BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 1

Transkript

1

2

3 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 1 HKMO Ýstanbul Þubesi Adýna Sahibi M. Tevfik Özlüdemir Yazý Ýþleri Sorumlusu Mehmet Hýþýr Yayýn Editörü Kerem Halýcýoðlu Yayýn Kurulu Mehmet Yýldýrým, M. Tevfik Özlüdemir, Deniz Baþ, Hüseyin Çiçek, Ý. Ercüment Ayazlý, Taylan Öcalan, Özgür Avcý, Kerem Halýcýoðlu, Mehmet Hýþýr, M. Uður Giriþken, Hasan Açýk Adres 19 Mayýs Mahallesi Samanyolu Sok. Onur Apt. No:106 Kat: Þiþli - Ýstanbul Tel: / Faks: e-posta:istanbul@hkmo.org.tr web: Tasarým Yayýn Kurulu Basým Ezgi Matbaacýlýk Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi Yayýnýdýr. Ýki Ayda bir yayýnlanýr. Süreli Yayýndýr. Ücretsizdir. Marmara Bölgesi / Kasým 2008 Bültene Yazý Gönderenlerin Dikkatine Yayýn Kuruluna göndermek istediðiniz yazýlarýnýzý Ýstanbul@hkmo.org.tr adresine gönderebilirsiniz. Gönderilen yazýlarýn hukuki sorumluluðu yazarýna aittir. Gönderilen yazýlar baský tekniðine uygun olmalý, resimler net olmalýdýr. Yayýnlanan yazýlar kaynak gösterilmek koþuluyla baþka yayýn organlarýnda yayýnlanabilir. Yazýlar yayýnlansýn ya da yayýnlanmasýn yazarýna iade edilmez. editörden editörden Meslektaþlarýmýzdan aldýðýmýz güçle bültenimizin elinizdeki bu sayýsý yine pek çok konuda fikirleri tartýþmaya açýyor. Yayýn kurulumuza bültenimizin önceki sayýsý ile ilgili pek çok yapýcý eleþtiri gelmiþ, üyelerimiz tarafýndan olumlu görüþler iletilmiþtir. Uzun ve emek yoðun çalýþmalar sonucunda elinize ulaþan dergimize görüþleri ile destek olan meslektaþlarýmýza yayýn kurulumuz adýna teþekkür ederiz. Bizler de yayýn kurulu olarak, mesleðimize, HKMO Ýstanbul Þubesi sýnýrlarý içinde ve ülke genelinde yayýnladýðýmýz makalelerle ve görüþlerle katký koymak, tartýþma platformlarý yaratmak, bültenimizin meslektaþlarýmýzdan aldýðýmýz destekle yayýn hayatýna giderek zenginleþen bir içerikle devam etmesini saðlamak gayreti içinde olacaðýz. Mesleðimiz, tarihöncesi dönemlerden itibaren insantoprak iliþkileri ve arazi kullanýmý üzerinde sorumluluklar üstlenmiþtir. Bu tarihsel misyon ile mühendisler, bilimi ve tekniði halkýn yararýna kullandýklarýnda, bu kavramlarý gerçek anlamlarýyla yaþama geçirmiþ olurlar. Arazinin yönetimi ile, topraðýn kamu yararý gözeten politikalar ile kullanýmýn düzenlenmesi, kentlerde rant alanlarý yaratan, hasýlatý paylaþan bir siyaset izlemek yerine toplumun gereksinmeleri doðrultusunda kolektif bir anlayýþla yaþanabilir alanlar yaratan bir yönetim ve toprak iliþkileri tanýmlanmalýdýr. Bizler tarihsel sorumluluðumuz gereði, topraðýmýzý ve kentlerimizi yok eden, yoksullaþtýran politikalara karþý yürüteceðimiz mücadelemizi ancak örgütlülük ekseninde tanýmlayabiliriz. Bu da örgütlü olduðumuz alanlarda tartýþarak eylemci bir karakterle ve siyasi bir kararlýlýkla mümkün olacaktýr. Bu sayýmýzda arazi yönetimi dosya konusu ile sizlerleyiz. Pek çok farklý alanda çalýþmalar gerçekleþtiren meslektaþlarýmýz sektörümüzde büyüyen kabuk deðiþtiren ve disiplinler arasý bir forma dönüþen arazi yönetimi kavramýný, üniversiteler düzleminde bu kavramýn algýlanýþýný, arazi üretimi ve kentsel dönüþüm politikalarý iliþkisini, topraðýn yönetimi, 2B konusundaki son durumu, kadastro çalýþmalarýnýn güncel durum deðerlendirmelerini, Ýstanbul u dolayýsýyla ülkeyi ilgilendiren kentsel politikalar üzerine, üçüncü köprü, çevre düzeni planý ve kentsel rantlarý da içeren geliþmeler özelinde inceleyen konularý dosya konumuz kapsamýnda inceliyoruz. Ayrýca 2009 yýlýnda ülkemizde gerçekleþtirilecek Dünya Su Forumu kapsamýnda hýz kazanan su kaynaklarýmýzýn özelleþtirilmesi dolayýsýyla çok uluslu þirketler tarafýndan yaðmalanmasý konusunu ve 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüðe giren SSGSS yasasý üzerine incelemeleri sizlerle paylaþýyoruz. Öðrenci komisyonumuzun önümüzdeki yýl dördüncüsünü düzenlemeyi planladýðý Ýstanbul Haritacýlarý Sosyal Çalýþtayý enerjisi ile oluþturduklarý Nirengi 3 dergisi de yayýn hayatýna devam ediyor. Bültenimiz yayýn hayatýna sizlerden aldýðý ve giderek yükselen bir destekle devam ediyor. Bir sonraki sayýmýzýn dosya konusu da yerel yönetimler olarak belirlenmiþtir. Bültenimiz aracýlýðýyla sonraki sayýlarýmýzda tartýþmaya açmak istediðiniz dosya konularý ile ilgili önerilerinizi yayýn kurulumuza iletebilirsiniz. Beraber üretmek ve paylaþmak için sonraki sayýmýzda görüþmek üzere. Kerem Halýcýoðlu

4 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 2 içindekiler 3 Baþyazý 4 Celal Beþiktepe Kent Mekaný ve Sermaye Birikimi 6 Erdal Köktürk Arsa Düzenlemesi, Yoldan Ýhdas ve DOP Hesabý 8 Ahmet Atalýk Suyun Ticarileþtirilmesine Hayýr! 9 Erol Köktürk Ýlk Bölümümüz 60. Yýlýnda Davutpaþa ya Taþýndý. 10 Deniz Baþ Fazla söze gerek yok. Belki söze de gerek yok. Ya da söz uçar yazý kalýr. Memleketini seven eight nine ten 11 Ece Temelkuran 21 Dakika 12 TMMOB Ýstanbul ÝKK 13 Mehmet Hýþýr Sonunda Kendinizi Asacak Ýpi Sattýnýz! 15 Lisanslý Harita Kadastro Mühendisleri ve Bürolarý Forumu 17 Ý. Ercüment Ayazlý 3K Üzerine (Küreselleþme-Kültürel Varlýklar-Kadastro) Arazi Yönetimi 18 Erol Köktürk Üniversite Düzleminde Kamu Ölçmelerinden Arazi Yönetimine 20 Besime Þen Kentsel Dönüþüm ve Arazi Üretimi: Kentlerde Yeni Gerilim Alaný 22 Abdullah Aysu Topraðýn Yönetimi 24 Erdal Köktürk 2-B de Son Durum! 28 Levent Uzunçýbuk Arsa Düzenlemesinde Eþoranlýlýk ve Eþdeðerlilik 32 Ahmet Ýpekçi Tesis Kadastrosu Çalýþmalarýnýn Tamamlanmasý, Ýhale Süreci ve Deðerlendirmesi, Fayda-Maliyet Analizine Farklý Bir Bakýþ 34 Oktay Ekinci Ýmar Vandalizmi M. Tevfik Özlüdemir Kentsel Rantlara Dair Bir Örnek: Trump Kuleleri 37 Cengiz Daðdelen Kamu Ýhale Yasasýnda Harita Mühendislik Disiplini Yönüyle Ortaya Çýkan Ýþ Denetleme ve Ýþ Yönetme Belgeleri Sorunu 40 M. Tevfik Özlüdemir Üçüncü Boðaz Köprüsüne Neden Karþý Çýkmalý? 42 Hasan Açýk Ýstanbul Rant Planý Yeniden Yapýlýyor! 44 Turgay Gültekin Gözde meslek - Yeni trend : Gayrimenkul Deðerleme Uzmanlýðý 45 Mustafa Demirdöven Toplu Konut Ýdaresi: Ucuz Konut Yapmak ya da Hasýlatý Paylaþmak 47 M. Uður Giriþken Sermaye-Piyasa-Sosyal Güvenlik Denkleminde Yeni Düzenlemeler: SSGSS Yürürlükte 49 Tuna Erol Ekmek 5 Lira Olsun 50 Merve Öner Film Ekimi 51 Özgür Çiçek Masumiyet Müzesi nde Sýnýflar arasý Aþk 52 Melis Mine Þener Devrim Arabalarý 53 Etkinlikler 56 Þube Güncesi

5 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 3 Baþyazý 20. dönem Þube Yönetim Kurulu olarak önemsediðimiz unsurlardan biri olan bülten yayýnýmýzýn ikincisi ile sizlerle birlikteyiz. Yayýn faaliyetimizi önemseyerek bizlere destek veren tüm meslektaþlarýmýza ve dostlarýmýza içten teþekkür ediyoruz. Bültenimizin bu sayýsýnýn dosya konusunu, insantoprak iliþkisini kuran Harita Mühendisliði disiplininin önemli alanlarýndan biri olan Arazi Yönetimi konusu oluþturuyor. Arazi Yönetimi, toplumsal açýdan da büyük öneme sahip bir baþlýk konumundadýr. Toplumsal yaþamýn tüm alanlarýnda planlamanýn büyük oranda göz ardý edildiði ülkemizde, somut, ülke gerçeklerine uygun toprak kullaným politikalarý geliþtirilememiþ, bu alan planlamadan yoksun bir biçimde kendiliðindenliðe terk edilmiþtir. Özellikle de 1950 li yýllardan itibaren sanayileþmenin belli bölgelerde yoðunlaþmasý, kýrsal kesimden bu bölgelere yoðun bir göçün gerçekleþmesi ve peþi sýra gerçekleþen yasa dýþý yerleþimlerle ülkemizde her biri birer sorun yumaðýný andýran yaþam alanlarý ortaya çýkmýþtýr. Kýrsal toprak düzenlemelerinde de ülkemizin gereksinim duyduðu toprak reformu çalýþmalarýnda yol alýnamamýþ, arazi yönetimi baþlýðý tarýmsal alanlarda da etkisiz kalmýþtýr. Son dönemde ise arazi yönetimi baþlýðýnda karþýmýza çýkan temel unsur kentsel rantlardýr. Yerli ve yabancý sermaye gruplarý gözünü ülkemizdeki kentsel rantlara dikmiþtir. Kamu arazilerinin satýlmasý, olaðanüstü yetkilerle donatýlan TOKÝ eliyle rant projelerinin yaþama geçirilmesi, okul ve hastane arazileri dahil kamu arazilerine göz dikilmesi, sadece %5 lik bölümünde yerleþim olan 2B arazilerinin satýlmak istenmesi kentsel rantlar ekseninde her gün bir yenisini yaþadýðýmýz geliþmelerin sadece birkaçý. Bültenimizde dosya konusu olarak yer alan arazi yönetimi baþlýðýndaki yazýlar bu geliþmelere iliþkin görüþ ve deðerlendirmeleri de içeriyor. Geride býraktýðýmýz yaklaþýk üç aylýk zaman diliminde uluslararasý ölçekte yaþanan en önemli geliþme, uzun süredir iþaretleri alýnan finansal krizin patlak vermesi oldu. Yatýrým bankalarýnýn iflasýyla baþlayan, bankacýlýk sektörünün diðer alanlarýna sýçramakta gecikmeyen kriz için geliþmiþ kapitalist ülkeler 3.5 trilyon dolarlýk bir kurtarma paketini yaþama geçirdiler. Ancak geliþmeler bu önlemlerin de sonuç vermediðini, finans sektöründe baþlayan bu krizin reel sektöre de yansýmakta gecikmeyeceðini gösteriyor. Ülkemizde ise AKP iktidarý yetkilileri, 2001 krizi sonrasýnda alýnan tedbirler sayesinde krizden etkilenilmeyeceðini söylüyorlar. Ancak iktisadi göstergeler tam tersini söylüyor. Uzun zamandýr büyük artýþ gösteren dýþ ticaret açýðý, üretimde iddia edildiði gibi bir artýþýn gerçekleþmemesi, giderek artan iç ve dýþ borçlar bu durumun göstergeleri. ABD de baþlayan ve tüm dünyayý sarsan ekonomik krizin er ya da geç ülkemizde de etkisini göstereceði çok açýk. Krizin faturasý ise yine emekçilere ve küçük þirket ve iþletmelere kesilecek. Kriz sonrasýnda lüks konut ve otomobil satýþlarýnýn hýz kesmemesi bir kesimin krizle daha da zenginleþtiðini gözler önüne seriyor. Krizden; çoðunluðunu ücretli çalýþanlarýn ve küçük ölçekli büro ve þirket sahiplerinin oluþturduðu üyelerimizin de olumsuz yönde etkileneceklerini öngörebiliriz. Görüyoruz ki ekonomik krizi ve etkilerini farklý platformlarda tartýþmaya devam edeceðiz. Ülkemizin siyasi gündemi de oldukça hareketli geçiyor. Uzunca bir süredir ülke gündemini iþgal eden Ergenekon Davasý 20 Ekim 2008 tarihinde Silivri de baþladý. Sayýlarý giderek artan gözaltý dalgalarýyla devam eden Ergenekon soruþturmasýnýn ürünü olan davanýn uzun bir zamanda tamamlanabileceði öngörülüyor. Bir diðer konu ise Güngören de gerçekleþen ve onlarca insanýmýzýn ölümü ile sonuçlanan patlamalar, Altýnova da yaþanan ve daha sonra farklý kentlere de yayýlan Türk-Kürt gerginliði ve son olarak Aktütün karakolu saldýrýsý ile devam eden gerilim. baþyazý Bu sürecin sonuçlarýndan birisi Türkler ve Kürtler arasýnda, hiç kimseye bir fayda saðlamayacak ve ülkemizi kargaþa ortamýna sürükleyecek bir çatýþma zemininin oluþmasýdýr. Bu geliþmeler yaþanýrken Þaban Diþli ile baþlayan ve Dengir Mir Mehmet Fýrat ile devam eden yolsuzluk iddialarý karþýsýnda kayýtsýz kalan AKP iktidarý, yerel seçimler öncesinde yoksul insanlarýmýza, yaratmaya çalýþtýðý sadaka kültürü çerçevesinde yardým yapmaya hazýrlanýyor ve bu süreçte Ramazan Bayramý-Þeker Bayramý karþýlaþtýrmasý gibi içi boþ ve düzeysiz söylemlerle kamuoyunda boy gösteriyor. Ülkemiz gündemini sýraladýðýmýz baþlýklar iþgal ederken Þubemiz, geride býraktýðýmýz yaz aylarýnýn duraðanlýðýndan sýyrýlýyor. Geçtiðimiz Eylül ayý baþýnda üniversitelerimizin kayýt günlerinde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði programlarýna baþlayacak öðrenci kardeþlerimize Þubemizin açtýðý masalarda Odamýzý ve etkinliklerini tanýtan broþürler daðýtýlýp Öðrenci Üye olarak Odamýza kaydolmalarý çaðrýsý yapýldý. 17 Ekim 2008 tarihinde mesleðimizde on yýlý aþkýn bir süredir gündemde olan lisanslý harita ve kadastro mühendisleri ve bürolarý konusunu ele aldýðýmýz bir panel-forum gerçekleþtirildi. Bilindiði gibi 2005 yýlýnda bu konuda bir yasa yürürlüðe girmiþ ve bu yýlýn Mayýs ayýnda da bu yasaya iliþkin uygulama yönetmeliði yayýnlanmýþtý. Düzenlediðimiz etkinliðe katýlan meslektaþlarýmýz, bu baþlýðý ayrýntýlarý ile deðerlendirme olanaðý buldular. 18 Ekim 2008 tarihinde ise geçtiðimiz yýl bir iþ cinayetinde kaybettiðimiz deðerli meslektaþýmýz Gülseren Yurttaþ anýsýna bir panel gerçekleþtirildi. TMMOB Ýstanbul Ýl Koordinasyon Kurulu nun Þubemiz yürütücülüðünde gerçekleþtirdiði panelin baþlýðý Ýþ Güvenliði ve Ýþçi Saðlýðý idi. Sevgili Gülseren in ailesi ve dostlarý da bu önemli konuyu ele aldýðýmýz panelimizde bizlerle birliktelerdi. Ekim ayý sonu ve Kasým ayý baþlarýnda Kamulaþtýrma Bilirkiþiliði eðitimlerimiz Ýstanbul, Doðu Marmara ve Trakya olmak üzere üç merkezde gerçekleþtirilecek. 18 Kasým 2008 tarihinde Dünya CBS Günü etkinliðimiz gerçekleþtirilecek Kasým 2008 tarihlerinde Türkiye Ulusal Jeodezi Komisyonunun yýllýk toplantýsý Koordinat Sistemleri baþlýðýyla düzenleniyor. Þubemizin de düzenleyicileri arasýnda yer aldýðý bu etkinlikte ayrýca deðerli Hocamýz Prof. Dr. Ahmet Aksoy un jeodezi bilimine olan katkýlarý ele alýnýyor. Bu etkinliklerimizin yaný sýra duyurularýný yaptýðýmýz farklý baþlýklardaki mesleki eðitim çalýþmalarýmýz devam ediyor. Ayrýca eðitim çalýþmalarýmýza yönelik giriþimlerimiz söz konusu oldu. Þubemize komþu olan Jeoloji Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi ile yaptýðýmýz bir protokolle, kendilerine ait olan bir daireyi ortak eðitim salonu þeklinde düzenleme kararý aldýk ve ardýndan bu mekanýn düzenlenmesi çalýþmalarýna baþladýk. Böylece daha etkin bir þekilde kullanabileceðimiz bir eðitim mekanýna kavuþmuþ olacaðýz. Komisyonlarýmýz ve çalýþma gruplarýmýz da önlerine koyduklarý hedefler doðrultusunda çalýþmaya devam ediyorlar. Yönetim anlayýþýmýz kolektif bir üretim gerçekleþtirmek ve ürettiklerimizi tüm üyelerimizle ve kamuoyuyla paylaþmaktýr. Bir kez daha sizleri bu kolektif üretimin bir parçasý olmaya davet ediyor, en içten sevgi ve saygýlarýmýzla güzel yarýnlar diliyoruz. HKMO Ýstanbul Þubesi 20. Dönem Þube Yönetim Kurulu 3

