NİJERYA FEDERAL CUMHURİYETİ

Transkript

1 NİJERYA FEDERAL CUMHURİYETİ TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Resmi Adı Nijerya Federal Cumhuriyeti Nüfus 133,2 milyon (2003 yılı tahmini) Yüzölçümü km 2 Dil İngilizce (resmi), Hausa, Yoruba, Igbo (Ibo), Fulani Başkent Abuja Bağımsızlik Tarihi 1 Ekim 1960 Devlet Başkanı Olusegun OBASANJO Din Müslüman %50, Hrıstiyan %40, diğer %10 Etnik Yapı Hausa ve Fulani %29, Yoruba %21, Igbo (Ibo) %18, Ijav %10, Kanuri %4, Ibibio %3.5, Tiv %2.5 Doğal Kaynaklar Doğal gaz, petrol, kalay, kolumbit, demir cevheri, kömür, kireç taşı, kurşun, çinko, ekilebilir alan Komşu Ülkelerle Sınırları Benin 773 km, Kamerun 1,690 km, Çad 87 km, Nijer 1,497 km GSYİH (milyar $) (2003) 52,8 Kişi başına milli gelir 387 $ 2003 GSYİH sektörel dağılımı (2003) Tarım ve ormancılık (% 40), İmalat sanayi (% 6), Hizmetler (%14,5), Madencilik (% 32), GSYİH Büyüme Oranı % 10,2 (2003) % Enflasyon (%) (2003) % 13,8 Dış Borç( 2003) 31 milyar $ İşsizlik Oranı (2003) % 10,8 Dış Ticaret Hacmi 44,3 milyar $ İhracat ,4 milyar $ İthalat ,9 milyar $ Para birimi Naria Efektif Döviz Kuru 133 N= 1 $ (2004) Döviz Kuru 132 N= 1 $ (31 Aralık 2004 tarihi itibarıyla) Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar ACP, AfDB, C, ECA, ECOWAS, FAO, G-15, G-19, G- 24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, ISO, ITU, MINURSO, MONUC, NAM, OAU, OIC, OPCW, OPEC, PCA, UN, UNAMSIL, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNIKOM, UNITAR, UNMEE, UNMIBH, UNMIK, UNMOP, UNMOT, UNMOVIC, UNU, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO

2 GENEL EKONOMİK DURUM Nijerya 133,2 milyon nüfusu km 2 yüzölçümü ve sahip olduğu petrol kaynakları ile Afrika kıtasında önemli bir ülke konumundadır. Ülkenin GSYİH sı 2002 yılı rakamlarına göre 43,5 milyar $, 2003 yılında ise 52,8 milyar $ dır lı yılların sonlarında petrol sektörünün ortaya çıkması ve 1970 li yıllarda hızla gelişmesi dövizin aşırı değerlenmesine yol açmış ve geleneksel sanayi ve tarım ürünlerinin üretimini olumsuz yönde etkilemiştir. Bu gelişmeler, önemli ölçüde yatırımlara yol açmasına rağmen, söz konusu ülkedeki önemli problemler, büyük israf ve yüksek oranlı kamudaki düzensizliktir. Ayrıca, petrol fiyatlarının düşmesiyle birlikte, hükümetler iddialı gelişme planlarında da başarısız kalmış, bu durum yüksek borçlanmaya yol açmıştır li yılların başlarında, Nijerya da ekonomik çöküş, yaşam standardında düşme ve borç krizi sözkonusudur. General İbrahim Babangida, ekonomik problemleri çözmek amacıyla, sabit fiyatlı tarım ürünleri borsalarını kaldırmak, dahili petrol sübvansiyonlarında makul indirimler yapmak, dövizde kısmi liberalizasyonlar yapmak ve yeniden bankacılık düzenlemeleri yoluyla uzun vadeli değişiklikleri uygulamaya koymuştur. IMF destekli bu politika değişikliği Nijerya ya borçlarını yeniden yapılandırma imkanı sağlamıştır. Sözkonusu reformlar ve dış kaynaklı mali yardımlar sonucunda ekonomik büyümede ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, 1990 yılında Körfez krizini takiben bütçe açıkları çok büyük boyutlara ulaşmış olup, bütçe açığı GSYİH'nın %10 unun üzerinde seyretmiştir yılları arasında General Sani Adacha döneminde, ulusalcılık akımı çerçevesinde ekonomik politikalar daha fazla içe dönük hale getirilmiştir. Bu dönemde, döviz kuru Amerikan Dolarına belli bir parite ile bağlanmış olup, (1 $ = 21,9 N) faiz oranları %21 e çekilmiştir. Bu dönemde bütçe açıkları yüksek seyretmiştir. Merkez Bankası kanalı ile finanse edilmiştir yılında ithalatta liberalizasyon gerçekleştirilmiştir. Tarife oranlarında önemli ölçüde indirimler yapılmış olup, ticari kısıtlamalar kolaylaştırılmıştır yılı Haziran ayında General Abachas ın ölümünden sonra yerine gelen General Abdulsalami Abubakar daha ileri piyasa reformlarını başlatmıştır. Sözkonusu dönemde, çifte döviz oranlarının kaldırılması, ekonominin yabancı yatırımcılara açılması, dahili petrol piyasasının yeniden düzenlenmesi ve geniş kapsamlı özelleştirme programının başlatılması gibi düzenlemeler yapılmıştır. Başkan Olusegun Obasanjo da piyasa reformlarını sürdürmüştür. Yönetim özel sektör öncülüğünde liberal ve piyasa orijinli ekonomi yaratma arzusunda olduğunu açıklamıştır. Ancak, ekonomi politikası başlı başına piyasa tarafından oluşturulmayıp, yoksulluğun ortadan kaldırılması ihtiyacı ve yerli üretimin artırılmasına da önem verilmiştir. Hükümet 2000 yılının Ağustos ayında IMF ile 1,03 milyar Dolar'lık bir stand by anlaşması yapmıştır. Ancak, bu konuda önemli bir gelişme kaydedilmemiştir. Bu anlaşma Paris Klubünde borçların yeniden yapılanması imkanını yaratmıştır. Ayrıca, dönemlerini kapsayan Nijerya nın ekonomik büyüme ve gelişme programı uygulamaya konulmuştur. IMF ile reformların uygulanması konusunda ilerleme sağlanamamıştır. Ancak, Mr. Obasanjo nun ikinci dönem başkanlığında bu konuda gelişme sağlanması umulmaktadır. IMF Ulusal Ekonomik Yetki Stratejisini (NEEDS) olumlu olarak karşılamış ve 2005 yılı boyunca programı izleme konusunda mutabık kalmıştır. NEEDS şimdiye kadar sürdürülen gelişme programlarından farklı olup, aynı zamanda özelleştirme, liberalizasyon, yeniden

