uzman yaklaşımı coğrafya Branş Analizi

Transkript

1 Branş Analizi coğrafya Coğrafya testi, bu yılki sınavın sürprizleri arasında gösterilebilir. Önceki yıllara göre sorular daha kolay gelmekle birlikte güncel konuların sorulması ve testin kapsamlı bir içeriğe sahip olmasının adayları zorladığını düşünüyoruz. Genel dağılım olarak önceki yıllara benzemekle birlikte yapılandırmacı yaklaşımla ve sarmal eğitim sistemi ile coğrafyanın bütününe hâkim olmayı gerektiren sorulara yer verilmiştir. bundan sonraki yıllarda adayların ne tür sorularla karşılaşacağı konusunda önemli ipuçlarına yer vermiştir. Adayların coğrafi bilgi ve becerileri öğrenme ve yorumlama, başka konularla ilişkilendirme, teknolojik gelişmelerin ve endüstriyel gelişimin doğal sistemlere etkileri gibi ana başlıklarda coğrafya dersine çalışmaları gerekmektedir. Ünitelere Göre Değerlendirme Türkiye nin Coğrafi Konumu ve Jeopolitiği: Bu konudan her sene 1 soru gelmektedir. Bu sene matematiksel konum ve özel konum yerine jeopolitik konum sorgulanmıştır. Sorunun zorluk derecesi orta düzeydedir. Türkiye nin Yer Şekilleri: Bu konudan her yıl 1 2 soru gelmektedir. Bu sene de Türkiye nin dağları ile ilgili zorluk derecesi orta düzey olan bir soru gelmiştir. Türkiye nin İklimi: Bu üniteden her yıl 1 2 soru gelmektedir. Son 2 yılda rüzgârlarla ilgili sorular gelmekteydi. Bu senede meltem rüzgârları ile ilgili kolay bir soru gelmiştir. Türkiye de Nüfus ve Yerleşme: Bu konudan gelen soru sayısı geçmiş yıllarla aynıdır. Ancak soru tarzı olarak biraz daha kapsamlı ve yorumlama isteyen sorular gelmiştir. Zorluk seviyesi olarak 1 tane kolay 2 tane de orta seviyede sorular gelmiştir. Türkiye de Tarım ve Hayvancılık: Bu konudan önceki yıllarla yaklaşık aynı sayıda soru gelmiştir. Sorularda; tarımın sorunlarına çözüm, tarımsal faaliyetler ve hayvancılık türleri ile bitki türleri arasında ilişki sorgulanmıştır. Sorular orta ve zor soru düzeyinde hazırlanmıştır. Türkiye de Endüstri ve Madencilik: Bu konuda gelen soru sayısı daha önceki yıllarla yaklaşık olarak aynıdır. Farklı olan özelliği, soruların maden ve enerji kaynaklarının ezberlenmesinin istenmesidir. Önceki yıllarda bu tarz sorular daha az gelmişti. Sorular ezber gerektirdiği için orta ve zor düzey olarak yorumlayabiliriz. Türkiye de Sanayi:Bu konu çok kolay bir soruyla taranmıştır. Gayet açık ve net bir soru sorulmuştur. Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm: Bu konuda her yıl 1 2 soru gelirken bu sene 4 soru gelmiştir. Soru sayısı bu açıdan oldukça artış göstermiş diyebiliriz. Gelen soruları incelediğimizde güncel bilgilerin takip edilmesi ve yorumlanması şeklinde olduğunu görüyoruz. Sorulardan 1 tanesi kolay, 2 tanesi orta ve 1 tanesi de zor gelmiştir. yaklaşımı Türkiye de Çevre Sorunları: Türkiye de çevre duyarlılığı ile ilgili sorular son yıllarda gelmeye başlayan soru tarzlarındandır. Bu sene de bu konu 1 tane kolay soruyla taranmıştır. Türkiye nin Coğrafi Bölgeleri:Bu sene coğrafi bölge mantığıyla hazırlanmış bir soru gelmemiştir. Milli Eğitim Bakanlığı 7 coğrafî bölge kavramını coğrafya kitaplarından çıkardı. Değişiklik, bölgelerin kendi sınırları içinde benzerlik göstermemesi ve bir bölgenin diğer bölgeden özellikleri itibarıyla tam olarak ayrılmaması sebebiyle yapıldı. Bu değişiklik sınava yansıtılmıştır. Bülent ÜNALAN

