Sahası ve bulunduğu yöre üzerindeki sosyoekonomik etkileri irdelenmektedir. V.3.1 Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkânları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanma Durumlarında Değişiklikler Vb, Önerilen Mersin DGKÇS Projesi nin, yerel halk için ekonomik gelişme potansiyeli oluşturması, bölgenin ekonomisini canlandırması beklenmektedir. Mersin DGKÇS de üretilecek elektrik, ülkenin ve bölgenin enerji ihtiyacının bir kısmını karşılayacaktır. Önerilen santralin bölgesel ekonomi ile hizmet sektörü üzerindeki olası etkileri aşağıdaki bölümlerde ayrıntılarıyla tartışılmaktadır. Muhtemel Gelir Artışı Söz konusu Proje nin bölge üzerindeki en önemli etkisi, enerjinin yerel olarak sağlanması olacaktır. Mersin DGKÇS nin yılda toplam kwsaat lik elektrik enerjisi üretmesi planlanmakta olup, Proje ile bölgesinde yer alan endüstrilere sabit ve sürekli enerji girdisi sağlanacaktır. Saha hazırlığı, inşaat ve işletme aşamalarında gerekli malzeme ve hizmetlerin önemli bir kısmının bölge dahilinden karşılanması beklenmektedir. Toplam Proje masrafının bir kısmı, iş gücü, konaklama, ekipman kiralama, yakıt ve yerel işyerlerinden sağlanacak hizmetler için ödenecek ücretler şeklinde bölge ekonomisine katkıda bulunacaktır. Ayıca, inşaat aşamasında santralda en yoğun dönemde yaklaşık 700 kişinin çalışacağı tahmin edilmektedir. Bu personelin günlük ihtiyaçları için yapılacak harcamalar da yerel ekonomiye dolaylı katkıda bulunacaktır. Önerilen Mersin DGKÇS nin hizmete girmesiyle, santralde doğrudan ve dolaylı olarak yaklaşık 25 kişiye istihdam sağlanması planlanmaktadır. Bu sayı mühendis, teknisyen, ve işçileri kapsayacaktır. Önerilen Mersin Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı Proje nin inşaat hazırlık aşaması 22 ay, inşaat dönemi 48 ay sürecek ve 25 yıl işletme aşaması boyunca bölgede geçici ve sürekli iş imkanları yaratılacaktır. Bölgedeki iş sayısının artması yerel ekonomi üzerinde olumlu bir etki olarak kabul edilmektedir. Mersin DGKÇS nin inşaat ve işletme faaliyetleri, bölgede satış ve hizmet sektörüne ek bir talep yaratarak ekonomik gelişmeye katkı sağlayacaktır. Ayrıca, santralda çalışacak işçi ve personelin ailelerinin ev giderleri ve genel harcamaları doğrultusunda yeni iş kolları açılacak; böylece ekonomi dolaylı olarak da gelişecektir. Sosyal Hizmetler ve Altyapı Yöre Ekonomisi Genelde büyük ölçekli projeler sonucunda ortaya çıkan ihtiyaçlar, bölgede mevcut sosyal hizmet ve altyapı yükünü arttırabilmektedir. Buna karşılık, söz konusu Proje, bölgede 154

175 ödenen toplam vergi miktarındaki artış sayesinde, bu hizmetlerin geliştirilebilmesi için yeni fonlar yaratabilecektir. Özellikle işletme aşamasında Mersin DGKÇS de çalıştırılacak işçi sayısının çok büyük miktarlara ulaşması beklenmemekte olup, mevcut sosyal ve teknik altyapı üzerindeki etkileri önemsiz düzeyde olacaktır. Eğitim Hizmetleri Bu Proje nin gerçekleştirilmesi durumunda, Mersin DGKÇS de ve yeni açılacak iş kollarında çalışmak üzere civardaki ilçe ve köylerden insanların bölgeye gelmesi söz konusu olabilecektir. Proje Sahası nın il merkezine yakın olması sonucu, bu bölgedeki eğitim olanaklarından da faydalanılabilecektir. Bundan dolayı, ildeki eğitim altyapısı, Proje sonucu oluşacak muhtemel artıştan olumsuz yönde etkilenmeyecektir. Sağlık Hizmetleri Tesiste meydana gelebilecek küçük kaza ve sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla Mersin DGKÇS sınırları dahilinde bir revir bulunacaktır. Ağır kazaların meydana gelmesi halinde ise Mersin İli ve ilçelerindeki sağlık kuruluşlarının kullanılması beklenmektedir. Dolayısıyla, Proje nin inşaatı ve işletmeye alınması ile yöredeki mevcut hastanelerin ve sağlık birimlerinin yükünün de artması söz konusu olabilecektir. Ancak, küçük kazalar için santral dışındaki sağlık kuruluşlarına başvurulmayacağından, yerel sağlık hizmetleri üzerinde önemli sayılabilecek herhangi bir etki olması beklenmemektedir. İnşaat aşamasında da tesis güvenliği ve işçi sağlığı kurallarına uyularak, yerel hastaneler üzerindeki muhtemel etkiler en düşük seviyeye indirilecektir. Teknik Altyapı Hizmetleri Yangınla Mücadele Mersin DGKÇS de yangından korunma ve yangın söndürme için gerekli donanım bulunacaktır. Dolayısıyla, tesisin yerel itfaiye hizmetleri üzerinde olumsuz bir etkisinin olması beklenmemektedir. Su Temini Mersin DGKÇS nin inşaat aşamasındaki kullanma suyu ihtiyacı şehir şebekesinden temin edilecek olup içme suyu ise damacanalarla Proje Sahası na taşınacaktır. Ancak, inşaat sırasında hazır beton kullanılacağından, şebekeden temin edilecek kullanma suyu miktarı oldukça azdır. Proje kapsamında kullanılacak olan su, inşaat çalışmalarına başlanmadan önce gerekli izinlerin alınmasının ardından şehir şebekesinden temin edilecektir. İnşaat aşamasındaki içme ve kullanma suyu, T.C. Sağlık Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyularak temin edilecektir. İşletme aşamasındaki su ihtiyacı ise denizden sağlanacaktır. İdari bina, bahçe sulama 155