3 yapılandırma ve özellikle elektrik, ulaşım ve su sektörlerinin alt yapısının gelişmesini teşvik etmek yoluyla ekonomi üzerinde federal hükümetin etkisinin azaltılmasını amaçlamıştır. Aynı zamanda bu program, tarım, imalat, madencilik ve turizm gibi sektörlerin kalkınması, küçük ve orta ölçekli müteşebbislere önem verilmesi ve iş imkanlarının yaratılması gibi politikaları da uygulamaya koymuştur. Ekonomik reformların ilerlemesindeki eksiklik, sivil kurallara geçildiğinden beri ülkenin sıkı olmayan mali ve parasal politikalarından kaynaklanmaktadır yılından beri petrol fiyatlarının yüksek olmasına rağmen, hükümet mali açıkları kapatmada başarısız olmuştur yılları arasında bu açıklık GSYİH'nın ortalama %4,7 sine eşittir. Tüm bu dönem boyunca yüksek oranlı harcama temel problem olmuştur. Özelleştirme süreci 1988 yılı Ocak ayında başlamıştır. General Babangida, 95 adet devlete ait şirketin kısmen yada tamamen özelleştirileceğini ilan etmiştir. Sigorta, bankacılıkla ilgili ve sanayi şirketleri dahil olmak üzere, bunların 73 tanesi 1993 yılında özelleştirilmiştir. Nijerya Havayolları, Nijerya Telekomünikasyon (NİTEL), Ulusal Elektrik Enerji Otoritesi (NEPA) gibi, birkaç büyük kamu işletmesi de dahil olmak üzere 22 tane işletme özelleştirilememiştir. Nijerya da özelleştirme ihtilaflı bir konudur yılında sekiz işletmenin özelleştirilmesinden 363 milyon dolar elde edilmiştir. Nijerya ikili bir ekonomik yapı göstermektedir. Bir yanda petrol gelirlerine bağlı modern sektör ile, diğer yanda geleneksel tarım ve ticaret sektörü bulunmaktadır. Sömürge döneminde ülkeye nakit akışı sağlayan tarım ürünlerine önem verilmiş, limanlar, demiryolları ve yollar geliştirilmiş, tüketici malları için bir piyasa oluşturulmuştur. Nijerya nın bağımsız olduğu 1960 yılında tarım GSYİH nın %50 sini oluşturmakta ve ihracat ve kamu gelirlerinin ana kaynağını teşkil etmekteydi. Son yıllarda ise, petrol sektörü federal hükümet gelirlerinin %70-80 ini, ihracat gelirlerinin %90 ını ve GSYİH nın % 32 sini oluşturmaktadır. Tarım ise GSYİH nın yaklaşık %36 sını teşkil etmektedir. Nijerya nın dış ticaretinde petrol önemli bir rol oynamaktadır lerden beri toplam ihracatın %95 ini petrol oluşturmaktadır. Ekonomik büyüme, 1970 lerin başından beri öncelikle Nijerya nın petrol üretimindeki dalgalanmalar ile uluslararası piyalardaki petrol fiyatlarından etkilenmiştir lerin başlarında petrol üretimi, OPEC üyesi olmayan petrol üreticilerinin artmasıyla azalmış olup, Nijerya GSYİH sında büyük bir düşüş yaşamıştır. Büyüme, 1980 lerin ortalarında istikrarlı hale gelmiş, 1988 yılında da, petrol üretim ve fiyatlarının yeniden düzenlenmesi, General Babangida'nın döneminde yapılan ekonomik reformların yararlarının görülmesi (özellikle tarım sektöründe) nedeniyle artmaya başlamıştır ve 1994 yıllarında politik durumun kötüleşmesi, ekonomi politikasının tıkanması ve OPEC'in petrol üretimine kısıtlamalar getirmiş olması nedeniyle, büyüme istikrarlı olarak yavaşlamıştır yılında petrol fiyatlarındaki iyileşmeye rağmen, OPEC in kotaları devam ettirmesi ve seçimlerdeki politik istikrarsızlık GSYİH nın gerçek büyümesinin düşük seviyede kalmasına sebep olmuştur. Bu oran %1 dir. Petrol fiyatlarındaki artışın, petrol üretimini iki katı artırması ve tarım sektöründeki büyümenin önemli bir şekilde düzelmesi sonucunda GSYİH daki büyüme 2003 yılında en yüksek noktaya %10,3 e ulaşmıştır yılları arasındaki GSYİH büyüme oranı ise %4,5 ti yılındaki bu önemli büyüme hemen hemen tüm sektörlerde olmuştur. Esas itibarıyla bu büyüme %23,9 oranında ham petrol üretimindeki artıştan kaynaklanmıştır. Petrol dışı sektörlerde de özellikle tarım sektörünü de kapsamak üzere %4-5 büyüme sağlanmıştır.

4 Altyapının yetersizliği, enerji azlığı, düşük tüketici gelirleri ve petrol dışı sanayi ürünlerindeki düşük kapasite kullanımı, ekonomik faaliyetleri engellemektedir. Ekonomideki düzelmeye rağmen, petrol sektörü dışındaki yatırımlar çok düşük düzeyde kalmaktadır. Ekonomik Projeksiyon (% Değişme) (*) Reel GSYİH artış oranı 3,7 10,3 4,4 İşsizlik Oranı 10,8 Tüketici fiyatları enflasyonu 13,6 14,0 16,5 Cari İşlemler Dengesi (GSYİH içindeki payı %) -11,7-3,0 14,6 (*)Tahmini Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Report December 2004 Enflasyon Durağan ekonomik büyümeye rağmen, 1980 li yılların başından beri, enflasyon önemli bir problem olmuştur. 1980'li yıllarda enflasyon yıllık ortalama %23 oranında gerçekleşmiştir yıllarındaki düşüşten sonra, yıllarında enflasyon %50 nin üzerine çıkmıştır yılında ise yıllık ortalama enflasyon %72.8 olmuştur. Ancak, sıkı para ve maliye politikasını ve gıda tedarikinin artmasını takiben, 2000 yılındaki rekor düşüşle enflasyon %6,8 olarak gerçekleşmiştir. Sıkı olmayan para ve maliye politikaları ve yiyecek ve iç petrol fiyatlarındaki artışın sonucunda, yılları arasında ise enflasyon iki haneli rakamlara ulaşmıştır yılında enflasyon %18,9, yıllarında ise daha ılımlı olarak %13-14 olarak gerçekleşmiştir yılında ise enflasyonun, iç petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle %16,5 olacağı tahmin edilmektedir. Uzun dönemli yüksek enflasyonun bir sonucu, reel gelirlerde ve yaşam standardında önemli derecede düşüşler olmuştur. Ulusal en düşük ücret 1981 yılında aylık 125 N (202 $), 1991 yılında ise 250 N olmuştur yılının başlarında, aylık en düşük işçi ücretleri 800 N den (9 $), 3500 N ye çıkartılmıştır yılının Mayıs ayında ise, 7500 N olmuştur yılı Ekim ayında en düşük işçi ücretleri %12,5 oranında artırılmıştır. Bu dönemde Naria nın satın alma gücünde önemli bir azalma meydana gelmiştir. Yabancı Sermaye ve Dış Borç Doğrudan yabancı sermaye girişi petrol sektörüne yönelmekle birlikte 1990 lı yıllarda ılımlı bir yükseliş göstermiştir. UNTAD verilerine göre doğrudan yabancı sermeye girişi döneminde milyon Dolar'ken, döneminde 1.25 milyar Dolar a yükselmiş, yılları arasında ise 1 milyar dolar olmuştur yılındaki yabancı sermaye girişinin ise 1.2 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir. Ancak bu yabancı sermaye girişlerinde yabancı petrol şirketlerinin yeniden yatırımları önemli bir pay almaktadır. Yabancı sermaye akımının enerji sektöründe kalması ortalama bir Nijerya vatandaşının hayatı üzerinde çok kısıtlı bir etkide bulunmaktadır. Nijerya'nın 1981 yılında 13 milyar dolar olan dış borcu, 1990 ların başında 30 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Borçlardaki bu artış petrol fiyatlarındaki dalgalanmaya bağlı olarak Nijerya'nın dış borçlarını ödeme konusundaki sıkıntısından kaynaklanmıştır yılında hükümet, geri ödemeleri mal ve hizmet ihracat gelirlerinin %30'u ile sınırlandırmıştır yıl sonu itibarıyla toplam dış borç stoku 30.5 milyar dolar olup, GSYİH'nin %76.6' sına, ihraç gelirlerinin %163'üne ulaşmıştır.

