KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ TARIM VE DOĞAL KAYNAKLAR BAKANLIĞI BİTKİSEL ÜRETİM ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU. (18-20 Aralık 2012)

Transkript

1 1988 KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ TARIM VE DOĞAL KAYNAKLAR BAKANLIĞI BİTKİSEL ÜRETİM ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU (18-20 Aralık 2012) 1

2 İÇİNDEKİLER Çalıştay Organizasyon Ekibi...2 Çalıştay Danışman Kadrosu...3 Sunuş Çalıştay Kapsamında Görüşülen Başlıklar...6 I.Çalıştayın Amacı, Yöntemi ve Akış Planı Çalıştay Raporları TARLA BİTKİLERİ Tahıllar Yemeklik Dane Baklagiller Endüstri Bitkileri Yem Bitkileri BAHÇE BİTKİLERİ SEBZE ÜRETİMİ Enginar Yaprağı Yenen Sebzeler Meyvesi Yenen Sebzeler Baklagil Sebzeleri Soğansı, Yumru ve Kök Sebzeler Diğer Sebzeler MEYVE ÜRETİMİ Turunçgiller Sert Çekirdekli Meyveler Sert Kabuklu Meyveler Yumuşak Çekirdekli Meyveler Üzüm ve Üzümsü Meyveler Subtropik Meyveler Diğer Meyveler SÜS BİTKİLERİ II. BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'nın Amacı III. Tartışma ve Değerlendirme IV. Çalıştay Sonuçları Doğrultusunda Oluşturulan STRATEJİLER V.Çalıştay Sonuçlarının Etkinliğine Yönelik Moderasyon Ekibinin Görüş ve Önerileri.214 Ek 1(Bitkisel Üretim Çalıştayından Bazı Görüntüler)

3 ÇALIŞTAY MODERASYON EKİBİ Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU -TAE Müdür. Zir.Yük.Müh. Yeşim Rehber DİKKAYA -TAE Merkez Sorumlusu Dr. Reşat DEĞİRMENCİ - TAE Güzelyurt Araştırma İst. Sorumlusu Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR TAE Biyoteknoloji Uzmanı Zir.Mühendisi Hüseyin KARANFİLOĞLU TAE Bahçe Bitkileri Uzmanı Zir.Mühendisi Adnan HACIKÜÇÜK TAE Bahçe Bitkileri Uzmanı ÇALIŞTAY BİLGİ İŞLEM MERKEZİ EKİBİ Zir.Yük.Müh. Ayda KONUKSAL -TAE Tarımsal Mücadele Araştırma Uzmanı Zir.Yük.Müh. Cem Karaca TAE Türkmenköy Araştırma İst. Sorumlusu Zir.Yük.Müh. Esra SERİNOL -TAE Tarımsal Ekonomi Uzmanı YARDIMCILAR Bilgin NARINÇLI- TAE Emine İLHAM- TAE İpek ALTINOĞLU- TAE 2

4 ÇALIŞTAY DANIŞMAN KADROSU Prof.Dr. Halil İbrahim Elekçioğlu - Ç.Ü.Ziraat Fakültesi Dekan Prof. Dr. Kazım Abak LAÜ Tarım Bil. Ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Prof. Dr. Ayzin Küden Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Halis Arıoğlu- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Suat Şenol- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Saliha Kırıcı- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Bülent Özekici- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Turgut Yeşiloğlu Ç.Ü Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Faruk Emeksiz- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Necat Ören- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Zir. Yük. Müh. Songül Çömlekçioğlu- Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dr. A. Ahmet Yücer T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,TAGEM Dr. İsmail Sayın- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Dr. Cengizhan Mızrak- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Zir. Yük. Müh. Übeyit Seday- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Zir. Yük. Müh. Veysel Aras- T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM 3

5 SUNUŞ KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı; Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nün Organizasyonu, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve LAÜ Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanlığı'nın Danışmanlığı ile ''KKTC Bitkisel Üretim Çalıştayı'' Aralık 2012 tarihinde Lefkoşa'da gerçekleştirmiştir. Çalıştayın Amacı: 2014 yılında hayata geçirilmesi hedeflenen ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI'' na temel görüş oluşturmak. Toplantı : Açılış, Oturumlar ve Çalıştay Sonuçlarının Değerlendirilmesinden oluşan üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Çalıştay öncesinde TAE Teknik Ekibi 7 Temmuz Aralık 2012 tarihleri arasında üreticilerle bir arada arazi çalışmaları, uygulamalı eğitimler, seminerler, kahve toplantıları ve ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLAN'' hazırlıklarını anlatan birçok toplantı düzenlemiştir. Ülkede örgütlenmiş üretici birlikleri, birçok Belediye, Kooperatif, Zirai Levazım, Sanayi Odası ve Ticaret Odası gibi kurum kuruluşlarla görüşmeler yapan TAE Teknik Ekibi, istatistiksel verilerden de yararlanarak KKTC koşullarında yetiştiriciliği yapılan ve uyumluluğu çalışılan Bitkisel Türler hakkında mevcut durum tespitinde bulunmuştur. Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarım Dairesi ve Ç.Ü. Ziraat Fakültesi arasında yürütülen ''KKTC DETAYLI TOPRAK ETÜD VE HARİTALAMA PROJESİ'' temel alınarak yapılan hazırlıklar, ilgili tüm kesimlerle paylaşılarak çalışmanın kapsamı ve yöntemi ile çalıştay katılımcı listesi belirlenmiştir. Çalıştay 204 kişilik oldukça geniş bir katılımla gerçekleştirilmiştir. KKTC tarım sektörünün içinde yer alan kamu ve özel sektörle, sivil toplum kuruluşlarından temsilciler ile üreticiler çalıştay katılım kadrosunu oluşturmuştur. Çalıştay'a Ç.Ü. Ziraat Fakültesinden Dekan ve on öğretim üyesi, LAÜ Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesinden Dekan ve iki öğretim üyesi, Yakın Doğu Üniversitesi adına Rektör Yardımcısı danışmanlık hizmeti verirken, T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı üst düzeyde temsil edilmiş, beş uzmanla da katkı koymuştur. Oturumlar TAE uzman kadrosu tarafından yönetilmiştir. Tarım Dairesi geniş bir teknik kadro ile destek verirken, TÜK ve Tarım Sigortası teknik elemanları da oturumlarda görüş beyan etmişlerdir. Üreticilerin geniş söz hakkı bulduğu oturumlardan yazılı olarak alınan görüşler anında ''TAE BİLGİ İŞLEM MERKEZİ'' tarafından bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Oluşan bilgi veri tabanı % olarak 4

