Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazların, günahkârların, beyaz zencilerin, aşağı tırmananların, uçurumdan atlayanların...

Transkript

1 Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazların, günahkârların, beyaz zencilerin, aşağı tırmananların, yola çıkmaktan çekinmeyenlerin, uçurumdan atlayanların... dili, sesi Yeraltı Edebiyatı...

2 HOVHANNES TEKGYOZYAN: Geçen yüzyılda Ahşap Gömlek içinde doğdu, Cam Güneş altında, Karma Tiyatro da oynayarak, cildinde Cilt Sızısı. Kaçan Şehir de yaşıyor. SEVAN DEİRMENDJİAN: İstanbullu. Öğrenciyken Yerevanlı idi. Şimdi yine İstanbul da... Şehir kaçtıkça içinde koşturmakta...

3 Ayrıntı Yayınları Yeraltı Edebiyatı Kaçan Şehir Hovhannes Tekgyozyan

4 Ayrıntı: 869 Yeraltı Edebiyatı Dizisi: 83 Kaçan Şehir Hovhannes Tekgyozyan Kitabın Özgün Adı Pakhçoğ Kağakı (Փախչող Քաղաքը) Ermenice den Çeviren Sevan Deirmendjian Yayıma Hazırlayan ve Son Okuma Arlet İncidüzen 2012, Անտարես, Հովհաննես Թեքգյոզյան, Փախչող Քաղաքը Bu kitabın yayın hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Türkçe yayım hakları Kalem Ajans aracılığıyla alınmıştır. Kapak İllüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Tasarımı Deniz Çelikoğlu Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Hediye Gümen Birinci Basım: İstanbul, Mart 2015 Baskı Adedi 2000 Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Sertifika No: ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Fax: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

5 Kaçan Şehir Hovhannes Tekgyozyan Ayrıntı Yayınları Yeraltı Edebiyatı

6 TIKANMA HIRSIZIN GÜNLÜĞÜ Jean Genet DENİZCİ Jean Genet FLAMENKO NUN İZİNDE Duende Jason Webster ODA HİZMETÇİSİNİN GÜNLÜĞÜ Octave Mirbeau GÖRÜNMEZ CANAVARLAR ADSIZ DEVLER Pascal Bruckner ANNEM Georges Bataille ÇARPIŞMA J.G. Ballard MELEKLER Denis Johnson FAHİŞE Nelly Arcan KAÇAKLAR VE MÜLTECİLER CENNETTE BİR GÜN DAHA Eddie Little SEVDALI TUTSAK Jean Genet YALANIN ERDEMİ Joachim Zelter İSA NIN OĞLU Denis Johnson UYKU Annelies Verbeke GÜNCE ARA BÖLGE William S. Burroughs BEYAZ ZENCİLER Ingvar Ambjörnsen BALKON Jean Genet YERALTI EDEBİYATI DİZİSİ AMERİKA MEKTUPLARI Joachim Zelter NİNNİ İŞKENCE BAHÇESİ Octave Mirbeau BETTY BLUE Philippe Djian SIKIGÖZETİM Jean Genet PARAVANLAR Jean Genet ERSKİNE NİN KUTUSU Kym Lloyd BROOKLYN E SON ÇIKIŞ Hubert Selby Jr. CENAZE MERASİMİ Jean Genet TEKİNSİZ YOLDA Jack Kerouac LANETLİLERİN SAÇ STİLİ Joe Meno ZEN KAÇIKLARI Jack Kerouac YERALTISAKİNLERİ Jack Kerouac ÇARPIŞMA PARTİSİ BİR DÜŞ İÇİN AĞIT Hubert Selby Jr. SUÇLULUK KİTABI Kym Lloyd ÖLÜM PORNOSU BÜYÜK MAYMUNLAR Will Self LAZZARO, DIŞARI ÇIK Andrea G. Pinketts BİZ RÜYA GÖRÜRKEN Clemens Meyer ÇAMUR KRALININ KIZI Birgitta Trotzig HÜCRE Hubert Selby Jr. VAHŞİ OĞLANLAR William S. Burroughs ACI DÜŞLER BULVARI Cumhur Orancı KİRLİ, PASLI, BOZUK Alican Ökmen YOK EDİCİ William S. Burroughs UNUTULMUŞ ADANIN KARARSIZ SEÇMENİ Arthur Nersesian DEVRİMİN KIZLARI Carolyn Cookef TRAVESTİ Mircea Cartarescu KURGUDANDA GARİP KUZUNUN KUSURU Andrea Pinketts BEKLEME DÖNEMİ Hubert Selby Jr. NARKOPOLİS Jeet Thayil YALNIZ GEZGİN Jack Kerouac İLK KİTAP: SARI Serdar Şekerci UFACIK BİR PEYGAMBER James Bernard Frost AFFEDİLEMEYENLER Philippe Djian TEHLİKELİ YAKINLAŞMA Jenn Ashworth DÜĞÜN UÇUŞU Yusuf Yeşilöz ANLAT BAKALIM PARILTILI ARMAĞAN Manuel Vilas VAY Philippe Djian