5 Hükümet Paris klübü ile 2000 yılında yeni ödeme planı üzerinde anlaşma sağlamıştır. Ancak, ödemeler 2002 yılında vadesi gelen 3.4 milyar dolarlık borç yerine 1.49 milyar dolar ödenmiş, ödenmeyen borç tekrar artmaya başlamıştır. Hükümet özel sektör borçlarını da 2001 yılındaki 2 milyar dolar seviyesinden 2002 yılında 1.4 milyar dolara indirmiştir. Hükümetin yllık 1 milyar dolar olan borç geri ödemesi miktarını artırması muhtemel görülmemektedir. Döviz Rezervi ve Kur Petrol gelirlerindeki artış nedeniyle döviz rezervi 2004 eylül ayında 12.9 milyar dolar seviyesinde bulunmaktadır. Merkez Bankası Naira'yı desteklemek amacıyla müdahalelerde bulunmaktadır. Naira Nijerya hükümetleri tarafından ulusal gücün simgesi olarak görülmüş, askeri yönetimlerce de devalüasyon zayıflık olarak mütalaa edilmiştir. Yeni hükümetin döviz kurunun piyasa tarafından belirlenmesi yönünde görüşü olmakla birlikte, Naira'nın önemli ölçüde devalüe edilmesine de olumlu yaklaşmamaktadır bütçe yılında ikili döviz kuru kaldırılmış ve bankalar arası döviz piyasası oluşturulmuştur. Merkez Bankası ihaleye çıkmaktadır. Bu çerçevede, Naira'da döneminde değer kaybı oluşmuş, 1999 yılındaki 1 Dolar= 92.3 Naira paritesi 2003 yılı sonunda 1 Dolar=129.4 Naira olmuştur. Kur 2004 yılında ise Merkez Bankası desteği ile ortalama olarak 1 Dolar=132.9 Naira seviyesinde oluşmuştur. Petrol fiyatlarının düşmesi durumunda Merkez Bankası rezervlerin azaltılması pahasına Naira'yı bugünkü seviyesinde tutmak veya değer kaybına müsaade etmek gibi zor bir seçenekle karşı karşıya kalabilecektir. Görünmeyen Kalemler ve Cari İşlemler Hesabı Ticaret fazlası, hizmetler ve gelir hesabındaki açıkla dengelenmektedir. IMF verilerine göre hizmetler ve gelir hesabındaki açık 2001 yılında 8.1 milyar dolar iken 2003 yılında 13.7 milyar Dolar olmuştur. Bu artış hizmet ithalatındaki yükselişten kaynaklanmaktadır. Nüfus Nijerya Afrika'nın en büyük nüfusuna sahip ülkesidir. Ancak, kaynaklara göre nufus verileri farklılık arz etmektedir nüfus sayımı esas alınarak hükümet tahminlerine göre 2001 nüfusu milyondur. Nüfus artış hızı %3.1 olarak hesaplanmıştır. Dünya Bankası ise kaynaklarında 2002 nüfusunu milyon nufüs artış hızını ise %2.8 olarak almaktadır. Birleşmiş Milletler ise Nijerya nüfusunu 2025 yılında 203 milyon, 2050 yılında ise milyon olarak tahmin etmektedir. Ülke nüfusunun %40 ı 15 yaşın altındadır. Nijerya da 250 den fazla etnik grup bulunmakta olup, dünyanın en çok etnik grup barındıran ülkelerinden birisidir. Üç önemli etnik grup Hausa-Fulani, Yoruba ve İbo dır. En büyük diğer altı grupla birlikte ülke nüfusunun % 80 ini oluşturmaktadırlar. Ülke nufusunun %50 si müslüman olup, ülkenin kuzeyinde yaşamaktadır. Ülkenin %40 ı ise hıristiyan olup, ülkenin güneyinde yerleşiktir. Nijerya dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer almaktadır yılında satın alma gücü paritesine göre kişi başına gelir 860 dolardır. Yalnız ülke açlıkla savaşta ilerleme kaydetmiş olup, döneminde nüfusun %13 üne tekabül eden bu oran döneminde % 7 ye düşürülmüştür.

6

7 Eğitim döneminde eğitim masrafları federal bütçenin %8.5 ini oluşturmaktadır. Kamu sektörü eğitiminde standartlar düşmekte olup, orta eğitimde özel okulların sayısında artış görülmektedir yılında hükümetçe ücretsiz ve zorunlu temel eğitim programı başlatılmıştır. Sağlık Bu konuda sağlanan hizmetler çok yetersiz olup, son yıllarda düşme eğilimindedir yılında yatak başına düşen hasta sayısı 2.342, doktor başına düşen hasta sayısı ise dir döneminde federal bütçeden sağlık için ayrılan pay %4.5 dir yılında sağlık sigorta sistemi uygulaması başlamış olup, program kamu kesimi işçileri için zorunlu diğer işçiler için ihtiyaridir. Programda işçi payı maaşın %5 i, kamu payı ise %10 dur. HIV/AIDS ülke için önemli bir sorun olup, 2003 yılı sonu itibarıyla bu hastalığa maruz kalmış olan hasta sayısı 3.6 milyondur. Bu hastalıktan 2003 yılında ölen sayısı dir. Hastalık hızlı artış göstermektedir. Ekonomik Sektörler Tarım 1970'li yıllarda petrol sanayinin hızla gelişmesine rağmen, tarım hala GSYİH'nın %40'ını oluşturmakta ve nüfusun büyük çoğunluğunu istihdam etmektedir. Ancak, Nijerya 1960 yılında bağımsız olduğunda, önemli ölçüde tarım ürünleri ihracatçısı olmasına rağmen, tarımın mali katkısının yıllar itibarıyla azalması sonucunda, önemli bir tarım ürünleri ithalatçısı konumuna gelmiştir.1970 yılından beri, tarımın yeniden canlandırılması amacıyla çeşitli girişimlerde bulunulmuş, ancak, uygulanan politikalar ve yatırımlardaki eksiklik nedeniyle, bu girişimler çok az etkili olmuştur. Tarımın geri kalmasında rol oynayan diğer faktörleri ise, büyük ölçüde yetersiz mal borsaları, komşu ülkelere yapılan kaçakçılık, gübrelerin ve diğer gerekli bilgilerin yetersiz dağılımı olarak sayabiliriz. Nijerya, 1960 yılında önemli ölçüde, kakao çekirdeği, yer fıstığı, yerfıstığı yağı, palm çekirdeği, palm yağı, pamuk, kauçuk ve kereste ihracatçısıydı. Ancak, 1990'lı yılların başlarında önemli bir ölçüde kakao, dikkate değer ölçüde ise kauçuk ve palm ürünleri ihraç etmektedir. Nijerya'nın ithalata bağımlı ekonomisini düzeltmek amacıyla, 1986 yılında ortaya konulan piyasa orijinli reformlar başlangıçta hem ihracatı, hem de gıda üretimini arttırmıştır. Bu değişiklikler bazı tarımsal ürünlerin ihracatındaki yasaklamaları ve sabit fiyatlı pazarlama borsalarını kaldırmayı ve Naira'nın devalüasyonunu kapsamaktadır. Bu değişiklikler, çiftçilere daha yüksek iç fiyat sağlamıştır. Gıda üretiminde, hükümetin politikası, küçük çiftçilerin üzerinde odaklanmış olup, bankalar onlara kredi vermek suretiyle desteklemektedirler. Yapısal Uyum Programının (SAP) ilk yıllarında üretim iyi hale gelmiştir. 1980'li yıllarda ithalatı hızla artan, toplam ithalatın yaklaşık %15'ine ulaşan pirinç, mısır, buğday ve şeker ithalatı düşmeye başlamıştır. 1970'li yılların sonlarında başlıca ulusal gıda üretim programını ortaya çıkaran Başkan Olusegun Obasanjo dikkatleri tarımın kalkınması üzerine çekmeye çalışmıştır. Uygun hava şartları da tarım ürünlerindeki artışın devam etmesine yardımcı olmuştur. Pirinç, mısır, buğday ve şeker gibi gıda ithalatı da 2001 yılında toplam ithalat içinde yalnızca %11,6 pay almak suretiyle düşmüştür. İhraç ürünleri içinde önemli olarak, son yıllarda sadece kakao