6 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 4 görüþ Kent Mekaný ve Sermaye Birikimi Celal Beþiktepe 4 Konut sektöründen çýktýðý kabul edilen ve dünyayý etkileyen mali krizin gerçek boyutu henüz açýklýða kavuþmadý ama analizcilerin öngörüsü henüz krizin baþlangýcýnda bulunduðumuz þeklinde. Dünyayý egemenliði altýna almaya çalýþan ABD nin kendisi, içeride tarihin en þiddetli sarsýntýlarýný yaþayarak bir çöküntü ile yüz yüze geldi. ABD Baþkaný George Bush, Fransa Cumhurbaþkaný Nicolas Sarkozy ve AB Komisyonu Baþkaný Jose Manuel Barroso nun Camp David de yaptýðý ve küresel mali krizle ilgili dünya liderleri zirveleri yapýlmasý için çalýþma kararýnýn alýndýðý görüþme sonrasý Nicolas Sarkozy Kapitalizmin spekülatörlerin deðil, giriþimcilerin olmasý için kapitalizmin yeniden kurulmasý ya da gözden geçirilmesini baþlatmak amacýyla zirveye ihtiyaç olduðunu söylüyor. (Hürriyet, 19 Ekim 2008) Oysa tarih, kapitalizmin son beþyüz yýlda ve beþ kýtada, kapitalist ekonominin kendisini sürekli krizlerle yeniden ürettiðine tanýktýr. Bu durum, geniþleme ve resesyon denilen gerileme þeklindeki med-cezir gibidir. Borsada spekülasyona, sýnýrsýz bir kazanç ve tüketmeye dayalý ekonomik sistemin kaçýnýlmaz sonuçlarý: finansal krizlerdir ekonomik krizi de tüm dünyada yol açtýðý büyük yýkýmlar nedeniyle hafýzalardan silinmiþ deðildir. Bu arada, 23 Ekim 1923 tarihinin de ABD borsalarýnýn çöküþüne yol açan finansal krizin baþlangýç tarihi olduðunu hatýrlatalým. Küreselleþme, sermayenin serbest dolaþýmýydý, ama yaþanan krizin de serbest dolaþýmýný dünya coðrafyasýnýn her noktasýna peþinden sürüklüyor. Siyasal anlamý çok daha yüklü olan emperyalizm, sömürgecilik ve yeni sömürgecilik gibi sözcüklerin, kapitalist dünyanýn muhalifleri arasýnda bile, düþünceleri þekillendirmek konusunda küreselleþme nin gölgesinde kaldýðýný belirten Coðrafyacý David Harvey, bu anahtar kelimenin nasýl çýktýðýný þöyle anlatýr: Küreselleþme ilk olarak 1970 lerin ortasýnda, American Express kredi kartýnýn küresel kapsamýnýn reklamý yapýlýrken ünlendi. Terim daha sonra finans ve ticaret basýnýnda, esas itibariyle de finans piyasalarýnýn iþleyiþindeki kontrollerin kalkmasýný meþrulaþtýrmak amacýyla çýð gibi yayýldý. Bunun akabinde, devletin sermaye akýþýný düzenleme gücünün azalmasýnýn kaçýnýlmaz olduðunu göstermekte kullanýldý; ulusal ve yerel iþçi hareketlerini etkisiz kýlmaya ve sendikalarýn gücünü ellerinden almaya yarayan olaðanüstü güçlü bir siyasal araç haline geldi lerin ortasýna gelindiðinde ise piyasalarýn devlet denetiminden kurtarýlacaðý temasýnýn yarattýðý sarhoþluk ( ) yeni bir döneme giriliyor olduðu izlenimine kapýlmamýzý saðladý. 1 Bu süreçte, daha geniþ coðrafyalara açýlmak isteyen sermayenin kendine daha fazla karlýlýk ve spekülatif kazançlar saðlayan mekanlar arayýþý içinde olmasý þaþýrtýcý deðildi. Kentleþme de dünya nüfusunun mekansal düzeninde çok önemli ekolojik, siyasal, ekonomik ve toplumsal deðiþimlere yol açtý. Artan dünya nüfusunun kentlerde yaþayan kesimlerinin oraný son çeyrek yüzyýlda neredeyse ikiye katlandý. Bu sürecin yeni mekansal kurgusu, yerel yönetim birimlerinin birbirleriyle yarýþtýðý dünya kentleri sistemidir. Kapitalizmin 20. yüzyýlda sadece ve sadece bir yolla mekaný iþgal ederek ve mekanlar üreterek- ayakta kalmýþ olduðunu vurgulayan Fransýz yazar Henri Lefebvre nin kendi sözleriyle, günümüzde üretim analizi göstermiþtir ki, þeylerin (metalarýn) mekanda üretiminden mekanýn kendisinin (meta olarak) üretimine geçmiþ bulunuyoruz. Çünkü kapitalizm için mekanýn somut kullaným deðeri deðil, deðiþim deðeri önemlidir. Bu nedenle ne mekanýn tarihsel üretim ve kullanýmý, ne de temsil ettiði sosyal deðerlerin tek baþýna önemi vardýr. Bunlar, söz konusu mekanýn deðiþim deðerine katkýda bulunduklarý sürece önemlidir. Mekan, kapitalizm açýsýndan pazarda alýnýp satýlan soyut birer parsel ya da binadan baþka bir þey deðildir. Bu nedenle toprak ve üzerindeki yapýlar, kapitalist ekonomide maldýr. Kapitalist toplumlarda kentleþme dinamiklerinin sermaye birikim süreçlerinden baðýmsýz olarak anlaþýlamayacaðýný söyleyen ve kentsel toprak kuramý üzerine oldukça kapsamlý çalýþmalarý olan Harvey e göre: Günümüzde kentsel toprak kullanýmý kuramý kendine özgü bir durumdadýr. Analizciler genellikle ya kullaným deðeri üzerine yoðunlaþýrlar, ya da deðiþim deðeri özelliklerine (piyasa deðiþim sistemi); ama ikisinin nasýl iliþkilendirileceðine dair bir düþünce yoktur ( ) Kent kýsmen, önceki üretimde biriktirilmiþ sabit varlýklarýn bir deposudur. Kentsellik ve kent, belli bir üretim tarzýný dengede tutma iþlevi görür (her ikisi de bu tarzýn kendini idame ettirebilmesinin koþullarýnýn yaratýlmasýna yardýmcý olurlar). Ama ayni zamanda kent, biriken çeliþkilerin de odaðýdýr ve bu yüzden yeni bir üretim tarzýnýn da muhtemel doðum yeridir. Bu yüzden kentselliðin incelenmesi, toplumun iktisadi temelindeki toplumsal iliþkilerin, üstyapýdaki siyasal ve diðer ideolojik unsurlarýn anlaþýlmasýna önemli ölçüde katkýda bulunur. 2 Meta üretimi ve tüketiminin gerçekleþtiði sermayenin birinci aþamasýnda biriken sermayenin tekrar yatýrýma aktarýlmadýðý durumlarda, bu aþamada oluþan aþýrý birikimin ikinci aþamaya aktarýlmasý kapitalizmin krizi çözmenin baþlýca yollarýndan biri olmuþtur. Ýster devlet ister piyasa aracýlýðýyla olsun, ikinci aþamaya aktarýlan kaynaklarýn önemli bir bölümü kentsel mekana yönelmiþtir. Kentsel mekana yönelen yatýrýmlar ise bir yandan aþýrý birikim sorununu çözerken, diðer yandan da yeni taleplerin ortaya çýkmasýna yol açarak birinci aþamada ortaya çýkan krizin çözülmesine de yardýmcý olmuþtur. Kent mekanýnýn kendisi sabit sermaye haline gelmekte ve kapitalizm giderek artan biçimde kent mekanýna kendi mantýðýný empoze etmektedir. Lefevbre ye göre, sanayide oluþturulan ve gerçekleþtirilen artý-deðerin azaldýðý yerde, spekülasyon, inþaat ve gayrimenkulde gerçekleþtirilen oran çoðalýr. Ýkinci devre temel devrenin yerini almaya gelir. 3 Lefebvre nin bu görüþü üzerine biraz düþünmek gerektiðini söyleyen Harvey e göre Sanayi toplumunu saran ve büyüyen zor bir sermayeyi deðerlendirme sorunu vardýr. Spekülasyoncu faaliyet bu sorundan doðar ve ondan beslenir. Sabit sermaye yatýrýmý büyüdükçe spekülasyoncu faaliyet de büyümüþtür ve kentsellik de kýsmen bu ikincisinin ürünü olduðu için, kentsellikle spekülasyoncu sermaye devresinin yakýndan iliþkili olmasý þaþýrtýcý deðildir. 4 Lefebvre nin, kapitalist sermaye birikim süreçlerinin 20. yüzyýlda içine girdiði krizleri mekaný kullanarak çözdüðü önermesi, David Harvey in çalýþmalarýnýn baþlangýç noktasýný oluþturmuþtur. Lefebvre ile Harvey soruna yaklaþýmda bazý açýdan farklýlýklaþmakla beraber Harvey, Lefebvre nin tezlerini þöyle olumlamaktadýr: Tarihin þu döneminde bu tezin tam doðru olmadýðýný söylemek, onun doðru olma sürecinde

