AFET HAZIRLIKLARI (AFET ÖNCESİNDE, SIRASINDA VE SONRASINDA)

Transkript

1 AFET HAZIRLIKLARI (AFET ÖNCESİNDE, SIRASINDA VE SONRASINDA) Dr. Bülent ÖZMEN Gazi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi

2 İçerik Kurumsal Yapılanma Afet Profili Afet öncesi, sırası ve sonrasında yapılması gerekenler

3 KURUMSAL YAPILANMA

4

5

6 MERKEZİ YÖNETİM Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANI Deprem Danışma Kurulu Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı Müdahale Dairesi Başkanlığı İyileştirme Dairesi Başkanlığı Sivil Savunma Dairesi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı Yönetim Hizmetleri Dairesi Başkanlığı Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezi Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi Avrupa Doğal Afet Eğitim Merkezi (AFEM) Özmen, B., Erkan, B.B.B., 2011, Türkiye nin Yeni Afet Yönetimi Sistemi ve Düşündürdükleri, Yedinci Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 30 Mayıs - 3 Haziran, İstanbul

7 DEPREM DANIŞMA KURULU BAŞKAN: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanı ÜYELER: -Bayındırlık ve İskan Bakanlığı temsilcisi -Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü - Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Genel Müdürü - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanı - Türkiye Kızılay Derneği Genel Başkanı Afet ve acil durumun türüne göre Kurul Başkanınca görevlendirilecek BAKANLIK ve KURULUŞLARIN üst yöneticileri -Beş öğretim üyesi (Deprem konusunda çalışmaları bulunan ve Yüksek Öğretim Kurulu tarafından bildirilecek en az on üniversite öğretim üyesi arasından Başkan tarafından seçilir) - Akredite edilmiş ilgili sivil toplum kuruluşlarından Başkan tarafından belirlenecek üç üye Sekreterya: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Kurul yılda en az dört kez toplanır. Ayrıca kurul başkanının çağrısı üzerine olağanüstü toplanabilir. Kurul; Depremlerden korunmak, deprem zararlarını azaltmak, deprem sonrası yapılacak faaliyetler hakkında öneriler sunar ve depremle ilgili araştırmalar için politikaları ve öncelikleri belirler. Özmen, B., Erkan, B.B.B., 2011, Türkiye nin Yeni Afet Yönetimi Sistemi ve Düşündürdükleri, Yedinci Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 30 Mayıs - 3 Haziran, İstanbul

8 YEREL YÖNETİM VALİ İL AFET ve ACİL DURUM MÜDÜRÜ (İL ÖZEL İDARESİ) Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürü (81 ilin 11 inde kurulmuştur) Adana, Afyonkarahisar, Ankara, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, İzmir, Sakarya Samsun, Van İl Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi Özmen, B., Erkan, B.B.B., 2011, Türkiye nin Yeni Afet Yönetimi Sistemi ve Düşündürdükleri, Yedinci Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 30 Mayıs - 3 Haziran, İstanbul

9 Afet anında kurumsal yapılanma

10 Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığının 12/01/2011 tarih ve 9 sayılı yazısı üzerine Bakanlar Kurulunca tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak AFET ve ACİL DURUM YÖNETİM MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı; yurtiçinde ve yurtdışında meydana gelen afet ve acil durumlara ulusal ve yerel düzeyde müdahalenin ve buna ilişkin hazırlık faaliyetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak ve görev ve sorumlulukları belirlemektir.

11 Bu yönetmelik gereğince afet ve acil durum hizmetlerini yürütmek üzere BAŞKANLIK AFET ve ACİL DURUM YÖNETİM MERKEZİ BAKANLIK AFET ve ACİL DURUM YÖNETİM MERKEZLERİ ve İL AFET ve ACİL DURUM YÖNETİM MERKEZLERİ BAŞBAKANLIK AFET ve ACİL DURUM YÖNETİM MERKEZİ faaliyete geçmektedir.