176 ve yangın söndürme suyu gibi evsel su ihtiyaçlarının da denizden çekilen soğutma suyu ile karşılanması öngörülmüştür. Dolayısıyla, Proje nin inşası ve işletmesi sırasında yerel su temini sistemi üzerinde önemli bir olumsuz etki olmayacaktır. Ulaşım İnşaat faaliyetleri, bölgesel taşıma ağı üzerinde hafif bir ilave yük oluşmasına neden olacaktır. Trafik etkileri, santral bağlantı yoluyla sınırlı kalacağından, inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan olumsuz etkilerin çok düşük düzeyde olması beklenmektedir. Bu etkiler, personelin ulaşımı ile ekipman ve malzeme naklinden kaynaklanacaktır. Bağlantı yolu, ihtiyaç duyulması halinde, inşaat sırasında meydana gelmesi beklenen maksimum trafik yükünü kaldırabilecek şekilde geliştirilecektir. TCK Genel Müdürlüğü ve yerel yönetimler tarafından belirlenen kontrol önlemlerinin alınması ve uygun trafik düzeninin sağlanması suretiyle trafik akışındaki aksamalar en aza indirilecektir. İşletme faaliyetleri sırasında ise, ilave trafik yükünün çoğunu, personelin ulaşımı oluşturacaktır. Tesis içinde ziyaretçiler, servis araçları ve personele ait araçlar için gerekli park yeri sağlanacaktır. Dolayısıyla proje faaliyetlerinin bölgesel ulaşım ağı üzerinde önemli ve uzun süreli bir olumsuz etki oluşturması beklenmemektedir. V.3.2 Çevresel FaydaMaliyet Analizi. Genel anlamda, toplumsal çevre, sosyoekonomik parametrelerle tanımlanan ve insanları ilgilendiren faktörlerden oluşmaktadır. Bu faktörlerin nicelleştirilmesi, amprik sosyal araştırma yöntemleri ile yapılmaktadır. Ancak, bu nicelleştirmenin kriterleri ülkeden ülkeye değişeceği gibi, kişiden kişiye de değişebilmektedir. Bu nedenle insan sağlığı ve çevresel değerlerin, fayda maliyet çerçevesinde değerlendirilmesi çok güçtür. Bununla birlikte, önerilen santrala ilişkin başlıca fayda ve maliyetleri nitel olarak ifade etmek mümkündür (bk. Tablo V11). Önerilen Mersin DGKÇS Projesi nin genel olarak sağlayacağı ekonomik ve sosyal etkiler göz önüne alındığında, santralın yörede olumlu bir etkisi olacağı anlaşılmaktadır. Tablo V12. Mersin DGKÇS Projesi nin Başlıca Fayda ve Maliyetleri Başlıca Faydalar Yılda ortalama kw saat lik enerji üretimi Temiz, güvenli, düşük maliyetli ve verimli enerji üretimi Karşılaştırılabilir büyüklükte kömürle çalışan tesislere göre daha az hava emisyonu Yerel endüstrilere sabit ve sürekli enerji sağlanması Başlıca Maliyetler Hava, su ve toprak kalitesi üzerinde kabul edilebilir oranda etkiler Sosyal hizmetler ve altyapı (trafik) üzerinde sınırlı olumsuz etkiler Yerel kamyon ve otobüs trafiğinde inşaat süresince geçici artış Enerji nakli sırasında uğranan kayıpların en aza indirilmesi Yerel iş imkanlarında artış gibi dolaylı etkiler Toprak Kullanımı Üzerindeki Etkiler Kurulması planlanan santral, atıl durumda bulunan termik santral sahasına inşa edileceğinden, günümüzde Proje Sahası nda tarımsal faaliyet yapılmamaktadır. Bundan dolayı, tarım alanları üzerinde herhangi bir olumsuz etkiye yol açmayacaktır. 156

