OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ

Transkript

1 OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ Prof. Dr. Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Erzurum

2 Bu bölümde Aktarma Organları Sistem Tanımı Mekanik Kavramalar Manuel Transmisyon ve Transaxle Aks Diferansiyel Tork konvertör Otomatik Transmisyon CVT, Sürekli değişken transmisyon

3 Tork Konvertörler Tork konvertörler bir tür hidrolik kavramalardır. Tork konvertör sayesinde motor volanı ile transmisyon giriş dişlisi arasında mekanik bir bağlantı bulunmaz. Hidrolik kavrama sayesinde araç dursa bile motor çalışmaya devam edebilir, mekanik kavramadaki gibi bir debriyaj pedalına ihtiyaç kalmaz. Motordan alınan hareket tork konvertörden geçtikten sonra transmisyona ve ardından tekerleklere aktarılır. Tekerleklere fren kuvveti uygulandığında veya gaz pedalına bastırılmadığında ise tekerleklerin devir sayısı motor devir sayısından fazla olabilir ki bu durum yakıt tüketiminin azaltılması anlamına gelir.

4 Trok Konvertörler - İmpeler veya pompa - Hareketini motordan alır. - Türbin - Hareketi transmisyonun ana şaftına aktarır. - Stator - Akışı düzenlemek ve torku artırmak amacıyla kullanılır. - Overrun (tek yön) kavraması - Statorun yalnız tek yönde çalışmasını (dönmesini) sağlar. Pompa (İmpeler) Stator Türbin Muhafaza

5 Tork Konvertörler Tork konvertör Tork konvertör yuvası (volana bağlı) Volan (Motor bağlantısı) Türbin çıkış mili (transmisyona bağlı) Türbin Stator Stator çıkış mili (transmisyondaki mile bağlı) Pompa (Yuvaya açılmış)

6 Trok Konvertörler - İmpeler (pompa), tork konvertör yatağının bir parçasıdır ve motorla birlikte döner. - İmpeler (pompa) dönerken transmisyon akışkanını pompalar. - Santrifüj kuvvetler sayesinde yağ dışa ve ileriye doğru itilir. Bu kuvvetler impeler (pompa) kanatçıkları sayesinde oluşurlar ve bu sayede yağ türbine doğru itilmiş olur. - İmpeler (pompa) dönme hızı arttıkça santrifüj kuvvetler artacaktır. A: pompa durgun halde B: pompa dönmeye başlayınca yağ santrifüj kuvvetlerden dolayı dışa ve yukarı itilmeye başlar. C: Pompadan çıkan yağ türbin kanatlarına çarparak türbinin dönemsini sağlar. Yağ Yağ Hareket verilen türbin Hareket veren pompa

7 Trok Konvertörler - Türbin, impelerin (pompa) önünde bulunur. - Türbine doğru olan yağ kuvveti türbinin dönmesini sağlar (impeler (pompa) ve türbin arasında mekanik bağlantı yoktur). A: pompa durgun halde B: pompa dönmeye başlayınca yağ santrifüj kuvvetlerden dolayı dışa ve yukarı itilmeye başlar. C: Pompadan çıkan yağ türbin kanatlarına çarparak türbinin dönemsini sağlar. Yağ Yağ Hareket verilen türbin Hareket veren pompa

8 Trok Konvertörler - Stator ise türbin ve impeler (pompa) arasına yerleştirilmiştir. Görevi türbinden alınan yağın tekrar impelere (pompa) yönlenmesini sağlamaktır. - Pompa ve türbin devir sayıları arasında büyük farklar oluştuğunda, türbinden geri gelen yağ, pompaya ters yönde aktarılır. Bu durum pompanın yüklenmesi anlamına gelir ve motora gereksiz yere yük bindirir. Bu durumu engellemek için stator kullanılır.