7 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 5 görüþ veya gelecekte doðru olmayacaðý anlamýna gelmez. Kanýtlar, kentselleþme güçlerinin þiddetle ortaya çýktýklarýný ve dünya tarihi sahnesine egemen olma yolunda olduklarýný göstermektedir. Kentleþme, kapsam olarak küreselleþmiþtir. Kýrsal kesimin kentselleþmesi de hýzla ilerlemektedir. 5 Türkiye Kentlerinde Sermaye Birikimi Kapitalizmin küresel programýna ilk uyum saðlayan ülkelerden biri olan Türkiye, yeni liberal yapýlanma sürecine hýzlý bir biçimde eklemlenmiþ ve yeni liberal politikalarý kapitalist sistemle eþzamanlý olarak uygulamaya sokmuþtur. Türkiye tarihinde yeni sayfa demek olan 1980 ler, Türkiye kentlerinin tarihinde de yeni sayfalar anlamýna gelmektedir dönemindeki Ýthal ikameci iþbölümü, sermaye birikim süreçleri ve sýnýflarýn þekillenmesi açýsýndan bir dönüm noktasýný oluþturduðu gibi; ayný zamanda sermaye ve emeðin, dolayýsýyla nüfusun mekanda yeniden daðýlýmýný getiriyordu. Teknoloji, yatýrým mallarý, ara mallar ithal ediliyor; nihai ürünler, ülkede yabancý-yerli sermaye ortaklýðý ile kentlerde üretiliyordu. Ýnsanlarý ucuz iþgücü, kenti ucuz altyapý aracý olarak deðerlendiren bu kalkýnma modeliyle sermaye birikimi saðlanýyordu. Ýthal ikamesine dayalý, iç piyasaya dönük sermaye birikim tarzý dünya ekonomisinin 1970 lerdeki kriziyle birlikte pek çok az geliþmiþ kapitalist ülkeyi olduðu gibi Türkiye yi de dýþ ödemeler dengesi sorunlarýyla karþý karþýya getirmiþti. Türkiye de 1980 lere kadar uygulanan ithal ikameci ve iç pazarý korumacý sanayileþme modeli 24 Ocak 1980 kararlarý ile terk edilmiþ, ihracatýn teþvik edildiði yeni birikim modeli kabul edilmiþti. Yeni birikim modelini, Gülten Kazgan, ihracatý artýrýrken dýþ borcu ve ithalatý da arttýrdýðý, sanayi ve tarým sektörlerini gerilettiði için ihracata dönük fakirleþtiren büyüme 6 olarak nitelendirmektedir. Ýhracatýn teþvik edildiði yeni sermaye birikimi sürecinde dünya ekonomisiyle bütünleþme gerçekleþiyor ve iç pazar talebi iþçi sýnýfýnýn ve diðer çalýþanlarýn baský altýna alýnmasýyla kýsýlýyordu. Türkiye, dünya ekonomisiyle bütünleþme sürecini 12 Eylül 1980 askeri darbesinin baskýsý, demokratik haklarýn askýya alýndýðý ve özgürlüklerin tamamen ortadan kaldýrýldýðý bir ortamda yaþayacaktý. 12 Eylül sonrasýnda zorla devreye sokulan Ýhracatýn teþvik edildiði yeni birikim modelinde Türkiye sermaye tekellerine her alanda açýlýyor; emperyalist tekellerle iþbirliði içinde iþbirlikçi tekelci burjuvazinin bölgesel yatýrýmlarý geliþiyor; yeni emperyalist iþbölümü gereði, KOBÝ ler, doðrudan küresel üretim zincirine baðlanýyordu sonrasý dönüþümlerin en önemli etkilerinden biri, sanayideki geliþmeyi büyük ölçüde Ýstanbul merkezli büyük sermayenin sürüklemeye baþlamasýydý. Büyük sermayenin yatýrým yeri seçimi, sanayileþen illerin belirlenmesinde en önemli etkendi. Gerek onunla iliþkili küçük ve orta ölçekli sanayi, gerekse diðer sektörler büyük sermaye yatýrýmlarýný izledi. Bu bakýmdan önemli bir geliþme gösteren iller, Kocaeli, Bursa, Adana, Mersin, Tekirdað, Bilecik, Eskiþehir, Çanakkale, Manisa oldu. Yeni kapitalist iþbölümü, tekstil, gýda vb. emek ve hammadde yoðun sektörlere geliþme olanaðý saðladý. Bu sektörlerde saðlanan geliþme, iþgücünün büyük kentlere göre çok daha ucuz olduðu illerdeki yatýrýmlarýn artmasýyla ortaya çýkýyordu. Bu kategoriye giren sermaye kesiminin bir kýsmý Ýstanbul, Ýzmir deki orta ölçekli kesimlerden, bir kýsmý ise Anadolu kentlerinin yerel sermaye kesimlerinden oluþuyordu. Bu illerin baþta gelenleri, Denizli, Gaziantep, Konya, Karaman, Kayseri, Kahramanmaraþ, Edirne, Uþak, Afyon, Çorum, Malatya dýr. Bu iller, ücretlerde Türkiye ortalamasýnýn çok altýnda kalan, kayýt dýþýlýk, kadýn ve çocuk istihdamý da yüksek merkezlerdir den günümüze kadar geçen süreçte Türkiye kentlerinin geliþimini etkileyen en önemli dinamik büyük sermayenin kapitalist kentleþmeden doðan rantlardan daha fazla pay almaya yönelmesidir. Sermayenin finans piyasalarýndan sonra yöneldiði alan kentsel rantlar ve tüketim alanlarý olmuþtur. Marmara Bölgesinde, sanayinin çevre illere göçü eðilimiyle birlikte hizmet sektörü önemli bir geliþme gösteriyor ve Ýstanbul, sanayi kentinden finans kenti ne dönüþüyordu. Ýstanbul, Lefevbre nin dediði gibi, mekanýn kendisinin (meta olarak) üretimine geçildiði bir kent haline geliyordu. Türkiye, 19. yüzyýlýn vahþi kapitalizminde olduðu gibi, mal ve sermaye hareketlerinin her yönüyle serbestleþtiði kapitalist dünya ile bütünleþiyordu. Serbest Bölgeler Kanunu nun (1985 de) çýkarýlmasý, yabancý yatýrýmlar, imar aflarý, kentsel dönüþüm, imar planlama, yerel yönetimler vb. alanýnda yapýlan onlarca yasal düzenlemeyle ranta ve spekülasyona dayalý büyümenin önündeki tüm engeller birer birer ortadan kaldýrýyordu. Toplumsal yapýnýn bir bütün olarak dönüþümünü içeren ve bir dizi toplumsal eþitsizliðe, yoksulluk ve sefalete yol açan bu sömürü, kent mekanlarýnýn da sýnýfsal temelde ayrýlmasýna yol açmaktadýr. Türkiye de tamamen yabancý sermaye giriþi ve dýþ borç açýklarý sayesinde saðlanmýþ olan spekülasyona dayalý ve istihdam yaratmayan büyüme, dünyada yaþanan mali krizin reel sektörü de içine almasýyla birlikte iþten çýkarmalara ve iflaslara yol açabilecek bir sürece doðru ilerlemektedir. Görünen köy kýlavuz istemeyecek kadar açýktýr. Mali kriz ortamýnda en dikkati çeken; 19'uncu yüzyýlda kapitalist ekonominin çözümlemesini yapan ve kapitalist sistemin kendi yarattýðý içsel dinamiklerle bir gün yok olacaðýný söyleyen Marx'ýn "Das Kapital"inin satýþlarýnýn patlamasýdýr. Bugün yaþanan krizle birlikte kapitalizmi sorgulayanlar "Kapitalizmin çökmeye mahkum olduðunu" söyleyen Marx'ý yeniden okumaya baþlamýþlardýr. 1 D. HARVEY, Umut Mekanlarý, Metis yay., Ýstanbul D. HARVEY, Sosyal Adalet ve Þehir, Metis yay., H. LEFEBVRE, La Revolution Urban, Paris D. HARVEY, Sosyal Adalet ve Þehir, Metis yay., a.g.e 6 G. KAZGAN, Ekonomide Dýþa Açýk Büyüme, Altýn Yay, Ýstanbul 1985 Harita ve Kadastro Mühendisi 5

8 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 6 görüþ Arsa Düzenlemesi, Yoldan Ýhdas ve DOP Hesabý Erdal Köktürk 6 Ýdari yargý tarafýndan iptal edilen arsa düzenlemelerinin sayýsýndaki artýþ ürkütücü boyutlardadýr. Bu durum, kadastro ve tapu sicilinde önü alýnamaz bir karmaþaya yol açtýðý gibi, harita mühendisliði mesleðine ve harita ve kadastro mühendislerine duyulan güvenin de hýzla azalmasýna sebep olmaktadýr. Arsa düzenlemelerinin idari yargýda iptalini konu alan 2007 yýlýnda bir seminer vermiþ ve seminer notlarý da Odamýz Ýstanbul Þubesi tarafýndan yayýmlanmýþtý. Ayrýntýlý açýklamalarýn yer aldýðý bu yayýnýn adýný tekrarlamakta yarar görüyorum. KÖKTÜRK, Erdal, Arsa Düzenlemeleri ve Yargý Ýliþkisi (18. Maddenin Ýdari Yargýda Ýptali ve Ortaya Çýkan Sorunlar) Semineri (06 Ekim 2007), TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi Yayýný, ISBN , 85s, Ýstanbul, Aralýk Bilindiði gibi, tarihli ve 2644 sayýlý Tapu Kanunu nun 21. maddesinde,... köy ve belediye sýnýrlarý içinde kapanmýþ yollarla yol fazlalarý köy veya belediye namýna tescil olunur... denilmektedir. Kapanan yollar ve meydanlar ile ilgili kurallara, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý (Madde: 11,17,18); 2942 sayýlý Kamulaþtýrma Yasasý (Madde: 35); 3402 sayýlý Kadastro Yasasý (Madde: 16); 2634 sayýlý Turizmi Teþvik Yasasý nda da (Madde: 8) yer verilmiþtir. Ýmar, tapu ve kadastro mevzuatýna göre, kapanan yollarýn, düzenlenecek ihdas haritalarý ile tapu kütüðüne baðýmsýz birer parsel olarak kaydedilmeleri ve daðýtým sýrasýnda, imar planýnda isabet ettikleri imar parseline hisselendirilmeleri gerekmektedir. Baðýmsýz inþaata elveriþli olmayanlarýn bitiþiðindeki veya planda isabet ettikleri imar parsellerinin maliklerine paylarý oranýnda satýlmalarý, parsel malikleri satýn almayý kabul etmezlerse, belediyelerin bu kýsýmlarý hisselendirerek izale-i þüyu yoluyla satmalarý gerekmekte; baðýmsýz inþaata elveriþli olanlarýnýn ise, kiþilere ait parsellerin yola giden yerleriyle takas edilmeleri gerekmektedir. Uygulamadan edinilen deneyimler göstermektedir ki, belediyeler, bu gibi yerleri, tek bir yerde toplayarak kendilerine parsel oluþturmak için kullanmaktadýrlar. Harita ve kadastro mühendisleri de, belediyelerin bu hukuka, imar mevzuatýna aykýrý isteklerine ses çýkarmayarak uygulamaya sokmaktadýrlar. Danýþtay, belediyelerin bu yanlýþ ve hukuka aykýrý uygulamalarýna karþý bir refleks geliþtirerek, kapanan yollarýn kamu alanlarýna ayrýlan yerler toplamýndan düþülmesine ve DOPO hesabýnýn buna göre yapýlmasýna karar vermiþ ve ardýndan pek çok kararýyla da bunu içtihada dönüþtürmüþtür. Kuþkusuz, belediyelerin yaptýðý kabul edilemez bir uygulamadýr. Ne yazýk ki, harita ve kadastro mühendisleri de bu yanlýþý tereddütsüz uygulamýþlardýr. Ancak, Danýþtay ýn kararý da, yasada tanýmlanan þekle aykýrýdýr ve imar mevzuatýndaki kurallarla çeliþmektedir. Yargý kararýný ne kadar eleþtirsek de, bu kararýn, belediyelerin yanlýþ ve adaletsiz uygulamalarýna karþý bir önlem olarak ortaya çýktýðýný kabul etmeliyiz. Çünkü, hepimiz biliyoruz ki, ihdas alanlarý, geçmiþte geliþigüzel tespit edilmiþler ve çoðunlukla da Düzenleme Ortaklýk Payý Oraný ný (DOPO) azaltmak ve ayný zamanda belediyelere parsel kazandýrmak için kullanýlmýþlardýr. Arsa düzenlemesi yetkisi, yýllarca, belediyelerce o kadar kötüye kullanýldý ki, sonunda idari yargý bu sürece kararlarýyla müdahale ederek yukarýda açýklamaya çalýþtýðým uygulama ortaya çýktý. Danýþtay ýn kararý doðrultusunda yeni DOP hesabý, kamu alanlarýna ayrýlan yerler toplamýndan kapanan kadastral yollarýn miktarý düþüldükten sonra kalan miktarýn kadastral parsellere bölünmesi sonucu bulunan oranýn uygulanmasý gerektiði þeklinde kesinleþmiþ oldu (Danýþtay 6. Daire, , E. 1994/1986, K. 1994/4142). Eðer, DOPO hesabýnda idari yargý kararýna aykýrý bir hesaplama yapýlmýþsa, bu uygulama tereddütsüz iptal edilmektedir. Ýdari yargýda en çok rastlanan iptal gerekçelerinden biri de, 3194 sayýlý Ýmar Yasasýnýn 18. maddesinin, sayýlý Yasalarla deðiþik 2981 sayýlý Yasanýn 10/b, c ve Ek Madde 1 in birlikte uygulandýðýnýn encümen kararlarýnda sýkça ifade edilmesidir. Belediyeler, gerçekleþtirmek istedikleri amaçta haklý olsalar bile, belli durumlarýn oluþmasý halinde yapacaklarý iþlemlerin usulünü gösteren ve bu konuda yetki veren bir yasa kuralýný, bu durumlar oluþmadan baþka bir amaç için kullanýrlarsa, bu þekil (usul) saptýrmasýdýr ve hukuka aykýrýdýr. Yasanýn amacýndan farklý biçimde ve öngörmediði alanlarda kullanýlmasýyla oluþan þekil saptýrmasýna, 3194 sayýlý Ýmar Yasasýnýn 18. maddesinin, sayýlý Yasalarla deðiþik 2981 sayýlý Yasanýn 10/b, c ve Ek Madde 1 in birlikte uygulandýðýnýn encümen kararlarýnda sýkça ifade edilmesinde göze çarpmaktadýr. Bu durum, idari iþlemin dayanmadýðý yasa ve yönetmelik kurallarýna göre incelenmesi ve deðerlendirilmesi anlamýna gelmektedir ve idare hukuku bakýmýndan bir tür þekil saptýrmasýdýr. Anayasa Mahkemesi de, tarihli ve E. 1966/19, K.1968/25 sayýlý kararýnda, ayný muamelelerin vasfýný tayin için iki ayrý hükmün ayný zamanda bu memlekette yürürlükte olmasý, hukuki bir garabet teþkil eder kararý ile ayný konunun iki ayrý yasa maddesinde ayrý ayrý düzenlenemeyeceðini ve birlikte uygulanamayacaðýný açýklamýþ bulunmaktadýr. Islah imar planý bulunmayan, özel parselasyona tabi tutulmamýþ yerlerde, sayýlý Yasanýn uygulanma kabiliyeti bulunmamaktadýr. Yasada öngörülmemesine karþýn, yalnýzca, paylý mülkiyetin ferdileþtirilerek her paydaþa baðýmsýz bir imar parselinin verilmesini saðlamak amacýyla, konusu ve uygulama alaný bulunmamasýna karþýn, sayýlý Yasanýn 10/c ve Ek 1. maddelerinin, 3194 sayýlý Yasanýn 18. maddesi ile birlikte uygulandýðýnýn belirtilmesi ve buna belediye encümeni kararlarýnda yer verilmesi hukuka aykýrýdýr ve idari yargý tarafýndan tereddütsüz bir iptal nedenidir.