6 önem sırasına göre işlenmiş ve ilgili tablolarda yer almıştır. Çalıştay 91 Bitkisel Tür bazında aşağıda belirtilen başlıklar altında değerlendirilmiştir: 1- Mevcut Durum Değerlendirmesi 2- Ürünle İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerilerinin Tartışılması 3- Ürünle İlgili Hasat Sonrası Muhafaza, İşleme ve Pazarlama Sırasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerilerinin Tartışılması 4- Destekleme Politikaları Önerilerinin Tartışılması 5- Ürünle İlgili Zayıf ve Güçlü Yanların Tespiti ve Değerlendirilmesi 6- Ürünle İlgili Fırsat ve Tehditlerin Tespiti ve Değerlendirilmesi 7- Ürünün Yetiştiriciliğinde Öne Çıkan Bölgelerin ve Yeni Önerilerin Değerlendirilmesi 5

7 ÇALIŞTAY KAPSAMINDA GÖRÜŞÜLEN BAŞLIKLAR 1. TARLA BİTKİLERİ (Moderatör: Dr. Reşat DEĞİRMENCİ) 1.1. TAHILLAR 1.2 YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER 1.3 ENDÜSTRİ BİTKİLERİ 1.4 YEM BİTKİLERİ 2. BAHÇE BİTKİLERİ 2.1 SEBZE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir. Müh. Hüseyin KARANFİLOĞLU, Zir. Müh. Adnan HACIKÜÇÜK) ENGİNAR YAPRAĞI YENEN SEBZELER MEYVESİ YENEN SEBZELER BAKLAGİL SEBZELERİ SOĞANSI, YUMRU VE KÖK SEBZELER DİĞER SEBZELER 2.2 MEYVE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir.Yük.Müh. Yeşim Rehber DİKKAYA, Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR) TURUNÇGİLLER SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVELER SERT KABUKLU MEYVELER YUMUŞAK ÇEKİRDEKLİ MEYVELER ÜZÜM VE ÜZÜMSÜ MEYVELER SUPTROPİK MEYVELER 3. SÜS BİTKİLERİ (Moderatör: Peyzaj Mimarı Tuba AKERZURUMLU, Zir.Yük.Müh. Konce BAYDAR) 4. GENEL DEĞERLENDİRME (Moderatör: Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU(TAE Müdür)) 6

8 Çalıştay oturumlarından elde edilen sonuçlar ''ORTAK AKIL ARAMA'' yöntemi ile, 20 Aralık 2012 tarihinde gerçekleşen tek oturumda değerlendirilmiştir. Oturumda ''STRATEJİLER'' ile kısa, orta ve uzun vadedeki hedefler ele alınmıştır. Çalıştay 99 Bitkisel Türle ilgili problemlerin ortaya konmasında verimli olmuştur. Saptanan problemleri çözmek için her bir problemle ilgili çözüm önerileri oluşturulmuştur. Çözüm önerilerinin eylem planları ile desteklenerek hedefe ulaşmada yol haritası belirlenen çalıştayda, ayrıca genel ''TARIM STRATEJİLERİ'' de oluşturulmuştur. Çalıştayın gerçekleşmesinde emeği geçen kurum, kuruluş, üniversite temsilcilerine ve fikirleriyle katkıda bulunan tüm katılımcılara Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak teşekkür ederiz. I- ÇALIŞTAYIN AMACI, YÖNTEMİ VE AKIŞ PLANI ''KKTC Bitkisel Üretim Çalıştayı''nın amacı: 2014 yılında hayata geçirilmesi hedeflenen ''KKTC BİTKİSEL ÜRETİM MASTER PLANI''na temel görüş oluşturmaktır. Master Plan'ın amacını olustururken, bitkisel üretimde mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerilerini, hasat sırasında, sonrasında ve muhafaza ile pazarlamada, destekleme politikalarında, bitki deseni planlanmasında ve KKTC tarımının hedefleri doğrultusunda üç farklı oturumda,99 bitkisel türde görüş alış verişinde bulunulmuştur. Sonuçlar ''Ortak Akıl Arama'' yöntemi ile tartışmaya açılmış ve değerlendirilmiştir. Çalıştay Katılımcıları: KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarım Dairesi, Toprak Ürünleri Kurumu, Tarım Sigortası, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, T.C. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı, Lefke Avrupa Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, Üretici Birlikleri temsilcileri ve üreticiler, Sanayi Odası, Ticaret Odası ve ilgili katılımcılarla toplam 204 kişilik davetliden oluşmuştur. Çalıştay katılımcıların aktif katılımı ile yazılı bilgi ve belge üretmeye yönelik olarak ortak akıl arama çalıştayı anlayışı ile düzenlenmiştir. Bu anlayış ortak akıl yaratmayı amaçlayan bir planlama metodolojisidir. -Mevcut durum fotoğrafı -Problemlerin çözümleri -Bireysel atak -Tetikleyici değişmeler -Avantaj ve dezavantajlar 7

9 -Yapılması gerekenler (Eylem Planları) -Yol haritası -Nereden başlamalıyız; başlıkları, bu metodolojinin ana başlıklarını oluşturmaktadır. Çalıştayın ilk günü açılış konuşmaları aşağıdaki sıra ile yapılmıştır; -Sn. Zir.Yük.Müh. Ercan AKERZURUMLU KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü. -Sn. Prof. Dr. Ayzin KÜDEN Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi KKTC Komisyon Başkanı - Sn. Prof. Dr. İ. Halil ELEKÇİOĞLU Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı - Sn. Prof. Dr. Kazım ABAK Lefke Avrupa Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı - Sn. Dr. Ahmet YÜCER T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı Temsilcisi - Sn. Ali Çetin AMCAOĞLU KKTC Tarım Ve Doğal Kaynaklar Bakanı - Sn. İrsen KÜÇÜK - KKTC Başbakanı Çalıştay Akış Planı: (Kroki) 8

