Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Aralık 2015, s

Transkript

1 InMaR Journal The Journal of International Management Research Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Aralık 2015, s Fatma BOLAÇ 1 YÜKSEKÖĞRETİMDE KALİTEYE ETKİ EDEN BİR FAKTÖR: ULUSLARARASILAŞMAYA KISA BİR BAKIŞ ÖZET Günümüzde yükseköğretim kurumlarında küresel ve bölgesel olarak ekonomik ve sosyal faydaya yönelik işbirliği oluşturma çabaları sonucunda, öğrenci, öğretim elemanı ve personel hareketliliği, araştırma ve teknoloji geliştirmek için işbirlikleri artmaktadır. Yükseköğretim kurumlarının verdikleri eğitim hizmetlerini sınır ötesine taşımaları giderek yaygınlaşmakta ve yükseköğretim kurumlarının OECD tarafından belirlenen sınır ötesi yükseköğretimin kayıtlı güvencesine ilişkin ilke ve esasları yükseköğretimin uluslararası kalite standartlarını belirleme açısından önemli bir çerçeve oluşturmaktadır. Yükseköğretimde uluslararası işbirliklerinin belirli kalite standartlarına göre geliştirilmesi ve yürütülmesi, küresel ölçekte kabul görmüş tanınma araçlarının kullanılması ve yükseköğretim sistemlerinde şeffaflığın sağlanması kabul görmektedir. Bilim ve eğitim alanında evrensel geçerliliği olan bilimsel bilgiyi üreten ve geliştiren yükseköğretim kurumları kendi aralarında ortaklıklar yapmaktadır. Bu çalışmanın amacı yükseköğretim kurumlarının kalite değerlendirme ve geliştirme faaliyetlerine uluslararasılaşma boyutunun dahil edilmesiyle uluslararasılaşma etkinliklerinin eğitim kalitesinin gelişmesine katkı sağlamasını irdelemektir. Bu çalışma yükseköğretim kurumlarının kendi kalite değerlendirme ve geliştirme etkinliklerine uluslararasılaşma boyutunu da dahil etmeleriyle uluslararasılaşma etkinliklerinin eğitim kalitesinin gelişmesine katkı sağlamasına yönelik literatür araştırma ve incelemesine dayalı bir çalışmadır. Uluslararası niteliği artmış bir yükseköğretim toplumsal hoşgörü ortamı ile iletişim imkanı sağlayarak sadece eğitim, araştırma ve kalite politikaları açısından değil küresel barış ve refahı desteklemek açısından da önemli bir rol üstlenecektir. Uluslararasılaşmanın bu temalara katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Yükseköğretim, Uluslararasılaşma, Kalite A FACTOR EFFECTING QUALITY IN HIGHER EDUCATION: A BRIEF OVERVIEW ON INTERNATIONALISM ABSTRACT Today, as a result of efforts in forming coordination for economic and social benefit in higher education institution in global and regional sense, co-operations have increased for student, academician 1 PhD student, South Russian University, Instıtute of Management, Busıness and Law, Rostov-Na-Donu, Russian Federation, Mersin Üniversitesi, Yüksekokul Sekreteri, fatmabolac@mersin.edu.tr

2 Fatma BOLAÇ 28 and staff mobility, research and technological development. Educational services provided by higher education institution are beyond borders and terms and principles of higher education about recorded security of beyond border higher education determined by OECD form an important frame in determining international quality standards of higher education. It is widely accepted that in higher education international co-operations should be developed and managed according to specific quality standards, acknowledgment tools which are accepted at global scale should be used and higher education system should