177 Biyofiziksel Çevre üzerindeki Etkiler Mersin DGKÇS den kaynaklanması muhtemel olan hava, su, toprak ve gürültü kirliliklerinin, insanları olduğu kadar, bitki ve hayvanları da olumsuz yönde etkileme ihtimali, ÇED raporunun ilgili bölümlerinde verilen önlemlerle aza indirgenecektir Söz konusu bölümlerde de açıklandığı üzere, kurulması düşünülen santral sahası orman veya tarım arazisi olmadığından ormanlık alanlarda yaratılması beklenen bir çevresel maliyet görülmemektedir. 157

178 VI. İŞLETME FAALIYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABILECEK VE SÜREN ETKILER VE BU ETKILERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1 Arazi Islahı ve Rekreasyon Çalışmaları, Önerilen Mersin DGKÇS Projesi nin ekonomik ömrü 25 yıl olarak öngörülmektedir. Raporun bu bölümünde, Mersin DGKÇS nin işletme faaliyetlerinin sona ermesinden sonra yürütülecek olan çeşitli arazi ıslah ve rehabilitasyon çalışmaları ile Mersin DGKÇS nin bu aşamada oluşturacağı muhtemel etkilere yer verilmektedir. Tesis kapatıldıktan sonra çevreye olabilecek olumsuz etkilere karşı gereken önlemler tesis faaliyette iken alınacaktır. Mersin DGKÇS işletmeye kapatıldıktan sonra santral alanında çeşitli arazi ıslah ve rehabilitasyon çalışmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan ıslah işlemlerinin amacı, söz konusu tesis alanının, gelecekteki arazi kullanımlarını herhangi bir çevresel kaygıyla sınırlandırılmayacak duruma getirmek olacaktır. Önerilen tesisin tasarımı ve işletiminin, bu amaca uygun biçimde gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Dolayısıyla, tesisin işletme döneminde tesis alanı içinde veya yakın çevrede herhangi bir kontaminasyona mahal vermeyecek şekilde atık yönetimi gerçekleştirilecek ve oluşacak atıklar ilgili yönetmelikler uyarınca bertaraf edilecektir. Böylelikle, tesis alanı içinde ve yakın çevrede kapatma aşamasında ve sonrasında toprak ve yeraltı suyunun kirlenmesine sebebiyet verecek atık oluşumları işletme döneminde çevre ile uyumlu bir işletme faaliyeti yürütülerek gerçekleştirilecektir. İşletme faaliyeti sona erdikten sonra su, hava ve toprak kalitesine ilişkin olarak oluşabilecek etkiler ve bu etkilerin en aza indirilmesi için önerilen tedbirler aşağıda sunulmaktadır. VI.2 Mevcut su kaynaklarına etkiler, Akarsular ve Yeraltı Su Kaynaklarına Etkiler Arazi ıslah ve rehabilitasyon çalışmaları, yağışlar ile birlikte oluşacak yüzey akışının ıslah edilmiş alanda birikmesini önleyecek şekilde tasarlanacaktır. Faaliyetin sona ermesi ve arazi ıslahı çalışmalarına ilişkin olarak, Proje Sahası yakın çevresinde bulunan yüzey ve yeraltı sularının su kalitesi üzerinde bir etki olması beklenmemektedir. Aynı şekilde, tesis faaliyete kapatıldıktan sonra, herhangi bir proses suyunun yeraltı suyuna etkisi de söz konusu olmayacaktır. Deniz Kalitesine Etkiler Önerilen santralın kapatılması aşamasında deniz üzerinde oluşabilecek etkiler su alma yapısı ve soğutma suyu deşarj boruları ile sınırlı olacaktır. Su alma ve soğutma suyu sistemlerine ait borular, deniz tabanının altında kalmaları sebebiyle sökülmeyecektir. Böylelikle, santralın işletme aşaması ile birlikte denizel flora ve fauna tarafından yaratılan yeni habitat bozulmayacaktır. VI.3 Hava Emisyonları, İşletme faaliyetlerinin sona ermesi aşamasında veya sonrasında herhangi bir hava emisyonu atmosfere salınmayacaktır. Ayrıca, işletme faaliyetlerinin sona ermesi sonrasında 158

179 Proje Sahası nın yeniden yeşillendirilmesi, rüzgara bağlı olarak toz emisyonların oluşmasını önleyecektir. Bu koşullar altında, Mersin DGKÇS nin işletme sürecinin sona ermesi sonrasında, hava kalitesi üzerinde herhangi bir olumsuz etki oluşmayacaktır 159