10 1. K.K.T.C TARIMININ BİTKİSEL ÜRETİM KISMINDA MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ Çalıştay oturumları 99 Bitkisel tür bazında düzenlenen toplantılardan oluşmuştur. Tür bazında ele alınan toplantılarda birinci aşama olarak, TAE teknik personeli tarafından bir buçuk yıllık çalışma sonucunda ortaya konan mevcut durumlar ifade edilmiş, tartışma yaratılmış ve ''Ortak Akıl Arama'' metodu ile tüm oturumlar başarı ile tamamlanmıştır. 2.K.K.T.C. TARIMININ BİTKİSEL ÜRETİM KISMINDA YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Çalıştay oturumlarında, bitkisel türler bazında düzenlenen toplantılarda ikinci tartışma maddesi ''Sorunlar ve Çözüm Önerileri'' olmuştur. İlgili tür hakkında katılımcı görüşleri, yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri olarak tartışılmış ve belirtilen sorunlar ve üretilen çözüm önerileri yazılı olarak katılımcılardan toplanarak ''TAE Bilgi İşlem Merkezi'' tarafından önem sırasına göre kayda alınmıştır. Çalışma Çözüm önerilerine yönelik hazırlanacak eylem planları ile desteklenecektir. 3. ÜRÜNLE İLGİLİ HASAT SONRASI MUHAFAZA, İŞLEME ve PAZARLAMA SIRASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Oturumların üçüncü bölümünde üretimden sonra yaşanan sıkıntılar, mevcut durum ve ihtiyaçlar, işleme konularındaki yetersiz ve eksik alt yapı imkanları ile etkin bir pazarlama için yapılması gerekenler değerlendirilerek, tüm görüşler kayıtlara alınmış ve eylem planları ile destekleme programının 2013 sonuna kadar hazırlanması ve 2014 ocak ayında hayata geçmesi planlanmıştır. 4. DESTEKLEME POLİTİKASI ÖNERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Üretimin arz-talep ilişkileri ve piyasa talepleri ile rekabet şanslarımızın değerlendirilerek, pazarın öngördüğü şartların yerine getirilmesi şartı ile üreticimizi bu noktaya nasıl teşvik edebileceğimiz konularının tartışıldığı oturumlarda kalite ve belirli standartların mutlaka yakalanması hedeflenmiştir. Bu yönde desteklemelere olan ihtiyaç ortaya konmuş ve destekleme politikalarının bu bağlamada gözden geçirilmesi gerekliliği kanısına varılmıştır. 5. ÜRÜNÜN ZAYIF VE GÜÇLÜ YANLARI Bitkisel Üretimde KKTC koşulları dikkate alınarak zayıf ve güçlü yönler belirlenmiştir. 6. ÜRÜNLE İLGİLİ FIRSAT VE TEHDİTLER Bitkisel Üretimde KKTC koşulları yanında dış çevre etki ve tepkileri,mevcut durumları ve rekabet olanakları değerlendirilmiştir. 9

11 7. İLGİLİ ÜRÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ ÖNERİLEN BÖLGELER VE DEĞERLENDİRME KKTC Bitkisel Üretiminde Kısa Vade hedeflerinden biri olan ''BİTKİ DESENİ PLANLANMASI'' çalışmaları katılımcılara aktarılmış, üreticilerimizin mevcut alışkanlıkları ile önerileri tartışmaya açılmıştır. KKTC Detaylı Toprak Etüt ve Haritalama Projesi çerçevesinde yapılacak çalışmalar ülkede bilinçli ve planlı bir üretim imkanı sağlayacaktır. Yedi ana başlık altında yapılan değerlendirmeler ''TAE BİLGİ İŞLEM MERKEZİ'' tarafından kayda alınmıştır. Belirlenen hedeflere ulaşmak için Haziran-Aralık 2013 tarihleri arasında eylem planlarının hazırlanması hedeflenmiştir. ÇALIŞTAY RAPORLARI 1. TARLA BİTKİLERİ( Moderatör: Dr. Reşat DEĞİRMENCİ) TAHILLAR(Buğday, Arpa, Yulaf) MEVCUT DURUM RAPORLARI(TAHILLAR) BUĞDAY Ülkemizde, her yıl yaklaşık dönümlük alanda buğday yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık dönümlük alanı Makarnalık, dönümlük alanı ise Ekmeklik olarak yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 8500 ton bir dane ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %34 ile İskele bölgesinde yapılmış olup bunu Lefkoşa ve Gazimağusa takip etmiştir. En az üretim ise %1 oranında Güzelyurt bölgesinde yapılmıştır. Yıllık ortalama bin ton Buğday da ithal edilmekte olup, 2006 yılından itibaren yıllık 3-10 bin ton civarlarında Buğday ihraç edilmektedir. ARPA Arpa ülkemizde, üretimi en geniş alanda yapılan ürün olup her yıl karşımıza çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık dönümlük alanda Arpa yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık dönümlük alanı dane elde etmek amacıyla, dönümlük alanı ise hasıl elde etmek amacıyla yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık ton dane ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %43 ile Gazimağusa bölgesinde yapılmış, bunu Lefkoşa ve İskele takip etmiştir. En az üretim ise %7 oranında Güzelyurt bölgesinde yapılmıştır. Her yıl 100 bin tonlara varan Arpa ülkemize yemlik ve tohumluk olarak ithal edilmekte olup 2003 yılında 6 bin ton civarlarında Arpa ihraç edilmiştir. 10

12 YULAF Yulaf her yıl yaklaşık 5100 dönümlük bir alanda yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 4700 dönümlük alanı dane elde etmek amacıyla, 400 dönümlük alanı ise hasıl elde etmek amacıyla yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık 295 ton dane ürünü elde edilmektedir verilerine göre üretimin %94'ü İskele bölgesinde yapılmakta, bunu %6 ile Lefkoşa takip etmektedir yılları arasında değişen miktarlarda yulaf ithal edilmiştir. MISIR Ülkemizde sulama suyunun kısıtlı olması sebebiyle sınırlı alanda yetiştirilen Mısır, çoğunlukla insan tüketimi amacıyla yetiştirilmekte olup son yıllarda silaj yapmak amacıyla da yetiştirilmektedir. Her yıl değişen oranlarda dane mısır hayvan beslenmesi amacıyla yurt dışından ithal edilmekte olup ülkenin suya kavuşması ile ekim alanlarının artırılması, ülkedeki hayvan yemi açığının kapatılması açısından büyük katkı sağlayacaktır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(TAHILLAR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 11

13 12

14 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) 13

15 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 14

16 15

17 16

18 1.2- YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER (Nohut, Mercimek, Bakla, Fasulye, Börülce, Bezelye ) MEVCUT DURUM RAPORLARI(YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER) NOHUT Ülkemizde, 2007 yılına kadar, her yıl yaklaşık dönümlük bir alanda Nohut yetiştirilmiş ve ortalama 200 ton kadar dane ürünü bu alandan elde edilmiştir yılından sonra ise üretiminden vazgeçilmiştir. Yıllık olarak ortalama 300 ton nohut Türkiye'den ithal edilmektedir. MERCİMEK Ülkemizde, 90lı yılların başında yaklaşık 250 dönüm olan mercimek üretimi, giderek azalmış ve 2002 yılında üretimden vazgeçilmiştir. 750 tona varan bir miktar her yıl Türkiye'den ithal edilmektedir. BAKLA Ülkemizde, her yıl yaklaşık 520 dönümlük bir alanda Bakla yetiştirilmekte ve bu alandan 65 ton kuru bakla ve 580 ton taze bakla ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %77 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %10 ile Gazimağusa takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. Yıllık ton civarında bir ürün de Türkiye'den ithal edilmektedir. FASULYE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 600 dönümlük bir alanda Fasulye yetiştirilmekte ve bu alandan 100 ton kuru Fasulye ve 680 ton taze Fasulye ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %78 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %10 ile Girne takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. Yıllık ton civarında bir miktar her yıl Türkiye'den ithal edilmektedir. BÖRÜLCE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 590 dönümlük bir alanda Börülce yetiştirilmekte ve bu alandan 78 ton kuru börülce ve 680 ton kadar taze börülce ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %45 ile Güzelyurt bölgesinde yapılmış, bunu %17 ile Gazimağusa ve Girne takip etmiştir. En az üretim ise %6 ile Lefkoşa'da yapılmaktadır. Her yıl ton arasında bir ürün Türkiye'den ithal edilmekte, belli yıllarda da 25 ton'a varan bir ürün de ihraç edilmektedir. 17