8 kalmıştır. Üretim hacmi 130 bin ile 175 bin ton civarındadır 'li yılların başlarındaki 400 bin ton'luk üretim rakamı ile karşılaştırdığımızda düşük kalmaktadır yılında üretim, bazı ürünlerdeki geçici ithal kısıtlamaları, fiyat destekleme politikaları ve uygun hava koşulları sayesinde önemli miktarlarda artış göstermiştir. Ulusal Ekonomik Yetki Stratejisi (NEEDS) çerçevesinde, hükümet yıllık tarım ihracatını 2007 yılına kadar 3 milyar dolara çıkarmayı amaçlamaktadır. Nijerya'nın petrol ürünleri ihracatından elde ettiği gelir bile yıllık 1 milyar doların altında olduğu dikkate alındığında, bu hedefin son derece yüksek rakamları içerdiği görülmektedir. Canlı hayvan, balıkçılık ve orman ürünlerinin rolü sınırlıdır. Hastalıkların ortaya çıkması canlı hayvan üretimini engellemektedir. Ulusal Veteriner Araştırma Kuruluşu'nun çiftçilere aşı tedarik etmesi ile canlı hayvan üretimi 2001 yılında %2,7 oranında artmıştır. Balıkçılık ürünleri 1990'lı yılların ikinci yarısında, hükümetin balıkçıları teçhizatla destekleme projesi çerçevesinde artmıştır. Ormancılık ürünleri son zamanlarda artış göstermiştir. Ancak, kereste stoklarının azalması nedeniyle, sektördeki büyüme düşük kalmıştır. Aynı zamanda, Nijerya Afrika'nın en büyük kereste üreticisidir. Yılda hasatın 100 milyon kübik m'den daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Nijerya çiftçisi 1 hektardan daha az toprağa sahip olmakla birlikte, son yıllarda özel sektör çiftliklerinin 50 hektar ile 20 bin hektar arasında gelişmesi yönünde bir eğilim mevcuttur. Nijerya'da hektar başına üretim düşüktür. Bunun nedenleri arasında tarım teknolojisinin çok düşük düzeylerde kullanılması, gübre gibi girdilerin yetersiz olarak tedarik edilmesini ve ekolojik sebepleri sayabiliriz. Tarımsal Üretim Miktarı 1000 Ton a 2003b Manyok kökü Patates Darı Mısır Akdarı Pirinç Yer fıstığı Kuru Fasülye Muz Cocoyam a: Revize edilmiş b: geçici Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Madencilik Petrol üretimi 1958 yılında başlamış olup, hızla artarak 1960'lı yılların başlarında 150 bin varil/gün, 1979 yılında ise 2,3 milyon varil/gün olmuştur. 1980'li yıllarda, OPEC piyasasının düşüklüğü ve kuzey denizindeki rekabet nedeniyle üretim büyük ölçüde düşmüştür. 1987

9 yılında üretim 1,27 milyon varil/gün ve ihracat geliri ise 7 milyar dolar olmuştur. Bu veriler 1980 yılı rakamlarının 1/3'ü kadardır. 1980'li yılların sonlarında, Nijerya'nın petrol üretimi istikrarlı olarak düzelme göstermiştir. Üretim 1997 yılının sonunda 2,3 milyon varil/gün olmuştur. OPEC ülkelerinde kota indirimleri, Nijer Deltasındaki politik ihtilafların neden olduğu karışıklıklar nedeniyle üretimde düşmeler olmuştur. Ancak, üretim yıllarında tekrar artmaya başlamış olup, 2 milyon varil/gün olarak gerçekleşmiştir yılından beri, Nijer Deltasındaki kalıcı sorunlara rağmen, üretim istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmiş ve 2004 yılı Kasım ayında 2,54 milyon varil/gün olmuştur. 1960'lı ve 1970'li yıllarda Nijerya'nın petrol endüstrisi iki önemli avantaj nedeniyle hızla büyümüştür. Bunlardan birincisi, ülkenin yüksek kalitedeki petrolünü spot marketlerde daha avantajlı fiyatla satmasıdır. İkincisi, Nijerya'nın Kuzey Amerika petrol piyasalarına ulaşmada önemli nokta olmasıdır. A.B.D. yalnızca Nijerya ham petrolünün 1/3 ile 1/2'sini satın almaktadır. Bu avantajlar, yüksek petrol fiyatlarıyla birlikte, sektörde yatırımları çeken temel etken olmuştur yılında Hükümet, 2003 yılına kadar, üretim kapasitesini 3 milyon varil/gün, rezervlerin ise 30 milyar varil olmasını öngörmüştür. Hükümetin şimdiki hedefi, 2005 yılına kadar üretimi 4 milyon varil/güne, rezervleri ise 2010 yılına kadar 40 milyar varile çıkarmaktır. Bilinen toplam petrol rezervleri düzenli olarak artmaktadır yılında 21 milyar varilden 2004 yılında 31 milyar varile çıkmıştır. Hükümet yetkilileri, Nijerya'nın şimdiki OPEC kotalarının ülke rezervlerinin büyüklüğünü ve nüfus artışını yansıtmadığını belirtmektedirler. Ancak, şimdiye kadar ülkenin üretim kotasını önemli ölçüde artırmak için OPEC'i ikna etmede başarılı olamamışlardır. Hükümet önümüzdeki yıllarda, daha çok kota elde etmek için çabalarını sürdürecektir yılından beri, Nijerya Ulusal Petrol Şirketi (NNPC), belli-başlı çok uluslu petrol şirketleri ile hisse katılımıyla ortak girişim anlaşmalarını yürütmektedir. NNPC'nin son yıllardaki katılım payında bir azalma görülmektedir. Kısmen kuruluş verimsizliği kısmen de hükümetin finansal desteklemedeki yetersizliği nedeniyle NNPC ortaklık anlaşmalarının gereğini ve yatırımlardaki kendi payını karşılamada yetersiz kalmıştır. Giderek artan borçlar yatırım ve üretimi olumsuz etkilemiştir. Hükümet NNPC nin yatırım ve nakit ihtiyacı için 2001 yılında 3 milyar dolar tahsisat sağlamıştır yılında ise ortak yatırımların ihtiyaç duyduğu miktar 3.8 milyar dolar olmasına rağmen, hükümet 3.2 milyar dolar kaynak ayırmıştır. Mayıs 2002 de hükümet kuruluşun finans sağlama imkanını güçlendirmek için kuruluşa tam ticari statüsü vermiştir. Tüm mali sorunlara rağmen, petrol üretimine ilgi giderek artmaktadır. Son zamanda kıyı kesimlerde bulunan petrol rezervleri hedefine ulaşılmasına imkan sağlamaktadır. Ancak, Nijerya nın ilave imkanlardan yararlanması için OPEC' deki kotasını arttırması gerekmektedir. Hükümet yabancıların etkin olduğu sektörde yerli firmaların katılmasını da sağlamaya çalışmaktadır. Bu amaçla, yabancılar tarafından sürdürülen faaliyetlere yerli firmalarca da minimum katılım seviyesine ilişkin politikalar geliştirmektedir. Kıyıdaki alanlarla birlikte daha marjinal alanlara da lisans verilmesine başlanmıştır. NNPC nin 4 adet rafinerisinde 2002 yılında milyon varil ham petrol işlenmiş olup, rafinerilerin kapasitesi varil/gündür. Rafineriler yurtiçi talebi karşılamaktan uzaktır. Hükümet rafinerileri özelleştirmeyi planlamaktadır.