9 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 7 görüþ Ne yazýk ki, þeklen hukuka aykýrý olan bu tür uygulamalar, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün hoþgörülü davranýþlarý nedeniyle yýllardýr tapu siciline tescil edilmektedirler. Yasada re sen sözcüðü olsa da, encümen kararýyla yürürlüðe konulan, yasa ve hukuka aykýrý olan arsa düzenlemelerini incelemeden tapu kütüðüne kaydetmek de bir tür görev ihlalidir. Çünkü, yasanýn belediyelere re sen uygulama yapma yetkisi vermesi, belediyelerin yasa ve hukuka aykýrý uygulama yapabilecekleri anlamýna gelmez ve yasa dýþý uygulamalar için bir gerekçe oluþturmaz. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü de, siyasi baskýlardan olsa gerek, belediyelerin encümen kararlarý ile, bir baþka deyiþle idari iþlemlerle, yasa ve mevzuata aykýrý iþlemlerini incelemeden tapu kütüðüne kaydederek bir baþka hukuka aykýrýlýða sebep olmaktadýr. Bu süreç de dikkat edilmesi gereken bir konu da þudur. Ýdari iþlemler arasýndaki nitelik farklýlýklarý yargý kararlarý ile ortaya çýkarýlmasýna ve açýklanmasýna karþýn, bu konular, idarelerce yapýlan düzenlemeler sýrasýnda yeterince gözetilmemektedirler. Örneðin, sayýlý yasanýn 10/c uygulamasý bir idari iþlemdir. Buna karþýlýk, yasanýn 10/b maddesine göre yapýlan uygulamalar ise bir kadastro iþlemi dir ve her iki duruma karþý itiraz þekilleri farklýdýr. Buna karþýn, belediyeler, encümen kararlarýnda bir arsa düzenlemesi iþleminin, ayný anda her iki maddeye de dayandýðýný rahatlýkla söyleyebilmektedirler. Arsa düzenlemelerinde bir baþka önemli hukuka aykýrýlýk, mesleki kamuoyunda yanlýþ bir þekilde KOP (Kamu Ortaklýk Payý) olarak tanýmlanan uygulamadýr. Oysa, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. maddesinde, düzenlemeye giren kadastro parsellerinden Düzenleme Ortaklýk Payý (DOP) dýþýnda baþka bir kesinti yapýlmasý öngörülmemektedir. Kaldý ki, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. Maddesinin Uygulanmasýna Ýliþkin Yönetmeliðin 12. maddesinde, Kamu Tesisleri Arsalarýna Tahsis adýyla açýklanan uygulama da, KOP adýyla yapýlandan farklýdýr. Uygulama Yönetmeliði, düzenlemeye giren kadastro parsellerinden DOP düþüldükten sonra kalan paylarýn daðýtýlmasý sýrasýnda, imar planlarýnda kamu tesislerine ayrýlan arsalara yapýlacak tahsis için özel bir uygulama öngörmektedir. Bu uygulama bir kesinti deðil, bir daðýtým ölçütüdür. Bu uygulama, belediye ve valilikleri, kadastro parselinin tamamý imar planýnda kamu tesislerine rastlayan parsel sahiplerine, yalnýzca bu yerlerden pay vererek maðdur olmalarýna yol açmak yerine, bu yerleri düzenlemeye giren tüm parsel sahiplerini DOP sonrasý paylarý oranýnda hisselendirerek, anayasada ifadesini bulan sosyal adalet ve eþitlik ilkeleri doðrultusunda uygulama yapmaya zorlamaktadýr. Buna karþýn, uygulamada, kamu tesisleri arsalarýna yapýlan hisselendirme, DOP sonrasý kalan paylara göre deðil, düzenlemeye giren kadastral parseller üzerinden yapýlarak yasa ve hukuka aykýrý fiili bir durum yaratýlmýþ bulunmaktadýr. Þimdilik kimsenin sesi çýkmýyor diye deðerlendirilse de, yakýn gelecekte, bunun da iptal nedenlerinden biri olacaðýndan kuþku yoktur. Uygulama Yönetmeliðinde, hastane, kreþ, belediye hizmet veya diðer resmi tesis alaný gibi umumi tesislere ayrýlan alanlar denilerek, anýlan yerler sayýlmakla beraber, Danýþtay ýn, bu madde içinde sayýlmayan pek çok kamu hizmet tesislerini de bu kapsamda deðerlendirdiði görülmektedir. Danýþtay ýn bu deðerlendirmesi kamu yararý na uygun düþtüðü için isabetlidir. Çünkü, anýlan yerler, tapuda tescile konu olan yerlerdir ve bu yerlerden pay verilmesi parsel sahipleri bakýmýndan uygulamanýn iptalini gerektirecek ve mülkiyet hakkýný (bedelini ödemeksizin) ortadan kaldýracak bir ölçüt deðildir. Buna karþýn, Düzenleme Ortaklýk Payý kapsamýndaki yerler bedelsiz düþülmekte ve artan deðer artýþlarý karþýlýðýnda deyimiyle bedelinin sanal olarak peþin ödendiði varsayýlarak tapudan terkin edilmekte ve böylece farklý bir uygulama biçimini oluþturmaktadýr. Bu bakýmdan, kamu tesislerine ayrýlan yerlerden farklý olarak, yasada açýklanan DOP kapsamýndaki yerler ve sayýlarý deðiþtirilemez. Sonuç olarak, harita ve kadastro mühendisleri tarafýndan kolay gibi görünen, oysa ayný anda pek çok yasanýn ve kuralýn birlikte gözetilmesini gerektiren arsa düzenlemelerinde belediyelerin yasa ve hukuka aykýrý öznel isteklerinin etkili olduðu anlaþýlmaktadýr. Bu durum, düzenlemelerin iptaline yol açmakta, ardýndan yerini yýllar süren pek çok belirsizliðe ve karmaþaya býrakmaktadýr. Alan Eþitliði gibi kolay görünen bir yöntemi uygularken bu kadar çok hata yapan harita ve kadastro mühendislerinin, bu yöntemin yerine kaçýnýlmaz olarak yakýn gelecekte gelmesi beklenen Eþdeðerlik ilkesine göre arsa düzenlemelerini nasýl hatasýz uygulayacaklarýný þimdiden merak ediyorum. Dr., Harita ve Kadastro Mühendisi 7

10 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 8 görüþ Suyun Ticarileþtirilmesine Hayýr! Ahmet Atalýk Ülkemizde teknik ve ekonomik ölçütlerde ulaþabileceðimiz yýllýk su miktarýmýz 112 milyar m 3 olup bugün için bu suyun ancak 43 milyar m 3 ünü, yani %38 ini kullanabiliyoruz. Sektörsel açýdan tarýmda 31 milyar m 3 (%72), sanayide 5 milyar m 3 (%12) ve içme-kullanma suyu olarak da 7 milyar m 3 (%16) su kullanýyoruz. Ülkemizde bir su sorunu yaþanýyor ve köklü bir tedbir almak gerekiyor ise öncelikle tarýmsal su yönetimimizi gözden geçirmemiz gerekiyor. Tarýmsal üretimde sulama randýmaný %45 olan yüzey sulama yöntemlerini kullanýyoruz. Bu yöntemde bitkinin geliþim sürecinde ihtiyacý olan 1 ton suyun verilebilmesi için araziye 2 tonun üzerinde su verilmektedir. Fazladan verilen su boþ yere tüketilmesinin yanýnda erozyona ve bitki kök bölgesinden besin maddelerinin yýkanarak uzaklaþmasý ve topraðýn verimsizleþmesine de yol açmaktadýr. Yüzey sulama yöntemlerinin %92 oranýnda kullanýldýðý ülkemizde suyun daha az tüketilmesini saðlayan yaðmurlama sulama sistemi %7, damla sulama sistemi ise %1 oranýnda kullanýlmaktadýr. Ülkemizde tarým alanýndaki su kullanýmýnda sadece yöntem deðiþikliðine gidilerek yaðmurlama ve damla sulamaya geçilmesi halinde yaklaþýk %30 su tasarrufu saðlanabilecektir. Bu da yaklaþýk 10 milyar m 3 su demektir ve kentlerde ve sanayide 12 milyar m 3 su kullandýðýmýz dikkate alýndýðýnda su sorunumuzun çözülmesi anlamýna gelmektedir. Türkiye su sýkýntýsýný aþma noktasýnda en fazla kentlerdeki su kullanýmýnda tasarruf üzerine yoðunlaþmýþtýr; Ayþe teyzenin tenceresi, diþ fýrçalama, týraþ olma, bulaþýkçamaþýr makinesi kullanýmý vs. Bunlarýn hepsi zaten her zaman duyarlý olmamýzý gerektiren konulardýr. Peki, bunlarý bize öneren yerel yönetimlerimiz kendi üzerlerine düþen görevleri yerine getiriyorlar mý? Kuraklýðýn had safhada yaþandýðý ülkelerde yerel yönetimler depoladýklarý suyun buharlaþmasýný en aza indirebilmek için çeþitli yöntemler uyguluyorlar. Örneðin baraj ve göllerin üzeri suyla reaksiyona girmeyen solüsyonlarla kaplanýyor. Isýnan su daha hýzlý buharlaþtýðýndan alttaki serin suyla üstteki sýcak suyu yer deðiþtirten karýþtýrýcý düzenekler kuruluyor. En çevreci yöntem olarak ise depolanan su kaynaklarýnýn çevresi hakim rüzgar yönünde (rüzgar suyun buharlaþmasýnda en önemli faktörlerden biridir) aðaçlandýrýlýyor. Su sorununun en üst seviyede yaþandýðý Ýstanbul da 1 m 2 su yüzeyinden günde 5-6 litre su buharlaþma yoluyla kayboluyor. Ülkemizde bu yöntemlerin hiçbiri uygulanmýyor. Sanayinin kullandýðý su miktarýnýn yanýnda temiz su kaynaklarýný da kirlettiði dikkate alýndýðýnda ülkemizde baþ gösteren su sýkýntýsý kuraklýðýn da ötesinde yanlýþ yönetimin bir sonucu olarak ortaya çýkmaktadýr. Sonuç olarak, yönetmemekten kaynaklý da olsa ortada bir su sorunu olunca Enerji Bakaný devreye giriyor, ülkemizin su kaynaklarýnýn etkin ve verimli kullanýlmasý açýsýndan satýlacaðýný söylüyor. Bu söylem AKP nin seçim bildirgesi ve hükümet programýnda da yer alýyor. Bu sürecin küresel ölçekte nasýl geliþtiði ve ilerideki günlerde bize ne yönde yansýyacaðýný kýsaca özetleyelim. Birleþmiþ Milletler in (BM) 1972 de düzenlediði Ýnsan ve Çevre Konferansý ile 1977 de düzenlediði Mar del Plata Su Konferansý nda içme suyuna eriþimin bir insanlýk hakký olduðu ön plana çýkarýldý. BM in 1992 de düzenlediði Dublin Su ve Çevre Konferansý nda suyun ekonomik bir mal olduðu vurgulandý, yine ayný yýl yapýlan Rio Çevre ve Kalkýnma Konferansý nda da suyun ekonomik bir mal olarak çevreye duyarlý bir yaklaþýmla nasýl yönetileceðine iliþkin yasal, kurumsal ve toplumsal anlamda düzenleyici bir çerçeve çizildi. Su konusunun diðer aktörleri Dünya Bankasý ve IMF ise verdikleri kredilerin ön koþulu olarak su hizmetlerinin ticarileþtirilmesini þart koþtular. Dünya Ticaret Örgütünü kuran anlaþmalardan biri olan GATS (Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý) da su hizmetlerinin özelleþtirilmesini dayatmaktadýr. Bu konuyu GATS a Almanya ve Fransa ýsrarla dahil etmiþtir. Amaçlarý ise kendilerine ait dünyanýn en büyük 3 su þirketi Suez (Fransýz), Veolia (Fransýz) ve RWE nin (Alman) önünün açýlmasýdýr. Sonuçta, çeþitli kurumlar üzerinden oluþturulan su politikalarýnýn tek elde toplanmasý amacýyla 1996 yýlýnda 8