19 BEZELYE Ülkemizde, her yıl yaklaşık 300 dönümlük alanda Bezelye yetiştirilmekte ve bu alandan 325 ton ürün elde edilmektedir verilerine göre yetiştiriciliğin tamamı Güzelyurt bölgesinde yapılmaktadır. Her yıl ton arasında bir ürün Türkiye'den ithal edilmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(YEMEKLİK DANE BAKLAGİLLER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 18

20 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 19

21 20

22 Form 7.2: KKTC Tarımını nerede görmek istiyorsunuz? 1.3- ENDÜSTRİ BİTKİLERİ YAĞ BİTKİLERİ (Ayçiçeği, Soya, Kolza, Aspir, Yerfıstığı) MEVCUT DURUM YAĞ BİTKİLERİ(Ayçiçeği, Soya, Kolza, Aspir, Yerfıstığı) Yağ kalitesi yüksek olan bu bitkilerin çok çeşitli kullanım alanları sebebiyle (Yemeklik yağ, çerezlik, hayvan yemi, biodizel yakıt vs.) suyun ülkeye gelmesiyle ekiminin yaygınlaşması ve dışa bağımlılığın azalması beklenmektedir YUMRU BİTKİLER (PATATES) MEVCUT DURUM PATATES Patates ülkemizde en çok ihraç edilen 2. ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık 6600 dönümlük bir alanda Patates yetiştirilmektedir. Bunun yaklaşık 3300 dönümlük alanı İlkbahar Patatesi olarak, 3300 dönümlük alanı ise Sonbahar Patatesi olarak yetiştirilmektedir. Üretim alanlarından yaklaşık ton İlkbahar Patatesi ürünü ve 8500 ton kadar Sonbahar Patatesi ürünü elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %44 ile Güzelyurt'ta yapılmış, bunu %31 ile Gazimağusa takip etmiştir. Lefkoşa ve Girne'de ise üretim yapılmamıştır. Yıllık ortalama ton Patates tohumluk ve donmuş patates olarak ithal edilmekte, ton Patates de cips ve patates olarak ihraç edilmektedir. 21

23 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(PATATES) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 22

24 23

25 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) 24

26 25

27 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 26

28 27

29 28

30 29

31 1.5- YEM BİTKİLERİ Baklagil Yem Bitkileri( Yonca, Üçgüller, Fiğ, Luvana, Favetta) Buğdaygil Yem Bitkileri( İtalyan çimi, Sorghum, Sudan otu) MEVCUT DURUM RAPORLARI (YEM BİTKİLERİ) YONCA Ülkemizde, her yıl yaklaşık 584 dönümlük alanda Yonca yetiştirilmekte ve bu alandan 2550 ton yeşil ot karşılığı bir verim alınmaktadır verilerine göre en fazla yetiştiricilik %47 ile Lefkoşa bölgesinde yapılırken bunu %28 ile Gazimağusa takip etmiş ve İskele bölgesinde de üretim yapılmamıştır. FİĞ Ülkemizde, her yıl yaklaşık 7600 dönümlük alanda Fiğ yetiştirilmekte ve bu alanların çoğunda fiğ biçilmek suretiyle, yeşil olarak değerlendirilirken, 4400 ton dane ürünü de bu alanlardan elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %42 ile Gazimağusa bölgesinde yapılmış, bunu %34 ile Girne takip etmiştir. Lefkoşa'da ise üretim yapılmamaktadır. ADİ MÜRDÜMÜK (Favetta) Ülkemizde her yıl yaklaşık 5800 dönümlük alanda Adi Mürdümük yetiştirilmekte ve bu alanların bazılarında Adi Mürdümük biçilmek suretiyle, yeşil olarak değerlendirilirken, 452 ton dane ürünü bu alanlardan elde edilmektedir verilerine göre en fazla yetiştiricilik %92 ile İskele bölgesinde yapılırken, Lefkoşa ve Gazimağusa'da üretim yapılmamıştır. KIBRIS MÜRDÜMÜĞÜ (Luvana) Çoğunlukla sürgünleri insan beslenmesi amacıyla kullanılan Kıbrıs Mürdümüğü, aynı zamanda önemli bir hayvan yemidir. Sulanabilecek alanlarda ekiminin yaygınlaşması beklenmektedir. İTALYAN ÇİMİ, SORGUM, SUDANOTU Hayvan beslenmesi amacıyla gerek yeşil ot, gerek silaj olarak önemli besin değerine sahip bu buğdaygiller ülkemizde sınırlı alanda yetiştirilmekte olup suyun ülkeye gelmesiyle ekiminin yaygınlaşması beklenmektedir. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ(YEM BİTKİLERİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 30

32 31

33 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) oluşturulmalıdır 32

34 Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) 33

35 34

36 35

37 2. BAHÇE BİTKİLERİ 2.1- SEBZE ÜRETİMİ (Moderatör: Zir.Müh. Hüseyin KARANFİLOĞLU, Zir.Müh.Adnan HACIKÜÇÜK) ENGİNAR MEVCUT DURUM RAPORU (ENGİNAR) ENGİNAR Enginar, KKTC'de narenciye ve patatesten sonra en önemli ihraç ürünüdür. Enginar bir serin iklim sebzesi olup, sonbahar ve kış aylarında gelişip büyür ve ürün verir. Yaz aylarında dinlenmeye girer. İlk uyandırma sulaması Ağustos-Eylül aylarında yapılır, Aralık-Ocak aylarında ilk ürünler alınır. Bu uygulama enginarın erkenciliği bakımından önemli bir avantaj yaratır ve ihraç ürünü olarak öne çıkmasını sağlar. Ülkenin iklim şartları enginar üretimi için son derece uygundur. Buna rağmen bazı yıllar don zararının yaşanması, üretimde erkenciliğin vermiş olduğu avantajdan faydalanmamızı kısıtlamaktadır.enginar üretim alanı 2001 yılında 292 dönümden, 2011 yılında 2399 dönüme ulaşmıştır. Gazimağusa'da 1227 dönüm, Güzelyurt'da 907 dönüm, Lefkoşa'da 140 dönüm, İskele'de 122 dönüm ve Girne'de 3 dönüm üretim alanına sahiptir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 2001 yılında 1206 ton iken 2011 yılında 5888 tona ulaşmıştır. Gazimağusa'da 3573 ton, Güzelyurt'ta 1459 ton, İskele'de 427 ton, Lefkoşa'da 420 ton ve Girne'de 9 ton üretim yapılmıştır. Üretim alanının %51,1'i Gazimağusa, %37,8'i Güzelyurt, %5,8'i Lefkoşa, %0,1'i Girne ve %5,1'ini İskele oluşturmaktadır. İhracat verilerine bakacak olursak 2001'de 30 ton, 2002'de 200 ton, 2003'te 473 ton, 2004'te 1085 ton, 2005'te 1279 ton, 2006'da 1825 ton, 2007'de 2005 ton, 2008'de 1901 ton, 2009'da 2456 ton, 2010'da 3832 ton ve 2011'de 5888 ton ihracat yapılmıştır. ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ( ENGİNAR) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 36