be made pellucid. Higher education institutions which generate and improve scientific knowledge that is universally valid in the field of science and education should make co-operations among themselves. The aim of this study is to analyze support of internationalization activities on development of education quality with the inclusion of internationalization dimension in evaluation and development activities of higher education institutions. This is a study based on literature analysis and review for support of internationalization activities on development of education quality with the inclusion of internationalization dimension in evaluation and development activities of higher education institutions. A higher education whose international quality was enhanced would enable social tolerance environment and communication and play important role not only in the sense of education, research and quality policies but also in the sense of supporting global peace and welfare. It is thought that internationalization would have contributions in these subjects. Keywords: Higher education, Internationalization, Quality. GİRİŞ Günümüzde yükseköğretim kurumlarında küresel ve bölgesel olarak ekonomik ve sosyal faydaya yönelik işbirliği oluşturma çabaları sonucunda, öğrenci, öğretim elemanı ve personel hareketliliği araştırma ve teknoloji geliştirmek için işbirlikleri artmaktadır. Yükseköğretim kurumlarının verdikleri eğitim hizmetlerini ülkelerinin sınır ötesine taşımaları giderek yaygınlaşmakta ve yükseköğretim kurumlarının OECD tarafından belirlenen sınır ötesi yükseköğretimin kayıtlı güvencesine ilişkin ilke ve esaslar yükseköğretimin uluslararası kalite standartlarını belirleme açısından önemli bir çerçeve oluşturmaktadır. Yükseköğretimde uluslararası işbirliklerinin belirli kalite standartlarına göre geliştirilmesi ve yürütülmesi, küresel ölçekte kabul görmüş tanınma araçlarının kullanılması ve yükseköğretim sistemlerinde şeffaflığın sağlanması kabul görmektedir. OECD nin dünyada yükseköğretimin geleceğine ilişkin yaptığı kapsamlı çalışmaya göre önümüzdeki yıllarda belirginleşeceği öngörülen eğilimlere ilişkin tespitler şu şekilde özetlenmektedir (OECD, 2008, 2009): Öğrencilerin, öğretim elemanlarının ve kurumların hareketliliğini içeren sınır ötesi ve ulus-aşırı yükseköğretim büyüyecektir. Akademik araştırmalarda uluslararası işbirlikleri artacaktır. Araştırma bağlamında özellikle Kuzey Amerika açık ara üstünlüğünü devam ettirecek olsa da, Asya ve Avrupa daki yükseköğretim sistemleri küresel etkisini gittikçe artıracaktır. Özel finansmanın payı ile performansa dayalı fonlama artacaktır. Özel ve sınır ötesi yükseköğretimin önemi ve yayılması arttıkça, kalite güvencesinin de önemi artacaktır. Bu çalışma yükseköğretim kurumlarının kalite değerlendirme ve geliştirme faaliyetlerine uluslararasılaşma boyutunun dahil edilmesiyle uluslararasılaşma etkinliklerinin eğitim kalitesinin gelişmesine katkı sağlamasına yönelik literatür araştırma ve incelemesine dayalı bir çalışmadır.