7 Ben kaçan şehirde yaşıyorum. açan kelimesi daha şimdi garip geldi. Yanıldım Kmı? Harfler şehrimi kaçıracak kadar birbirlerine yapışamazlar. Kelimeyi birkaç kez tekrar ettim, kâğıda karaladım ve anladım ki Yerevan ı tarif etmek için kaçan kelimesi de kaçmakta. Kışı yazına benzemez. Benim şehrimde yaz ve kış arasındaki fark o kadar büyük ki sanki iki hayat yaşıyorum, birbirleriyle karşılaşmayan iki insanım. Kışın evim şehir dışında, belirsiz bir yerde, yazın merkezde yaşıyorum, tam Abovyan Sokağı nda. Merkezdeki dairemden dışarı çıktığımda, içeride kaldığımı sanıyorum. 7

8 Gözlerimi açmadan yazı hatırladım. Terimden annemin kokusunu aldım ve fırlayıp siyahı çektim. Yazı içeri almamak için annem koyu bir perde örmüştü. Güneş ısırıyordu. Geciktiğimi anladım: on iki civarı olmalı. Gecikmenin ikinci sinyali bir dakika sonra çaldı. Hep unutuyorum telefonumun zırlamasını kapatmayı. Grigor un gösteriş merakı kızıl numaralarda yanıyordu. Gagik, evde misin? Uyuya kalmışım, uyuya kelimesi Temmuz Yerevan ına yakışmıyordu, neredesin? Meydandaki saatin altında. Çabuk ol, ne kadarda burada olursun? Yarım saatte... Yarım saatte mi? Şehir telefonuma doldu, lahmacunun kokusu burnuma vurdu ve beni dişlerimi fırçalamaya zorladı. Beyazı tükürdüm, donumu çıkardım. Fotoğraflar utançtan mı duvara döndüler? Zor... Belki de bizim bina sağa doğru bir sokak kaçtı. Su iğne iğne üzerime dökülüyordu. Annemin kokusu geziniyordu evde. Resimleyeceğim. Kare kare düzenledim, hareket yaratmak kalıyor. Koku hareketi. Bu kaçan şehirde biyografimi oluşturan tek şey. Öküzün arabasının korna sesinden evim Sayat-Nova Caddesi ne kadar kaçmıştı. O hayvanın kafasını az daha... çizgi filmime sokacaktım. Beş dakika sonra Meydan daki saatin altındaydım. Selam, Grigor u, Grig i, arabam öyle bir yutuyor ki, şaşırıyorum. Yutulmuyor, adeta içine işliyor. Seni hayatımda ilk kez kostümle görüyorum, o da bu sıcakta. Otur... Sen de kostüm giysen iyi olurdu. Nereye gidiyoruz ki...? Cennete... Bir sürü resmi tip olur. Baban da mı? 8

9 Sanırım. Baksana, çizgi filmini çektin mi...? Yok... Okuldan atarlar seni. Atmazlar. Koku hakkında çizgi film çekiyorsun, daha basit bir konu yok muydu? Ne konusu...? Kırmızı başlıklı kız ve oduncu... Amiryan Sokağı birdenbire kaçtı. Arabam dönerek Zakyan ın üzerinde, eczanenin önünde belirdi. Çocukluğumda eczanelerin havuz olduğunu sanırdım. İçeride insanlar yüzüyor. Koku bana beş yaşında tutulduğum kabakulak hastalığını hatırlattı. Ve pencereleri yıkayan tombul kadının yüzünü domuz * hatlarıyla bezedim. Ne almak istiyorsun? Grig in bakışı Amiryan Sokağı nda kalmıştı. Makas, saçlarını kesmek için. Yok ya, sen kendi saçlarına bak, iyice bozulmuşlar, apaçiye dönmüşsün. Ne istersiniz? Camın arkasına yapışmış tezgâhtar kadın gülümsüyordu. Bugün doğum günüm. Yirmi bir yaşıma basıyorum. Kutlarım, hediye olarak satıcı kadının önlüğü hafifçe açıldı. İçeride bir şey hareket etti, ensemi titretti. Ne istediğinizi söylemediniz. Ne alalım? Grig Meydan daki heyecandan sonra kendine gelememişti. * Yazar kelime oyunu yapmakta. Kabakulak için Ermenistan da kullanılan kelime aynı zamanda domuzcuk anlamına gelir. (ç.n.) 9