38 37

39 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme politikaları) 38

40 Form 5: Zayıf ve güçlü yanlar Form 6: Ürünün Avantaj (fırsat) ve dezavantajları (tehdit) 39

41 Form 7.1: Ürünün yetiştirilmesi önerilen bölgeler YAPRAĞI YENEN SEBZELER (Ispanak, Kereviz, Kolyandro Luvana, Marul Maydonoz, Molohiya, Pazı,Pırasa, Sarma Lahana) MEVCUT DURUM RAPORLARI (YAPRAĞI YENEN SEBZELER) ISPANAK Ispanak üretim alanı olarak, ortalama 257 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 117 dönüm, Lefkoşa'da 66 dönüm, Gazimağusa'da 58 dönüm, Girne'de 14 dönüm ve İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 469 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 185 ton, Gazimağusa'da 119 ton, Lefkoşa'da 134 ton, Girne'de 26 ton ve İskele'de 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %47'sini Güzelyurt, %23'ünü Lefkoşa, %23'ünü Gazimağusa ve %6'sını Girne oluşturmaktadır. KEREVİZ Kereviz üretim alanı olarak, ortalama 105 dönüm arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 65 dönüm, Güzelyurt'ta 29 dönüm, İskele'de 8 dönüm, Girne'de 3 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 622 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 153 ton, Gazimağusa'da 417 ton, İskele'de 37 ton ve Girne'de 14 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %57'sini Gazimağusa, %30'unu Güzelyurt, %10'unu İskele ve %4'ünü Girne oluşturmaktadır. 40

42 KOLYANDRO Kolyandro üretim alanı olarak, ortalama 86 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'da 24 dönüm, Gazimağusa'da 31 dönüm, Girne'de 2 dönüm, Lefkoşa'da 27 dönüm ve İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 152 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 39 ton, Gazimağusa'da 73 ton, Girne'de 4 ton, Lefkoşa'da 33 ton ve İskele'de 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %30'unu Güzelyurt, %38'ini Gazimağusa, %27'sini Lefkoşa, %2'sini Girne ve %3'ünü İskele oluşturmaktadır. LUVANA Luvana üretim alanı olarak, ortalama 5 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 4 dönüm, Gazimağusa'da 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 11 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 7 ton, Gazimağusa'da 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %79,5'ini Güzelyurt ve %20,5'ini Gazimağusa oluşturmaktadır. MARUL Marul üretim alanı olarak, ortalama 470 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 258 dönüm, Gazimağusa'da 98 dönüm, Girne'de 53 dönüm, Lefkoşa'da 44 dönüm ve İskele'de 17 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1008 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 508 ton, Gazimağusa'da 241 ton, Girne'de 124 ton, Lefkoşa'da 96 ton ve İskele'de 39 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %55'ini Güzelyurt, %21'ini Gazimağusa, % 10'unu Lefkoşa, %10 'unu Girne ve %3'ünü İskele oluşturmaktadır. MAYDANOZ Maydanoz üretim alanı olarak, ortalama 58 dönüm arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 14 dönüm, Güzelyurt'ta 21 dönüm, Lefkoşa'da 12 dönüm, İskele'de 3 dönüm, Girne'de 7 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 74 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 26 ton, Gazimağusa'da 17 ton, Lefkoşa'da 15 ton, İskele'de 5 ton ve Girne'de 10 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %37'sini Güzelyurt, %25'ini Gazimağusa, %17'sini Lefkoşa, %14'ünü Girne ve %7'sini İskele oluşturmaktadır. MOLOHİYA Molohiya üretim alanı olarak, ortalama 228 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 97 dönüm, Lefkoşa'da 86 dönüm, Gazimağusa'da 37 dönüm, İskele'de 6 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 463 ton ortalamaya 41

43 sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'a 203 dönüm, Lefkoşa'da 175 dönüm, Gazimağusa'da 68 dönüm, İskele'de 12 dönüm ve Girne'de 5 dönüm ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarının dağılımına baktığımızda, %43'ünü Güzelyurt, %37'sini Lefkoşa, %16'sını Gazimağusa, %3'ünü İskele ve %1'ini Girne oluşturmaktadır. PAZI Pazı üretim alanı olarak, ortalama 37 dönüm arazi kullanılmaktadır. Lefkoşa'da 16 dönüm, Güzelyurt'ta 13 dönüm, Gazimağusa'da 6 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 82 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Lefkoşa'da 39 ton, Güzelyurt'ta 24 ton, Gazimağusa'da 14 ton ve Girne'de 5 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %37'sini Güzelyurt, %35'ini Lefkoşa, %19'unu Gazimağusa ve %8'ini Girne oluşturmaktadır. PIRASA Pırasa üretim alanı olarak, ortalama 117 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 88 dönüm, Lefkoşa'da 14 dönüm, Gazimağusa'da 12 dönüm ve Girne'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 231 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 153 ton, Gazimağusa'da 46 ton, Lefkoşa'da 29 ton ve Girne'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %74'ünü Güzelyurt, %11'ini Lefkoşa, %12'sini Gazimağusa ve %2'sini Girne oluşturmaktadır. SARMA LAHANA Sarma lahana üretim alanı olarak, ortalama 412 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 223 dönüm, Gazimağusa'da 78 dönüm, Girne'de 48 dönüm, İskele'de 34 dönüm ve Lefkoşa'da 29 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1206 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 588 ton, Gazimağusa'da 276 ton, Girne'de 149 ton, İskele'de 106 ton ve Lefkoşa'da 88 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %54'ünü Güzelyurt, %18'ini Gazimağusa, %12'sini Girne, %8'ini İskele ve %7'sini Lefkoşa oluşturmaktadır. 42

44 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (YAPRAĞI YENEN SEBZELER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 43

45 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunlar ve çözüm önerileri) Form 4: Destekleme Politikaları (Ürünle ilgili önerilen destekleme yöntemleri) Form 5: Zayıf ve güçlü yanlar 44