3 29 A Factor Effecting Quality In Higher Education: A Brief Overview On Internationalism Commıtment Çalışmanın amacı yükseköğretim kurumlarının uluslararası işbirliklerini belirli kalite standartlarına göre geliştirmesi ve yürütmesi, küresel ölçekte kabul görmüş tanınma araçlarının kullanması sonucunda kalite değerlendirme ve geliştirme etkinliklerine uluslararasılaşma boyutunu da dahil etmelerinin eğitim kalitesinin gelişmesine katkı sağlamasını irdelemektir. ULUSLARARASILAŞMA Uluslararasılaşma sınır ötesi yükseköğretim, bir yükseköğretim kurumunun asıl faaliyet gösterdiği ülke dışında yükseköğretim hizmetleri sunması anlamına gelmektedir. Başka bir ifadeyle sınır ötesi yükseköğretimde bir öğrencinin kendi yaşadığı ülke sınırları dışında başka ülkelerde sunulan eğitim hizmetlerinden yararlanmasıdır. Aynı zamanda öğrenci bir başka ülkeye göç ederek yükseköğretim hizmetinden yararlanabileceği gibi yer değiştirmeksizin başka bir ülkede uzaktan eğitim hizmeti sunan yükseköğretim kurumundan hizmeti alabilir. Günümüzde yükseköğretimde etki yaratan en önemli güçlerden biri uluslararasılaşmadır. Uluslararasılaşma yükseköğretimin amaç, hedef, işlev ve sunumuna uluslararası boyut ekleyen çok yönlü bir süreçtir (Knight, 2007). Uluslararasılaşmanın belirleyici özellikleri (Gümrükçü, 2011); Sınır ötesi hareketliliğe yeni bir anlam verme ve bu yolla da önemini yükseltme, Bilimsel çalışmalarda sınır ötesi ortaklığın ve hareketliliğin kaçınılmazlığının altını çizme, Yabancı dil kullanımının gerekliliğini kabul etme, Farklı kültürlerle, toplumlarla, eğitim ve öğretim sistemleriyle ortak araştırma yöntemleri uygulama, Üniversitelerin uluslararasılaşmasının yolları ise (Gümrükçü, 2011): Öğrenci ve öğretim üyelerinin mobil olmaları, Sınır ötesi çift ve/veya ortak programlar oluşturma, Karşılıklı olarak verilen derslerin tanınması (ECTS/AKTS Programı), Müfredatların karşılaştırılabilir olması ve kalite güvencesinin sağlanması, Üniversiteler arası rekabete hazır olmak için gerekli reformların yapılması ve yeniliklerin önünün açılması, Araştırma projelerinin küresel ölçekte ortak yürütülmesi, Bilim transferinin uluslararasılaşması ve buna dönük yapıların oluşturulması, Uluslararası eğitim ve öğretim kurumlarının oluşturulması (Ortak diploma programları, Çift diploma programları) ULUSLARARASILAŞMANIN GEREKÇELERİ Küreselleşmenin etkileri altında yükseköğretimde uluslararasılaşmasının demografik ve iktisadi nedenleri bulunmaktadır. Uluslararasılaşma sürecinin yükseköğretimin paydaşları arasında yer alan öğrenciler, akademisyenler ve toplumsal gruplar açısından da sonuçları olmaktadır. Paydaşlar açısından yükseköğretimin uluslararasılaşması sosyal, kültürel ve iktisadi hareketliliklerle iç içe geçen bir niteliğe bürünmektedir (Çetinsaya, 2014). Yükseköğretim kurumlarının uluslararasılaşma stratejilerine bakıldığında bu stratejilerin uluslararasılaşmanın gerekçelerine göre değiştiği görülmektedir. Öğrenci ve öğretim elemanlarının hareketliliği ile birlikte program ve kurumlar da hareketlilik kazanınca, farklı faaliyetlerde farklı gerekçeler ön plana çıkmıştır. Öne çıkan gerekçelere göre uluslararasılaşma faaliyetleri değişmektedir.