12 5902 sayılı kanuna göre AFET VE ACİL DURUM YÜKSEK KURULU BAŞKAN: Başbakan veya görevlendireceği Başbakan Yardımcısı ÜYELER: - Milli Savunma Bakanı - İçişleri Bakanı -Dışişleri Bakanı - Maliye Bakanı - Milli Eğitim Bakanı -Bayındırlık ve İskan Bakanı -Sağlık Bakanı -Ulaştırma Bakanı - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı İhtiyaç Halinde Kurul Toplantılarına Çağrılabilecekler İlgili Bakan Kurum Kuruluş Temsilcileri Sivil Toplum Kuruluş Temsilcileri Konu ile ilgili uzmanlar - Çevre ve Orman Bakanı Sekreterya: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Kurul yılda en az iki kez toplanır. Kurul ayrıca kurul başkanının isteği üzerine toplanabilir. Kurul Afet ve Acil Durumlarla ilgili Hazırlanan PLAN, PROGRAM ve RAPORLARI onaylar Özmen, B., Erkan, B.B.B., 2011, Türkiye nin Yeni Afet Yönetimi Sistemi ve Düşündürdükleri, Yedinci Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 30 Mayıs - 3 Haziran, İstanbul

13 AFET VE ACİL DURUM KOORDİNASYON KURULU BAŞKAN: Başbakanlık Müsteşarı ÜYELER: - Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı - İçişleri Bakanlığı Müsteşarı -Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı - Maliye Bakanlığı Müsteşarı - Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı -Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Müsteşarı -Sağlık Bakanlığı Müsteşarı -Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Afet ve acil durumun türüne göre Kurul Başkanınca görevlendirilecek BAKANLIK ve KURULUŞLARIN üst yöneticileri - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı - Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı - Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı - Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanı - Türkiye Kızılay Derneği Genel Başkanı Sekreterya: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Kurul yılda en az dört kez toplanır. Kurul ayrıca kurul başkanının çağrısı üzerine olağanüstü toplanabilir. Kurul Afet ve Acil Durum hallerinde bilgileri değerlendirir, alınacak önlemleri belirler, uygulanmasını sağlar ve denetler, kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşları arasındaki koordinasyonu sağlar. Özmen, B., Erkan, B.B.B., 2011, Türkiye nin Yeni Afet Yönetimi Sistemi ve Düşündürdükleri, Yedinci Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 30 Mayıs - 3 Haziran, İstanbul

14 TÜRKİYE NİN AFET PROFİLİ

15 Ülkemiz jeolojik yapısı, topoğrafyası, iklim özellikleri nedeniyle her zaman doğal afete uğrama riski taşır. Doğal afetler neden oldukları can kaybı yanında, Türkiye için önemli oranda fiziksel, sosyal, çevresel ve ekonomik kayıplar meydana getirmektedirler. Örneğin bu zarar sadece 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen İzmit Körfezi depreminde milyar doları bulmuştur.

16 Türkiye deki başlıca doğal afet türleri arasında başta depremler olmak üzere, su baskınları, heyelanlar, erozyon, kuraklık, çamur akmaları, çığ ve kaya düşmeleri, tipi ve aşırı soğuklar gibi afetler sayılabilir.

17 Türkiye de doğal afetlerden yıkılmış konut sayısı* Doğal Afet Türü Yıkılan Konut Sayısı Yüzde (%) Deprem 650, Heyelan 63,000 8 Sel 61,000 7 Kaya düşmesi 26,500 3 Çığ 5,154 1 TOPLAM 805, *Özmen, B., 2010, Türkiye nin Depremselliği ve Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezince Yapılan Çalışmalar, TBMM Deprem Riskinin Araştırılarak Deprem Yönetiminde Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Araştırma Komisyonuna sunulan Rapor.

18 yılları arasında Türkiye de meydana gelen büyük doğal afetler* * Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 2006, Yerbilimsel Verilerin Planlamaya Entegrasyonu El Kitabı

19 SEL

20 Su baskını olay sayısı bazında etkilenen illerin dağılımı* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

21 Gözlenen su baskını olayı ve afetzede sayılarına göre, su baskınlarından en çok etkilenen 10 il* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

22 HEYELAN 1988 yılında Trabzon il sınırlarında meydana gelen Çatak heyelanından bir görünüm (AİGM Arşivi).

23 İlçelere göre heyelan olaylarının dağılımı* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

24 Afetzede sayıları bazında heyelanlardan en çok zarar gören 20 ilçe* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

25 Kaya Düşmesi

26 İlçelere göre kaya düşmesi olayı dağılımı* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

27 Olay sayıları ve afetzede sayılarına göre, kaya düşmesinden en çok etkilenen 20 ilçe* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

28 Afet olay sayısı bazında afetlerden etkilenen illerin dağılımı* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

29 Afetlerden en çok etkilenen 10 il* * Gökçe, O., Özden, Ş., Demir, A., 2008, Türkiye de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, 118 sayfa.

30 Aletsel dönemde hasar yapmış depremlerin dağılımı * *Pampal, S., Özmen, B., 2009, Depremler Doğal Afet midir? Depremlerle Baş Edebilmek, Eflatun Yayınevi, 280 sayfa, Ankara.