11 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 9 görüþ Marsilya merkezli Dünya Su Konseyi (DSK) kuruldu. Konsey 1997 yýlýndan itibaren her 3 yýlda bir Dünya Su Forumu (DSF) düzenlemektedir Marakeþ Forumu nda ilk kez dünya su vizyonu ihtiyacý ortaya kondu ve Konsey e bu vizyonu geliþtirme görevi verildi Lahey Forumu nda su kaynaklarýný paylaþmak, suyu fiyatlandýrmak ve suyu iyi yönetiþim ile yönetmek gibi konular su güvenliðinin saðlanmasýnda baþ edilmesi gereken sorun alanlarý olarak ortaya kondu Kyoto ve 2006 Meksika Forumlarýnda yönetiþim yaklaþýmý ve suyun ekonomik mala dönüþtürülmesi kararlarýn özünü oluþturdu. Meksika Forumu nun diðerlerinden farký ise Konsey e ve Forum a küresel ölçekte muhalefet örgütlenmesi ve protesto edilmesi olmuþtur. Dünya Su Forumu nun beþincisi Mart 2009 tarihleri arasýnda ülkemizde yapýlacak. Bununla ilgili olarak tarihinde 5732 sayýlý 5. DSF Organizasyonu için Çerçeve Anlaþma ile 5. DSF Anlaþma Mektubunun Onaylanmasýnýn Uygun Bulunduðuna Dair Yasa TBMM de kabul edildi. Yasanýn genel gerekçesinde DSK, kar maksadý gütmeyen, hükümetler ve siyaset dýþý ayrýmcýlýk gütmeyen, bir sivil toplum kuruluþu olarak tanýmlanmaktadýr. DSF da ülkelerin sahip olduklarý bilgi ve deneyimlerin paylaþýlmasýnýn bir aracý olarak tanýmlanmaktadýr. DSK baþkaný Loic Fauchon ise tüm bu açýklamalarýn tersine Ýstanbul da yapýlacak Forum un su kaynaklarýnýn özelleþtirilmesi amacýný taþýdýðýný, su faturalarýna cep telefonu faturalarý ya da otomobillerin benzinine ödenen miktarýn %5 i kadar ödeme yapýldýðýnda su sýkýntýsý kalmayacaðýný belirtmektedir. Tüm bu aþamalar tamamlandýðýnda tarlasýnýn baþýna kontörlü su sayacý takýlacak çiftçimiz hýzla topraðýný terk ederek kent varoþlarýna yerleþecek, yaþanan kargaþa içinde sermayenin asgari ücretli çalýþaný olabilenler ise þanslý sayýlacaktýr. Kentliler ise en ucuz zevkleri olan çayýn, en ucuz gýdalarý olan çorbanýn sudan yapýldýðýnýn farkýna varacaklardýr. Tüm bu olumsuzluklara saðlam bir karþý duruþ ve daimi bir mücadele örgütlemek amacýyla DÝSK, KESK, TMMOB, konfederasyonlar, platformlar ve derneklerin bir araya gelmesiyle Temmuz 2008 de Suyun Ticarileþtirilmesine Hayýr Platformu kuruldu. Bu platformun her kesimin desteðiyle güçlendirilmesi, ülke gündemine müdahale edebilir bir güce kavuþturulmasý, mücadelenin güçlü bir ayaðý olacaktýr. Su kaynaklarýmýzý çokuluslu þirketlerin yaðmasýndan ancak birlik olursak kurtarabiliriz. Yoksa birileri bizim malýmýzý bize satacaklar ve sayaçlarýmýza kontör yükleyemediðimizde çeþmemizden bir damla bile su akmayacak! TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þube Baþkaný Ýlk Bölümümüz 60. Yýlýnda Davutpaþa ya Taþýndý Erol Köktürk Ýlk duyduðumda þaþkýnlýðýmdan, sustum kaldým Ne diyeceðimi bilemedim. Yapma! dediðimi anýmsýyorum: YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümü Davutpaþa ya taþýndý Taþýnamaz mý? Elbet taþýnýr. Ama Ýstanbul Yüksek Teknik Okulu nda 7 Mayýs 1949 da baþlayan, 1969 dan sonra Ýstanbul Devlet Mühendislik Mimarlýk Akademisi nde, 1982 den sonra Yýldýz Üniversitesi nde ve 1992 den sonra Yýldýz Teknik Üniversitesi nde süren, ama hep sarmaþýklý binada süren bir yaþam, bir varlýk, bir tarih Davutpaþa ya taþýndý 60 yýllýk mekanlar, ülkemizde harita mühendisliði eðitiminin baþladýðý mekanlar terk edildi Bu, benim içimi burktu Bir yönetsel tasarruf, bu tarihselliði, özdeþleþmeyi gözetmeliydi Hep Yýldýzlý olan, hep Yýldýzlý kalacak birisi olarak, bu taþýnma benim içime sinmedi Ýnanýyorum ki, o dersliklerde okuyan, o koridorlarýn havasýný soluyan meslektaþlarýmýn da içine sinmeyecektir. Mekanlar insanlarý sarar. Ýnsan da mekanlara baðlanýr. Bir süre sonra, farkýnda olarak ya da olmayarak mekanla aranýzda bir baðýmlýlýk oluþur. Bazý mekanlar da simgeleþir Bu, ev için de, kent için de, köy için de böyledir. Ýnsanlar mekanlarý deðiþtirme konusunda aslýnda bu nedenle biraz zorlanýrlar. Hatta tutuculaþýr. Bir de binlerce insanýn yuvamýz diye gördüðü bir mekan söz konusuysa Artýk Barbaros Bulvarý ndan inerken ya da çýkarken, Orasý diyemeyeceðimiz bir sonucu doðuran bir taþýnma bu. Artýk, Orasýydý diyeceðiz. Sarmaþýklý bina dilerim varlýðýný sürdürür. Dilerim bu taþýnma aslýnda baþka süreçlerin baþlangýcý olmaz. Dilerim nostalji sürer Biz yine 60. yýlýmýzda, 70. yýlýmýzda, bu mühendis ordusu bu mekanlarda doðdu, diyerek hiç olmazsa koridorlarda yürür, dersliklerde otururuz Buruk biçimde de olsa, YTÜ deki meslektaþlarýmýza yeni mekanlarýnda mutluluklar diliyorum Prof. Dr., Kocaeli Üniversitesi 9

12 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page görüþ Fazla söze gerek yok. Belki söze de gerek yok. Ya da söz uçar yazý kalýr. Memleketini seven eight nine ten Deniz Baþ Çok sevdiðimiz Gülseren arkadaþýmýzý göremeyeli bir yýl oldu. Neler kaybettiðimizi kestirmek zor. Ama bugün bu yazýyý okuyor olsaydý, kendisinden bahsettiðim için bana kýzardý. Çünkü o Tuzla Tersaneleri nde ölen insanlardan bahsetmemi isterdi. Adýna savaþ dediðimiz katliamlardan bahsetmemi isterdi. Adýný koyamadýðýmýz savaþta ölenlerden bahsetmemi isterdi. Ama nasýl bahis konusu yapýlýr ki insan hayatý. Bu yüzden; insan hayatýný sevmeyenlerden bahsetmek gerek sürekli ve sürekli. Çünkü aslýnda insan hayatýný sevmeyen muhteremler, memleketimizi bizden daha çok seviyorlar gibi bir duruþ sergiliyorlar. Timsah gözyaþý döküp, bizi yanlarýna çekip Sonra da yutuyorlar. Ýþçisini sevmeyen bir patron için önemli olan, sevmediði iþçi sayýsýdýr herhalde. Peki iþçisini sevmeyen bir insan, ülkesini sever mi? Bu soruya isterseniz yalan da olsa evet tabi sever diyelim. Karþýmýza önünde çay bardaðý ile sýrýtan tersane patronlarýný almak istemem. Kimseye pabuç býrakmayan iþçiseverlerden her zaman korkarým. Kimseyle pabuç paylaþmayan patronseverlerden uzak dururum. Pabucu ters giydirenlerden nefret eder, ters giyenleri kendimden sayarým. Pabucu delik insanlarý kendime yakýn bilirim. Bu ülkede her zaman insanlar ölüyor. Otuzbin insan terör kurbaný olmuþ. Biz bunlara alýþtýk. Faili meçhullere, ölüm oruçlarýndan ölümlere zaten alýþmýþtýk. Bizim alýþamayacaðýmýz hiçbir ölüm yok. Bunu da biliyoruz. Çünkü biz Türkiye halký olarak yaþamayý bilmiyoruz. Yaþamayý bilen bir insan ölümler karþýsýnda bizim gibi durmaz. Yaþamayý bilmeyen bir insan, yaþatmayý bilemez. Öðrenmemiþtir ki öðretsin. Þimdi tutup da, Tuzla Tersaneleri nde ölenleri mi yazalým, onlarý ölüme sürükleyenleri mi. Ya da Güngören patlamasýnda ölen vatandaþlarýmýzdan mý söze girelim, onlarý ölüme sürükleyenlerden mi? Ya da ruhsatsýz ve kaçak imalathanelerdeki patlamalarý bir düþünün.. Ölümlerden memleketini sevenler mi sorumlu, sevmeyenler mi? Ölenleri yazmak, onlarýn hikayelerini yazmak kolay. Üç çocuk, dört kadýn. Aðýt yakan anneler, çocuklar. Bunlar en kolayý. Bu tür haberleri gözü yaþlý izliyoruz. Elbette bunu yaparken medyaseverlerin de bir bildikleri vardýr caným. Þimdi televizyon kanallarýnda koþa koþa, orada toplanan halký kenara ite kaka ilerlerken konuþan, ama hýzlý hýzlý konuþan mohabirler türedi. Nasýl derler, yani reality þov olarak Güngören patlamasýnýn haberi yapýldý. Onlar için önemli olan haberi yapma biçimiydi habersevermohabirler için. Aslýnda oradaki patlayan bombanýn kimi nasýl öldürdüðünün önemi yoktu. Ama onlar onun haberini yaptýlar. Bir bombanýn patladýðý yerden diðerine, memleketimin meraklý insanlarýný iterek ilerlediler. Hikayeler yazdýlar ve aðlattýlar. Hepimizin hikayesi yok mu, yazacak söyleyecek ne çok söz çýkar aslýnda biz ölsek arkamýzdan. Peki yahu bomba neden konuyor bu memlekette ve neden hala durdurulamýyor, ne isteniyor böylece? Ya da istense kaçak ve ruhsatsýz iþyerlerinin önü bir çýrpýda kesilemez mi? Bilen var mýdýr acaba? Sesimi duyan ya da? Neden ve ne için ölüyor bu insanlar? Belki tanýyoruz ölen insanlarý ve belki, tanýyýp dostumuz da olacaklardý günün birinde, neden þimdi yoklar? Bu ölümlerin sorumlularý kimler? Soru sormak çözüm olur mu? Ya da hiç soru sormasak çözüme daha mý çabuk ulaþacaðýz? Soru sorarak vatan haini olmaktansa, soru sormadan vatansever mi olalým? Ne isteniyor bizden? Tuzla da bir kiþi öldüðünde sesimiz çýksaydý yer gök inlercesine, yüzü geçer miydi ölümler. Yüzsüz deðil miyiz hepimiz bu nedenle? Sahnede yýllardýr oynanan ayný oyunu seyrediyoruz. Býkmadýk. Alýþtýk. Alýþmak, en kötü alýþkanlýk. Trafik kazalarýnda ölenlere alýþtýk. Terör adý altýnda ölümlere alýþtýk. Töre cinayetlerine alýþtýk. Kaza kurþunlarýna alýþtýk. Faili meçhullere alýþtýk. Cinnet geçirenlere alýþtýk. Ýnsan hayatýný seven bir insan, alýþmamalý ölümlere. Alýþtýðýmýz bir ölüm, elimizdeki bülten kadar yakýn belki de hepimize. Hayatýmýzý alýþkanlýklarýmýza esir mi edeceðiz? Ramazan ayýný da atlattýk. Çadýrlarda verilen kumanyalarda bir partinin kartvizitinin daðýtýlmasýna sesimizi çýkartmadýk. Ortaköy de içki içtiðimiz için baþýmýzdan aþaðý boca edilen içkilere sesimizi çýkartmadýðýmýz için, Moda da içki içen gençler dayak yedi. Baþkasýnýn haklarýna saygý duymayý bilmeyen insanlar, kendi haklarýný mý koruduklarýný sanýyor? Ya da biz kendi haklarýmýzý korumayý mý bilmiyoruz, almayý ya da? Bu memleket dayak atanlarýn mý, yiyenlerin mi acaba, bilmemiz mümkün mü? Aydýn doðan insanlar sonradan karanlýðýn esiri olur mu, ya da karanlýktan çýkýþ mümkün mü? Yoksa her vatandaþ er doðsa, aydýn doðmuþ olur mu? Böyle bir çatýþmada aydýn doðan mý doðrularý savunur, yoksa er doðan mý? Yoksa hatasýz kul olmaz mý? Her Türk mü, yoksa yarýsý mý er doðdu acaba. Son sözü kimin söyleyeceðinin bir önemi var mý? Ve belki de son sözü, yýllar önce söylemiþtir Kýzýldereli dünya insanlarý. Þey pardon Kýzýlderili diyecektim: Bir gün kendi pisliklerinizin içinde boðulacaksýnýz. Boðuluyor muyuz ya da? Jeodezi ve Fotogrametri Yüksek Mühendisi

13 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page Dakika görüþ Ece Temelkuran Benim bir kere arkadaþýmý öldürdüler, artýk bir daha iflah olmam gibi geliyor. Gittiðimde yerde yatýyordu, kaný kaldýrým taþlarýna sýzýyordu. Ben onu gördüm ya, ben artýk baþkasýyým. Hrant gitti, hep taze kalacak bir kan karanfil açýldý göðüs kafesimde. Böyle bir þeymiþ meðer dedim, Arkadaþýný öldürürlerse böyle oluyormuþsun. Meðer demiþtim, 12 Mart ta, 12 Eylül de arkadaþlarýný kaybedenler böyle hissetmiþ. Demek Türkiye de milyonlarca insanýn aslýnda göðüs kafesi aðýr ve aðrýlý yarýlmýþ, çatýr çatýr açýlmýþ kemikleri acýyla, ciðerlerinin arasýndan bir kan karanfil sýzmýþ. Meðer arkadaþý öldürülünce insanýn acýsý hiç geçmezmiþ. Öyleyse bunca insan, bunca sevgili, anne, baba, kardeþ, oðul, arkadaþ, dost... Eðer hepsinin göðüs kafesi böyle sýzýlý aralýksa, nasýl yaþýyor bu ülke? Anlamadým ben. En çok Hrant tan sonra anlamadým bunu. Oku! Arkadaþýnýn adýyla. Nejdet Adalý... Sedat Soyergin... Erdal Eren... Veysel Güney... Ahmet Saner... Kadir Tandoðan... Mustafa Özenç... Ethem Coþkun... Necati Vardar... Seyit Konuk... Ali Aktaþ... Ömer Yazgan... Erdoðan Yazgan... Mehmet Kambur... Ramazan Yukarýgöz... Ýlyas Has... Hýdýr Aslan... Bir isim listesi olduðunu görüp atladýysanýz þimdi lütfen geri dönün ve bu isimleri tek tek okuyun. Çünkü bu isimleri, hiç deðilse birkaçýný aklýmýzda tutmamýz gerekiyor. Bu isimler, Kenan Evren liderliðinde yapýlan 12 Eylül 1980 darbesi sýrasýnda ciðeri beþ para etmez herifler tarafýndan asýlarak katledilen yirmili yaþlarýnda gençlere aitler. Ýsimleri ve yüzleri, Dostluk ve Yardýmlaþma Vakfý nýn hazýrladýðý 12 Eylül Adaleti adlý belgeselin 15 dakikalýk tanýtým filminin sonunda görünüyor. Tek tek geçiyorlar filmin içinden. Avukatlar, yargýçlar, savcýlar, anneler, arkadaþlar konuþuyor. Erdal Eren i, heyetin önünde aðzýndan burnundan kan gelesiye dövdüler diyor avukat, Yargýçlarýn yüzünde bir tebessüm bile vardý. Kenan Paþa nýn yaþýný büyütüp astýrdýðý çocuktur Erdal Eren. Ýdamýna dört celsede karar verilmiþtir. Sakýn unutmayýn! Diþlerimle yolacaðým Mehmet Kambur un annesi O Kenan Paþa yý bir görsem diyor, yüzü yol yol olmuþ yaþamaktan, baþörtüsü kaymýþ, Onu diþlerimle yolacaðým, diþlerimle! Gözünde bir bakýþ var... Daha ben diyemem size o bakýþý, öyle bir sözcük bilmiyorum. Ramazan Yukarýgöz ün annesi tabutun baþýndaymýþ gibi anlatýyor: Açýn tabutu, çocuðumu göreceðim dedim. Mühür var, açamayýz dediler. Ben bu devletin mührünü tanýmam dedim, çektim attým mührü. Bir açtým ki tabutu... Saçlarý yeni taranmýþ sanki. Kaþlarý kalem gibi, yüzü... Kenan Paþaaa! Onun sesi titrerken baþka bir avukat baþlýyor, baþka bir idam sahnesine: Cellat boynuna ipi geçirmek için uðraþýyordu. Býrak dedi, Ben yaparým. Bir yerimi sakatlayacaksýn yoksa. Aldý yaðlý urganý, kendi boynuna geçirdi. Sonra dakika sallandý ipin ucunda. Yanýna gittim... Birkaç dakika önce saçýný okþadýðým çocuðun... Saçlarýný okþadým. 18 yýl önce ölmüþ bir çocuk için, bütün çocuklar için, 18 yýl önce teker teker ellerinden alýnmýþ arkadaþlarý için, kum gibi akýp giden insanlar için, anlatanlarýn sesi titriyor. 15 dakikalýk film bitiyor ve ta içimden þunlarý demek geliyor: Kenan Paþaaa! Kenan Paþaaa! Bugün 21 dakikalýðýna öl. Öl. 21 dakika öl ve geri gel, yeniden ve yeniden öl sonra, yeniden ölmek için yeniden diril. Kaç çocuðu katlettiysen o kadar kere, hepsi için öl sen bugün. Kenan efendiiii! Bugün 12 Eylül; bu memleket seni en derin ve en taze intikam hisleriyle selamlar! Bir gün çýkacaðýn sanýk kürsüsünde salya sümük aðlarken korkudan yerlerde süründüðünü görmek dileðiyle... Ve bunu ne kadar kalpten söylediðimi anlatamam Kenan Paþa! (Ece Temelkuran ýn, tarihli Milliyet Gazetesi nde yayýnlanan yazýsý yazarýn izniyle bültenimizde yayýnlanmýþtýr.) 11