9 Trok Konvertörler Türbin aktarma organlarını döndürür Pompa motor tarafından döndürülür Türbin Pompa Kanat Kanat Giriş Çıkış Stator yağın yönünü düzenler Pompa ve türbin arasındaki etkileşimi daha etkin bir hale getirmek için stator adı verilen üçüncü bir parça kullanılır. stator belirli şekiller verilmiş küçük bir kanatçık serisidir. Statorun görevi türbinden çıkan akışkanın yönünü değiştirerek tekrar pompaya (pompa ile aynı yönde çevirerek) göndermektir. Akışkanın yönü bu suretle değiştirildiğinde pompa kanatçıkları ile aynı yönde pompaya gelen yağ, pompaya ekstra enerji girişi sağlar ve bu sayede motor torku artırılmış olur (yaklaşık 2 kat). Bunu sağlamak için stator durmalı ya da yalnızca pompa yönünde dönmelidir, bunu için tek yön kavraması kullanılır. Vorteks Akışı Türbin Stator Pompa Türbin akışa reaksiyon olarak döner Pompa motor tarafından döndürülür

10 Trok Konvertörler Stator (dönmüyor) Türbin Stator Stator (kuvveti yön değiştiriyor) Pompa Tork artış fazı: Bu faz konvertör içerisindeki akışkan akışının (vorteks akışı) pompadan türbine ve statordan geçtikten sonra tekrar pompaya yönlendiğinde oluşur. Devir sayısı ile ilişkili olarak tork artar. Düşük devir sayılarında veya türbin dururken, pompa türbinden daha hızlı döner, bu durumda vorteks akışı daha etkindir ve tork daha fazla artar. Türbin hızlandıkça ve pompa hızına yaklaştıkça artık dönme akışı baskın hale gelir, vorteks akışı ve tork artışı azalır. pompa/türbin devir sayısı oranı %90 civarında iken tork artışı çok azdır ve konvertör artık yalnızca kavrama olarak çalışır. Tork artışı (stator türbinden gelen yağın yönünü değiştiriyor) Stall hızı/fazı motorun pompayı mümkün olan en yüksek hızda döndürmesi ve türbinin henüz dönmeye başlamadığı andır. en yüksek tork artışı bu esnada olur (2:1 veya 2.5:1). Kavrama Fazı: devir sayısı oranı %90 veya daha fazla ise konvertör içerisindeki akış neredeyse tamamen dönme akışıdır ve türbinden statora olan akışın açısı giderek artar. Akışkan bu noktadan sonra artık statorun arkasına çarpmaya başlar ve statorun dönmesini sağlar (tek yönlü kavrama sayesinde). Artık türbin, pompa ve stator aynı yönde ve hemen hemen aynı hızla dönmeye başlarlar. Bu noktanın adı kavrama noktasıdır. artık stator akışkanı yönlendirmez ve tork artışı söz konusu değildir. Animasyon 1 Animasyon 2 Animasyon 3

11 Trok Konvertörler Tork konvertörde iki tip akış söz konusudur; dönme ve vorteks akışları. Dönme akışı, tork konvertörün kendi ekseninde dönmesi dolayısıyla oluşan çevresel bir akıştır. Vorteks akışı ise yağın pompadan türbine akışı ve tekrar geri yönlenmesi sonucu oluşan akıştır, bu akış motor dönüşüne 90 derece açılıdır. Dönme akışı Vorteks akışı

12 Trok Konvertörler Türbin ve pompa devirleri birbirine yaklaştıkça yağ akışı sağdaki hale gelir. Bu noktanın adı kavrama noktasıdır. türbin ve pompa neredeyse aynı hızda dönüyor demektir, ancak hiç bir zaman aynı hızda dönemezler (aralarındaki kaymalardan dolayı). Dönme akışı Kavrama fazında Dönme vorteks akışı akışı çok azdır Vorteks akışı

13 Trok Konvertörler Kavrama noktasına ulaşıldığında stator saat yönünde döner. vorteks akışı sırasında stator türbinden ayrılan ve tekrar pompaya doğru yönelen yağın yönünü düzenleyerek pompanın daha etkin bir şekilde dönmesini sağlar. Bu sayede tork artmış olur. Türbin duruyor Pompa Yağ pompa kanallarına ters yönde çarpar Stator kanatları Türbin duruyor Pompa Yağın yolu stator tarafından değiştirildi