4 Fatma BOLAÇ 30 Bu gerekçeler; 1. Ekonomik Gerekçeler; Gelişmekte olan ülkeler için uluslararası kalitede bir eleman yetiştirmek, uzun vadede refahı arttıracak bir strateji olarak kabul edilmektedir. Bu durumu ileriye dönük bir yatırım olarak değerlendirmek doğru olacaktır (Elias ve Purcell, 2003). 2. Siyasi Gerekçeler; Ülkelerin yükseköğretimde uluslararasılaşma politikalarını güvenlik, istikrar ve ülkelerin ideolojik yapıları etkileyebilmektedir. Tarihsel olarak yükseköğretimde uluslararasılaşma poitikaları ülkelerinde bir dış politika stratejisi haline gelmiştir (Alladin, 1992). Ülkelerin birbirleri ile iyi ilişkiler kurma durumunda imajlarını geliştirmekte uluslararasılaşma bir aracı rol oynamıştır. Yükseköğretimde uluslararasılaşma aynı zamanda diplomatik bir yatırım olarak görülmektedir. 3. Sosyal ve Kültürel Gerekçeler: Ülkeler uluslararasılaşma ile kendi ideolojik yapılarını ve ulusal değerlerini başka ülkelere taşıma imkanı bulmaktadır. Ülkelerin ileriye dönük iyi ilişkileri geliştirmesine zemin hazırlamaktadır. Bu süreçte milli kültürün ve değerlerin korunması adına ülkelerin uluslararası yükseköğretim politikalarını etkileyen ve belirleyen bir unsurdur. Kültürleri tanıyan ve değişik kültürlerde kendini evinde hisseden bir nesil yetiştirmek bu bakımdan önemli bir motivasyon kaynağıdır (Knight, 1997). 4. Akademik Gerekçeler: Uluslararası ortaklıklarda araştırma ve bilgi üretilmesi, bilginin paylaşılması ve geliştirilmesinde uluslararasılaştırma önemli bir rol oynayarak kaliteyi arttırmaktadır. Yükseköğretimde kalitenin arttırılması ile kurumlar uluslararası denklik ve değerlendirmelerde daha çok kabul görmektedir. Uluslararasılaşma ve eğitim kalitesi arasındaki bağın iki önemli boyutu bulunmaktadır. Birinci boyut, uluslararası eğitimin sunulmasındaki kalitedir ki, bu aynı zamanda, ikinci boyut olan, kaynak ülkedeki yükseköğretim kuruluşunun kendi içindeki eğitim kalitesini de etkilemektedir. Dolayısıyla uluslararası eğitim kurumlarının dışarıya sundukları eğitimin kalitesi, kendi ülkesindeki eğitim kalitesini de etkilemekte ve kendi kalitesinin de artmasını sağlamaktadır (Smith, 1994). Akademik ve siyasal gerekçelerin ön plana çıktığı durumlarda uluslararasılaşma faaliyetleri, ortaklık yönüne doğru kayarken, ekonomik gerekçeler daha çok antlaşma girişimlerine neden olmaktadır. Ortaklıktan kastedilen, iki ülkenin uzun süreli işbirliğini gerektiren faaliyetler iken, antlaşmalar ise daha çok iki tarafın da bir şekilde avantajlı bulduğu düzenlemelerdir (Gül ve ark., 2012). KALİTE VE ULUSLARARASILAŞMA Kalite kelimesi bir şeyin nasıl oluştuğu anlamına gelen Latince kökenli Qualitas sözcüğünden türetilmiştir. Kalitenin sözlükteki karşılığı olan nitelik bir şeyin nasıl olduğunu ve onu diğer varlıklardan ayıran özellikler olarak tanımlanmaktadır (Doğan, 2002;TDK, 2015). Kalite kavramı kullanım amacına göre olumlu özellikleri ifade eder. Kalite aynı zamanda bir mal ya da hizmetin mükemmelliğini, belirlenen şartlara uygunluğunu veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerinin toplamını içermektedir (Öner, 2007; Koçel, 1999). Yükseköğretim göz önüne alındığında kaliteyi tanımlamak veya kalitenin kabul edilmiş tek bir tanımını bulmak oldukça zordur (Hamalainen, 2003). Yükseköğretimde kalite, belirli bir sistemin, kuruluşun, programın ya da disiplinin belirli standartlarıyla ilgili olduğu kadar eğitim modelinin durumsal şartları, kurumsal görev ve hedeflerle de ilgili olan çok boyutlu, çok katmanlı ve dinamik bir kavramdır. Bu yüzden kalite, şunlara bağlı olarak farklı anlamlar barındırabilir (Vlãsceanu ve ark., 2004):