31 Deprem bilançosu ( ) Hasar yapan deprem sayısı : 285 Yıkılan/ağır hasarlı konut sayısı : Ölen insan sayısı : Bu depremlerin 22 tanesi M 7. Yani ülkemizde ortalama her beş yılda bir büyük bir deprem meydana gelmektedir.

32 Ülkemizdeki Önemli Fay Zonları

33 Kuzey Anadolu Fay Zonu Marmara Denizi içindeki faylar Okay vd., 1999, diğer faylar Şaroğlu v.d den alınmıştır Özmen, B., 2007, Türkiye'nin Deprem Risk Profili, Kapsamlı Doğal Afet Risk Yönetimi Programı, Dünya Bankası Uzaktan Öğrenim Enstitüsü.

34 Doğu Anadolu Fay Zonu Faylar Şaroğlu v.d den alınmıştır Özmen, B., 2007, Türkiye'nin Deprem Risk Profili, Kapsamlı Doğal Afet Risk Yönetimi Programı, Dünya Bankası Uzaktan Öğrenim Enstitüsü.

35 Güneydoğu Anadolu Bindirmesi Faylar Şaroğlu v.d den alınmıştır Özmen, B., 2007, Türkiye'nin Deprem Risk Profili, Kapsamlı Doğal Afet Risk Yönetimi Programı, Dünya Bankası Uzaktan Öğrenim Enstitüsü.

36 Ege Graben Sistemi Faylar Şaroğlu v.d den alınmıştır Özmen, B., 2007, Türkiye'nin Deprem Risk Profili, Kapsamlı Doğal Afet Risk Yönetimi Programı, Dünya Bankası Uzaktan Öğrenim Enstitüsü.

37 İç Anadolu Bölgesi Pampal, S., Kozlu, B., 2000, Ankara nın Depremselliği, Türkiye Mühendislik Haberleri, Yıl:46/2000-5, Sayı:409, 25-33

38 1996 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Hakkında Bilgiler

39 Özmen, B., Nurlu, M., Güler, H., 1997, Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi, 88 sayfa, Ankara.

40 Yüzölçümü(km 2 ) Dağılımı Deprem Bölgelerine göre 4% 12% V 18% III IV I 42% I. Derece II. Derece III. Derece IV. Derece II V. Derece 24% Özmen, B., Nurlu, M., Güler, H., 1997, Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi, 88 sayfa, Ankara.

41 İl ve İlçe merkezlerinin kaçı hangi dereceli deprem bölgesine düşüyor? Deprem Bölgeleri İl sayısı % İlçe Sayısı % I II III IV V Özmen, B., Nurlu, M., Güler, H., 1997, Coğrafi Bilgi Sistemi ile Deprem Bölgelerinin İncelenmesi, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi, 88 sayfa, Ankara.

42 Pampal, S., Özmen, B., 2007, Türkiye nin Deprem Gerçeği Deprem Bölgeleri Haritaları ve Yönetmeliklerinin Tarihsel Gelişimi, ISBN , 1027 sayfa, Ankara.

43 AFETLERE HAZIRLIK

44 Afetlere hazırlık; tehlike ve risklerin olumsuz etkilerini mümkünse önlemek, mümkün değil ise etkilerini azaltmak ve afet meydana geldiğinde zamanında hızlı ve etkili bir müdahaleyi başarmak için önceden yapılması gereken tüm faaliyetlere denir.

45 AFETLERDEN ÖNCE NELER YAPILMALI (0. SANİYE İÇİN HAZIRLIK) I AFETLERE DİRENÇLİ ŞEHİRLEŞME II YAPISAL TEHLİKELER VE RİSKLERİN AZALTILMASI III YAPISAL OLMAYAN TEHLİKE VE RİSKLERİN AZALTILMASI IV TEHLİKE AVI V AFET PLANI VI AFET TATBİKATLARI VII - EĞİTİM

46 I - AFETLERE DİRENÇLİŞEHİRLEŞME Şehirlerin planlama çalışmaları (Bölgesel, çevre düzeni ve imar planları), tüm afet tehlikeleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Yapılaşmış alanlarda ise tüm afet tehlike ve riskleri büyük ölçekli haritalar üzerinde belirlenmeli ve bu bölgelerde gerekli önlemler, çalışmalar zaman geçirmeden yapılmalıdır. Kentsel dönüşüm ve zarar azaltma planlaması çalışmaları için stratejik amaçlar, hedefler ve öncelikler belirlenmesine yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Bu kapsamda öncelikle mikrobölgeleme, afet senaryoları, yerel ölçekte afet tehlike ve riskini belirleme çalışmaları yapılmalıdır Toplumu ve karar verici yöneticileri olası tehlike ve risklere karşı uyarmak, gerekli önlemleri zamanında almalarını sağlamak, tehlike ve risklere karşı farkında olma seviyesini yükseltmek için çalışmalar yapılmalıdır.