14 Trok Konvertörler Tek yönlü (overrun) kavraması sayesinde stator yalnızca yüksek hızlarda pompa ile beraber döner. Aksi taktirde stator yağın hareketini engelleyerek dönüşüm veriminin düşmesinde neden olur (sağa doğru dönüş esnasında bilye geniş hacimli bölgeye kayar, sola dönüş esnasında ise bilye arada sıkışır). Dış bilezik Ara takoz kavrama tutuyor Bilye Dış bilezik Yay Direk kavrama yuvası İç bilezik Dış bilezik Ara takoz kavrama çalışıyor Yay tutucu İç bilezik Serbest Kısa köşegen Direk kavrama yuvası İç bilezik

15 Trok Konvertörler Stator ÖZET - Yağın impelerden (pompa) türbine ve tekrar türbinden impelere geri akışına vortex akışı adı verilir. - Vortex akışı torkun artmasına sebep olur. - Türbin dönmeye başladığında dönme şeklinde akışkan akışı oluşur. - Dönme akışı, tork konvertörün dış çevresinde meydana gelmektedir - Dönme akışı esnasında stator serbest olmalıdır. - Staror, overrun (tek yön) kavraması ile stator şaftın üzerine yerleştirilmiştir. - Bu kavrama, vortex akışı esnasında saat yönünün tersi yönde akışa izin vermez, yalnız saat yönünde dönme oluşur. - Transmisyon yağ pompası tork konvertör tarafından döndürülür.

16 Planet dişli sistemi - Güneş dişli - Sistemin merkezindeki dişlidir ve en küçük çaplı dişlidir. - Yörünge dişli - İç dişlidir, radyal kuvvetleri kontrol eden planet dişlilere yataklık eder. - Yörünge dişli yarım dişli gibi çalışır. - Planet taşıyıcı - Planet dişlilerini güneş ve yörünge dişlileri arasında tutar ve en büyük dişli olarak çalışır.

17 Planet dişli sistemi Tekli planet dişli seti

18 Planet dişli sistemi Dişli oranı - = ç - = ç ç - = ç ş - = ç - > 1 h, - < 1 h,

19 Planet dişli sistemi A C B Toplam dört farklı hareket söz konusudur. - A =30 B= 45 C= bir tur yapsın - A sabit, C (taşıyıcı) sağa döndürülsün, B kaç tur yapar? - A/B+1= 30/ =5/3 - B sabit, C (taşıyıcı) sağa döndürülsün, A kaç tur yapar? - B/A+1= 45/ =5/2 - C sabit, A dan hareket verilip B den alınırsa B, A/B kadar döner; 30/45=2/3 (A ve B ters yönde dönerler) - C sabit, B den hareket verilip A dan alınırsa A, B/A kadar döner; 45/30=3/2 (A ve B ters yönde dönerler)

20 Planet dişli sistemi A B C - B sabit, C sağa bir tam tur atsın, A kaç tur yapar? - A dişlisi kendi ekseni etrafında B/A kadar döner, - C taşıyıcısı ile birlikte ise tam bir tur ters yönde yapar. - Sonuç = A dişlisi B/A-1 tur yapar. - B=90, A=30 ise A dişlisi 90/30-1=2 tur yapar

21 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı Altı değişik hareket yakalanabilir. Güneş dişli, Yörünge dişli ve Planet taşıyıcı olmak üzere üç elemandan biri sabit tutulur, birinden hareket verilir ve birinden alınırsa toplamda altı farklı hareket elde edilebilir. 1. DURUM Güneş (G) sabit, taşıyıcı (T) sağa döndürülürse, yörünge dişlisi (Y) planet dişli (P) tarafından sağa döndürülür. G=30 Y=75 ise r=? ve Y kaç tur yapar? 1+30/75 = (30+75)/75= 7/5=1.4 tur yapar (devir artar). r=1/tur=1/1.4=

22 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı = 1 : Taşıyıcı devir sayısı =? : Yörünge devir sayısı = 0 : Güneş devir sayısı 1. DURUM Güneş (G) sabit, taşıyıcı (T) sağa döndürülürse, yörünge dişlisi (Y) planet dişli (P) tarafından sağa döndürülür. G=30 Y=75 ise r=? ve Y kaç tur yapar? Alternatif Çözüm +. = = = = 1.4

23 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 2. DURUM Güneş (G) sabit, hareket yörünge dişlisinden (Y) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. 1. Durumunun tersi oluşur. Yörünge 1.4 tur yaparsa taşıyıcı 1 tur yapar. Ya da yörünge 1 tur yaparsa taşıyıcı 1/1.4 tur yapar (devir azalır).