2 soruların konulara göre dağılımı coğrafya KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI Türkiye nin Coğrafi Konumu ve Jeopolitiği 1 Türkiye nin Yeryüzü Şekilleri 1 Türkiye nin İklimi 1 Türkiye de Nüfus ve Yerleşme 3 Türkiye'de Tarım ve Hayancılık - Türkiye nin Endüstri ve Madencilik - Türkiye de Sanayi - yaklaşımı Türkiye de Ulaşım, Ticaret ve Turizm 4 Türkiye de Çevre Sorunları - Coğrafi Bölgeler - Toplam 10

3 31. Türkiye nin jeopolitik önemi üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? A) Eski dünya karaları arasında merkezi bir konuma sahip olmasının B) Ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olmasının C) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasının ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesinin D) Önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olmasının E) Uluslararası deniz açısından önemli bir bölgede bulunmasının Siyasi coğrafyanın önemli bir kolu olan jeopolitik kelimesinin sözlük anlamı; ekonomik ve siyasal coğrafya verilerine göre dış siyasetin oluşturulması ve yönlendirilmesidir. Daha geniş anlamıyla jeopolitik; devletlerin coğrafi özellikleri ile siyasetleri arasındaki ilişkileri inceleyen bilimdir. Türkiye; bulunduğu coğrafi konum nedeniyle siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan dünyanın en önemli ülkelerinden biridir. Bu nedenle dört mevsimin belirgin bir şekilde yaşanması ve aynı anda farklı iklimlerin görülmesi bu özellik ile açıklanamaz. Doğru cevap C seçeneğidir.

4 32. Türkiye nin dağlarıyla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanan sıradağlar, kırılmayla oluşmuştur. B) Güncel buzullar çoğunlukla ülkenin doğusundaki dağlar üzerindedir. C) Ülkenin batısında çok sayıda volkanik dağ vardır. D) Dağların yükseltisi doğudan batıya doğru gidildikçe artmaktadır. E) En yüksek zirve kıvrımlı dağlar üzerindedir. Anadolu daki bazı dağların yüksek kesimlerinde oluşan buzullar; bazı şekiller oluşturmuşlar, buzul devri sona erince de iklimdeki ısınmanın etkisiyle eriyerek küçülmüş ve doruklara çekilmiştir. Bu nedenle Türkiye de güncel buzullar doğuda yer alan dağlar üzerinde bulunur. Doğru cevap B seçeneğidir.

5 33. I. Gece ve gündüz süresine II. Yarımada özelliğine III. Yer şekillerinin çeşitliliğine IV. Orta kuşakta bulunmasına Türkiye nin farklı yörelerinde değişik yönlerden esen meltem rüzgarlarının görülmesi, yukarıdakilerden hangilerine bağlanabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Gündüz, karalar daha çok ısınacağı için alçak basınç alanı, denizler ise daha az ısınacağından yüksek basınç alanıdır. Bunun sonucunda denizden karaya doğru rüzgâr eser. Bu rüzgâra ( deniz meltemi ) denir. Gece ise karalar daha fazla soğuyarak yüksek basınç alanı durumuna geçerler. Denizler daha sıcaktır ve basınç azdır. Bunun sonucunda da, karadan denize doğru rüzgâr eser. Bu rüzgâra ( kara meltemi ) denir. Gündüz, dağ dorukları vadilerden daha erken ısınır ve alçak basınç oluşur. Vadiler ise daha serindir ve yüksek basınç alanıdır. Bunun sonucunda, vadi tabanlarından dağ yamacına ve doruklarına doğru rüzgâr eser. Bu rüzgâra ( vadi meltemi ) denir. Geceleri ise dağ yamaçlarında ve yüksek plâtolarda hızla soğuyan hava yüksek basınç alanı oluşturur. Alçak ovalar ve vadiler ise nem oranının daha fazla olması nedeniyle sıcaktır ve alçak basınçlar görülür. Bunun sonucunda da dağ yamaçlarından alçak ova ve vadilere doğru rüzgâr eser. Bu rüzgâra ( dağ meltemi ) denir. Bu rüzgârlara Türkiye de rastlanması, yer şekilleri ve üç tarafının denizlerle çevrili olması ile ilgilidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