10 Vitaminler, dedi ve yüksek sesle güldü. Buyrun. Ödemeyi kasaya yapmalısınız. Ve en iyisinden on tane prezervatif. Grigor un ağzı vitamin reklamının turuncu afişi üstüne açık kaldı: Munch un Çığlık ı gibi kimseye yönelmemiş, şaşırmış ve kim bilir bir şeyden ya da her şeyden korkmuş. Buyrun. Ödemeyi kasaya yapmalısınız. Tezgâhtar kadının önlüğünün kolalanmış etekleri birden, düzgün bir şekilde açıldı ve sıkı, iyice ağdalanmış baldırlarının arasından büyükçe, kaval kemiğine kadar inen bir kuyruk göründü. Pullar alışılmadık bir şekilde nefes alıyor, hareket ediyorlardı. Kuyruk kadının haznesinden başlıyordu. Çataldilli ucu ise ayaklarını örtüyordu. Ne istiyorum biliyor musun...? Birini bana verir misin...? Birinin seninle mülakat yapmasını ister miydin? Mülakat mı? Yurtdışına gitmiyorum ki? Konuşsaydı, konuşsaydı ama röportaj yapıyormuş gibi... Bilmem, kandırdın, değil mi: doğum günün Kasım da. Su içinde boğulmuş eczane köşede kaldı. Lili nin kediye banzeyen yüzü kendiliğinden tabelalarda, cep telefonlarında, yeni inşa edilen binaların duvarlarında beliriyordu. O tam bir çizgi film kahramanıydı, bir kraliçe, gerçeğe dönüştürmek için çalıştığın varolmayan bir karakter. Daha sonra bedeninin parçalarını değiştiriyorsun, vücudunu yeniden yapıyor, ayaklarını önceden masaya bağlamayı unutmadan melek kanatları yapıştırıyorsun. Gözlerini kapatıyorsun, o ise çamaşır tozu içinde uçuyor, dondurmanın kenarından kayıyor ve... hayal kırıklığı yaşatıyor. 10

11 Bizi Grig tanıştırdı. Lili oyuncu olmayı hayal ediyordu, Grig de sözde kendi tanıdığı genç bir yönetmenle onu tanıştırdı. Yönetmen kesin bir şey söylemedi, provalara katılmasını önerdi. Prova seyrinin üçüncü günü tiyatronun kapıları açıldı ve prensesin Cadı-anası çalı süpürgesinin üzerine oturmuş etrafımda dönmeye başladı. Annesinin yüzünü tam olarak görmemişim; hep parça parça, büyük planda beliriyordu. Zoom yapmış gibi. Cadı-ananın yüzünün kısmen, büyük planda belirmesi gözlerine bakmamama yardımcı oluyordu. Ama bir keresinde çok korktum. İlk gecemizden, daha doğrusu ilk akşamımızdan (saat onda Lili nin evde olması gerekiyordu) sonraydı, Cadı bütünüyle belirdi, çalı-süpürgesiz ve biraz da makyajlı. Lili arabama henüz yerleşmişti ki şehir beklenmedik bir şekilde kaydı. Frene bastım. Bağramyan Sokağı garip bir konumdaydı: başı ve sonu görünmüyordu. Başkanlık sarayının önünde miting vardı. Toplanmış olanlar, ellerinde sıcaktan sararmış pankartlar tutmuş, cinayetin aydınlanmasını mı, ölüm cezası mı ne istiyorlardı. Arabam gizlice, parmak uçlarında mitingcilerden sıyrılmak isterken, demir çubuklara benzer saçları darmadağınık yaşlı bir kadın Noy * şişesini üzerimize fırlatıp bağırmaya başladı: Kahretsin, bu milletin gençleri bunlar değil mi? Birkaç korkunçivan ** polisler hemen coplarını çıkardılar, fakat Bağramyan (mareşal olan değil *** ), eski konumuna dönerek bizi iki sokak öteye çıkardı. * Bir su markası. (ç.n.) ** İvan Vasiliyeviç ya da yaygın adıyla Korkunç İvan ( ) ilk Rus Çarı dır. Kararlı, etkileyici ve acımasız bir portre çizen İvan, büyük hırsları olan ve intikam duygusu oldukça yüksek bir Rus lideriydi. (ç.n.) *** Hovhannes (İvan) Bağramyan ( ), Gantzak (eski Elizavetpol) doğumlu Sovyetler Birliği mareşali. (ç.n.) 11