24 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı =? : Taşıyıcı devir sayısı =1 : Yörünge devir sayısı = 0 : Güneş devir sayısı 2. DURUM Güneş (G) sabit, hareket yörünge dişlisinden (Y) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. Alternatif Çözüm: +. = = = = 1 1.4

25 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 3. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket güneş dişlisinden (G) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. Taşıyıcı ile güneş aynı yönde döner. Güneş dişlinin bir turuna karşılık taşıyıcı G/(G+Y) tur yapar, 30/(30+75)=2/7 (devir düşer).

26 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı =? : Taşıyıcı devir sayısı =0 : Yörünge devir sayısı = 1 : Güneş devir sayısı 3. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket güneş dişlisinden (G) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. Alternatif Çözüm: +. = = = = 2 7

27 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 4. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket taşıyıcıdan (T) verilip güneş dişliden (G) alınır. Taşıyıcı ile güneş aynı yönde döner. Oran üçüncü durumun tersidir. Taşıyıcı bir tur attığında güneş 1+Y/G tur yapar. (30+75)/30=7/2=3.5 (devir artar).

28 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı = 1 : Taşıyıcı devir sayısı =0 : Yörünge devir sayısı =? : Güneş devir sayısı 4. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket taşıyıcıdan (T) verilip güneş dişliden (G) alınır. Alternatif Çözüm: +. = = = = 7 2

29 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 5. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket güneşten (G) verilir yörüngeden (Y) alınırsa. Güneş sağa dönerse yörünge sola döner (geri vites). Hareket G/Y kadar iletilir. -30/75=-2/5 Güneş bir tur atarsa yörünge -2/5 tur yapar (devir düşer).

30 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı = 0 : Taşıyıcı devir sayısı =? : Yörünge devir sayısı = 1 : Güneş devir sayısı 5. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket güneşten (G) verilir yörüngeden (Y) alınırsa. Güneş sağa dönerse yörünge sola döner (geri vites). Alternatif Çözüm: +. = = = = 2 5

31 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 6. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket yörüngeden (Y) verilir güneşten (G) alınırsa. Yörünge sağa dönerse güneş sola döner (geri vites). Oranlar açısından 5. Durumun tersi ortaya çıkar. Yörünge bir tur atarsa güneş dişlisi -75/30= -5/2=-2.5 tur atar (devir artar).

32 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı = 75 : Yörünge diş sayısı = 30 : Güneş diş sayısı = 0 : Taşıyıcı devir sayısı =1 : Yörünge devir sayısı =? : Güneş devir sayısı 6. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket yörüngeden (Y) verilir güneşten (G) alınırsa. Yörünge sağa dönerse güneş sola döner (geri vites). Alternatif Çözüm: +. = = = = 5 2

33 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 1. DURUM Güneş (G) sabit, taşıyıcı (T) sağa döndürülürse, yörünge dişlisi (Y) planet dişli (P) tarafından sağa döndürülür. G=30 Y=75 ise r=? ve T kaç tur yapar? 1+30/75 = (30+75)/75= 7/5=1.4 tur yapar (devir artar). r=1/tur=1/1.4= No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir G/Y -1 3 Toplam sonuç alınır 1 1+G/Y = (Y+G)/Y 0 Taşıyıcı 1 devir yaparsa, yörünge 1.4 devir yapar.

34 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 2. DURUM Güneş (G) sabit, hareket yörünge dişlisinden (Y) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. 1. Durumunun tersi oluşur. Yörünge 1.4 tur yaparsa taşıyıcı 1 tur yapar. Ya da yörünge 1 tur yaparsa taşıyıcı 1/1.4 tur yapar (devir azalır). No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir G/(G+Y) Toplam sonuç alınır Y/(G+Y) 1 0 Yörünge 1 devir yaparsa, taşıyıcı 75/105=5/7=1/1.4 devir yapar.

35 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 3. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket güneş dişlisinden (G) verilip taşıyıcıdan (T) alınır. Taşıyıcı ile güneş aynı yönde döner. Güneş dişlinin bir turuna karşılık taşıyıcı G/(G+Y) tur yapar, 30/(30+75)=2/7 (devir düşer). No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir Y/(Y+G) Toplam sonuç alınır G/(G+Y) 0 1 Güneş 1 devir yaparsa, taşıyıcı 30/105=2/7 devir yapar.