47 II - YAPISAL TEHLİKELER ve RİSKLERİN AZALTILMASI Geçmiş yıllarda meydana gelmiş olan depremler nedeniyle büyük maddi kayıplar ve can kayıpları verilmiş olmasına rağmen hâla ülkemizdeki yapı stokunun büyük bir kısmının inşaat kalitesi olması gerekenin altındadır. Bu nedenle yapılan incelemeler sonucunda deprem güvenliğinin yetersiz olduğu belirlenen binaların güçlendirilmesi ya da yıkılıp yeniden inşa edilmesi gerekir. Özel bir sosyal, kültürel, tarihsel değeri bulunmayan yapılarda güçlendirme maliyeti eğer yıkım ve yeniden yapım maliyetinin yüzde 40 ını aşıyorsa yıkılması, aşmıyorsa güçlendirilmesi gerekir. Depremlerde yapısal hasarı etkileyen faktörlerden biri, yerel zemin koşullarıdır. Bu nedenle depreme dayanıklı yapı tasarımında zemin özellikleri dikkate alınmalıdır. Zeminin özellikleri yapının türü ve önemine göre yerinde veya laboratuvarda gerçekleştirilen uygun yöntemlerle belirlenmelidir.

48 III - YAPISAL OLMAYAN TEHLİKELER ve RİSKLERİN AZALTILMASI Yapısal olmayan riskler, eşyaların kullanımından doğan risklerdir. Unutmayın! Afet (Deprem) anında hareket edebilecek, kayabilecek, düşebilecek ve kırılabilecek her şey size zarar verebilir. Bunun için işe öncelikle yaşadığımız, çalıştığımız ve eğitim gördüğümüz mekanlarda TEHLİKE AVI yaparak afet anında güvenli ve güvensiz olabilecek yerleri ve size zarar verebilecek şeyleri belirleyin. Size zarar verebilecek eşyaları sabitleyerek veya yerlerini değiştirerek yapısal olmayan tehlike ve riskleri minimum düzeye indirin.

49 YAPISAL OLMAYAN RİSKLERİ AZALTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER -Yataklar büyük pencerelerin yanından uzaklaştırılacak ya da kalın perdelerle pencereler örtülecek veya filmle kaplanacak -Yatakların yanına birer el feneri ve kalın terlikler konulacak -Raflar ve kitaplıklar duvara sabitlenecek. Rafların önüne birer çıta, vb., çekilecek. Ağır eşyalar en alt rafa yerleştirilecek. -Dolap, kitaplık, büfe benzeri devrilebilecek veya kayabilecek eşyalar duvara ve döşemeye sabitlenecek. -Duvara asılı tablolar yatağın baş ucundan ve yandaki duvarlardan kaldırılacak ve kanca vidalarla başka bir duvara asılacak -Duvara asılı aynalar duvara kanca vidalarla sıkıca sabitlenecek. -Tavandan asılı bitkiler, hafif, kırılmaz saksılarla değiştirilecek ve kapalı kancalar ile tavana sabitlenecek. -Avize ve lambalar tavana sağlam bir biçimde kilitli askılarla sabitlenecek.

50 YAPISAL OLMAYAN RİSKLERİ AZALTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER (devam) -Mutfak dolapları içinde kırılacak eşyalar olan dolaplara kilit veya kapı mandalları takılacak. Kapanmayan raf kapakları kapanacak şekilde sağlamlaştırılacak. -Beyaz eşyalar ağırlıklarına uygun sabitleme malzemeleri kullanılarak döşemeye ve duvara sabitlenecek. -Tekerlekli sehpalardaki televizyonlar önce sehpaya, sehpa da duvara güvenli bir biçimde sabitlenecek. -Termosifon, şofben ve kazan gibi su ısıtıcıları emniyetli bir şekilde duvara ya da yere monte edilecek. -Bilgisayar gibi aletlerin altına ve mutfaktaki eşyaların bulunduğu rafların içine kaymayı önleyici örtüler konulacak. -Zehirli ve yanıcı maddeler düşüp kırılmayacak bir şekilde saklanacak.