6 34. Türkiye de nüfusun tarihsel gelişimi ve sayım dönemlerine göre nüfusun hareketleri göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Yıllık nüfus artış hızının fazla olduğu dönem yılları arasındadır. B) En düşük nüfus artış hızı yılları arasındadır. C) Cumhuriyet Dönemi nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. D) Özellikle 1950 den sonra tarım sektöründe çalışanların oranı sürekli azalmıştır. E) Sayım dönemlerine göre kentsel nüfus, kırsal nüfustan daima fazla olmuştur. Aşağıdaki grafikte Türkiye nin yılları arasındaki kırsal ve kentsel nüfus oranı gösterilmiştir. Kent ve Kırsal Nüfus Oranı, % Kentsel Nüfus Kırsal Nüfus Grafi ğe göre Türkiye de 80 li yıllardan itibaren kentsel nüfus, kırsal nüfustan fazla olmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

7 35. İstanbul Samsun İzmir Mersin Yukarıdaki haritada, Türkiye de ticaret hacmi geniş olan bazı liman kentleri gösterilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu kentler için ortak bir özellik değildir? A) Nüfus yoğunlukları fazladır. B) Turistik yolcu taşımacılığı gelişmiştir. C) Üçüncül ekonomik etkinlikler gelişmiştir. D) Nitelikli iş gücü fazladır. E) Kara yolu ağı gelişmiştir. Mersin, İzmir, İstanbul ve Samsun limanlarının ticaret hacminin geniş olma nedenleri arasında: İç kesimlerle kara ve demir yolu bağlantısının sağlanması Nüfus yoğunluklarının fazla olması Nitelikli iş gücü oranının fazla olması Endüstriyel üretimin fazla olması Hinterlandların geniş olması gösterilebilir. Bu kentler için turistik yolcu taşımacılığı gelişmiştir ifadesi ortak bir özellik değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.

8 36. Bursa nın komşu olduğu illere göre, nüfusunun fazla olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? A) Önemli yer altı kaynaklarına sahip olmasının B) İklim koşullarının elverişli olmasının C) Tarıma elverişli geniş topraklara sahip olmasının D) Endüstrinin gelişmiş olmasının E) Turizm olanaklarının ve çeşitliliğinin fazla olmasının Bursa nın tarihi kültürel özellikleri ve verimli tarım arazilerine sahip olması, tarihsel süreçte her zaman önemli olmasını sağlamıştır. Bu özelliklerinin yanında ticaret yollarının geçtiği güzergahta olması ve turizm imkanları gelişme sürecine katkı sağlamıştır. Bu etkenler arasında en az paya, yer altı kaynaklarının ekonomiye kazandırılması sayılabilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

9 37. Türkiye de tarım sektörünün en önemli sorunlarından biri işletmelerin parsel büyüklüğünün giderek küçülmesidir. Bu sorunun çözümü için küçük arazilerin toplulaştırma yoluyla birleştirilmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Buna göre, arazi toplulaştırılmasıyla birlikte aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkması beklenemez? A) Tarımsal üretimde artış sağlanması B) Tarımsal işlerde zaman kaybının azalması C) Teknolojiden yararlanmanın artması D) Mülkiyet yapısının değişmesi E) İşletme sayısının artması Türkiye de küçük arazilerin birleştirilmesi ve toplulaştırılması küçük olan işletmelerin sayısının azalmasına bir kısmının da büyük işletmelere dönüşmesine neden olur. Doğru cevap E seçeneğidir.