36 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 4. DURUM Yörünge (Y) sabit, hareket taşıyıcıdan (T) verilip güneş dişliden (G) alınır. Taşıyıcı ile güneş aynı yönde döner. Oran üçüncü durumun tersidir. Taşıyıcı bir tur attığında güneş 1+Y/G tur yapar. (30+75)/30=7/2=3.5 (devir artar). No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir Y/G 3 Toplam sonuç alınır Y/G Taşıyıcı 1 devir yaparsa, güneş 1+75/30=7/2=3.5 devir yapar.

37 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 5. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket güneşten (G) verilir yörüngeden (Y) alınırsa. Güneş sağa dönerse yörünge sola döner (geri vites). Hareket G/Y kadar iletilir. -30/75=-2/5 Güneş bir tur atarsa yörünge -2/5 tur yapar (devir düşer). No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir (G/Y+1) 0 3 Toplam sonuç alınır 0 -G/Y 1 Güneş 1 devir yaparsa, yörünge -30/75=-2/5 devir yapar.

38 Planet dişli sistemi Y P T G G: Güneş dişli Y: Yörünge dişli P: Planet dişli T: Planet taşıyıcı 6. DURUM Taşıyıcı (T) sabit, hareket yörüngeden (Y) verilir güneşten (G) alınırsa. Yörünge sağa dönerse güneş sola döner (geri vites). Oranlar açısından 5. Durumun tersi ortaya çıkar. Yörünge bir tur atarsa güneş dişlisi -75/30= -5/2=-2.5 tur atar (devir artar). No Çalışma Taşıyıcı devri Yörünge devri Güneş devri 1 Sistem kilitlenir (güneş, planet dişlileri ve yörünge hep birlikte hareket ederler) 2 Giriş elemanı kilitlenir, sabit elemana geri hareket verilir (Y/G+1) 3 Toplam sonuç alınır 0 1 -Y/G Yörünge 1 devir yaparsa, güneş -75/30=-5/2 devir yapar.

39 Otomatik transmisyon - Planet dişli sistemin güç aktarımı yapabilmesi için üç dişlinin her birinin aşağıdaki üç görevden birini yerine getirmesi gerekir; - Giriş (input) - Çıkış (output) - Reaksiyon - Giriş (input) - Motordan güç alır. - Çıkış (output) - Diferansiyele veya şafta güç aktarır. - Reaksiyon - Sabit kalır.

40 Otomatik Transmisyon Güneş Planet Yörünge Devir sayısı Tork Yön taşıyıcı 1. Giriş Çıkış Sabit Maksimum azalma Artma Girişle aynı 2. Sabit Çıkış Giriş Minimum azalma Artma Girişle aynı 3. Çıkış Giriş Sabit Maksimum artma Azalma Girişle aynı 4. Sabit Giriş Çıkış Minimum artma Azalma Girişle aynı 5. Giriş Sabit Çıkış Azalma Artma Girişe zıt 6. Çıkış Sabit Giriş Artma Azalma Girişe zıt 7. herhangi iki parça birbirine kilitlendiğinde, devir sayısı ve yön giriş ile aynı şekilde çıkışa aktarılır. (Directdirve, 1:1 ) 8. Herhangi bir parça sabitlenmediğinde veya birbirlerine kilitlenmediğinde çıkış oluşmaz, vites boşta demektir.

41 Otomatik transmisyon Vites düşürme (underdrive): tork artışı devir sayısı azalması anlamına gelir. Küçük çaplı dişlinin büyük çaplı dişliyi çevirmesi ile sağlanır. Directdrive: tork ve devir sayısının değiştirilmeden motordan transmisyona aktarılmasıdır. İki eşit dişli aktarımı ile sağlanır. Overdrive: torkun azalması ve devir sayısının artması anlamına gelir. Büyük çaplı dişlinin küçük çaplı dişliyi çevirmesi ile sağlanır.