10 Gaz rezervlerinin 3.5 trilyon metre küp olduğu tahmin edilmekte olup, bu miktar dünyanın en büyük rezervlerinden biridir. Ek rezervlerin de 25 trilyon metre küp olduğu tahmin edilmektedir. Rezervlerin %60 ı Nijer deltasının doğusunda yer almaktadır yılındaki gaz üretimi 58.4 milyar metre küptür. Resmi politika gaz kullanım altyapısını geliştirmektir. Nijerya 1999 yılında sıvılaştırılmış doğal gaz satışına başlamıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika ile 22 yıl süreli satış anlaşmaları yapılmıştır. Petrol ve gaz dışındaki diğer maden kaynakları kömür, demir cevheri, kalay, uranyum, fosfat, kireç taşı ve mermerdir. Bu madenlerde üretim dünya ölçeğinde önemli miktarlarda değildir. Önemli rezervlere rağmen üretimin düşük oluşu yetersiz işletme sermayesi, eski teçhizat ve zayıf idame kabiliyetinden kaynaklanmaktadır. Petrol Üretimi ve İhracatı Üretim (varil/gün) İhracat (Milyon $) Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 İmalat Sanayi Nijerya daki endüstri geleneksel olarak küçük çaplı imalat ve işleme tesislerinden oluşmaktadır. Faaliyet genel olarak belli başlı kentsel alanlarda yoğunlaşmıştır. Lagos ve çevresinde sanayinin %60 ı yer almaktadır. Kano, Kaduna ve Ibadan diğer imalat sanayi merkezleridir. Petrol endüstrisi ise Port Harcourt ve Warri de yoğunlaşmıştır. İmalat GSYİH nın %6 sını oluşturmaktadır. 1990'larda sektör faaliyetleri sınırlı kalmış yabancı yatırımlar dışında yatırım yapılmamıştır. Sektördeki istihdam düşmektedir. Bazı ekonomistler Nijerya nın sanayileşmeme aşamasında olduğu fikrine yer vermektedir. Tekstil, içecek, sigara, sabun, deterjan ve çimento endüstriyel üretimin %60 ını oluşturmaktadır. Nijerya nın ağır sanayi sektörü ise gelişememiştir lerde artan petrol gelirleri ile birlikte hükümet özellikle çelik, petrokimya, gübre ve metal sanayinin devlet eliyle geliştirilmesine dayalı ağır sanayi politikası benimsemiştir. Çelik sanayi kendine yeterli endüstriyel sektörün merkezi olarak düşünülmüş olmakla birlikte 10 milyar dolarlık bir kaynak tahsisine rağmen fazla gelişememiştir. Aladja daki Delta çelik fabrikası ve 3 çelik hadde fabrikası 1980 lerin başında faaliyete geçmiştir. Ancak çoğu zaman %20 kapasite ile çalışmış olup son zamanlarda sadece işler durumdadır. Çelik endüstrisinin en önemli tesisi Ajaokuta kompleksi ise 1979 yılında kurulmakla birlikte, ticari olarak çelik üretememektedir. Hükümet bu tesisin modernizasyonu için Hint şirketi Ispat ile anlaşma sağlamış bulunmaktadır. Petrokimya gibi ülkede üretilen enerji kaynaklarına dayalı endüstrileri geliştirmede göreli olarak daha başarılı olunmuştur. Port Harcourt ta kurulu doğal gazı girdi olarak kullanan ulusal gübre şirketi NAFCON diğer kamu kuruluşlarına göre daha başarılı olmuştur. Ancak, son yıllarda büyük borcu bulunmakta ve düşük kapasite ile faaliyet göstermektedir.

11 İmalat Üretimi (1990=100) a 2003b Şeker ve Şekerleme Alkolsüz içecekler Bira Pamuklu tekstil Sentetik kumaş Ayakkabı Boyalar Rafine edilmiş petrol Çimento Çatı malzemeleri Taşıt parçaları Sabun ve deterjan Radyo ve Televizyon a: Revize edilmiş b: geçici Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 İnşaat 1980 lerdeki ekonomik yavaşlama ile birlikte inşaat faaliyeti önemli ölçüde düşmüştür yılında ise kamu harcamalarında artış görülmüş, bu da altyapı eksikliklerine yöneltilmiştir. Ancak, harcamalardaki artış makro ekonomik dengesizliklere yol açmıştır. Harcamalarda kısıntı sağlanmışsa da harcamalar uygun olmayan projelerin finansmanında kullanılmıştır. Ülkenin en önemli inşaat projesi Lagostaki demografik ve altyapı sorunları ile ulusal birliği sembolize etmek amacıyla Abuja da yeni başkent inşaasıdır. Üç milyon kişilik şehir için plan 1978 de yapılmış ve inşaat 1980 de başlamıştır. 1991'de Abuja başkent ilan edilmiştir. Bakanlıkların bir çoğu Abuja ya nakledilmiştir. Lagos ise ülkenin ticari ve mali merkezi konumundadır. Finansal Hizmetler Bankacılık: Finans sektörünün 1986 yılında yapılanması neticesinde döviz arbitrajından sağlanan kolay karlar nedeniyle banka sayısında hızlı bir artış olmuştur yılında 41 olan banka sayısı 1997 yılında 115 olmuştur. Ancak 1998 yılı Ocak ayında Merkez bankası zor durumda olan 26 bankaya el koymuş ve sayı 89'a düşmüştür yılında da bir yabancı bankaya ticari çalışma izni verilmiştir. Aktif durumlarına göre belli başlı ticari bankalar First

12 Bank of Nigeria, Union Bank of Nigeria ve United Bank for Africa dır. Bankacılık sektörünün temel sorunu bankaların sermaye yetersizliğidir. Merkez bankası bankaların sermaye yapısını güçlendirmeyi, borç verilmesini kontrol altında tutmayı ve kanuni takipteki kredilere daha yüksek karşılık ayrılmasını hedeflemektedir yılında Merkez Bankası bankalar için minimum ödenmiş sermaye tutarını 500 milyon Naira'ya (5.9 milyon Dolar) yükseltmiş, 2001 yılında ise bu miktar 2 milyar Naira'ya yükseltilmiştir. Merkez bankası 2004' de bir açıklama yaparak bu miktarın 2005 Aralık ayında 25 milyar Naira'ya (187 milyon dolar) yükseltileceğini belirtmiştir. Bu gelişmelerin bankaların birleşmesine ve banka sahiplerinin arttırılması esasına dayalı olarak mevcut banka sayısında azalmalara neden olması beklenmektedir. Sermaye piyasası: Nijerya borsası 8 şubeye sahip olup, borsada işlem gören şirket sayısı 2004 yılı sonu itibarıyla 207'dir. Nijerya şirketlerinde yabancıların mülkiyet edinmelerindeki sınırlamalar kaldırılmış, günlük hisse fiyatlarındaki dalgalanma tavanı iki katına çıkarılmıştır. Ekim 2000 tarihinde Nijerya borsasına rakip olarak Abuja borsası da açılmıştır. Ancak düşük işlem hacmi nedeniyle Ağustos 2002'de Nijerya'nın ilk mal borsasına dönüşmüştür.1999 yılı sonrasında sivil idareye geçiş ve hükümetin liberalizasyon ve özelleştirme adımlarıyla borsa yükselişe geçmiştir yılı Aralık ayında olan index, 2004 sonunda olmuştur. Ancak, uluslararası standartlarda sermaye piyasası küçük olarak nitelenmektedir. Diğer hizmetler: Toptan ve parekende satış 2003 yılında GSYİH nın %14,5'ini oluşturmaktadır. Bu sektör dışındaki sektörlerde gelir artışı olmadan sektörün gelişmesi imkan dahilinde değildir. Parekende satışta mülkiyet yapısı küçük tacirlere dayalıdır. Diğer Afrika ülkelerinde önemli olan turizm sektörü, ülkenin uluslararası imajındaki sorunlar ve yetersiz yatak kapasitesi nedeniyle Nijeryada gelişmemiştir. Hükümet dönemindeki ekonomik kalkınma için turizmi öncelikli sektörler arasına almıştır. Ulaşım ve Haberleşme 1970 li yıllarda petrol gelirleri ile liman, yol, köprü ve havalimanları inşa edilmiştir li yıllarda gelirdeki düşüşle birlikte ilave kapasite yaratılamamış, gerekli bakım eksikliği de özellikle karayollarını olumsuz etkilemiştir. Malların dağıtımında karayolları önemli bir yer tutmaktadır. Demiryolları ihmal edilmiş olup, km'lik bir hatta sahiptir. Limanlar 1970 lerde ithalat artışı ile beraber genişletilmiştir. Ancak, bugün Apapa, Warri, Tin Can Island, Port Harcourt, Calabar limanları talebi karşılamaktan uzaktır. Bakım eksikliği nedeniyle çoğu liman teçhizatı çalışamamaktadır. Yükleme ve boşaltmada otomasyon yeterli değildir. Gecikme yaygındır. Petrol ve gaz ihracatı çokuluslu şirketlerce işletilen kıyıdaki terminallerden gerçekleştirilmektedir. Bonny terminali Shell tarafından, Qua Iboe terminali Exxon-Mobil tarafından, Brass terminali Agip tarafından işletilmekte olup, etkin olmaktan uzaktırlar. Ülkede 20 havalimanı olup, uluslararası havalimanları işletme ve güvenlik açısından dünyada kötü bir imaja sahiptir. Yerel limanlar ise daha kötü durumdadır. Devlet havayolu olan Nijerya Havayolları kötü yönetim ve yolsuzluk nedenleriyle Mayıs 2004' de iflas etmiştir. Uluslararası hava ulaşımı yabancı şirketlerce sağlanmaktadır. Eylül 2004 de