180 VII. PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji (soğutma sistemi dahil), alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) Yer Seçimi Yatırımcı firma tarafından ülkemizin enerji ihtiyacı göz önünde bulundurularak yaklaşık 17 yıldır atıl durumdaki termik santralın yerine son teknoloji kullanılarak yeni bir doğal gaz santralının kurulması planlanmaktadır. Bu nedenle başka bir alternatif alan değerlendirilmemiştir. Proje nin yer seçiminde etkili olan diğer faktörler maddeler halinde aşağıda verilmiştir. Ana yakıt ihtiyacının karşılanacağı uygun doğal gaz boru hattına yakınlık, Enerji tüketim merkezlerine yakınlık, Enterkonnekte sisteme en ekonomik bağlanabilme imkan ve koşulları, Jeolojik, sismik yapı ve zemin koşulları, Çevresel özellikler, Santral alanına ulaşım, Nakliye imkanları, Soğutma suyu temini vb. Buna göre, Proje Sahası, yakıt olarak kullanılacak doğal gazın ve işletme aşamasında kullanılacak olan soğutma suyunun temini ve de santral sahasının 100 m kuzey batısında TEİAŞ Genel Müdürlüğü için AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş tarafından inşa edilen 154 kv trafo merkezine yakınlık ve enterkonnekte sisteme erişim kolaylığı göz önüne alındığında en uygun saha olarak değerlendirilmiş ve Proje Sahası nın maliki olan AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş tarafından bir başka yer seçeneği herhangi bir şekilde gündeme gelmemiştir. Teknoloji Alternatifleri Enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında aşağıdaki potansiyel kaynak ve sistemler kullanılabilir. Yenilenebilir kaynaklar (Hidroelektrik, jeotermal, rüzgar ve güneş), Kombine çevrim tesisi, Gaz türbinleri (Açık çevrim), Kömür yakıtlı termik santrallar, Nükleer enerji santralleri, Doğal gazın bileşiminde kükürt oksitler ve partikül madde (PM) bulunmamaktadır. Bu nedenle, yanma reaksiyonları sonucunda kükürt oksitler ve PM gibi hava kirletici yanma ürünleri oluşmamaktadır. Dünyada kullanımı hızla yaygınlaşan doğal gaz, yüksek ısıl değeri 160

181 ve diğer nitelikleriyle büyük ölçüde tercih edilmektedir. Gaz halinde olması nedeniyle, yanıcı ve yakıcı moleküllerin birleşme şansı fazla olduğu için daha yüksek bir verimle yakma olanağı sağlamaktadır. Doğal gazın kullanıldığı sistemlerde yanma kontrolü kolayca yapılabilir ve sabit bir verim elde edilir. Kullanıldıktan sonra kül gibi artık bırakmadığından doğal gaz ek masraflar çıkarmamaktadır. Ayrıca, doğal gaz sürekli ve kesintisiz kullanım olanağı vermektedir. Bunun yanı sıra inşaat ve montaj süreleri diğer termik santrallara göre kısa olan gaz türbinleri, kombine çevrim santralları daha kısa sürede işletmeye alınabilmektedir. Yukarıda belirtilen sebepler göz önüne alındığında doğal gazın, elektrik enerjisi üretiminde temiz, verimli ve ekonomik kaynaklardan biri olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle, Proje kapsamında doğal gaz haricinde yakıt alternatifi düşünülmemektedir. Soğutma Suyu Alternatifleri DGKÇS projelerinde yakma teknolojisinin yanı sıra soğutma sistemi teknolojisinin seçimi de önemlidir. Önerilen Proje için (i) Tek Geçişli ( Oncethrough ) ve (ii) Karşı Akışlı Cebri Çekişli Tip Su Soğutma (Mechanical Draft, Counter Flow Wet Cooling Tower with Sea Water MakeUp) olmak üzere iki farklı soğutma sistemi alternatifi değerlendirilmiş olup, bunlara ilişkin detaylar aşağıda yer almaktadır. Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi: Bu sistemde soğutma suyu bir yüzeysel su kaynağından (deniz, nehir vb.) alınarak kondensere iletilmekte ve buradan da alındığı yüzeysel su kaynağına tekrar deşarj edilmektedir. Kondenserde, santraldaki kazan ve buhar türbini arasında sirkülasyonu yapılan kazan suyunun/buharın artık ısısı soğutma suyuna aktarılmaktadır. Karşı Akışlı Cebri Çekişli Tip Su Soğutma (Mechanical Draft, Counter Flow Wet Cooling Tower with Sea Water MakeUp) Sistemi: Bu sistemde, Karşı Akışlı Cebri Çekişli Tip su soğutma kulelerinde, Kondenserde ısınan su kule içerisine alındıktan sonra, yukarıdan aşağıya doğru fıskiyeler yardımı ile tüm kule oturma alanına üniform olarak püskürtülür. Bu sırada, hava, fan yardımı ile cebri olarak dolgular içerisinden yukarı doğru emilir. Püskürtülen su kütlesinin kule dolguları üzerinde süzülürken parçalanması ve emilen hava ile karşılaşarak bir kısmının buharlaşması ile soğuması sağlanır. Buharlaşmanın gerçekleşmesi ile nemi artan hava, kulenin en üstünde yer alan fan yardımı ile atmosfere atılır. Bu sistemde sistemden buharlaşma vs den oluşan su kayıpları (makeup water) deniz suyundan alınarak tamamlanır. Karşı ve Çapraz akışlı kule dizaynı ve örnek soğutma kuleleri Şekil VII1 ve Şekil VII 2 de verilmiştir. 161