46 45

47 MEYVESI YENEN SEBZELER( Domates, Hıyar, Patlıcan, Bamya, Biber, Kabak, Kavun, Karpuz, ) MEVCUT DURUM RAPORLARI(MEYVESİ YENEN SEBZELER) DOMATES Tarla üretim alanı olarak ortalama 1096 dönüm arazi kullanılmaktadır. Girne'de 529 dönüm, Güzelyurt'ta 405 dönüm, Lefkoşa'da 96, İskele'de 34 ve Gazimağusa'da 33 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 4100 ton ortalamaya sahiptir yıllarının ortalamasına göre Girne'de 2217 ton, Güzelyurt'ta 1261 ton, Lefkoşa'da 357 ton, İskele'de 148 ton ve Gazimağusa'da 117 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 48'ini Girne, %37'sini Güzelyurt, %9'unu Lefkoşa, %3'ünü İskele ve Gazimağusa oluşturmaktadır. Sera üretim alanı olarak ortalama 383 dekar arazi kullanılmaktadır yıllarının verilerine göre Gazimağusa'da 238 dekar, Güzelyurt'ta 69 dekar, Girne'de 45 dekar, İskele'de 15 dekar ve Lefkoşa'da 13 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 3064 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1896 ton, Güzelyurt'ta 510 ton, Girne'de 466 ton, Lefkoşa'da 123 ton ve İskele'de 69 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %60'ını Gazimağusa, %17'sini Güzelyurt, %16'sını Girne, %4'ünü Lefkoşa ve %2'sini İskele oluşturmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama m² arazi kullanılmaktadır. Girne'de 8277 m², Güzelyurt'ta 4091 m², Gazimağusa'da 1545 m², İskele'de 300 m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 74 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 45 ton, Güzelyurt'ta 20 ton, Gazimağusa'da 8 ton ve İskele'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne'de %58,2, Güzelyurt'ta %28,8, Gazimağusa'da %10,9 ve İskele'de %2,1 oluşturmaktadır.açık ve kapalı domates üretim alanlarında ortalama olarak 7238 ton ürün elde edilmektedir.domates bu kadar yoğun üretilmesine rağmen belli dönemlerde üretim miktarı yetersiz kalmakta ve domates ithalatına ihtiyaç duyulmaktadır. Yıllar itibari ile 2003'de 374 ton, 2004'de 738 ton, 2005'de 247 ton, 2006'da 354 ton, 2007'de 361 ton, 2008'de 621 ton, 2009'da 775 ton, 2010'da 1927 ton ve 2011 yılında 1523 ton ithalat yapılmıştır.üretim fazlası olduğu dönemlerde toplam ürün miktarının bir kısmı ihraç edilmektedir. Yıllar itibari ile 2009 yılında 115 ton ve 2010 yılında 158 ton Güney Kıbrıs'a, 2011 yılında 19 ton Türkiye'ye ihracat yapılmıştır.domates'te yıllara göre üretim miktarlarını incelediğimiz zaman 2001 yılında açık ve kapalı alanlarda toplam 8256 ton üretim yapılmakta olduğunu ve 2004 yılına kadar bu üretim miktarının düzenli olarak devam ettiğini görmekteyiz. 2004'ten sonraki yıllarda ise üretim miktarında ton azalma olduğu saptanmıştır.2005 yılında 247 ton ithalat yapılırken 2010 yılında bu rakam 1927 tona ulaşmıştır yılından sonra üretim miktarındaki azalışın yerini yapılan ithalat almıştır. 46

48 HIYAR Tarla üretim alanı olarak ortalama 299 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 114 dönüm, Girne'de 58 dönüm, İskele'de 27 dönüm, Gazimağusa'da 7 dönüm ve Lefkoşa'da 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 698 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 460 ton, Girne'de 102 ton,, İskele'de 69 ton, Lefkoşa'da 38 ton ve Gazimağusa'da 32 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 69'u Güzelyurt, %14'ü Girne, %9'u İskele, %4'ünü Gazimağusa ve Lefkoşa oluşturmaktadır.sera üretim alanı olarak ortalama 234,7 dekar arazi kullanılmaktadır yıllarının verilerine göre Gazimağusa'da 138,2 dekar, Güzelyurt'ta 54,4 dekar, Girne'de 29,3 dekar, İskele'de 5,8 dekar ve Lefkoşa'da 6,8 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1842 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1168 ton, Güzelyurt'ta 326 ton, Girne'de 259 ton, Lefkoşa'da 57 ton ve İskele'de 33 ton ortalama üretim yapmaktadır. Sera üretim alanının %58'ini Gazimağusa, %23'ünü Güzelyurt, %13'ünü Girne, %3'ünü Lefkoşa ve İskele oluşturmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 6500 m², Girne'de 3880 m², Gazimağusa'da ve İskele'de 260 m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 52 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 19,5 ton, Güzelyurt'ta 31,2 ton, İskele'de 1,3 ton, Gazimağusa'da 0,3 ortalama üretim yapmaktadır. Girne %33, Güzelyurt %63, Gazimağusa ve İskele %2'sini oluşturmaktadır.açık ve kapalı hıyar üretim alanlarından ortalama 2592 ton ürün elde edilmektedir.ithalat verilerine bakıldığında 2003'de 16 ton, 2004'de 157 ton, 2005'de 176 ton, 2006'da 137 ton, 2007'de 207 ton, 2008'de 271 ton, 2009'da 23 ton, 2010'da 169 ton ürün ithal edildiği görülmektedir.2009 yılında 48 ton ve 2010'da 59 ton Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. PATLICAN Tarla üretim alanı olarak ortalama 299 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 191 dönüm, Girne'de 59 dönüm, İskele'de 19 dönüm, Gazimağusa'da 14 dönüm ve Lefkoşa'da 15 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplamı 1036 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 627 ton, Girne'de 230 ton, İskele'de 83 ton, Lefkoşa'da 44 ton ve Gazimağusa'da 52 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 61'ini Güzelyurt, %21'ini Girne, %7'sini İskele, %5'ini Gazimağusa ve Lefkoşa oluşturmaktadır.sera üretim alanı olarak ortalama 31,5 dekar arazi kullanılmaktadır yıllarının verilerine göre Girne'de 12,8 dekar, Gazimağusa'da 9,3 dekar, Güzelyurt'ta 5,9 dekar ve Lefkoşa'da 3,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 187 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 43 ton, Güzelyurt'ta 24 ton, Girne'de 98 ton, Lefkoşa'da 22 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %41'ini Girne, %33'ünü Gazimağusa, %16'sını Güzelyurt, %10'unu Lefkoşa oluşturmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 8.214m², Girne 2.282m², Gazimağusa'da m² 47