10 38. Türkiye nin kıyı kesimindeki ovalarda tarımsal ürün çeşidinin, iç kesimlerdeki ovalara göre daha fazla olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Toprak çeşitliliğinin fazla olması B) İklim koşullarının elverişli olması C) Modern tarım yöntemlerinin kullanılması D) Ulaşım olanaklarının çeşitli olması E) Pazarlama olanaklarının gelişmiş olması Türkiye nin kıyı kesimlerindeki ovalarda tarımsal ürün çeşidinin fazla olması, kıyı kesimlerde yağış ve sıcaklık koşullarının yeterli olması ile açıklanabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

11 39. I. Maki II. Bozkır III. Çayır IV. Çiçekli bitkiler ve orman Yukarıda Türkiye deki bazı bitki tür ve toplulukları verilmiştir. Buna göre, bu bitkilerin egemen olduğu yerlerde doğal koşullara uygunluk ve üretimdeki verimlilik bakımından sırasıyla hangi hayvan türlerinin yetiştirilmesi ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılması beklenir? I II III IV A) Koyun Sığır Arıcılık Kıl keçisi B) Kıl keçisi Koyun Sığır Arıcılık C) Kıl keçisi Sığır Arıcılık Koyun D) Koyun Kıl keçisi Arıcılık Sığır E) Arıcılık Koyun Kıl keçisi Sığır Kıl keçisi; fundalık ve makiliklerden iyi faydalanabilen, meyilli ve kayalık arazilere iyi tırmanabilen ve sert iklime dayanabilen bir ırktır. Koyun, bozkır bitki örtüsüne iyi uyum sağlayabilmiştir. Sığır yetiştiriciliği, yaz yağışlarıyla beraber ortaya çıkan gür çayırlarda yapılan bir ekonomik faaliyettir. Arıcılık için çiçekli bitkiler ve ormanların geniş yer kapladığı alanlar daha elverişli koşullar oluşturur. Doğru cevap B seçeneğidir.

12 40. Aşağıdaki mesleklere sahip kişilerden hangisi, farklı bir ekonomik faaliyet grubu içinde yer alır? A) Çubuk Ovası nda buğday tarımı yapan çiftçi B) İzmir - Ankara arasında bir otobüs fi rmasında çalışan şoför C) Mardin de bir ilköğretim okulunda görev yapan öğretmen D) Konya da bir hastanede görev yapan doktor E) Ilgaz Dağı ndaki bir otelde çalışan aşçı Birincil ekonomik etkinlikler, doğrudan doğa üzerinde yürütülür. Tarım, hayvancılık, madencilik, balıkçılık ve ormancılık gibi ekonomik faaliyetler bu gruptadır. Bu faaliyetlerden elde edilen ürünler genellikle sanayide ham madde olarak kullanılır. Günümüzde bu sektörde çalışan nüfus oranı giderek azalmaktadır. İkincil ekonomik etkinlikler, ham maddenin işlenip insanların kullanabileceği ürünlere dönüştürüldüğü faaliyetlerdir. Sanayi faaliyetleri ikincil ekonomik faaliyetler grubundadır. İkincil ekonomik faaliyetler; kimya sanayisi, tarıma dayalı sanayi, metalurji, makine sanayi, orman ürünleri sanayi, taşa toprağa dayalı sanayi, inşaat ve bayındırlık, enerji - üretimi vb. faaliyetlerdir. Ürünün doğrudan doğadan elde edilmediği ve atölye ya da fabrikaya dayalı üretim süreci gerektirmeyen tüm faaliyetler üçüncül ekonomik faaliyetler olarak ifade edilir. Eğitim, sağlık, yargı, ulaşım, ticaret, turizm, bankacılık, sigortacılık, pazarlama, muhasebe, basın yayın, güvenlik gibi insanlara hizmet sunan sektörler üçüncül ekonomik faaliyetler grubunda yer alır. Doğru cevap A seçeneğidir.