182 Şekil VII1. Karşı ve Çapraz Akışlı Kule Dizaynı Şekil VII2. Örnek Soğutma Kuleieri Yapılması önerilen Proje için incelenmiş olan bu soğutma sistemleri alternatifleri arasından, teknolojik ve ekonomik koşullara uygun olması ve Proje de kullanılacak olan soğutma suyu denizden temin edilerek tekrar denize verilmesi sebebiyle Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi seçilmiştir. 162

183 Ancak Proje nin ileri mühendislik aşamasında Tek Geçişli ( Oncethrough ) Soğutma Sistemi yerine Karşı Akışlı Cebri Çekişli Tip Su Soğutma (Mechanical Draft, Counter Flow Wet Cooling Tower with Sea Water MakeUp) Sistemi kullanımı da opsiyon olarak değerlendirilecektir. 163

184 VIII. İZLEME PROGRAMI VIII.1 Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahele planı, Söz konusu izleme programı kapsamında, yasal sınır değerlere uyulup uyulmadığının anlaşılabilmesi amacı ile yürütülecek olan uygunluk ölçümlerine ilaveten, bakiye etkiler ile ilgili olarak yapılan tahminlerin geçerliliğinin saptanması amacına yönelik çevresel ölçümler de sürdürülecektir. VIII.1.1 İnşaat Dönemi İçin İzleme Programı VIII Atıksuların İzlenmesi Proje nin inşaat aşamasında oluşacak atık sular Proje Sahası nın yakınında yer alan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilecektir. Projenin arazi hazırlığı ve inşaat çalışmalarına başlanmadan önce ilgili Belediye ile kanalizasyon sistemine bağlantı konusunda gerekli yazışmalar yapılarak izinler alınacaktır. Oluşacak atık sular, MESKİ Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği ne uygun hale getirilerek sisteme verilecektir. VIII Yüzey Suyu Kalitesinin İzlenmesi Önerilen Proje nin inşaat faaliyetlerinin civardaki su kalitesi üzerindeki muhtemel etkilerinin belirlenebilmesi amacıyla, Proje Sahası nın yakınındaki yüzeysel su kaynağının memba ve mansabında mevsimsel olarak su kalitesi ölçümleri gerçekleştirilecektir. İzleme çalışmaları mevsimsel olarak gerçekleştirilecektir. İzleme çalışması kapsamında SKKY Tablo 4 e göre değerlendirme yapılacaktır. Bölge, balıkçılık konusunda önem arz ettiği için, inşaat döneminde yılda dört kez Deniz Ekolojisi İzleme Çalışmaları yürütülecek olup, biyolojik çeşitlilik üzerinde olumsuz etkilerinin belirlenmesi halinde etkilerin giderilmesine yönelik gerekli tedbirler alınacaktır. Ayrıca, inşaat döneminde deniz suyunun mevcut durumunun tespite yönelik SKKY Tablo 4 de verilen parametrelerin analizleri gerçekleştirilecektir. VIII Hava Kalitesi Ölçümleri İnşaat aşamasındaki hava kalitesinin (PM 10 ) tespit edilmesi için santrala en yakın yerleşim birimi olan Demirciler Köyü nde ayda bir kere ölçüm yapılacaktır. Ölçüm sonuçları şantiyede ve Proje Sahibi nce muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. Hava kalitesi izleme çalışması kapsamında, belirlenen sekiz örnekleme noktasında yaz ve kış aylarında olmak üzere 3 aylık ölçüm çalışması yapılacaktır. İzleme çalışması kapsamında, difüzyon tüpleri yardımı ile NO 2, SO 2, HCl ve HF nin yer seviyesi konsantrasyonları ölçülecektir. Ölçüm sonuçları SKHKKY de belirtilen sınır değerler ile karşılaştırılacaktır. VIII Gürültünün İzlenmesi İnşaat aşamasındaki iş makinaları, gürültüden kaynaklanan etkiler en aza indirilecek 164