5 31 A Factor Effecting Quality In Higher Education: A Brief Overview On Internationalism Commıtment a) Yükseköğretimdeki farklı yararlanıcı ya da paydaşların muhtelif çıkar anlayışları (öğrenci/üniversite disiplini/iş piyasası/toplum/devletin belirlediği kalite gereklilikleri), b) Kalitenin referansları: girdiler, süreçler, çıktılar, misyonlar, amaçlar vb. c) Akademik dünyanın değerlendirmeye değer nitelik ve özellikleri, d) Yükseköğretimin gelişimindeki tarihsel dönem. Akademik kalitenin ne olduğuna dair değişik tanımlar ise (Vlãsceanu ve ark., 2004): 1. Mükemmeliyet olarak kalite: Bu geleneksel ve seçkinci akademik yaklaşıma göre, akademik kalite ancak en iyi standartlar sayesinde ortaya çıkar. 2. Amaç için uygunluk olarak kalite (fitness for purpose): Bu kavram, genel olarak kabul edilen standartlara (örn. bir akreditasyon veya kalite güvencesi kuruluşunun standartları) uygunluğu öne çıkarır. 3. Amacın uygunluğu olarak kalite (fitness of purpose): Bu kavram, dışsal standartlara uygunluktan ziyade, kurumun kendisi için tayin ettiği hedef ve misyonu yeterli bir şekilde gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğine odaklanır. 4. İyileştirme olarak kalite: Bu kavram, kalıcı bir iyileştirme çabasının sürekliliğine odaklanır ve yükseköğretim kurumunun kurumsal özerkliğini en iyi şekilde kullanmasının sorumluluğunu vurgular. Yükseköğretim Akreditasyon Konseyi, kaliteyi amaç için uygunluk olarak tarif etmektedir (CHEA, 2001). Öğrencilerin uluslararası yükseköğretim tercihlerinde uluslararası tanınırlık, eğitim dili, ülkenin sosyo-ekonomik durumu ve üniversite diplomalarının sembolik değerleri öne çıkmaktadır. Ülkeler arasındaki kültürel etkileşim düzeyi ve ekonomik refah seviyesi öğrencilerin tercihlerini şekillendirmektedir. Bu nedenle uluslararasılaşma, amacı birbiriyle uyumlu eğitim, kültür ve ekonomi siyasetlerini bir araya getirmektir. Yükseköğretim alanında kaliteyi arttıracak uluslararasılaşma stratejisi daha fazla rekabeti, rekabet ise daha fazla kaliteyi getirmektedir. Yükseköğretimde uluslararasılaşma eğitim ve araştırma alanında kalitenin yükseltilmesi için önemli bir strateji olarak değerlendirilmektedir (De Wit, 2013). Uluslararası öğrenci, öğretim elemanı ve idari personel hareketliliği, ortak araştırma projeleri, yabancı öğrenciler için hazırlanmış programlar, ortak müfredat geliştirme çabaları kalite konusunda uluslararası tanınırlık sağlama girişimleridir. Yükseköğretim kurumları için rekabetçi sınır ötesi eğitim sektöründe öğrencilere sunulan eğitimin kalitesi önem kazanmaktadır (Smith, 2010). Farklı ülkelerde bulunan yükseköğretim kurumları yurtdışı bağlantıları olan özel üniversitelerle ortaklıklar kurarak ev sahipliği yapmaktadır. Birçoğu İngilizce eğitim vermekte, birçok üniversite yabancı bir müfredatı benimsemekte ve bazıları ise başka ülkelerde akreditasyon almaktadır (Altbach ve Knight, 2007). Bu süreç son yirmi yılda gelişmiş ve kapsam bakımından genişlemiştir. Öğrencilerin farklı kültürleri tanımasına olanak sağlayan yurtdışı yükseköğretim kurumları aynı zamanda kendi ülkelerinde talebin karşılanmadığı öğrencilerin başka ülkelerde yükseköğretime erişimini sağlamaktadır (Altbach ve Knight, 2007). Uluslararası öğrenciler gittikleri yükseköğretim kurumlarında iyi bir öğrenim görmek amacı ile gittikleri için ev sahibi üniversite gerçek anlamda uluslararası alanda söz sahibi olmak, tanınmak ve tercih edilir olmak istiyorsa eğitim kalitesini yükseltmek zorundadır. Bu zorunluluk üniversitenin kalitesini artırmada önemli bir faktördür (DEİK, 2013).