13 41. Aşağıdakilerin hangisinde, yer altı kaynağının rezerv bakımından zengin olduğu yer yanlış verilmiştir? A) Demir - Sivas (Divriği) B) Krom - Elazığ (Guleman) C) Manganez - Konya (Seydişehir) D) Bakır - Artvin (Murgul) E) Barit - Antalya (Alanya) Ülkemizde tüketilen manganezin % 95 kadarı parça manganez cevheri ve alaşımları şeklinde demir-çelik sanayiinde sert ve dayanıklı sanayi çeliği yapımında kullanılır. Geriye kalan % 5 kadarı ise kimya sanayisinde kullanılır. En önemli manganez yataklarımız: Adana (Ceyhan), Denizli, Kastamonu, Balıkesir, Burdur ve Sivas illerindedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

14 42. Aşağıda verilen termik santrallerde kullanılan enerji kaynakları göz önüne alındığında hangisinin, hava kirliliği üzerindeki etkisinin daha az olması beklenir? A) Soma B) Yatağan C) Çatalağzı D) Ambarlı E) Seyitömer Linyitle çalışan başlıca termik santrallerimiz: Soma ( Manisa), Seyitömer ve Tunçbilek ( Kütahya), Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy ( Muğla), Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş), Çayırhan ( Ankara) ve Orhaneli ( Bursa) dir. Ambarlı termik santralinde enerji kaynağı doğal gazdır. Doğal gazın çevre üzerindeki olumsuz etkisi, linyite göre daha azdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

15 43. Endüstri kuruluşlarının yer seçimini belirleyen etmenler göz önüne alındığında Karadeniz in kıyı kesiminde çay, fındık ve kağıt endüstrisinin gelişmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha fazladır? A) Sermaye B) Nitelikli iş gücü C) Ham madde D) Ulaşım E) Enerji Karadeniz Bölgesi nde çay, fındık ve kağıt endüstrisinin ham maddesi bol miktarda bulunur. Bu sanayi tesislerinin bölgede gelişmesi, yakın çevredeki ham madde kaynaklarından kaynaklanır. Doğru cevap C seçeneğidir.

16 44. Türkiye nin gündeminde olan aşağıdaki ulaşım projeleri tamamlandığında hangisinin, yolcu trafiğindeki payının daha fazla olması beklenir? A) İstanbul Boğazı geçişini de kapsayan Marmaray Projesi B) Ankara - Sivas Yüksek Hızlı Tren Hattı Projesi C) Bakü - Tifl is - Kars Demir Yolu Hattı Projesi D) Ankara - Eskişehir - Bursa Yüksek Hızlı Tren Hattı Projesi E) Rize - Erzurum arasında Ovit Dağı tünel geçişi Marmaray Projesi ile İstanbul Boğazı nın her iki yakasındaki demiryolu hatları, İstanbul Boğazı nın altından geçecek olan bir demir yolu tünel bağlantısı ile birbirine bağlanacaktır. Marmaray Projesi; İstanbul un kentsel yaşantısını sağlıklı olarak sürdürebilmesi, kentlilere çağdaş bir kent yaşamı ve kentsel ulaşım imkânları sunabilmesi, kentin doğal tarihi özelliklerinin korunabilmesi için yüksek kapasiteli elektrik enerjisi kullanılarak çevreyi kirletmeyen bir projedir. Bu proje ile yolcu taşımacılığında diğerlerine göre daha yüksek bir kapasite hedeflenmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