185 şekilde seçilmiştir. Sahadaki inşaat ekipmanlarının performanslarının kontrol edilmesi amacıyla, üç ayda bir kere ekipmanlar denetlenecektir. Yine üç ayda bir kez olmak üzere santral içi ve santral sınırında gürültü ölçüm programı uygulanacaktır. Ayrıca, santrala en yakın yerleşim birimi olan Karaduvar Mahallesi nde de bu program aynı sıklıkla gerçekleştirilecektir. Ölçüm sonuçları şantiyede ve Proje Sahibi nde muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. VIII Bitkisel Toprağın İzlenmesi Halihazırda arazi üzerinde kurulu olan 154 kv ve 66 kv gerilimli açık şalt sahaları, 4 üniteden oluşan bir hurda santral, idari, depo, fueloil tankları gibi çok sayıda tesis olup, sahada bitkisel toprağın varlığı oldukça kısıtlıdır. Bununla birlikte, Santral sahasından sıyrılabilecek Santral sahasından sıyrılacak olan bitkisel toprağın depolanması ve inşaat sonrası çevre düzenlemesi işlemlerinin Proje ye ve ilerideki kullanım amaçlarına uygun yapılıp yapılmadığı kontrol edilecek, bir aksaklık bulunması halinde gerekli ikazlar yapılacaktır. Santralın işletmeye alınmasıyla birlikte hızlandırılacak olan arazi düzenlemesi ve peyzaj çalışmaları sırasında, daha önce sahadan sıyrılıp uygun şekilde depolanmış bulunan bitkisel toprağın, kullanılmasına özen gösterilecek ve uygulama sırasında gerekli kontroller yapılacaktır. VIII.1.2 İşletme Dönemi İçin İzleme Programı Mersin DGKÇS için yürütülecek olan baca gazı emisyonları, mevcut hava kalitesi, evsel ve endüstriyel atık su deşarjları, deniz suyu sıcaklığı ile toprak kalitesi ve gürültü izleme programları çevresel güvenliğin sağlanması ve elde edilen izinlerin geçerliliğini yitirmemesi için gereklidir. Bu bağlamda, yürütülen izleme programının detayları aşağıda sunulmaktadır: VIII Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesi İşletme aşamasında izlemeye tabi olan baca gazı emisyonları ile mevcut hava kalitesi Tablo 49 da özetlenmektedir. Hava kirleticileri için bacalarda sürekli emisyon izleme sistemi (CEM) uygulanacak ve çıkan atık gazdaki kirletici konsantrasyonunun sınır değerlere yaklaştığını belirten uyarıcı ekipmanlar bulunacaktır. Söz konusu sistemle Tablo VIII1 de verilen kirleticiler izlenecektir. Tablo VIII1. İşletme Aşamasında Baca Gazı Emisyonları ve Mevcut Hava Kalitesinin İzlenmesi Konu Parametre Tanım Mevcut Hava Kalitesi NO 2 Önerilen sahada hava kirleticilerinin YSK değerlerinin sürekli izlenmesi NO 2 Emisyon Parametreleri Toz CO Baca içindeki simgeleyici bir noktada sürekli izleme O 2 165

186 Tüm izleme çalışmaları T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın önerdiği standart teknikler doğrultusunda yapılacaktır. Kalibrasyonu, çalıştırılması ve bakımı üretici firmanın talimatları doğrultusunda kullanılacak olan ekipmanlarla gerçekleştirilecektir. İzleme çalışmalarından elde edilen tüm veriler ile baca gazı emisyonları ve mevcut hava kalitesine ait detaylı sonuçlar Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne de rapor edilecektir. Baca gazı emisyonları ve partikül madde izleme amacıyla kullanılmak üzere, gerekli teknik düzenlemeler yapılacak ve izleme sisteminin Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından takip edilmesi sağlanacaktır. VIII Su Deşarjları Su deşarjları için gerçekleştirilecek tüm izleme çalışmaları T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın önerdiği standart teknikler doğrultusunda yapılacaktır. Kalibrasyonu, çalıştırılması ve bakımı üretici firma tarafının talimatları doğrultusunda kullanılacak olan ekipmanlarla gerçekleştirilecektir. Saha içinde kurulu bir cihaz ve taşınabilir ekipmanlarla yapılmayan analizler yetkili bir laboratuvara yaptırılacaktır. Santralın işletme döneminde, oluşacak atık sular Proje Sahası nın yakınında yer alan MESKİ (Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Müdürlüğü) nin kanalizasyon sistemine doğrudan bağlantı yapılarak verilecek olup MESKİ Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği ne uygun hale getirilerek sisteme verilecektir. Proses suyu ihtiyacı denizden temin edilecek olup herhangi bir kimyasal işleme tabi tutulmadan tekrar denize deşarj edilecektir. Prosesten kaynaklı oluşacak atık su ise soğutma suyu ile birlikte denize deşarj edilecektir. Bu bağlamda, deniz suyunun mevsimsel olarak izlenmesi için SKKY Tablo 4 de verilen parametreler dikkate alınacaktır. Ayrıca deşarj suyu SKKY Tablo 22, Tablo 23 ve Tablo 25 e göre analiz edilerek izlenecektir. VIII Toprak İzlemesi Santralın işletmeye alınmasıyla birlikte hızlandırılacak olan arazi düzenlemesi ve peyzaj çalışmaları sırasında, daha önce sahadan sıyrılıp uygun şekilde depolanmış bulunan nebati toprağın, kullanılmasına özen gösterilecek ve uygulama sırasında gerekli kontroller yapılacaktır. Santralda kullanılacak olan doğal gazın kükürt içeriğinin oldukça düşük olacağı öngörülmektedir. Bundan dolayı, santraldan kaynaklanacak olan SO 2 emisyonlarının göz ardı edilebilir düzeyde olacağı düşünülmektedir. Ancak, güvenli tarafta kalınması açısından çöken baca gazı emisyonlarının birikiminin en yüksek olması beklenen nokta modelleme ile belirlenerek, bu mevkide toprak örnekleri alınacak ve ph değişimi ile kükürt birikimi değişimi izlenecektir. VIII Gürültü Kontrolü İşletme aşmasının ilk dönemlerinde ekipmanların testleri sırasında zaman zaman kısa süreli, yüksek gürültüler olabilmektedir. Bu işlemler, gündüz saatlerinde gerçekleştirilecektir. Santral, işletmeye geçtikten sonra, üç ayda bir kez santral arazisi 166