6 Fatma BOLAÇ 32 Üniversitelerin kalitesinin arttırılması ülkelerin sağlık, eğitim, çevre, enerji, kentsel gelişim, uluslararası ilişkiler, ekonomik rekabet, savunma ve ulusal güvenlik gibi alanlarda karşılaştıkları sorunlara daha doğru bir çözüm üretebilmelerine olanak sağlar (DEİK, 2013). Günümüzde uluslararası ya da ulusal her düzeydeki çağdaş yükseköğretim kurumunun taşıması gereken özellikler şöyle sayılabilir (YÖK, 2006): 1. Akademik özgürlük ve yönetsel özgürlük 2. Üretkenlik ve kaliteye verilen önem 3. Kaynak kullanımı 4. Mali özerklik 5. Saydamlık 6. Hesap verebilirlik 7. Farklılaşma 8. Esneklik 9. Katılıma açık olma 10. Toplumla ilişki 11. Uluslararası ilişkilere verilen önem Yükseköğretim kurumlarının yapısı, işlevleri ve işleyiş tarzlarıyla ilgili bu sıralanan temel ilkeler üzerinde ulusal ve uluslararası genel bir uzlaşma sağlanmıştır. Yükseköğretimde uluslararasılaşma akademik, kültürel, ekonomik, sosyal ve siyasi boyutları ile bir bütün olarak ele alınmalı ve tüm paydaşlar ile işbirliği yapılmalıdır. Üniversiteler stratejik planlarında uluslararasılaşmaya yer vermeli ve bu yönde eylem planları oluşturmalıdır. Uluslararası öğrenciler, yükseköğretime ayrılan kamu kaynaklarının gittikçe azaldığı ve ekonomilerini kendileri oluşturan bazı ülkelerdeki üniversiteler için önemli bir gelir kaynağı olarak düşünülmekle beraber uluslararasılaşmanın diğer yararlarının yanında, bu bakış açısına dayalı yaklaşım eksik kalmaktadır. Kalite süreçlerine kazandırdığı önemin yanı sıra, uluslararasılaşmanın yükseköğretime yapacağı en olumlu katkı üniversite kültürüne yapacağı katkıdır. Üniversite kurumunun her türlü görüşün özgürce dillendirildiği mekânlar olması, farklı kültür ve farklı geçmişlere sahip uluslararası öğrencilerin ülke öğrencileriyle aynı ortamları teneffüs edip etkileşmeleri, çeşitlenen kampüs ortamlarının hoşgörü iklimini sağlaması, farklı uluslar arasında süregelen önyargıları kırması, yükseköğretimi her yönden zenginleştirmeye katkı yapmaktadır. Uluslararasılaşma yükseköğretim kurumlarının içe kapanık yapısını değiştirmek; üniversitelerin kültürlerarası diyalog, müzakere ve etkileşimlerinin artması, araştırma ve bilgiyi paylaşma mekânlarına dönüşmesi için en uygun araçlardan biridir (Çetinsaya, 2014). Sonuç olarak uluslararasılaşmanın en önemli zorluğu kalite güvencesi, yabancı diploma ve derecelerin tanırlılığı ile denkliği, yurtdışından alınan kredilerin ve süresinin sayılmasıdır (Van Damme, 2001). Yükseköğretim kurumları kendilerine uluslararası tanınırlık sağlayacak ve kalitelerini ispat etmek için uluslararası standartları karşıladıklarını bildirmek durumundadırlar (Petersen, 1999). 21. Yüzyılda zorlukları fırsata dönüştürerek bireyleri eğitmeli ve sınır ötesinde sunulan eğitim hizmetlerinden bireylerin yararlanılması sağlanmalıdır. Araştırma yapmak, çözüm üretmek, teknoloji geliştirmek, farklı ülkelerin ulusal değerlerini tanıyarak eğitim yoluyla gelecekte daha barışçıl ve huzurlu bir dünya yaratmaya katkıda bulunmak, toplumsal sorumluluk anlamında yükseköğretimde önemlidir.