49 alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 125 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 11 ton, Güzelyurt'ta 32 ton, Gazimağusa'da 81 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne %11'ini, Güzelyurt %49'unu, Gazimağusa %40'ını oluşturmaktadır.açık ve kapalı patlıcan üretim alanlarından ortalama ton ürün elde edilmektedir.ithalat verilerine bakıldığında 2003'de 97 ton, 2004'de 98 ton, 2005'de 144 ton, 2006'da 118 ton, 2007'de 90 ton, 2008'de 112 ton, ton, 2010'da 54 ton, 2011'de 28,5 ton ithal edilmiştir.2009 yılında 3 ton ve 2010 yılında 3 ton olmak üzere Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. BAMYA Bamya üretim alanı olarak ortalama 173 dönüm arazi kullanılmaktadır yılları verilerinin ortalamalarına göre Güzelyurt'ta 120 dönüm, Gazimağusa'da 22 dönüm, Girne'de 15 dönüm, İskele'de 9 dönüm ve Lefkoşa'da 8 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 331 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 177 ton, İskele'de 74 ton, Gazimağusa'da 53 ton, Girne'de 23 ton ve Lefkoşa'da 4 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanı olarak Güzelyurt % 69'unu, Gazimağusa % 13'ünü, Girne % 9'unu, İskele % 5'ini ve Lefkoşa % 4'ünü oluşturmaktadır. İthalat verilerine bakacak olursak 2005'te 23 ton, 2006'da 20 ton, 2007'de 27 ton, 2008'de 21 ton, 2009'da 49 ton, 2010'da 12 ton ve 2011'de 44 ton bamya dondurulmuş olarak ithal edilmiştir. BİBER Tarla üretim alanı olarak ortalama 249 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 170 dönüm, Girne'de 54 dönüm, Gazimağusa'da 15 dönüm ve Lefkoşa'da 8 dönüm, İskele'de 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 660 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 444 ton, Girne'de 148 ton, Lefkoşa'da 19 ton Gazimağusa'da 45 ton, İskele'de 7 ton ortalama üretim yapmaktadır. Üretim alanının % 67'sini Güzelyurt, %23'ünü Girne, %7'sini Gazimağusa, %2'sini Lefkoşa ve %1'ini İskele oluşturmaktadır.sera üretim alanı olarak ortalama 30 dekar arazi kullanılmaktadır yıllarının verilerine göre Girne'de 5,5 dekar, Gazimağusa'da 20 dekar, Güzelyurt'ta 1,8 dekar ve Lefkoşa'da 3,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 115 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 67 ton, Güzelyurt'ta 6 ton, Girne'de 27 ton, Lefkoşa'da 15 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %18'ini Girne, %60'ını Gazimağusa, %11'ini Güzelyurt ve Lefkoşa oluşturmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama m² arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 1.840m², Girne'de 4.380m², Gazimağusa'da 9.828m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 46 ton ortalamaya sahiptir. Girne' de 14 ton, Güzelyurt 'ta 4 ton, Gazimağusa' da 27 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Girne %49'unu, Güzelyurt %19'unu, Gazimağusa %32'sini oluşturmaktadır.açık ve kapalı biber üretim alanlarından ortalama 821 ton ürün elde edilmektedir.ithalat verilerine bakıldığında 2003'de 36 ton, 2004'de 171 ton, 2005'de 146 ton, 2006'da 126 ton, 2007'de 255 ton, 2008'de 266 ton, ton, 2010'da 199 ton, 2011'de 229 ton ithalat yapılmıştır. 48

50 KABAK Tarla üretim alanı olarak ortalama 212 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 144 dönüm, Girne'de 28 dönüm, Gazimağusa'da 14 dönüm ve Lefkoşa'da 26 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamasıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 498 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 317 ton, Girne'de 72 ton, Lefkoşa'da 69 ton Gazimağusa'da 40 ton, ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının % 67'sini Güzelyurt, %13'ünü Girne %7'sini Lefkoşa ve Gazimağusa oluşturmaktadır.sera üretim alanı olarak ortalama 12,6 dekar arazi kullanılmmaktadır yıllarının verilerine göre Girne'de 0,3 dekar, İskele'de 2 dekar, Gazimağusa'da 7,1 dekar, Güzelyurt'ta 2,5 dekar ve Lefkoşa'da 0,6 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 51 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 30 ton, Güzelyurt'ta 12 ton, Girne'de 1 ton, İskele'de 5 ton, Lefkoşa'da 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Sera üretim alanının %28'ini İskele, %34'ünü Gazimağusa, %30'unu Güzelyurt, %3'ünü Girne ve %5'ini Lefkoşa oluşturmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama m² arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da m², Güzelyurt'ta 9.782m², Girne'de 1.509m², İskele'de 659m² alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 181 ton ortalamaya sahiptir. Girne'de 9 ton, Güzelyurt'ta 29 ton, Gazimağusa'da 141 ton, İskele'de 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. İskele %1'ini, Girne %4'ünü, Güzelyurt %17'sini, Gazimağusa %78'ini oluşturmaktadır.açık ve kapalı kabak üretim alanlarından ortalama 730 ton ürün elde edilmektedir.ithalat verilerine bakıldığında 2003'de 29 ton, 2004'de 77 ton, 2005'de 51 ton, 2006'da 100 ton, 2007'de 621 ton, 2008'de 79 ton, ton, 2010'da 38 ton, 2011'de 11,5 ton ithal edilmiştir.2009 yılında 5 ton ve 2010 yılında 2 ton Güney Kıbrıs'a ihracat yapılmıştır. KAVUN Sulu koşullarda kavun üretim alanı olarak ortalama 872 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 291 dönüm, Lefkoşa'da 290 dönüm, Gazimağusa'da 103 dönüm, Girne'de 145 dönüm ve İskele'de 43 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 2647 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 847 ton, Gazimağusa'da 341 ton, Girne'de 497 ton, Lefkoşa'da 809 ton, İskele'de 153 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %33'ünü Güzelyurt, %33'ünü Lefkoşa, %12'sini Gazimağusa, %17'sini Girne ve %5'ini İskele oluşturmaktadır.gönene kavun üretim alanı olarak 361 dönüm arazi kullanılmaktadır. Bunun 293 dönümü İskele, 38 dönümü Girne, 21 dönümü Gazimağusa ve 10 dönümünü Lefkoşa oluşturmaktadır. Elde edilen toplam üretim miktarı 870 ton ortalamaya sahiptir. İskele'de 735 ton, Girne'de 55 ton, Gazimağusa'da 54 ton, Lefkoşa'da 27 49