17 45. Türkiye de turizm etkinlikleri çeşitlenmekte, bu da turizm gelirlerinin ekonomideki payını giderek artırmaktadır. Buna göre, aşağıdaki turizm etkinliklerinden hangisinin, ülke ekonomisine yıl boyunca katkı sağlaması beklenir? A) Kış turizmi B) Deniz turizmi C) Yayla turizmi D) Akarsu turizmi E) Kaplıca turizmi Mineralize termal suların ve bunlara ait çamurların, banyo, içme, solunum yolu ile kullanılması, ayrıca iklim kürü, fi zik tedavi, rehabilitasyon, mekanoterapi, beden eğitimi, masaj, psikoterapi, diyet vb. yan tedavilerle birleştirilmesi ile oluşturulan kür uygulamalarının hekim denetiminde yapıldığı sağlık tesislerine kaplıca denilmektedir. Kaplıca turizmi yıl boyunca devam eden bir etkinliktir. Doğru cevap E seçeneğidir.

18 46. Türkiye de bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarını azaltmak için yapılan çalışmalardan biri de bölgesel kalkınma projeleridir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, bu projelerden biri olan Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi kapsamındaki illerden değildir? A) Samsun B) Çorum C) Tokat D) Yozgat E) Amasya Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi, Yeşilırmak Nehri ve kollarının sularını topladığı havzayı içine almaktadır. Proje, havzada yer alan; Amasya, Çorum, Samsun, Tokat illerini kapsamaktadır. Bu proje ile havzada akım düzensizliğinden kaynaklanan taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarının çözümlenmesi planlanmaktadır. Havzanın ekolojik dengesini bozmayacak, en uygun ve ekonomik arazi kullanımı planlaması, doğal kaynakların kontrolü ve bu kaynakların etkin bir şekilde kullanılması, meraların ıslahı, düzenli şehirleşme ve sanayileşmenin sağlanması, orman alanlarının belirlenmesi ve izlenmesi projenin diğer amaçlarındandır. Doğru cevap D seçeneğidir.

19 47. Türkiye nin dış ticaret hacminin giderek büyümesine karşın, dış satımın dış alımı karşılama oranı istenilen düzeye ulaşamamıştır. Bu durumun oluşmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? A) Üretilen ürünlerin çoğunun iç pazarlarda tüketilmesinin B) İmalat sanayisinde dışa bağımlılığın yüksek olmasının C) Enerji kaynakları bakımından dışa bağımlılığın fazla olmasının D) Dış pazarlarda rekabet güçlüğü yaşanmasının E) Dış satımdaki turizm gelirleri payının artmasının Turizm gelir ve giderleri, görünmeyen gelir ve giderler arasında olduğu için dış turizm hareketlerinin bir ülkeye kazandırdığı gelire görünmeyen ihracat denir. Çünkü turist gittiği ülkede yeme, içme, geceleme gibi ihtiyaçlarını karşılamak için para harcar ve gittiği ülkeye döviz girdisi sağlar. Bu ihracat şekli, diğer malların ihracatında olduğu gibi herhangi bir sözleşmeye bağlanmadığından görünmez niteliği taşımaktadır. Yani turizm gelirleri, dış satımdaki gelir paylarının artmasıyla ilgili değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

20 48. Aşağıdakilerin hangisinde insanların doğal çevre üzerindeki etkisi daha azdır? A) Elmalı ilçesindeki Avlan Gölü ile Karagöl ün tarım alanı oluşturmak amacıyla kurutulması B) İnebolu - Abana arasındaki kıyı şeridinde denizin doldurularak kara yolu yapılması C) Yatağan Termik Santrali nde elektrik üretilmesi D) Doğu Karadeniz yaylalarında arıcılık faaliyetlerinin yaygın olması E) İstanbul Boğazı nın her iki yakasını birbirine bağlayan köprülerin yapılması Doğu Karadeniz yaylalarında yapılan arıcılık etkinlikleri ile doğal çevreye yapılan olumsuz etki diğerlerine göre çok daha azdır. Doğru cevap D seçeneğidir.