7 33 A Factor Effecting Quality In Higher Education: A Brief Overview On Internationalism Commıtment Uluslararası niteliği artmış bir yükseköğretim toplumsal hoşgörü ortamında daha iyi iletişim imkanı sağlayarak sadece eğitim, araştırma ve kalite politikaları açısından değil küresel barış ve refahı desteklemek açısından da önemli bir rol üstlenecektir. Dünyanın neresinde olursa olsun ortak temalar aynıdır. Uluslararasılaşmanın bu temalara katkıda bulunacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR Alladin, İ. (1992). International Co-operation in Higher Education: The Globalization of Universities. Higher Education in Europe 17 (4): Altbach, P.G., Knight, J. (2007). The Internationalization of Higher Education: Motivations and realities. Journal of Studies in International Education. 11 (3/4), CHEA. (2001). Glossary of Key Terms in Quality Assurance and Accreditation, Council For Higher Education Accreditation. glossary01.html. Erişim: Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, Kalite, Uluslararasılaşma: Türkiye Yükseköğretimi için Bir Yol Haritası. Yayın No:2014/2. Yükseköğretim Kurulu (YÖK). Ankara. DEİK (2013). Uluslararası Yükseköğretim ve Türkiye nin Konumu. Eğitim Ekonomisi İş Konseyi Raporu. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK). İstanbul. De Wit, H. (2013). Reconsidering the Concept of Internationalization. International Higher Education. No.:70pp Center for International Higher Education. Boston College. MA, USA. Doğan, E. (2002). Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi. Academyplus Yayınlar. (2 bs.). Ankara. Elias, P., Purcell, K. (2003). Measuring Change in the Graduate Labour Market, Researching Graduate Careers Seven Years On. University of West England: Economic and Social Research Council and Higher Education Careers Services Unit. Gümrükçü, H. (2011). Üniversitelerin ve Yüksekokulların Uluslararasılaşması. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın No: 6. Antalya/Hamburg. Gül, B. ve ark. (2012). Yükseköğretim de Sınır-Ötesi Ortaklık Tecrübeleri. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. Ankara. Hamalainen, K. (2003). Common standards for programme evaluations and accreditation?, European Journal of Education, 38(3), Erişim:

8 Fatma BOLAÇ 34 Knight, J. (1997). Internationalisation of Higher Education: A Conceptual Framework. In Internationali sation of Higher Education in Asia Pacific Countries. European Association for International Education Knight, J. (2007). Cross-Border Higher Education: Issues and Implications for Quality Assurance and Accreditation. Higher Education in the World. S MacMillan. Koçel, T. (1999). İşletme Yöneticiliği, Yönetim Organizasyonlarda Davranış, Klasik-Modern- Çağdaş ve Güncel Yaklaşımlar. Beta Yayınları. İstanbul. OECD. (2008). Higher education to 2030 (Vol. 1): Demography. Paris: OECD. OECD. (2009). Higher education to 2030 (Vol. 2): Globalisation. Paris: OECD. Öner, E. (2007). Kalite Güvencesi: Ders Notları. Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi. İstanbul. Petersen, J.C. (1999). Internationalizing Quality Assurance in Higher Education. Council for Higher Education Accreditation (CHEA). Washington D.C. Smith, A. (1994). Quality and International Higher Education. EAIE Newsletter. (13): 17. Smith, K. (2010). Assuring Quality in Transnational Higher Education: a Matter of Collaboration or Control? Studies in Higher Education. 35(7), Van Damme, D. (2001). Quality Issues in the Internationalisation of Higher Education. Higher Education, 41 (4), Vlãsceanu, L. ve ark. (2004). Quality Assurance and Accreditation: A Glossary of Basic Terms and Definitions. Bucharest: UNESCO-CEPES. cepes.ro/publications/pdf/qa&a%20glossary.pdf. Erişim: YÖK (Yükseköğretim Kurulu) (2006). Türkiye nin Yükseköğretim Stratejisi.