12 Ucuz atlattık. Grig kuyruğunu saldı Sıcak... Cennete varmadan önce bir yerde durup kahve içmeye ne dersiniz? Lili suskundu. Duralım... 12

13 Kırmızıda kaybolmuş kafeler hoşuma gitmiyor, fakat ne yapalım, durdum. Grig i bilmiyorum, tuvalete gitti belki de. Lili karşıma oturdu, çantasını açtı, eski bir diktafon çıkarıp düğmesine bastı: Gagik, aileni anlat biraz. Anne ve babanla karşılıklı ilişkilerin nasıl? Ben anne-babamı çok seviyorum fakat biz bütünüyle farklı insanlarız. Hatırlarım, bir keresinde, V. sınıftayken, Eski Dünya Tarihi dersinde Antik Hindistan konusunu işliyorduk. Çalıştım, kitabı doğru öğrenip öğrenmediğime bakması için anneme verdim. Annem dinledi, iyi dedi. Okula gittim ve 2 aldım. O gün ümidimin sadece kendimde olması gerektiğini anladım. Çocukken babanla ilişkilerin nasıldı? Sıkça birlikte oynar, konuşur muydunuz? Yok, oynamazdık. Sanırım çok az oynardık. Fakat akşam dokuz sularında, gelip beni yatağa götürmesi için yalancıktan uykuya daldığımı hatırlarım. Büyüyünce ona benzeme isteğin var mıydı peki? Hayır... Küçükken aşağılık kompleksin var mıydı? Şimdi var! Küçükken otorite sahibi biri olacağımdam emindim. Hayatının hangi yılını kırılma noktası olarak görüyorsun? Beş yaşını... Ve galiba henüz bitmemiş olan yılı. Büyükbabalarını anımsıyor musun? Biri ben doğduktan iki ay sonra ölmüş, diğeri ise çok önce. Peki büyükannelerini...? Dudaklarım Lili nin dudaklarına yaklaştılar. Grig ağızlarımızın arasında belirdi. 13

14 Röportajın bitti mi?, kahveyi bir kereden hüpletti. Gidelim mi? Burunları ve kulakları tel içinde, gözleri siyah gözlüklerle gizlenmiş korumalar havuzun dört tarafına dikilmişlerdi. Lord gibi benzi atmış birkaç devlet görevlisi golf oynuyordu. Birer kadeh şarap aldık. Lili nin kediye benzeyen yüzü elit bir derginin kapağında belirmek niyetiyle kendiliğinden fotoğraflanmaya başladı. Unutma, birini bana vereceksin, Grig prezervatifleri unutmamıştı. İyi bir kız gördüm. Saniyeler yavaşladı. Ağır çekimde elimi cebime attım, prezervatifi çıkardım ve... Saniyeler beş kat hızlandırılmış ritimle uçtular. Şarap kadehi, prezervatif arasında babamın eli ve Ararat ın eriyen zirvesi gibi yer yer beyazlamış sakalı belirdi. Ne içiyorsunuz? Kadehi aldı, bir yudum içti Nasılsınız? Prezervatif, iki-üç saniye havada kalıp Grigor un avucunda belirdi. İyi... Annen burada mı...? İki gün önce gitti. Anladım. Yoksun. Kız kardeşin hep seni soruyor. Telefon et bari. Ararım... Annene iyi bak, dedi, işaret parmağını ve orta parmağını kemerime soktu. Zayıflamışsın... Başkan havuzu çok beğendi. Ama yarım saatten fazla kalamaz, randevusu var. Düzgün durursun, değil mi? Çok içme... Damlayan sakalını temizleyip gitti. Annem ve babam ayrıldıklarında beş yaşımdaydım. Babam hamile bir kadınla görüşüyordu. Boşandıktan 14