13 Hükümet yeni bir ulusal havayolu şirketi oluşturmak amacıyla İngiliz Virgin Atlantic Airways ile bir anlaşma sağlamıştır. Anlaşma özel bir şirket olarak Virgin Nijerya nın kurulmasını ve Nijeryalı yatırımcının ise şirkette %51 pay sahibi olmasını öngörmektedir. Sabit telefon hattında devlet tekeli 1997 Ekim ayında kaldırılmakla birlikte, özelleştirmede önemli ilerleme sağlanamamıştır. Nijerya Telekomünikasyon şirketi NİTEL in özelleştirilmesi döneminde yapılan bazı girişimlere rağmen sağlanamamış olup, şirket yapısı nedeniyle yabancı ilgisi sınırlıdır. Hükümet sabit telefon sisteminde rekabet amacıyla özel telekomünikasyon firması Globacom a 2002 yılında lisans vermiştir. Mobil telefon siteminde ise dört firma bulunmaktadır. Bunlar NİTEL e bağlı M-Tel, Globacom ile Güney Afrika firması Mobile Telephone Networks (MTN) ve Zimbabwe şirketi Econet Nigeria International dir. Yabancı firmalar yerli yatırımcılarla ortaklık kurmuşlardır yılı sonuna kadar MTN ve Ecotel 1.66 milyon aboneye ulaşmıştır. Mobil telefon kullanma oranı halen düşük olup, bu oran 1000 kişide 13 dür. Internet kullanımı yerel telefon ağının yetersizliği ve üyelik ücretleri nedeniyle yavaş yayılmaktadır yılında internet kullanımı kişide 17 dir. Özel ve Hükümet siteleri diğer Afrika ülkeleri ile mukayese edildiğinde daha geç sıklıkla yenilenmektedir. İngilizce yayın yapan basının önemli bölümü özel şirketlerin sahipliğindedir. 20 günlük gazete, 12 Pazar gazetesi, 4 haftalık iş gazetesi mevcuttur. Dünya Bankası verilerine göre 1000 kişiden 24 kişi gazete okumaktadır. Radyo ve televizyon yayınları ağırlıklı olarak devlet şirketlerindedir. Ancak, 1992 yılında yapılan düzenleme ile hızlı gelişen birkaç özel TV ve radyo istasyonu faaliyettedir. Yabancı istasyonlar ise uydu aracılığıyla yayın yapmaktadır. Enerji Petrol ve doğal gaz önemli enerji kaynaklarıdır. Yurtiçi ihtiyaç ağırlıklı olarak bu kaynaktan sağlanmaktadır. Diğer kaynak ise hidro elektriktir. Nijerya önemli kömür yataklarına sahip olmakla birlikte, üretim yılda tondan azdır. Hükümet yılda 15 milyon ton kömür ihraç edilebileceğini tahmin etmektedir. Mum ve lamba halen önemli bir aydınlatma kaynağıdır. Ulusal elektrik şirketi NEPA nın kapasitesi Mw olup, bu miktarın %40 ı doğal gazdan, %35 i hidro elektrik santrallerinden, %24 ü petrolden sağlanmaktadır. Yurtiçi talep Mw dir. Ancak, eski ve kötü sağlanan faaliyetler nedeniyle üretim kapasitenin %30 u seviyesindedir. Sistem bazı yıllar muhtelif dönemlerde tamamen çökmektedir. İstikrarlı enerji temini hükümetin öncelikleri arasında yer almakla birlikte, bu konuda ilerleme yavaştır. NEPA tarafından 2010 yılına kadar elektriğin nüfusun %85 ine ulaştırılması planlanmaktadır yılında sektörün 18 şirkete bölünerek özelleştirileceği açıklanmıştır. Yeni sektör Nijerya Elektrik Düzenleme Komisyonunca düzenlenecektir. Ancak, hükümet elektrik alanında devlet monopolünü sona erdirecek yasal düzenlemeye henüz gitmemiştir. Yabancı şirketler yap-işlet-devret modeli çerçevesinde ilave kapasite yatırımları için davet edilmişse de, 2004 yılı sonu itibarıyla yabancı firmalarca herhangi bir yatırıma gidilmemiştir. Hükümet 2004 yılı Mayıs ayında Çin Eximbankı tarafından desteklenen Çin firmalarına 5 yeni santral yapımı için 75 milyon dolarlık kaynak tahsisini onaylamıştır. Santralların yapılması durumunda ulusal sisteme Mw ilave kapasite sağlanacaktır.

14 Dahili piyasada temel petrol ürünleri arzındaki yetersizlik nedeniyle sorun yaşanmaktadır. Kıtlığın nedenleri ise ucuz petrolün komşu ülkelere kaçırılması, yatırım yetersizliği, mevcut dört rafinerinin kötü idaresi ve devletin sektörü düzenlemede etkin olamamasıdır. Halihazırda Nijerya ulusal petrol şirketi (NNPC) iç piyasa petrol fiyatlarını sübvanse etmektedir. NNPC ye bağlı dört rafineri varil/günlük kapasitelerinin %50 si ile çalışmakta olup, iç piyasa petrol ürünleri talebinin %16,6 sını karşılamaktadır. Ülkede faaliyet gösteren çok uluslu petrol şirketlerinin, rafinerilerin çoğunluk hisselerine sahip olma yönünde bir eğilimi mevcut değildir. Yetersiz üretim iç talebin karşılanması için Nijerya yı giderek artan ölçüde petrol ürünleri ithalatına bağımlı kılmaktadır. Yatırımlar Nijerya, Afrika'nın en kalabalık ülkesi olması, A.B.D. ye bölgedeki en büyük petrol ihracatçısı konumunda bulunması, önemli iş gücü potansiyeli ve doğal kaynaklar yönünden zengin olmasına rağmen, yabancı yatırımları çekmede sorunlarla karşılaşmaktadır. Yabancı yatırımcıların karşılaştıkları sorunlar; istikrarsız makroekonomik politikalar, yetersiz altyapı, bürokrasi, eğitimli iş gücü eksikliği, zaman alan ve etkisi sınırlı ticari anlaşmazlıkları çözme mekanizması ile ülkedeki düzensizliktir. Suç oranı yüksek olup, ülkenin belirli bölümlerinde sosyal, etnik çatışmalar sürmektedir. Nijeryada başarılı olan yatırımcılar bu ülkedeki kompleks iş hayatını anlayabilen firmalardır. Nijeryalı iş ortağının seçimi de yatırımlar için önemlidir. Nijerya hükümeti geçmiş dönemlerden daha fazla oranda yabancı yatırımı desteklemektedir yılında yürürlüğe konulan Yatırım Teşvik Komisyon Kararnamesi ile petrol ve ulusal güvenlik açısından hassas sektörler dışındaki sektörlerdeki işletmelerde %100 oranında yabancı mülkiyet hakkı tanınmıştır. Bu kararname millileştirme ve kamulaştırmaya karşı garantiler içermektedir. Kar ve kar payları serbestçe transfer edilebilmektedir yılında çıkarılan Döviz İzleme Kararnamesi ile de yatırımcılara Naira için döviz piyasalarında işlem yapma hakkı tanınmıştır. Hükümet; döviz piyasasında belli miktar dövizi en yüksek teklifi verene kontrollü ihale altında satışı esas alan Hollanda açık arttırma sistemine geçmiştir. Dış Ticaret Bölgeleri Hükümet ihracata dayalı yatırımları teşvik amacıyla, 1992 yılında Nijerya İhracata Dayalı İşleme Bölge Otoritesini (NEPZA) kurmuştur. NEPZA bölgeye gümrük vergisinden muaf teçhizat ve ham maddenin girişine izin vermiştir. Mevcut düzenleme bu üretim bölgesindeki üretimin azami %25 inin mevcut vergileri ödedikten sonra iç piyasada satılabilmesine imkan tanımaktadır. Bu bölgeler Calabar ve Onne de faaliyete geçmekle birlikte 2001 yılında ihracat şartı kaldırılmak suretiyle serbest bölgeye dönüştürülmüştür. Bu değişikliği müteakip yatırımlar Calabar a kaymıştır. Fikri Mülkiyet Hakları Nijerya Afrika da taklit ürünlerin yer aldığı en geniş piyasalardan bir tanesidir. Ülkeye kaçak mal girişi ve sahte ürünler eczacılık ürünleri üreten sanayileri çok olumsuz etkilemiştir. Nijerya Standartlar Kuruluşu patent, lisans, ticari marka, telif hakkı vermeye yetkili kuruluştur. Patent, patent sahibine tam olarak malı üretme, ithal etme,satma ve kullanma hakkını vermektedir. Nijerya fikri mülkiyet hakları bakımından uluslararası anlaşmalara taraftır. Nijerya Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Organizasyonu (WIPO) üyesidir. Ayrıca,