14 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 12 ÝKK Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði Ýstanbul Ýl Koordinasyon Kurulu Ýstanbul un Deprem Gerçeði Forum/Paneli, 15 Aðustos TMMOB Dikili Barýþ Demokrasi ve Emek Þenliðinde Görüþ Bildirdi, 29 Aðustos 12 Eylül den Ergenekon a konrtgerilla Daðýtýlsýn, Darbeciler Yargýlansýn Talepli Miting, 14 Eylül Herkese Saðlýk Güvenli Gelecek Platformu SSGSS Paneli ve Basýn Açýklamasý, 21 Eylül Avrupa Sosyal Forumu, Eylül Kadýköy, Mühürdar, Corner Otel inþaatýnýn Kent Suçu Olarak Ýlan Edildiði Etkinlik ve Basýn Açýklamasý, 18 Ekim Gülseren Yurttaþ Anýsýna Ýþ güvenliði ve Ýþçi Saðlýðý Paneli, 18 Ekim Hacýosmandan Tarabya'ya; "Rant Köprüsüne Hayýr" Yürüyüþü, 19 Ekim Suyun Ticarileþtirilmesine Hayýr Platformu Basýn Açýklamasý, 21 Ekim Gülseren Yurttaþ Davasý Sonrasý Basýn Açýklamasý, 24 Ekim Mühendislik ve Mimarlýk Haftasý Etkinlikleri Kapsamýnda Lise Söyleþileri, Ekim Uluslararasý Ýþ Güvenliði Konferansý nýn Gerçekleþtirildiði Lütfi Kýrdar Kongre Sarayý Önünde Basýn Açýklamasý, 1 Kasým 5. Dünya Su Forumuna Karþý Hazýrlýk Toplantýsý, 8-9 Kasým 12

15 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 13 Sonunda Kendinizi Asacak Ýpi Sattýnýz! görüþ Mehmet Hýþýr Büyük sermayelerin el deðiþtirmesi operasyonu olan küresel mali kriz nedeniyle, birkaç aydýr tüm dünya ne yapacaðýný bilemeden, panik içerisinde yaþamakta. ABD meclislerinden mali yardým paketinin geçirilmesi, sorunlu bütün bankalarýn kamulaþtýrýlmasý veya satýlmasý, piyasalara para pompalanmasý bile ABD de baþlayan ve tüm dünyayý saran küresel mali krizi sonlandýramadý. Kapitalist ülkeler aslýnda durumun bu kadar ciddi olabileceðini düþünmüyorlardý hatta ABD Merkez Bankasý Eski Baþkaný Alan Greenspan Balon patladýktan sonra ortalýðý temizleriz, yola devam ederiz diyerek tehlikeyi küçümsemiþti bile. Ama geç de olsa yanýldýklarýnýn farkýna varabildiler. Kapitalistlerden sistemin çöktüðüne dair de itiraflar gelmeye baþladý, týpký ABD Hazine Bakaný Henry Paulson un mevcut sistemin artýk ihtiyaçlarý karþýlayamadýðý, düzenleyici kuruluþlarýn ve finansal sistemin yeniden yapýlanmasý gerektiði açýklamasýnda olduðu gibi. Aslýnda sorun büyük üç beþ tane bankanýn iflas etmesi deðil neoliberal politikalarýn ve kapitalizmin iflas etmesiydi. Eðer sistem çökmemiþ olsaydý, IMF nin açýkladýðý dünyadaki 1,4 trilyon dolar kredi bataðýnýn kurtarýlmasý için, ABD ve AB ülkelerinin harcadýðý 3,5 trilyon dolarla her þey güllük gülistanlýk oldurdu. Bu gerçeði anlamak istemeyen kapitalistler, sistemin iflasýnýn sorumlusu olarak utanmadan yoksullarý ve emekçileri iþaret etmektedirler. Dünyanýn krize girmesinin nedeni ABD de geri ödeme yeteneði zayýf, az gelirlilere verilen 1 trilyon dolardan fazla konut kredisiymiþ. Size sormazlar mý; insanlardan hortumladýklarý trilyonlarca dolarlýk mevduatlarý, ülkemiz gibi geri kalmýþ ülkelerdeki yüksek faizlere yatýranlarýn, para kazanmak için üretim yapýlmasýna gerek olmadýðýný, üretime girmenin ve emekçi istihdam etmenin çok masraflý olduðunu savunanlarýn, üretimin azalmasýndan dolayý gýda kýtlýðýna neden olanlarýn, para kazanma hýrslarýna engel olamayanlarýn yani hýrsýzýn hiç mi suçu yok? Sadece Irak taki savaþa 200 milyar dolarýn üzerinde para harcayan, tüm dünyadaki açlýðý bitirmek için 19 milyar dolar parayý harcayamayan büyük güç (!) ABD Yönetimi nin hiç mi suçu yok? Her zaman olduðu gibi kapitalistler sistemin çöküþünün faturasýný, kredileri geri ödeme gücü olmayan kiþiler tanýmlamasýyla emekçilere ve yoksullara çýkartmaya çalýþýyor. Sermaye ile büyük þirketlerin baðlantýlarýnýn güçlendirilmesinin gerektiðine ve daha acýmasýz þekilde emekçilerin ezilmesine vurgu yapýyorlar. Ama nedense þunlarý akýllarýndan çýkarýyorlar, uyguladýðýnýz vahþi kurallarla sömürebileceðiniz sýnýflarý bile yok ettiniz. Krizi sonlandýrmak için halktan toplanan vergiler, sermayedarlarýn ve bankalarýn hizmetine sunuluyor. Ýnanýlmaz karlar yaparken, zevk içinde yaþarken nerdeydiniz, neden kardan halka pay daðýtmýyordunuz da, þimdi zarara halký ortak ediyorsunuz? Kapitalizmin büyük üstatlarý, onun iflas etmesini engelleyemeyen büyük ekonomi uzmanlarý, büyük patronlar yorum yapýyorlar. Neymiþ dünyada para krizi yokmuþ, dünyada güven krizi varmýþ. Evet, güven krizi var, kendi yarattýðýnýz sisteme kendinizin bile güveni kalmadý. Lenin in söylediði gibi kendini asacak ipi satan kapitalistlere kim güvenir ki? Krizden çýkmanýn yollarýnýn 1848 de yayýmlanan Komünist Manifestosu nda aranýyor olmasý, Karl Marx ýn ne kadar önemli biri olduðunun vurgulanmasý da kapitalistlerin düþtükleri aciz durumu çok güzel özetlemektedir da yaþanan dünya ekonomik krizi, faþizmin hortlamasýna neden olmuþ, milliyetçi dalgalarý arttýrmýþ ve devamýnda 2. Dünya Savaþý çýkmýþtý. Yine bu yaþanan krizle milliyetçi duygularýn körükleneceði, faþizm dalgalanmasýnýn artacaðý ve dünyayý hiç arzulamadýðýmýz günlerin beklediði olasýlýðýnýn yüksek olduðu görünüyor. Aþaðýdaki elektronik posta ABD vatandaþlarýnýn aralarýnda çok yaygýn olarak dolaþmaya baþlamýþ, anlaþýlan ABD de hem milliyetçi dalgalanmanýn ilk adýmlarý atýlmaya, hem de üretimden uzaklaþmaya tepki gösterilmeye baþlanmýþ: Federal Hükümet hepimize 600 dolar gönderdiði zaman düþünmeye baþladým. Parayý Wal-Mart perakende dükkanýnda harcasam, paralar Çin e gidecek. Para ile benzin alsam, paralar Araplarýn, Ruslarýn cebine aktarýlacak. Paralar ile bilgisayar yazýlýmlarý alsam paralar Hindistan a göçecek. Meyve, sebze alsam Meksika, Honduras ve Guatemala zengin olacak. Ýyi bir araba alsam, Almanlar kazanacak. Hiçbir iþe yaramayan çürük çarýk alsam, Tayvan zenginleþecek. Bu parayý ülkemde tutmanýn tek yolu, paralarý hayat kadýnlarý ve biraya harcamak, çünkü ülkemde üretilen nadir ve son kalan þeyler bunlar! Bu gerçeðin farkýna varýnca hemen iþe koyuldum ve paralarý ülkemde tutmaya çalýþýyorum! Aslýnda bu krizde yaþananlar bizim 2001 de yaþadýðýmýzdan çok farklý deðil. Tek fark bizim baþýmýzda IMF vardý ve piyasaya para verilmesine izin vermiyordu. Bu krizde ise, IMF tribünde; hiçbir ülke iþine karýþtýrtmýyor. Ama biz yine ne olur ne olmaz diye yine IMF yi istiyoruz. Bakan Binali Yýldýrým bir konuþmasýnda; IMF çifte standart uyguluyor, bize 2001 krizinde, bankalarý kurtarmayýn diyen IMF, ABD ye niye farklý davranýyor? diye sitem etti. Bizi bu kadar acz içinde býrakan basiretsizlik nedendir? Binlerce insaný iþsiz býrakan, binlerce firmayý batýran IMF kim? IMF politikasý bu iþte. Geldiðimiz nokta 60 milyar dolar cari açýk, ithalat cenneti bir ülke ve ülke varlýklarýný faiz ödemek için peþkeþ çektiðimiz bir düzen. Derviþ politikasýndan bu yana dünyanýn en yüksek faizini ödeyen bir ülke. Dýþarýda kriz rüzgârlarýný durdurmak için hükümetler ve merkez bankalarý tedbir üzerine tedbir alýrken, bizde hükümet ve Merkez Bankasý yetkilileri Gereken tedbirler alýnacaktýr diyor. Ama ortada tedbir diye bir þey yok. Alýnacak tedbirin ne olduðunu bilen yok yýlýnda olan tüketici kredisi borçlu sayýsý, 2008 yýlýnda e, borç bakiyesi de 52 milyar YTL den, 75 milyar dolara yükselmiþtir. Bu kredilerden; ödenemeyen borç miktarý % 135 artmýþ, ödeyemeyen kiþi sayýsý da % 94 artýþla 13

16 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 14 görüþ ya çýkmýþtýr. Merkez Bankasý verilerine göre protestolu senet sayýsý dan ye, kredi kartlarý borcunu ödememiþ kiþilerin sayýsý da ya yükselmiþtir. Tüm dünyadaki krizi tetiklediði ifade edilen konut kredileri açýsýndan ülkemizi incelersek; dünyadaki 5 trilyon dolarlýk konut kredisi kullanýlmýþken, bu rakam ülkemizde 36 milyar YTL civarýndadýr. Þu aþamada gayrisafi milli hasýladaki % 4 lük bu rakamýn belki bizi çok etkilemeyeceði düþünülebilir. Ancak ödenemeyen konut kredisinin 27 milyon YTL den 116 milyon YTL ye çýkmýþ olmasý da ileride sýkýntý yaratabileceðini iþaret etmektedir. Türkiye de 850 milyar YTL civarýnda finans büyüklüðüne sahip özel sektörün 120 milyar dolar 1 yýl vadeli dýþ borcunun olduðu ve 60 milyar dolar döviz açýðýmýzýn olduðu da düþünülürse, ülkemiz açýsýndan yöneticilerin söylediði gibi hamdolsun denecek pek iç açýcý bir tablo görünmüyor. TOKÝ Baþkaný Bayraktar ýn kriz ile ilgili yorumu, bu ülkeyi yöneten zihniyetin gerçek niyetini anlamak için yeterlidir sanýrým. Bayraktar; Dünya ekonomisi, 1929'daki büyük buhrandan sonra krizden yine gayrimenkul sektörüyle çýktý. Ýnsanýn yegâne güvencesi gayrimenkuldür. Çanakkale'den Ýskenderun Körfezi'ne kadar 2 bin kilometreden uzun bir sahil bulunuyor, bu sahiller hâlâ bakir, buralarda müthiþ koylar, ormanlar, güzellikler ve deniz var. Ýspanya nýn yaptýðý gibi biz de sahillerimizi açmalýyýz. Ýspanya kalkýnmasýný sadece AB'ye dayanarak yapmadý. Ayný zamanda sahillerini de açtý diye konuþtu. Burada trajikomik olan, ülkenin yöneticilerinin örnek aldýklarý, kýyýlarýmýzýn yaðmalanmasýna neden olacak Ýspanya modelinin kendi ülkesinde çökmüþ olmasýdýr. Çünkü Ýspanya Baþbakaný Jose Luis Rodriguez Zapatero liderliðindeki sosyalist hükümet, ekim ayý içerisinde aldýðý kararla, kýyýlarý halka açmaya, betonlaþmanýn önüne geçmek için de kýyýlarý kamulaþtýrmaya ve imara kapatmaya karar verdi. Þimdi yetkililere sormak lazým, Ýspanya nýn kalkýnmasýný saðlayan model olarak sunulmaya çalýþýlan kýyýlarý imara açma projesinin yaratýcýsý Ýspanya, 2011 yýlýna kadar tüm kýyýlarýný kamulaþtýrma kararý alarak, yaptýðý yanlýþtan dönmeye çalýþýrken, nasýl bir aymazlýktýr ki bu model ülkemize önerilebiliyor? Anlaþýlan dünyadaki yaþananlardan hala ders alýnmamýþ, hala üretime yönlendirilme yapýlmýyor ve rant ekonomisiyle her þeyin rayýnda gideceði düþünülüyor. Doðal güzelliklerimizin yok edilerek, ranta alet edilmesinde hiçbir sakýnca olmadýðý ifade ediliyor. Ne yazýk ki Bayraktar ýn baþýnda bulunduðu bu kurumun sýnýrsýz imar yetkisi bulunmaktadýr. Anlaþýlan yakýnda ormanlarýmýzý, koylarýmýzý ve kýyýlarýmýzý betonlarla kaplý olarak görmeye baþlayacaðýz. Küresel sermaye, kriz döneminde bile ülkemizi bir pazar alaný olarak gördüðünü kanýtlayarak, kendi ülkelerinde çöken sistemin tekrarýný ülkemizde yaþatmak için pek gecikmediler. Çok deðil 3-4 hafta önce tapu sigortasý ve mortgage alanýnda çalýþan Amerikan þirketi First Title, FU Gayrimenkul ile ortaklýk anlaþmasý gerçekleþtirdi. Yaptýklarý ilk açýklamada Türkiye de 16 milyon hane olduðunu ve dörtte birinin konut sahibi olacaðý tahmin edildiðinde mortgage pazarýnýn 4-5 milyon kiþiye hizmet verebileceðini vurgulamýþlar. Buradan da anlaþýlýyor ki ABD yi bitiren sistem, düzeltilmeden bu haliyle geri kalmýþ ülkelere transfer edilmek isteniyor. Küresel neoliberal politikalarýn iflas ettiði ve kapitalizmin çöktüðünün ilan edildiði þu günlerde, tüm kapitalist ülkeler sistemi kurtarmak için çýrpýnýyorlar. Hala sistemin eski haline dönmesi için uðraþ veriyorlar, þunu kafalarýna sokamýyorlar; artýk hiçbir þey eskisi gibi olmayacak! Siz insanlýðý krizden çýkarmak istiyorsanýz; öncelikli olarak emekçilere, yoksullara, küçük ve orta ölçekli sanayicilere yani gerçekten krizden etkilenen ve krizin çýkmasýna hiçbir katkýsý olmayan asýl halk yýðýnlarýna yönelik politikalar geliþtirmelisiniz. Bankalara mevduat garantisi vereceðinize tüm çalýþanlarýn maaþlarýna garanti verin, iþten atýlmalarýna engel olun, orta ölçekli esnafýn borçlarýný silin. Çalýþanlarýn üzerindeki vergi yükünü düþürün, iþsizlik sigortasý fonlarýný arttýrýn, madem krize konut kredileri neden oldu, bankalara sermaye pompalayacaðýnýza halkýn konut kredisi borcunu silin, insanlarýn alým gücünün düþmesine engel olun ve en önemlisi vahþi kapitalizmin karþýsýnda yok olma noktasýna gelen sýnýflarý kollayýn, dünyayý bu hale getiren milyarderleri deðil! Yoksa yaptýðýnýz kurtarma operasyonlarý sermayenin ve rantýn el deðiþtirmesinden baþka bir iþe yaramaz. Bunun sonucunda da krizler sürekli olarak tekrarlanacak ve var olan sorunlar katlanarak devam edecektir. Dünyadaki binde 1 oranýndaki zenginlerin refahý için; halk yýðýnlarýný ve yoksullarý yok saymaya devam ettiðiniz sürece sisteminiz sizi de yiyip bitirecektir. HKMO Ýstanbul Þube Sekreteri 14