51 ton üretim yapılmaktadır. İskele %85'ini, Gazimağusa %8'ini, Girne %5'ini ve Lefkoşa % 2'sini oluşturmaktadır.sera üretim alanı olarak ortalama 6,4 dekar arazi mevcuttur. Gazimağusa, Girne ve Lefkoşa'da ortalama 38 ton kavun üretimi yapılmaktadır.tünel üretim alanı olarak ortalama 84 dekar arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 63,4 dekar, Güzelyurt'ta 8,3 dekar, İskele'de 6 dekar, Girne'de 6,3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 358 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 280 ton, Güzelyurt'ta 26 ton, İskele'de 23 ton, Girne'de 30 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Gazimağusa % 75,3'ünü, Güzelyurt %9,8'ini, Girne % 7,5'ini ve İskele % 7,2'sini oluşturmaktadır.toplam kavun üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 3913 ton ortalamaya sahiptir.ithalat verilerine bakılacak olursa 2003'de 17 ton, 2004'de 52 ton, 2005'de 95 ton, 2006'da 42 ton, 2007'de 76 ton, 2008'de 147 ton, 2009'da 73 ton, 2010'da 61 ton ve 2011'de 214 ton kavun ithalatı yapılmıştır. KARPUZ Sulu koşullarda karpuz üretim alanı olarak ortalama 1927 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 943 dönüm, Lefkoşa 'da 317 dönüm, Gazimağusa'da 287 dönüm, Girne'de 259 dönüm ve İskele'de 120 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplamı 7588 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 3528 ton, Gazimağusa'da 1265 ton, Girne'de 1136 ton, Lefkoşa'da 1124 ton, İskele'de 535 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının %48'ini Güzelyurt, %17'sini Lefkoşa, %16'sını Gazimağusa, %13'ünü Girne ve %6'sını İskele oluşturmaktadır. Gönene karpuz üretim alanı olarak 68 dönüm arazi kullanılmaktadır. Bunun 41 dönümü Gazimağusa, 13 dönümü Lefkoşa, 9 dönümü Girne ve 5 dönümünü İskele oluşturmaktadır. Elde edilen toplam üretim miktarı 176 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 107 ton, Lefkoşa'da 41 ton, Girne'de 19 ton ve İskele'de 9 ton üretim yapılmakatadır. Gazimağusa %61'ini, Lefkoşa %19'unu, Girne %13'ünü ve İskele %7'sini oluşturmaktadır. Sera üretim alanı olarak ortalama 3,8 dekar üretim alanı ile sadece Gazimağusa bölgesinde yapılmakta olup ortalama 27 ton ürün alınmaktadır. Tünel üretim alanı olarak ortalama 305 dekar arazi kullanılmaktadır. Gazimağusa'da 266,9 dekar, Güzelyurt'ta 22,5 dekar, İskele'de 13,3 dekar, Girne'de 3 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarını temsil etmektedir. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 1918 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 1722 ton, Güzelyurt'ta 98 ton, İskele'de 78 ton, Girne'de 20 ton ortalama üretim yapılmaktadır. %87,3'ünü Gazimağusa, %7,4'ünü Güzelyurt, %4,4'ünü İskele ve %1'ini Girne oluşturmaktadır. Toplam karpuz üretim alanlarından elde edilen ürürn miktarı 9709 ton ortalamaya sahiptir. İthalat verilerine bakılacak olursa 2003'de 12 ton, 2004'de 108 ton, 2005'de 138 ton, 2006'da 121 ton, 2007'de 209 ton, 2008'de 201 ton, 2009'da 275 ton, 2010'da 292 ton ve 2011'de 376 ton ithalat yapılmıştır.2009 yılında 161 ton, 2010 yılında ise 533 ton ihracat yapılmıştır. Bu ihracatın 539 tonu Güney Kıbrıs'a yapılmıştır. 50

52 ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (MEYVESİ YENEN SEBZELER) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 51

53 52

54 Form 3: Sorunlar ve Çözüm Önerileri ( Ürünle ilgili hasat sonrası muhafaza, işleme, pazarlama konularındaki sorunları ve çözüm önerileri) 53

55 54

56 55

57 56

58 57

59 BAKLAGIL SEBZELERI ( Taze Bakla, Taze Fasulye, Taze Böğrülce, Bezelye) MEVCUT DURUM RAPORLARI (BAKLAGİL SEBZELERİ) TAZE BAKLA Taze bakla üretim alanı olarak ortalama 516 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 346 dönüm, Girne'de 85 dönüm, Gazimağusa'da 48 dönüm, İskele'de 34 dönüm ve Lefkoşa'da 3 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 580 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 422 ton, Gazimağusa'da 72 ton, Girne'de 56 ton, İskele'de 26 ton ve Lefkoşa'da 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının Güzelyurt % 68'ini, Girne % 16'sını, Gazimağusa % 9'unu, İskele % 6'sını ve Lefkoşa % 1'ini oluşturmaktadır. TAZE FASULYE Tarla üretimi olarak taze fasulye üretim alanı ortalama 605 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 489 dönüm, İskele'de 65 dönüm, Girne'de 37 dönüm, Gazimağusa'da 12 dönüm ve Lefkoşa'da 2 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 679 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 507 ton, İskele'de 97 ton, Girne'de 56 ton, Gazimağusa'da 16ton ve Lefkoşa'da 2 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanının Güzelyurt % 79'unu, İskele % 11'ini, Girne % 7'sini, Gazimağusa % 2'sini oluşturmaktadır. Sera üretimi olarak taze fasulye üretim alanı 63 dekar ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 42 dekar, Girne'de 11 dekar, Güzelyurt'ta 8 dekar ve İskele'de 2 dekar alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamasını oluşturmaktadır. Sera üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı 164 ton ortalamaya sahiptir. Gazimağusa'da 106 ton, Girne'de 30 ton, Güzelyurt'ta 24 ton ve İskele'de 5 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Gazimağusa % 62'sini, Girne % 21'ini, Güzelyurt % 14'ünü ve İskele % 2'sini oluşturmaktadır. Tünel üretimi olarak ortalama m2 arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta m2, İskele'de 182m2, Girne'de 91 m2 ve Gazimağusa'da 45 m2 alanda taze fasulye üretimi yapılmaktadır. Üretim ortalama 4 tondur. Bunun 3 tonu Güzelyurt'ta ve geriye kalanı diğer ilçelerde üretilmektedir. BÖĞRÜLCE Böğrülce üretim alanı olarak ortalama 590 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 278 dönüm, Gazimağusa'da 117 dönüm, Girne'de 78 dönüm, İskele'de 48 dönüm ve Lefkoşa'da 70 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 685 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 255 ton, Gazimağusa'da 198 ton, Girne'de 77 ton, İskele'de 88 ton ve Lefkoşa'da 68 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanlarının Güzelyurt % 47'sini, Gazimağusa % 20'sini, Girne % 13'ünü, İskele % 8'ini ve Lefkoşa % 12'sini oluşturmaktadır. 58

60 BEZELYE Bezelye üretim alanı olarak ortalama 303 dönüm arazi kullanılmaktadır. Güzelyurt'ta 288 dönüm, İskele'de 11 dönüm, Gazimağusa'da 3 dönüm ve Girne'de 1 dönüm alanda üretim yapılmaktadır. Bu veriler yıllarının ortalamalarıdır. Üretim alanlarından elde edilen ürün miktarı toplam 326 ton ortalamaya sahiptir yıllarının verilerine göre Güzelyurt'ta 302 ton, İskele'de 17 ton, Gazimağusa'da 5 ton ve Girne'de 3 ton ortalama üretim yapılmaktadır. Üretim alanı olarak Güzelyurt % 95'ini, İskele % 4'ünü ve Gazimağusa % 1'ini oluşturmaktadır ÇALIŞTAY KATILIMCI GÖRÜŞLERİ (BAKLAGİL SEBZELERİ) Form 2: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ürünle ilgili üretiminden hasada kadar olan dönemdeki sorunlar ve çözüm önerileri) 59