15 Uluslararası Telif Hakları Konvansiyonunu (UCC), Bern Konvansiyonunu ve Paris Konvansiyonunu imzalamıştır. DIŞ TİCARET Nijerya'da ekonomi hakkında güvenilir bilgi almada sorunlar bulunmaktadır. Cari işlemler hesaplamalarında ithalat verilerinden kaynaklanan IMF ve Merkez Bankası rakamları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Ancak, iki farklı kaynağın verileri de kullanılsa 2003 yılında ülkenin son 10 yılın en büyük ticaret fazlasını verdiği görülmektedir. Bu rakam Merkez Bankası verilerine göre 8.5 milyar dolar, IMF verilerine göre 10.5 milyar dolardır. Bu fazla, petrol fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. IMF verilerine göre, 2003 yılında toplam ihracat 27.4 milyar dolar olup, bu miktarın 26.6 milyar doları petrol ve gaz ihracatından sağlanmaktadır. Son yıllarda petrol fiyatlarındaki değişmeler ile ticaret fazlası arasında önemli bir bağlantı bulunmaktadır. İthalatta da bir artış görülmekte olup, 1999 yılında 13.3 milyar dolar olan ithalat 2003 yılında 16.9 milyar dolara yükselmiştir. İhracatın %95 ini petrol ihracatı oluşturmaktadır. Hükümet ihraç kalemlerini artırmayı amaçlamakta ise de, bu konuda başarılı olamamıştır. İkinci en büyük ihraç kalemini ise sıvılaştırılmış doğal gaz oluşturmaktadır. Petrol dışı ürünlerin ihraç edilmeme nedenleri arasında kaçakçılık, sınırlardaki önemli fiyat farklılıkları, Naira'nın aşırı değerli oluşu yer almaktadır. Nijerya nın İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon N) a 2003b Petrol Petrol dışı İhracat a: Revize edilmiş b: geçici Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 İthalatın %60 ını sermaye malları ve hammaddeler, kalan miktarı ise dayanıklı olmayan tüketici malları oluşturmaktadır. Nijerya nın İthal Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon N) a 2003b Mamul Mallar Makinalar ve Ulaşım Araçları Kimyasal Ürünler Gıda ve Canlı hayvan Ham Maddeler Hayvansal ve Bitkisel Yağlar Mineral Yakıtlar İçki ve Tütün

16 Çeşitli İmalatlar İthalat Toplam 862, ,964 1,357,695 1,580,527 1,956,110 a: Revize edilmiş b: geçici Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Nijerya'nın en büyük ticari partneri A.B.D'dir. Bu ülkenin Nijerya'nın ihracatı içindeki payı %40, ithalatındaki payı ise %10 dur. Ancak, Nijerya'nın AB ve özellikle İngiltere ile olan geleneksel ticareti halen önemli seviyededir. Geleneksel olarak, İngiltere, A.B.D ve Fransa Nijerya'nın ithalatındaki önemli ülkelerdir. AB'den ithalat toplam ithalatın %50 sini oluşturmaktadır ile 2004 yılı verileri dikkate alındığında Çin'den yapılan ithalatın da bu dönemde 20 kat arttığı görülmektedir. Çin'den 1994 yılında 99 milyon dolar olan ithalat, 2004 yılında 1,96 milyar dolara ulaşmıştır. Batı Afrika ülkeleri ekonomik topluluğu içindeki bölgesel ticaret sınırlıdır. Nijerya'nın Ülkeler İtibarıyla İhracatı (milyon $) A.B.D Brezilya İspanya Fransa Hindistan Gana Almanya Portekiz Fildişi Sahilleri Endonezya Toplam Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Nijerya'nın Ülkeler İtibarıyla İthalatı (milyon $) İngiltere A.B.D Çin Fransa Almanya Hollanda Italya Brezilya Güney Kore Hindistan Tayland Toplam Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005

17

18 Dış Ticaret Düzenlemeleri: İthalat Tarife hesaplamalarında CCCN (Customs Cooperation Council Nomenclature) esas alınmaktadır. Vergiler girişte Naira olarak tahsil edilmektedir. Tarifelerde tercihli sistem bulunmamakta olup, vergiler tüm ülkeler için eşittir. İthal mallar yerel bir sigorta şirketince sigorta ettirilmelidir. İç piyasayı bozucu damping uygulanan veya sübvanse edilen malların ithalatında spesifik vergi uygulamasına müracaat edilebilecektir. Vergisi önceden ödenmiş mallarda verginin kaldırılması, bu malların yeniden ihracı, zarar görmesi veya imhası hallerinde vergi geri alınabilir. Fazla ödenmiş vergilerde ithal tarihinden itibaren 12 ay içerisinde müracaat edilmesi halinde ödenir. İthal lisansı 1986 yılında kaldırılmasını müteakip ithalatçılar Form M yi kullanmaktadır. İthalatçının bankası aracılığı ile onaylanmış Form M yi almasından sonra gayrı kabili rücu akreditif açması gerekmektedir. Döviz için ve döviz dışı geçerliği bulunan olmak üzere iki tip Form M bulunmaktadır. Form M kontrol kuruluşlarının tüm ofislerinden, Nijerya Elçiliğinden, Nijerya Bankaları şubelerinden ve bunların muhabir bankalarından temin edilebilir. Yükleme öncesi kontrol kuruluşuna üç nüshası gönderilen belgenin her bir nüshası ithalatçının bankasına, gümrük otoritesine ve ulusal deniz taşıma otoritesine intikal etmektedir. İthali yasak mallar: 2004 Ocak ayında hükümet aşağıdaki ürünlerin ithalatını yasaklamıştır. Tekstil, Mobilya, erkek ayakkabısı, deri çanta, sabun, deterjan, bisiklet (monte edilmiş), taze çiçek, plastik çiçek, taze meyve, kesici aletler, bıçaklar, kazma, kürek, domuz, domuz ürünleri, dana eti, dana eti ürünleri, koyun eti, keçi eti, diş macunu, kalem, tükenmez kalem, plastik tabak, plastik bıçak, plastik çatal, plastik kap, plastik sepet, plastik çanak, plastik kutu, plastik askı, plastik konteyner, bitkisel yağ, barit, bentolit yılından beri yasak olan ürünler, Canlı piliç ve eti, darı, buğday unu, dökme bitkisel yağ, alçıtaşı, sivrisinek kovucu bant, plastik materyalden yapılmış hırdavat ve ev eşyası, kullanılmış veya yeniden işlem görmüş lastik, beyaz fosfor ile yapılmış kibrit, tabancalar, oyun makinaları, silahlar, dondurulmuş tavukçuluk ürünleri, monyak, kürdan, içme suyu, bisküvi, makarna ve şehriye, sekiz yıldan eski araçlar, kullanılmış buzdolabı, havalandırma cihazları ve kompresörler. Diğer taraftan, eczacılık ürünleri ve ilacın kara sınır kapılarından ithalatı yasaktır. İthalata izin verilen liman ve müsaade edilen ürünler aşağıdadır. Kalabar Limanı: Mamul ilaç ve eczacılık ham maddeleri. Aminu Kano Uluslararası hava Limanı: Mamul ilaç ve eczacılık ham maddeleri. Murtala Mohammed Uluslararası hava Limanı : Mamul ilaç ve eczacılık ham maddeleri. Apapa Limanı Lagos: Mamul ilaç ve eczacılık ham maddeleri.