17 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 15 Lisanslý Harita Kadastro Mühendisleri ve Bürolarý Forumu görüþ Lisanslý Harita ve Kadastro Bürolarý Forumu 17 Ekim 2008 tarihinde TMMOB Makina Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi Konferans Salonunda yaklaþýk 80 üyemizin katýlýmýyla gerçekleþtirilmiþtir. Forumumuzun açýlýþ konuþmalarýnda sýrasýyla HKMO Ýstanbul Þubesi Yönetim Kurulu Baþkaný M. Tevfik Özlüdemir ve HKMO Genel Merkez Yönetim Kurulu Baþkaný Ali Fahri Özten söz almýþ ve LÝHKAB Yönetmeliði ne iliþkin çeþitli deðerlendirmelerde bulunmuþlardýr. Açýlýþ konuþmalarýnýn devamýnda söz alan HKMO Ýstanbul Þube Yazmaný Mehmet Hýþýr, Þubemizce yeni dönemde düzenlenen çeþitli etkinlikler ve çalýþmalar hakkýnda bilgilendirmelerde bulunmuþ, forumun LÝHKAB Yasasý ve Yönetmeliði ne iliþkin mesleki kamuoyumuzun merakla beklediði sorularý cevaplandýrmak amacýyla ilgili tüm kesimleri bir araya getirmek ve meslektaþlarýmýzýn kafasýndaki sorulara cevap bulmak adýna düzenlendiðini dile getirmiþtir. HKMO Ýstanbul Þube Yazmaný Mehmet Hýþýr yürütücülüðünde gerçekleþtirilen forumun birinci oturumuna TKGM Ýstanbul Bölge Müdürlüðü nden Bölge Müdürü Adnan Cevher, YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümü Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalý ndan Doç. Dr. Hülya Demir ve özel sektör temsilcisi olarak Ahmet Ýpekçi konuþmacý olarak katýlmýþlardýr. Konuþmacýlar sýrasýyla yönetmelik maddeleri, sýnav içeriði, kadastro hizmetleri, ihalelerdeki yüksek kýrýmlar ve LÝHKAB Yönetmeliðinin özel sektördeki yansýmalarý konusunda bilgilendirmelerde bulunmuþlardýr. Forumumuzun ikinci oturumunda konuþmacýlar tarafýndan üyelerimizin sorularý cevaplandýrýlmýþ ve üyelerimizin LÝHKAB Yönetmeliði sonucunda karþýlaþabileceði olasý sorunlar hakkýndaki çeþitli deðerlendirmeleri paylaþýlmýþtýr. Oldukça verimli geçen forumumuza katýlan tüm deðerli üyelerimize ve konuþmacýlarýmýza katkýlarýndan dolayý Þubemiz adýna teþekkür ederiz. HKMO Ýstanbul Þubesi Yönetim Kurulu nun Foruma Ýliþkin Görüþü Harita Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubemizce 17 Ekim 2008 günü Lisanslý Harita Kadastro Mühendisleri ve Bürolarý Forumu düzenlenmiþtir. 80 nin üzerinde katýlýmcýnýn yer aldýðý, konunun tüm taraflarýnýn temsilcilerinin görüþlerini paylaþtýðý forum sonucunda Yönetim Kurulumuz bir sonuç bildirgesinin yayýmlanmasýna karar vermiþtir. Aþaðýdaki sonuç bildirgesinde yer alan tespitlerimizin meslek kamuoyumuzca deðerlendirilmesi düþüncesiyle, mesleðimizi açmaza sokacak uygulamalardan kaçýnýlmasý konusunda herkesin üzerine düþen görevi yerine getirmesi gerektiðinin tarihi bir sorumluluk olduðunu vurgulamak isteriz. Sektörümüzde 1990 lý yýllar sonrasýnda, özelleþtirme politikalarýna paralel olarak daha yoðunluklu olarak tartýþýlmaya baþlanan lisanslý ölçme bürolarý süreci sonucunda Lisanslý Harita Kadastro Mühendisleri ve Bürolarý (LÝHKAB) Yasasý, 29 Haziran 2005 günü yürürlüðe girmiþ ve 90 gün içerisinde Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü (TKGM) nce yönetmeliðin hazýrlanmasý gerektiði, yasanýn 11. maddesinde belirtilmiþti. Ancak yönetmelik yaklaþýk 3 yýl sonra, 5 Mayýs 2008 günü yürürlüðe girebilmiþtir. Gerek yasanýn, gerekse yönetmeliðin hazýrlanma süreci ve içeriði meslek kamuoyumuzca tartýþma konusu olmayý sürdürmektedir. LÝHKAB yönetmeliðinde belirtilen tescile tabi olan veya tabi olmayan iþlerin, lisanslý bürolarýn sayýsý ve yetkileri günümüz gerçekleri ile örtüþmemekte, yasa ve yönetmelik sektörde düzenlemeler yerine kaotik bir durum ve adaletsiz bir ortam yaratmaktadýr. Ýstanbul özelinde düþünüldüðünde iþlemin yapýldýðý kent genelinde yönetmelik uyarýnca her bin iþleme bir büro düzenlemesi ile yaklaþýk olarak kýrk büronun hizmet vermesi öngörülmektedir. Ancak kent genelindeki iþlem yoðunluðunun heterojenlik göstermesi ve deðiþken bir yapýda olmasý, yönetmeliðin dinamik bir model olarak tasarlanmadýðý, yürürlüðe girdiði anki koþullar düþünülerek hazýrlandýðý anlaþýlmaktadýr. Ayrýca yönetmelikte belirtilen donanýmýn ve personelin saðlanmasýna harcanacak olan gider, lisanslý büronun aylýk cirosundan çýkartýldýðýnda, karþýmýza lisanslý büronun ya zarar edeceði ya da çok az kar edeceði gerçekliðini ortaya çýkarmaktadýr. Bu durum da yüksek kýrýmlý ihaleli iþler nedeniyle zor günler geçiren özel sektörü içinden çýkýlmaz bir sorunun içine itecektir. Yönetmelik kapsamýnda geliþtirilen sýnav sisteminin ve puanlamanýn adil bir ölçme ve deðerlendirme ortamý yaratmadýðý, puanlama sisteminin yasada dayanak bulamadýðý, bu uygulamalar sonucu ise yeni mezun mühendislerin iþgücünün sömürüsü yolunun açýlacaðý ve iþ yaþantýsýna oldukça zor koþullarda baþlayacaklarý deðerlendirilmektedir. Avrupa ülkeleri özelinde lisanslý büro açmak için gereken koþullar incelendiðinde çok geniþ perspektifli teorik sýnav, pratik uygulamaya yönelik sýnav ve 1 ile 3 yýl arasýnda deðiþen staj koþullarý karþýmýza çýkmaktadýr. Ancak ülkemizde % 70 aðýrlýklý 120 soruluk bir sýnav ve % 30 aðýrlýðý olan mesleki deneyim belgesinden elde edilecek puana göre lisans verilmesi hedeflenmektedir. Bu durumda lisanslý bürolarýn yapacaklarý iþte ne kadar uzmanlýk sahibi olacaðý da tartýþmaya açýlacaktýr. Kabul etmek gerekir ki, lisans vermek, rant daðýtmaktýr. Çünkü ülke genelinde sýnýrlý sayýda belge verilecektir. Bu rantýn daðýtýmýnýn çok daha ciddi, sýký ve eleyici bir düzende yapýlmasý gerekmektedir. Yasa ve yönetmelik incelendiðinde, bu rant daðýtýmýnýn kaygýlara yer vermeyecek bir düzende yapýlandýrýldýðý asla söylenemez. Lisanlý bürolarýn hizmet alanlarýnýn geniþletilmesi isteðinin bazý meslektaþlarýmýzca ifade edilmesi, sektörde tekelleþmenin gerçekleþmesi gerekliliði olarak 15

18 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 16 görüþ dillendirilmiþtir. Ancak tekelleþme yerine lisanslý bürolarýn kolektif bir anlayýþla, çeþitli bölgelerde hizmet veren tüm bürolarýn, sektördeki iþlem hacminden adil bir þekilde yararlanmasý formülü aranmalý ve sektörde küçülme yaratacak, küçük çaplý bürolarýn yaþamlarýný sonlandýrmasý anlamýna gelecek tekelleþmenin önüne geçilmesi gerekmektedir. Bu durum ülke noter aðýnda kullanýlan havuz yöntemi veya daha baþka modeller incelenerek çözümlenebilir. Bulunduðu yerin iþ hacminden dolayý belli bir ciroya ulaþamayan veya zarar eden bürolara, yüksek ciro elde eden bürolardan havuza aktarýlacak paylardan saðlanacak dayanýþma modeli ile tüm bürolar yaþatýlmaya çalýþýlmalýdýr. Lisanslý bürolarýn çalýþmaya baþlamasýndan önce, sektörün var olan durumunu anlamak adýna, ihalelere bakýldýðýnda ise meslektaþlarýmýzýn yüzde doksana varan kýrýmlarla ihaleli iþleri aldýklarý, bu kýrýmýn faturasýný da ücretli çalýþan meslektaþlarýmýzýn ücretlerinden ve sosyal haklarýndan keserek ödemekte olduklarý görülmektedir. Sektörümüzü ilgilendiren yasal düzenleme süreçleri de ilgili yasalarýn ve yönetmeliklerin uyuþmazlýðý, bu yasalarýn ve yönetmeliklerin uygulanabilirliði ve denetimi konularýnda büyük sorunlar barýndýrmaktadýr. LÝHKAB ile ortaya çýkan sorunlar ülkemizdeki kadastro kavramýna yaklaþým ile doðrudan korelasyonludur. Resmi makamlarca kadastronun % 60 nýn yenilenmesi gereðinin ifade edildiði; uzmanlarca kadastronun içerik olarak yenilenmesinin ve kadastronun verilerinin mekansal veri altyapýsýný oluþturmasýnýn zorunluluðunun dile getirildiði; 2009 bakýmýndan kuruluþ kadastrosunun tamamlanacaðý gerçeði karþýsýnda yeni bir kadastro yasasýnýn hazýrlanmasýnýn kaçýnýlmaz olduðu bir gerçeklikle karþý karþýyayýz. % 60 ýnýn eskidiði kabul edilen, bu verilere dayanarak yapýlacak iþlerin gerek teknik, gerek hukuki gerekse de sosyal açýdan sorunlara neden olacaðý kaçýnýlmazdýr. Ayrýca ilgili yasa ve yönetmelikte arþiv belgelerinin nasýl ve ne þekilde lisanslý büroya devredileceði, birden fazla büronun olduðu yerlerde nasýl bir yöntem izlenmesi gerektiði de belirtilmemiþtir. Kadastro kavramý, devlet politikalarýnda gereken önemini bulduðunda ele alýnacak yeni bir kadastro yasasý ile lisanslý bürolar içinde olumlu düzenlemeler gerçekleþtirmek olanaklý olacaktýr. Yönetmelikte lisanslý bürolarýn nasýl kapanacaðýna dair maddelerinde ya lisans sahibinin ölmesi ya da 67 yaþýna gelmesinin gerektiði belirtilmektedir. Bu durum yeni mezun meslektaþlarýmýzýn önünün kapanmasýna yol açabileceði gibi, rantý yüksek yerlere açýlan bürolarýn sahiplerinin uzun süre deðiþmeyeceði buna karþýn, bazý yerlere büro açýlmasý için talep bile olmayacaðý gerçeðini ortaya çýkarmaktadýr. Bunun yerine puanlama yöntemi ile belirli sürelerde rotasyonla bürolarýn yerlerinin deðiþtirilmesi veya belirli sürelerle lisanslý büro sahiplerinin tekrar sýnava girmesi gibi yöntemler düþünülmelidir. Tam olarak dillendirilmese de 600 civarýnda büronun açýlacaðý tahmin edildiðinde, denetim mekanizmasýnýn da nasýl iþleyeceði de akla gelen sorulardan birisidir. Yönetmelikte lisanslý büroya yýlda en az bir kez denetim uygulanacaðý ifade edilmekte ve ayrýntýlý bir bilgi verilmemektedir. TKGM denetim personelinin sayýsý ile bürolarýn sayý ve iþlem hacimleri düþünüldüðünde yýlda bir kez bile denetimin yapýlmasýnýn güç olduðu açýktýr. Kamu görevlisi niteliðinde bulunan lisanslý mühendisin kamu yararýna aykýrý iþlerde bulunmamasý için, denetim mekanizmasýnýn çok iyi iþletilmesi gerektiði ortadýr. Lisanslý harita ve kadastro mühendisleri ve bürolarý yasa ve yönetmeliðinin henüz uygulanmaya baþlamadan bu kadar çok tartýþýlmasý, yasa ve yönetmeliðin ölü doðduðunun göstergesidir. Paylaþýmcýlýktan uzak ve konunun taraflarý dinlenmeden hazýrlanan yasa ve yönetmelik, mesleðimize yeni bir ufuk açmaktan uzak, aksine belirsiz ve dönüþü olanaksýz koþullarýn yaratýlmasýna neden olacaktýr. LÝHKAB yasasýnýn ve yönetmeliðinin, meslek kamuoyumuzdan gelen düþünceler ýþýðýnda ortaya konan, tekelleþmeye neden olmayacak, mesleki dayanýþmayý saðlayacak, sýnav ölçütlerini ve sistemini adaletli duruma getirecek, büro sayýsýný ve yerlerini dinamik bir þekilde belirleyecek, lisanslý bürolarýn hizmet yerlerini ve sürelerini tartýþmaya neden olmayacak bir þekilde düzenleyecek, denetim mekanizmalarýný gerçekçi ve yaptýrým gücünün olacaðý bir yapýda planlayacak ve bürolarýn ülke kadastro sorununun çözüme ulaþtýrýlmasýyla birlikte saðlýklý bir arþiv kazanacak yapýda düzenlenmesi durumunda mesleðimize bir açýlým saðlayacaðý kanýsýndayýz. 17 Ekim 2008 HKMO Ýstanbul Þubesi Yönetim Kurulu 16