187 sınırları içinde ve Karaduvar Mahallesi nde gürültü ölçümü yapılacaktır. Ölçüm sonuçları, muhafaza edilecek ve yetkililerin talepleri halinde gösterilecektir. VIII Deniz Ekolojisi İzleme Çalışmaları Mersin DGKÇS nin inşaat ve işletme dönemlerinde deniz ekolojisini oluşturan türlerin tespit edilmesi, projenin olası etkilerinin belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması amacıyla mevsimsel olarak aşağıdaki çalışmalar gerçekleştirilecektir. Besleyici element (nutrient) yoğunluğu, Klorofila yoğunluğu, Plankton kompozisyonu ve yoğunluğu (Phytoplankton ve Zooplankton), Sesil Bentik İnfauna (taban sedimenti içinde yaşayan organizmalar), Sesil Bentik Epifauna (dipte zemin üzerinde sabit yaşayan organizmalar) ve Mobil Bentik Epifauna (Zemin üzerinde hareketli dip organizmaları), Pelajik ve Semipelajik balık araştırmaları, Makrofit yoğunluğu, Zeminde yaşayan balıklarda ve sediment içerisindeki ağır metal yoğunluğu analizleri, Fizikokimyasal analizler (ph, tuzluluk, deniz suyu sıcaklığı, çözünmüş oksijen). Mersin DGKÇS Projesi nin işletme döneminde Deniz Ekolojisi İzleme Çalışmaları yürütülecek olup, biyolojik çeşitlilik üzerinde olumsuz etkilerinin belirlenmesi halinde etkilerin giderilmesine yönelik gerekli tedbirler alınacaktır. VIII.1.3 İşletme Sonrası İzleme Programı Santral faaliyeti sona erdikten sonra denizden soğutma suyu alımı sona erecektir. Ancak bölge için işletme aşamasında öngörülen izleme programı bir yıl süre ile mevsimsel olarak devam edecektir. Herhangi bir olumsuzluk gözlenmesi halinde derhal gerekli düzetici önleyici önlemler alınacaktır. VIII.1.4 Acil Müdahale Planı Proje kapsamında tesisteki sistemin akışının bozulması, çevresel aksiliklerin meydana gelmesi, yangın çıkması, iş kazası, sabotaj, deprem, sel, fırtına vb. acil durumlar için bazı tedbirler alınacaktır. Bu tedbirler belirlenirken 30 Haziran 2012 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda belirtilen risk faktörleri göz önüne alınmıştır. Tesislerde herhangi bir iş kazasının önlenmesi için; işletme faaliyete geçtikten sonra tesiste kullanılacak makine, ekipman ve kimyasal maddelerin kullanım şartları ve muhtemel riskleri ilgili bölümlere yazılı ve sözlü olarak bildirilecektir. Makine ve ekipmanların bakımı düzenli olarak yapılacak, böylece muhtemel kaza riskleri minimuma indirilmiş olacaktır. Proje Sahası nda iş kazası, yangın, vb. acil durumlara müdahale etmek için; mevcut yönetmelik ve kanunlara uygun olarak Proje Sahası içerisinde yangın söndürme alet ve ekipman donanımları (yangın söndürme tüpleri, kova, kürek vb.), ilk yardım malzemeleri, vb. 167

188 bulundurulacak ve herkesin kolayca ulaşabileceği uygun yerlere yerleştirilecektir. Ayrıca herhangi bir acil duruma karşı AMP oluşturulacak, planda dikkate alınması ve belirlenmesi gerekli ana hususlar ile alınacak önlemler belirlenecek, çalışanlara bu konularda gerekli eğitimler verilerek AMP na uymaları ve bu plan doğrultusunda hareket etmeleri sağlanacaktır. İşveren; Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirleyecek ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alacaktır. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapacak, acil durum planlarını hazırlayacaktır. Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirecek, araç ve gereçleri sağlayacak, eğitim ve tatbikatları yaptıracak ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlayacaktır. Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapacaktır. Faaliyetler esnasında ciddi ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp, güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapacak ve çalışanlara gerekli talimatları verecektir. Durumun devam etmesi halinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini istemeyecektir. Çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkan sağlayacaktır. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulmayacaktır. 30 Haziran 2012 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik 168