19 Meyve suyu konsantre ve varillerde ithal edilebilir. Parekende pakete izin verilmez. Konserve balıkta vergi %50 ye, şekerde %35 e çekilmiştir. Dondurma ithalatı yasak olmayıp vergisi %100 dür. İthalatta alınan vergiler ise aşağıda gösterilmiştir. -Gümrük vergileri ad valorem olup değişken ve mevsimsel tarifeler bulunmamaktadır. -Ödenecek vergilerin %7 si oranında liman rüsmu, -CIF değerine ilave olarak vergi ve diğer masraflar toplamından %5 KDV -İthal araç ve parçaları CIF bedeli üzerinden %2 Ulusal Otomotiv Konseyi vergisi -Şeker ithalatında şekerin CIF fiyatı üzerinden alınan %5 şeker vergisi, -Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu için %0.5 topluluk vergisi, -İthalat FOB bedeli üzerinden %1 idari masraf. Gümrük vergisi tahsilinde yetkili bankalar ise; First Bank of Nigeria Plc., Afribank, Union Bank of Nigeria Plc, Universal Trust Bank, United Bank for Africa Plc., FSB International Bank, Diamond Bank, Zenith International Bank Limited dir. İthalatta aranılan belgeler: Malları Nijerya limanlarında talep edilebilmesini teminen aşağıdaki belgelerin gümrük otoritesine ibrazı gerekir. -Konşimento -İthal mallar listesi -Onaylanmış revize edilmiş Form M -Nijerya sigorta firması tarafından düzenlenmiş deniz sigorta poliçesi -İhracatçı ülkeden alınan kalite sertifikası -KDV nin ödendiğine dair belge -Nijerya Standart Kuruluşundan (SON) alınan onaylanmış ürün kalite sertifikası Mevcut mevzuata istinaden yapılacak ilave işlemler -Form A (Hizmet ithalatında aranır) -İthalatta akreditif veya nakit ödeme mecburidir. -Tüm mallar yükleme öncesi kontrole tabidir. -Tüm ithalatta CFR (Clean Report of Finding) ve IDR (Import Duty Report) belgelerinin düzenlenmesi mecburidir. IDR nin bir örneği yükleme öncesi kontrol acentası tarafından ithalatçının bankasına veya Form M'nin orjinalinin gönderildiği bankaya gönderilmelidir. -İthalatçı FOB bedelin %1 i oranında idari masraf ödemelidir. -İthal vergilerinin belirlenmesinde Nijerya Merkez bankasınca bildirilen bir önceki hafta ortalama döviz kuru esas alınır. -İdari masraflar ve gümrük vergisi IDR' ye dayalı olarak tahsil edilir. Ancak, IDR deki vergi hesabı yanlış ise Gümrük otoritesi Maliye Bakanlığının iznini alarak ek vergi tahsili yoluna gidebilir. IDR' deki vergiden daha aşağı vergi tahsil edilemez. -İthalatçı tarafından ilgili prosedür yerine getirildiğinde Nijerya Gümrük Otoritesi 48 saat içerisinde malları serbest bırakacaktır.

20 İhracat kontrolleri: Nijerya ihracatta vergi uygulamamakta olup ham deri, kereste (işlenmiş veya işlenmemiş), ham palm çekirdeği ve işlenmemiş kauçuk ihracatı yasaktır. Yükleme öncesi kontrol: Eylül 1999 tarihinden itibaren tüm ürünler menşe ülkede yükleme öncesi kontrole tabi tutulmaktadır. Ancak, hükümet Mayıs 2001 tarihinden itibaren Nijerya liman ve sınır istasyonlarından girecek tüm mallar için %100 kontrol uygulamasına geçmiştir. Bu uygulama yükleme öncesi kontrolün yerine geçmektedir. Etiketleme ve İşaretleme Koşulları: Taşımacılar manifesto gümrük idaresine verilmeden ithal vergi rapor numaralarının (IDR) yükleme manifestosuna kaydedildiğini garanti etmelidir. Hava kargoda bu numaraların havayolu hesabına yazılması havayollarınca sağlanacaktır. Gıda, ilaç, kozmetik ve zırai ilaç kalemleri ithalatında üretici ülke ve üreticiden analiz sertifikası istenir. Hayvansal ürünler, bitki, tohum ve toprak ithalatında sağlık sertikası aranmaktadır. Ülkeye girecek tüm ürünler metrik sistemle etiketlenmiş olmalıdır. Çift veya çok sayıda işaretlenmiş ürünlerin girişine izin verilmemektedir. Gıda, kozmetik, eczacılık ürünleri kayıt koşulu Gıda ve İlaç İdare ve Kontrol Ulusal Kuruluşu (NAFDAC); yerel olarak üretilen ve Nijerya da dağıtımı yapılan gıda, ilaç, kozmetik, tıbbi cihazlar, kimyasallar, deterjan, paketlenmiş su için kalite standartlarını kontrol ve düzenleme yetkisine haizdir. Nijerya da satılacak ürünlerin NAFDAC a kayıt ettirilmesi gerekmekte olup, bu sorumluluk ihracatçınındır. Ekonomik Entegrasyonlara Üyelik Afrika Birliği: (AU) Afrika Birliği, Afrika Birlik Organizasyonu nun yerini almış, merkezi Adis Ababada olan bir kuruluş olup, 2001 yılı Mayıs ayında üye ülkelerin 2/3 ünün kurucu yasayı onaylaması ile 2002 yılında kurulmuştur. AU, AB ni model almış olup parlamento, merkez bankası, tek para birimi, adalet divanı ve yatırım bankası gibi hedefleri bulunmaktadır. İlk gerçekleşmesi Pan Afrika parlametosudur. Parlamento ilk toplantısını Ekim ayında yapmış olup, 5 yıl yasama yetkisini kullanmayacaktır. AU ayrıca ortak savunma ile dış ve haberleşme politikalarını öngörmektedir. Günlük işler ise AB Komisyonu örneği AU Komisyonunca sürdürülmektedir. Ancak kuruluşun önündeki engel bu oluşumların belirli kaynağa ihtiyaç göstermesidir. Bu konuda üye ülkeler 2004 yılında GSYİH larının %0.5 i kadar kuruluşa katkı yapmayı kabul etmişlerdir. Ancak, bir kısım üyeler üyelik miktarlarını ödeyememişlerdir. Ayrıca, AU' nun bir önceki kuruluşu Afrika Birlik Organizasyonu gibi girişimlerini gerçekleştirmede etkisiz kalabileceği yönünde görüşler bulunmaktadır. Kuruluş BM Güvenlik Konseyi gibi Barış ve Güvenlik Konseyi oluşturmuştur. Konsey üye ülkelerdeki soykırım, yönetimin yasal olmayan şekilde değiştirilmesi ve toplu insan hakları