42 Otomatik transmisyon - Planet taşıyıcı giriş olarak çalıştığında overdrive gerçekleşmiş olur. - Planet taşıyıcı çıkış olarak çalıştığında underdrive gerçekleşmiş olur. - Planet taşıyıcı sabit tutulduğunda sistem ters yönde çalışır. - Planetin çalışması için bir parçanın sabit tutulması bir parçanın giriş diğerinin çıkış olması gerekir.

43 Otomatik transmisyon Planet dişliler kullanılarak: - Park (veya boş) - Vites düşürme (underdrive) - Directdrive - Overdrive - Geri (reverse), hareketleri sağlanır. - Park / Boş - Giriş sağlayan eleman devreden çıkarılabilir. - Reaksiyon sağlayan eleman devreden çıkarılabilir.

44 Otomatik transmisyon - Vites düşürme (1) - En küçük dişli hareket aktarır (Güneş) - Orta dişli sabit kalır (yörünge) - En büyük dişliye hareket aktarılır (planet taşıyıcı) - Sonuç: maksimum vites küçültme. Giriş Güneş Yörünge sabit Çıkış taşıyıcı Animasyon

45 Otomatik transmisyon - Vites düşürme (2) - Orta dişli hareket aktarır. (yörünge) - En küçük dişli sabit kalır. (güneş) - En büyük dişliye hareket aktarılır. (planet taşıyıcı) - Sonuç: vites küçültme. Güneş sabit Çıkış taşıyıcı Yörünge giriş

46 Otomatik transmisyon - Directdrive (7) - Herhangi iki eleman birbirine sabitlenirse (her ikisi de giriş olursa) gerçekleşir. Güneş ve yörünge birbirine kilitlenir

47 Otomatik transmisyon - Overdrive (4) - Planet taşıyıcı diğer iki elemandan birini çevirdiğinde gerçekleşir. Güneş sabit Giriş taşıyıcı Yörünge çıkış

48 Otomatik transmisyon - Geri (5) - Yalnızca planet taşıyıcı sabit tutulduğunda gerçekleşir. - Güneş hareketi aktarır. - Yörüngeye hareket aktarılır. Güneş giriş Yörünge çıkış Taşıyıcı sabit

49 Otomatik transmisyon Renault Clio Otomatik vites dişli tahvil oranları FIGURE 5-11 When the control rod is moved, the locking cam pushes the pawl into engagement with the parking gear. (Courtesy of Chrysler Corporation)

50 Otomatik transmisyon Simpson dişli sistemi, bir adet ortak güneş dişlisi olmak üzere iki planet dişli sisteminden oluşur.

51 Otomatik transmisyon Simpson dişli sisteminde üç ileri ve bir geri vites sağlanır. Ön yörünge dişli Ön planet Dişli Arka yörünge dişli Tek güneş dişli Giriş Çıkış Ön taşıyıcı Arka planet Dişli Arka taşıyıcı

52 Otomatik transmisyon Ön ve arkada bulunan iki dişli sistemi aynı güneş dişlisini kullanırlar. - Bir planet taşıyıcı ve güneş dişlisi reaksiyon elemanı olabilir. - Güneş dişli ve bir yörünge dişli giriş elemanı olabilir. - Diğer taşıyıcı ve yörünge dişli çıkış elemanı olabilir.

53 Otomatik transmisyon Birinci viteste, giriş şaftı ön planet dişli sisteminin yörünge dişlisine kilitlenir ve yörünge dişli saat yönünde dönmeye başlar. Ön yörünge dişlisi ön planet dişlilerini çevirir (saat yönünde). Ön planet dişlileri güneş dişlisini çevirir (saat yönünün tersi). Arka planet taşıyıcı kilitlenir, bu sayede güneş dişli arka planet dişlileri saat yönünde çevirir, çıkış miline kilitlenmiş olan arka yörünge dişlisi saat yönünde döner. Sonuçta devir sayısı düşmüş olur.

54 Otomatik transmisyon Giriş Şaft üzerinde döner Planet tarafından döndürülür Çıkış Çıkış miline freze kanalı ile bağlanır Giriş Çıkış Sabit Güneş tarafından döndürülür

55 Otomatik transmisyon İkinci viteste, giriş mili ön planet dişli sisteminin yörüngesine kilitlenir ve beraber saat yönünde dönerler. Ön yörünge dişli ön planetleri saat yönünde döndürür. Ön planet dişlileri (güneş sabit olduğu için) güneş üzerinde yürümeye başlarlar. Planetlerin yürümesi taşıyıcının saat yönünde dönmesini sağlar. Taşıyıcı çıkış miline kilitlendiğinden bir miktar devir sayısı azalarak hareket aktarılmış olur.