19 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 17 3K Üzerine (Küreselleþme-Kültürel Varlýklar-Kadastro) Ý. Ercüment Ayazlý görüþ 1. Küreselleþme Sürecinde Kadastronun Önemi Yaþamýmýz boyunca hayatýmýzýn önemli bir parçasý olan toprak ve mülkiyeti ile ilgili sorunlarýn, (küreselleþmenin de etkisi ile) önümüzdeki yüzyýllarda önemi daha da artacaktýr. Bu durumun en önemli etkenlerinden biri topraðýn üretilemeyen bir üretim aracý olmasý ve yanlýþ kullaným politikalarý nedeniyle günümüzde toplumsal bir kýt kaynaða dönüþmesidir. Taþýnmaz idaresi ve toprak yönetimi kavramlarýnýn da yer aldýðý, 1999 yýlýnda FIG (Fédération Internationale des Géomètres, Uluslararasý Harita Mühendisleri Birliði) ve BM nin (Birleþmiþ Milletler) ortaklaþa yayýmladýðý Bathurst Bildirgesi nde ise toprak, dünyanýn yeryüzeyi olup, yerin altýnda, üstünde ya da üzerinde sabitlenmiþ her þeyi kapsar þeklinde tanýmlanmaktadýr. Günümüzde toprak, toplumsal bir kýt kaynak týr ve küreselleþme sürecinde taþýnmaz mülkiyetinin çok önemli bir yeri vardýr. Emre KONGAR, Küresel Terör ve Türkiye (2002) isimli kitabýnda Huntington un Uygarlýklar Çatýþmasý tezine atýfta bulunarak, þöyle söylemektedir: hissedilen ama iþitilmeyen bir baþka varsayým var: Batý kendi kendine yeter. Sizin düþmanlýðýnýz sayesinde kendi kendini de yenileyecektir. Dünyanýn sýnýrlý olanaklarýnýn kullanýlmasýnda ise, sizler ancak bizim uygun göreceðimiz ölçüde paylaþým sürecine katýlabilirsiniz. Modernleþme ve benzeri süreçlerle, bize benzediðinizi ve sofraya eþit koþullarda oturacaðýnýzý sanýyorsanýz, aldanýyorsunuz. Hernando de Soto 1993 yýlýnda The Economist dergisinde yayýmlanan The Missing Ingredient isimli makalesinde dünyadaki 189 ülkeden neden sadece 25 inin serbest piyasa ekonomisi içerisinde güçlü olabildiði sorusunu sormuþ ve bu 25 ülkenin sistemlerinin, iyelik haklarýnýn kaydý (kadastro) üzerine kurulu olduðu cevabýný vermiþtir. Eðer kiþi, sahibi olduðu taþýnmazýnýn iyeliðinin güvence altýnda olduðunu bilirse, o taþýnmaz üzerinde yatýrým yapabilir, onu koruyabilir ve ondan farklý amaçlarda yararlanmaya çalýþabilir (Ratia, J., 2002). Hem Huntington un hem de Hernando de Soto nun görüþlerinden anlaþýlacaðý üzere küreselleþme sürecinde, toplumsal kýt bir kaynak olan topraðýn iyeliðinin önemli bir yeri vardýr. Ülkelerin kalkýnmasýnda, toprak bütünlüðünün korunmasýnda ve güvenliklerinin saðlanmasýnda (son yýllarda demokrasi adýna yaþanan savaþlar/iþgaller ve terör olaylarý örnek olarak gösterilebilir) taþýnmaz mülkiyetinin (ve kaydýnýn) rolü büyüktür, bu sebeple, ancak güvenilir bir kadastro sistemi ile devletler, küreselleþme sürecinde ulusal baðýmsýzlýklarýný koruyabilirler. Arazi maliki, komþusunun buðdayýný kepekten ayýrmasý için gerekli rüzgarý kesecek faaliyette bulunamaz. Ülkemizde mülkiyet hakkýnýn üçüncü boyutu, Anayasa ve Medeni Kanun ile çözülmeye çalýþýlmýþtýr. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasý nýn 35. maddesine göre iyelik hakký; Herkes, mülkiyet ve miras haklarýna sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararý amacýyla, kanunla sýnýrlanabilir. Mülkiyet hakkýnýn kullanýlmasý toplum yararýna aykýrý olamaz þeklinde ifade edilmektedir. Türk Medeni Kanunu nun 718. maddesinde ise taþýnmaz mülkiyetinin içeriði; Arazi üzerindeki mülkiyet, kullanýlmasýnda yarar olduðu ölçüde, üstündeki hava ve altýndaki arz katmanlarýný kapsar. Bu mülkiyetin kapsamýna, yasal sýnýrlamalar saklý kalmak üzere yapýlar, bitkiler ve kaynaklar da girer þeklinde tanýmlanmaktadýr. (URL 1) tarihli Referans Gazetesi ndeki habere göre Kültür ve Turizm Bakaný Ertuðrul Günay, Dolmabahçe Sarayý'nýn etrafýnda bulunan ve havalandýrma boþluklarýný týkayarak tarihi binanýn zarar görmesine neden olan yapýlarý (Ýnönü Stadý, Swissotel ve Gökkafes) aðýr bir dille eleþtirmiþ ve eklemiþtir: Umarým Türkiye bir gün bu oluþumlarý kamulaþtýrarak yýkacak kadar zenginleþir. (URL 2) Kamu yararý gözetilmeden inþa edilen Swissotel ve Gökkafes hakkýndaki tartýþmalar hala devam etmekte ve bu tartýþmalarýn Üç Boyutlu Kadastro ile iliþkilendirilmesi gerekmektedir. Mülkiyet hakkýnýn üçüncü boyutu ile ilgili hukuk sistemlerinde yer alan hükümleri ve sýnýrlamalarý Üç Boyutlu Kadastro kavramý içersinde olgunlaþtýrmak ve kadastral sistemimizde bütünleþtirmek gereði açýktýr. Aksi takdirde, siyasilerden; Keþke paramýz olsa da kültürel ve tarihi deðerlerimize zarar veren yapýlarý kamulaþtýrabilsek tarzýnda söylemleri önümüzdeki yýllarda da çokça duyacaðýz. Kaynaklar: Ayazlý, Ý. E., (2006), Üç Boyutlu Kadastro. Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ýstanbul. Kongar, E., (2002), Küresel Terör ve Türkiye, Remzi Kitabevi, Ýstanbul Ratia, J., (2002), "Cadastres as Focuses on Environmental Protection", 1st Congress on the Cadastre in the European Union, Spain Tahiroðlu B., (2001), Roma Hukukunda Mülkiyet Hakkýnýn Sýnýrlarý, DER Yayýnlarý, Ýstanbul URL 1: URL2: KOD=453 Jeodezi ve Fotogrametri Yüksek Mühendisi 2. Tarihi ve Kültürel Varlýklarýmýzýn Korunmasýnda Kadastroya Duyulan Gereksinim Arazinin üst kullanýmý hakkýndaki tartýþmalar ilk olarak Roma Hukuku nda yapýlmýþtýr. Romalýlar havayý bireyin veya devletin malvarlýðý olarak düþünmemiþler ancak hava tabakasýna tecavüzlerin olabileceðini kabul etmiþler ve arazinin üst kullanýmýnda komþularýn hoþgörüsü ilkelerine uygun davranmalarýný benimsemiþlerdir (Tahiroðlu, 2001): Bir kimse kendisinin ýþýk ve hava tabakalarýna engel olanlara karþý koyabilir. Komþular arasýnda hoþ görülebilecek ölçüyü aþan oranda duman çýkaramaz veya arazisindeki fazla suyu baþkasýnýn arazisine aktaramaz. 17

20 BULTEN_2008_V18.FH11 Tue Nov 25 10:08: Page 18 dosya Üniversite Düzleminde Kamu Ölçmelerinden Arazi Yönetimine Erol Köktürk Ülkemizde de mesleðimizin toplumla köprüsünün kurulmasýnda en baþta gelen uzmanlýk alaný, eski kavramla kamu ölçmeleri, yeni yönelimle arazi yönetimi dir. Üniversite eðitimini tamamlayan meslektaþlarýmýzýn % 70 ler dolayýndaki bir bölümü, doðrudan bu uzmanlýk alanýyla ilgili iþlerle uðraþmaktadýr. Ülkemizde ilk kez Karadeniz Teknik Üniversitesi nde kullanýldýðýný bildiðimiz kamu ölçmeleri kavramý, 1990 lý yýllarda anlatýlmak istenen kapsamý kucaklamada yetersiz kalmýþ, 2000 lerden sonra terk edilerek, yerini arazi yönetimi ne býrakmýþtýr. Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý nýn hakemli dergisi, kapaðýnda mesleðimizin 3 temel alanýndan birisi olarak arazi yönetimi ne yer vermektedir. Ben bu yazýda, terimin biraz kavram, biraz da üniversiteler boyutuna deðinmekle yetineceðim. Yalýn bir gerçeklik var: Kýt olan, ayrýksýn durumlar dýþýnda çoðaltýlamayan, taþýnamayan toprak üzerinde, sürekli daha fazla insanýn yaþamak zorunda oluþu Topraða yönelik yatýrýmlarýn, sanayi devriminden bu yana artmasý ve çeþitlenmesi Toprak-insan iliþkilerinde gelinen kritik eþik Çevre sorunlarýnýn ve doðal kaynak yaðmalamasýnýn bugün ulaþtýðý boyutlar Bunlardan dolayý toprak kaynaðýnýn sürdürülebilir kullanýmýnýn zorunluluðu Arazi yönetimi, topraðýn sürdürülebilir ve gelecek kuþaklara geliþmiþ olarak aktarýlabilir biçimde kullanýlmasý için yapýlmasý gereken çalýþmalarýn çatý kavramý olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Stratejiktir, önemlidir Ülkemiz gibi kentleþmesi çarpýk, mekan kullanýmý bozuk, kýrsal alanýn gözden çýkarýldýðý, kýyýlarýn betonlaþtýðý, ormanlarýnýn yaðmalandýðý, rantlarýn karar süreçlerinin odaðýna oturduðu ülkelerde arazi yönetiminin hem özel bir önemi hem de anlamý vardýr. Arazi yönetimi, belli deðerler kümesine dayanan, özünde toplum yararýný önceleyen bir temel üzerinde algýlanmak ve eðitimi verilmek zorunda olan bir uzmanlýk alanýdýr. Bileþenleri arasýnda felsefe, toplumbilim, tüze, siyaset bilim, yönetim gibi konularý barýndýrýyor olmasý, meslek bilgilerinin bu temeller üzerinde yapýlandýrýlmasý gereði, konunun önemimi ayrýca artýrmaktadýr. Ülkemizde mühendislik düzeyinde eðitim yapýlan 9 üniversitede 10 Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümü vardýr. Üniversite sistemi içinde bölümler anabilim dallarý biçiminde alt kurumsal birimlerden oluþmaktadýrlar. Bu açýdan bakýldýðýnda 10 bölümden yalnýzca 5 tanesinde Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalý vardýr. Bu, Her bölümde Arazi Yönetimi Anabilim Dalý olmalýdýr, biçiminde algýlanmamalýdýr. Yalnýzca bir saptamadýr. Kuþkusuz ülkemizde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümlerinin kendi aralarýnda farklýlaþmalarý da bir sektör politikasý olarak tartýþýlmalýdýr. Ancak þu andaki aynýlaþma sürecinde bile arazi yönetimi tüm bölümlerde kabul görmemektedir. Ya da kabul görmesi için yeterli öðretim üyesi saðlanamamaktadýr. Ve mühendislik düzeyinde eðitim yapýlan bölümlerde, 5 profesör, 1 doçent, 12 yardýmcý doçent, 1 uzman ve 8 araþtýrma görevlisi olmak üzere toplam 27 öðretim elemaný arazi yönetimi alanýnda çalýþmalar yapmaktadýr. Diyelim ki, 30, 35 Ülkemiz üniversitelerinde eðitim-öðretim anlamýnda her düzeyde görev yapan meslektaþlarýmýzýn sayýsý yaklaþýk 350 dir. Bu sayýnýn % 10 u arazi yönetimi konusunda uzmanlaþmýþken, yetiþtirdikleri elemanlarýn % 70 i arazi yönetimi iþlerinde çalýþmaktadýr. Üzerinde düþünülmesi gereken bir ters orantý Burada þunu da belirtmek gerekir. Arazi Yönetimi Anabilim Dalý nda çalýþan meslektaþlarýn azlýðýnýn 2 nedeni olabilir: Ya meslektaþlarýmýz bu alanda akademik çalýþmaya Arazi Yönetimi 18 hkmo istanbul bülteni / Kasým 2008