189 tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapacaktır. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izleyecek, denetleyecek ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlayacaktır. Risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracaktır. Çalışlara görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alacaktır. Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alacaktır. İşveren, yükümlülüklerini yerine getirirken; Risklerden kaçınacak. Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz edecek. Risklerle kaynağında mücadele edecek. İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen gösterecek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önleyecek, önlenemiyor ise en aza indirecektir. Teknik gelişmelere uyum sağlayacaktır. Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirebilecektir. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirecektir. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verecektir. Çalışanlara uygun talimatlar verecektir. Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirecektir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması halinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilecektir. Görevlendirdiği kişi/kişiler veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekan ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılayacaktır. İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlayacaktır. 169

190 Görevlendirdiği kişi/kişiler veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirecektir. VIII Yangın Söndürme ve Koruma Sistemi Yangını gören ilk şahıs, en yakın alarm düğmesine basarak sistemi alarma geçirecektir. İtfaiyeye haber verilecektir. Yangının çıktığı noktaya köpüklü söndürücüler, hızlı ve emniyetli olarak getirilecektir. Yangın motopompları çalıştırılacaktır. Tesisat emniyeti ve kapı güvenliği sağlanacaktır. Yangın ekiplerinde görevli olmayan personel, toplanma noktalarında toplanacaktır. Yangın merkez ofisteki görevli temas birimine rapor edilecektir. Yaralılara ilk yardım sağlanacaktır. Tesiste meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. VIII Deprem Sırasında Alınacak Önlemler Tesis alanının giriş ve çıkış kapıları güvenlik görevlileri tarafından kontrol altına alınacaktır. Doğal gaz boru hattı gerektiğinde vanalar ile kapatılabilecek ve acil durumlarda tesise girişi veya havaya karışması engellenecektir. Kapalı bölümlerde çalışan personel önceden tespit edilmiş bir yerde toplanacaklardır. Personel, toplandıkları yerde Acil Durum Amirinin vereceği talimatları bekleyecek ve buna göre davranacaktır. Depremin şiddeti ve yeri hakkında bilgi alınacaktır. Oluşabilecek artçı depremler ile ilgili olarak Resmi Kurumlardan bilgi alınacaktır. Santralın tamamı, yüksek otomasyona sahip uzaktan kontrol sistemiyle donatılacaktır. Kontrol binasında yer alacak elektronik donanım sayesinde, tüm ünitelerdeki, üretim işlemleri bilgisayar yardımıyla kontrol edilecektir. Böylece, sistemde oluşacak herhangi bir arıza anında tespit edilerek gerekli müdahaleler yapılacaktır. VIII Sabotaj Riskine Karşı Alınacak Önlemler Olası sabotaj tehlikesine karşı yapılacak eğitim ve tatbikatlarla personelin, sabotajlara karşı korunma konularında bilinçlendirilmesi, iç ve dış mekanlarda aydınlatmaların kullanılmasıyla bu risk en asgari düzeye indirgenecektir. 170

191 VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program Resmi Gazete de tarih ve sayı ile yayımlanan Yeterlik Tebliği nin 4. Bendinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşlar hazırladıkları Nihai nda belirtilen yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait (yatırımın işletmeye geçişine kadar) taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini gösteren ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırım İnşaat Dönemi İzlemeKontrol Formu nu (Nihai nda belirtilen sürelere uygun) doldurarak Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. denilmektedir. Bu kapsamda yapılacak çalışmalar AKFEN Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş ile işbirliği halinde gerçekleştirilecektir. Bu bağlamda, Proje ye ilişkin için ÇED Olumlu Belgesi verilmesi durumunda, inşaat aşamasında Nihai ndaki izleme programı belirtilen süreler çerçevesinde uygulanacak ve ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırım İnşaat Dönemi İzlemeKontrol Formu düzenlenerek T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne iletilecektir. 171

192 IX. HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili sorular ve açıklamalar) Mersin DGKÇS Projesi ne ilişkin olarak ÇED Yönetmeliğinin 9. maddesi gereğince, ÇED sürecine halkın katılımını sağlamak, faaliyet hakkında bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak amacıyla gerçekleştirilmesi gereken ÇED Sürecine Halkın Katılımı Toplantısı nın Mersin İli nde tarihinde yapılmasına, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarih ve 63 Sayılı yazısı ile karar verilmiştir (bk. EkD9). Toplantı yeri için T.C. Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile gerekli koordinasyon sağlanarak toplantının Akdeniz İlçesi,Serkan Odacı ya ait Hatay Gençlik Kıraathanesi nde yapılmasına karar verilmiştir ÇED Yönetmeliğinin 9. maddesi gereğince toplantı tarihini, saatini, yerini ve konusunu belirten ilanlar, biri yerel (Mersin Gazetesi), biri de ulusal (Akşam Gazetesi) düzeyde olmak üzere iki gazetede yayımlatılmıştır. Söz konusu ilan metinleri Şekil IX1 de sunulmaktadır. Şekil IX1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması İçin Verilen Gazete İlanları 172