56 Otomatik transmisyon Giriş Güneşin üzerinde yürür Çıkış Sabit Çıkış (arka yörüngeye kilitlenir) Giriş Çıkış Etkisiz Güneşin üzerinde yürür

57 Otomatik transmisyon Üçüncü viteste, giriş ön yörüngeden ve güneşten beraber alınır. Güneş ve yörünge dişli aynı devir sayısında ve aynı yönde döndükleri için, ön planet taşıyıcısı her ikisinin arasında kilitlenir ve beraber hareket etmeye zorlanır. Ön taşıyıcı çıkış miline kilitlendiğinden directdrive sözkonusu olur.

58 Otomatik transmisyon Giriş Ön yörüngeye kilitlenir Rölanti Çıkış Çıkış (arka yörüngeye kilitlenir) Giriş Rölanti Çıkış Etkisiz

59 Otomatik transmisyon Geri vites için, giriş güneşten alınır ve saat yönünde dönmeye başlar. Güneş dişli ara planet dişlileri döndürür (saat yönünün tersi). Arka planet taşıyıcı sabitlenir, bu sayede planet dişliler yörüngeyi saat yönünün tersinde döndürür. Yörünge dişli çıkış miline kilitlenir ve aynı devirde dönerler. Sonuçta ters yönde devir sayısı azalmış olur.

60 Otomatik transmisyon Etkisiz Çıkış Giriş Çıkış Sabit Etkisiz Güneş tarafından döndürülür

61 Otomatik transmisyon KAVRAMA PLAKALARI Servo Çapa Yağ KAMPANA Band KAVRAMA DİSKLERİ

62 Otomatik Planet dişli transmisyon sistemi - Ravigneaux dişli sistemi - Tek yörünge dişli ve iki ayrı güneş ve iki ayrı planet dişli bulunur. Uzun pinyon dişli Tek yörünge Tek planet taşıyıcı Geniş güneş dişli Küçük güneş dişli Kısa pinyon dişli

63 Otomatik Planet dişli transmisyon sistemi

64 CVT (Sürekli değişken transmission) - Sabit vites oranları yoktur. - Değişken oranlar elde etmek için kayış kasnak sistemi kullanılır. Animasyon

65 CVT (Sürekli değişken transmission) CVT transmisyonlarda farklı devir oranları yakalamak için kaynak olan kasnağın bir yarısı diğerine yaklaşır, çap büyür. Aynı zamanda hareketin aktarıldığı kasnağın bir yarısı diğerinden uzaklaşırken çap azalmış olur. Geri yönde hareket elde etmek için (geri vites) planet dişli sistemi kullanılır.

66 CVT (Sürekli değişken transmission) CVT transmisyonda vites değişimi çok yumuşak ve adımsızdır. Bu durum kasnak çapları değiştirilerek sağlanır. Araç hızlanırken motor devir sayısı sabit tutulabilir.

67 CVT (Sürekli değişken transmission) Kaynak kasnağı (hareket veren) Hareket alan kasnak Hareketin alındığı (motordan) kaynak olan kasnak, aracın ilk hareketi esnasında geniştir (sol taraf). Devir oranı, kaynak kasnağın daralması ile değişir ve hareket aktarılan kasnak genişler. Düşük oran Orta oran Yüksek oran

68 CVT (Sürekli değişken transmission) Parçalar Bantlar A- Basma Kayışı- Kayış, yüzlerce çelik parça ve bu parçaları bir arada tutan iki banttan oluşur. B- Çekme Kayışı Bant A push-belt is made from a few hundred steel segments held together by two bands that have multiple layers of thin steel (a). A pull-belt resembles a silent chain with exposed end links that grip the pulley sides (b).

69 CVT (Sürekli değişken transmission) Oran kontrol valfi ve motor kontrolü akışkan basıncını kontrol ederek kasnakların hareket ettirilmesini sağlar.