15 bir ay sonra kızı oldu. Kız da, kadın da bana iyi davranıyorlar. Kız kardeşimi çok seviyorum. Çocukluğunda, gün aşırı buluşup oynardık. Annem işi nedeniyle şehirden sıkça uzaklaşır, beni büyükanneme teslim ederdi. O gün iki aylığına gitmeye hazırlandığını hatırlıyorum. Bir saat kucaklamış, yürümesine, hareket etmesine, konuşmasına izin vermiyordum. Gitti. Tek teselli sanki içimde kalmış olan kokusuydu. Bir haftadan fazla başka koku almıyordum. Pazardı. Babam geldi, beni kendi evlerine götürdü. Kız kardeşim havalara uçarak koştu, beni kucakladı ve annemin kokusunu kaçırdı. Uğramış olduğum hakaretten ağlayarak kız kardeşimi balkona götürdüm ve süpürgeyle dövdüm. Babam yetişti, tokatladı. O zamana kadar bana vurmamıştı. Parmaklarının izi çenemde kaldı, üç şeritli bayrak gibi... Başkan bir saate kadar gitti. Dört gibi, toplanmış olanlar içkiyi tüketip havuza doluştular. Güneşlenen kadın ve erkeklerin mayoları kelebekler gibi bir vücuttan diğerine uçuyordu. Saat altıda kahve fincanlarından doğan caz bizi masaya topladı. Tanışın, Edita, Grig Edita görüntüsüne uymayan, ahtapot kadının koluna girmiş yanımda belirdi. İngilizce biliyor. Heyetle gelmiş... Lili kediye benzeyen yüzünü ekşitti ve hemen İngilizce anlamadığını anladı. Düşünebiliyor musun?, Grig i bir an sekiz ayağın kafesinde gördüm. Ermenistan da Cennet Kapısı denen bir yer olduğunu, onu görmeye geldiğini söylüyor. Ben de o yeri bildiğimi söyledim. Hı, neden konuşmuyorsun? Üzücü. Yanında tutkal var mı? 15

16 Ayakkabın mı koptu? Vahagn ın gelişi mutluluk dalgası oluşturdu. Ben bile ki kendisini sevmem, sevindim. Vahagn topu topu iki ruh haline sahip: tarifeli ve tarifesiz. Kurt gülüşüyle sırıttı: öyleyse son, getirdiğini Bakü nün dibine koyup patlatabiliriz. Dört ay önce, benzer bir toplantı sırasında Vahagn ın keyfi o kadar yüksekti ki kulüp az kalsın havalimanına dönüşecekti. Fakat ben ve Grig ucuz kurtulduk. Kim bilir kim özel bir televizyon kanalına tarifeli planımızı anlatmıştı. Tanrıya şükür, Grig in artık eski kız arkadaşı o kanalda çalışıyordu. Bir saat kadar kadınlar tuvaletine kapanmış Ahiret sorgusunun bitmesini bekliyorduk. Eğer devlet görevlilerinden birinin oğlu silaha başvurmasaydı gazetecilerle anlaşabilirdik. Ertesi gün Başbakan hükümete seslenip üyelerinden ve onların ailelerinden soğukkanlı olmalarını ve sabretmelerini istedi. Babam bir hafta mutlu geziyordu: Gördünüz, gördünüz değil mi, oğlum bu işlerde yok, düzgün, aydın bir insan, sanatçı. Lili gitmek istiyordu. Annem aradı. İyi hissetmiyor. Gelmeni istemiyorum. Yalnız kalmak, biraz düşünmek istiyorum. İki gün sonra babamı göreceğim. Büyük bir kız olduğumu bilmiyor, daha doğrusu... Beş yıldır görmemiş. Bay... Grigor un da kalmaya niyeti yoktu. Kızı otele götürürüm, sonra bakarız. Ararsın, değil mi? Taksi çağırdım. Hayırsever bir kadın şahsi kullanımı için bir Versay inşa etmişti karşı kaldırıma. Yunan tanrıları ve üç kanatlı melekler kötüyü kaçırmaya yardımcı olmadılar. Cadı-ananın geniş plandaki burnu, Lili nin 16