51 V - AFET PLANI Afet sırasında düşünecek zamanımız olmaz. Bunun için afet sırasında en doğru şeyleri yapabilmek için mutlaka bir plan yapmalı ve bunu sık sık uygulamalısınız. Ev ve işyerinizde bir afet (deprem) veya yangın sırasında nasıl davranacağınız konusunda bir hazırlık planı yapın ve bu planı güncel tutun. abcd temel afet bilinci el kitabı, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Kızılay ile güvenli yaşamı öğreniyorum, Türkiye Kızılay Derneği

52 AFET PLANI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER -Çevremizdeki acil durum ve afete yol açabilecek tehlikeleri belirledik - Tehlike Avı yaparak evde ve her odadaki en güvenli yerleri belirledik -Binamızı ve eşyalarımızı kontrol ettik. Yapısal ve yapısal olmayan zararları önlemek için plan yaptık -Evimizin bir krokisini çizerek, olanaklıysa her odadan ve binadan iki çıkış yolu belirledik -Doğalgaz, elektrik ve su gibi vanaların yerini ve nasıl kapanacağını öğrendik -Acil durum telefon numaralarını (112, 155, 156, 110) ne zaman ve nasıl arayacağımızı öğrendik -Şehir içi ve dışından iki yakınımızı belirleyip, bu kişilerin telefonlarını öğrendik ve afet sırasında birbirimizden ayrılmamız durumunda tüm ev halkı o kişilerle iletişim kuracağını öğrendik -Afet anında bir arada değilsek, ailemizle buluşabilmemiz için biri evimizin, yakınında, diğeri ise evimizden uzakta olan iki ayrı buluşma yeri belirledik

53 AFET PLANI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER (DEVAM) -Evimize ışıldak, duman detektörü ve yangın söndürücü aldık -Evimize ilk yardım çantası aldık. Afete hazırlık, yangın söndürme ve ilk yardım eğitimlerini almayı ve yenilemeyi planladık -Acil durumlardan nasıl haberdar edileceğimizi, nerede barınacağımızı ilgili yerden sorup öğrendik -Bebeklere, yaşlı ve özürlülere nasıl yardım edebileceğimiz öğrendik -Komşularımızla afetlerde nasıl yardımlaşabileceğimizi konuştuk -Afet sonrasındaki üç gün (ilk 72 saat) için su, gıda ve tuvalet ihtiyacımızı nasıl karşılayacağımızı planladık. Afet ve acil durum çantamızı kolayca ulaşabileceğimiz bir yerde ve taşıyabileceğimiz bir şekilde bulunduruyoruz -Afet ve acil durum sonrasında gaz sızıntısından emin olmadan kibrit, vb. yangına neden olabilecek şeyleri kullanmamayı öğrendik -Yataklarımızın yanına su, düdük, el feneri, ayakkabı koyduk -Acil Durum Bilgi kartımızı hazırladık

54 DEPREM SIRASI VE SONRASI YAPILACAKLAR

55 DEPREM SIRASINDA NE YAPMALIYIZ? (3. SANİYE İÇİN HAZIRLIK) Deprem sırasında herşey çok hızlı geliştiğinden, kendimizi korumak için yapmamız gerekenleri düşünme süremiz çok azdır. Bu nedenle yapmamız gerekenleri önceden bilmemiz bize zaman kazandırır. Deprem sırasında binaları yıkan, zarar veren sarsıntı ilk hissettiğimiz sarsıntıdan birkaç saniye sonra meydana gelir. İşte bu sarsıntıdan önce güvenli bir yere ulaşıp, en güvenli pozisyonu almamız gerekir.

56 Deprem Sırasında Yapılması Gerekenler Hemen güvenli bir yere saklanın. Unutmayın: Sakın KOŞMAYIN..DURUN.. Daha önceden belirlediğiniz sağlam, sert bir nesnenin ALTINA GİRİN YA DA YANINA UZANIN...Yer sarsıntısı duruncaya kadar BULUNDUĞUNUZ YERDEN ÇIKMAYIN...(En az 60 saniye) Deprem sırasında birçok insan koşarak kaçmak ister. Ancak yaralanmaların çoğu insanlar binaların içine ya da binalardan dışarı koştukları için olur. Oysa böyle bir durumda en son yapılacak şey koşmaktır. İlk 72 saat broşürü AFAD

57 ÇÖK KAPAN - TUTUN Kızılay ile güvenli yaşamı öğreniyorum, Türkiye Kızılay Derneği

58 Balkona çıkmayın Asansörü ve merdivenleri kesinlikle kullanmayın Eğer sokakta iseniz elektrik direklerinden, bina ve duvar diplerinden uzak durun. Araç kullanıyorsanız otoyol bariyerlerinden, köprülerden, kavşaklardan, enerji nakil hatlarından, alt geçitlerden ve yüksek katlı binalardan uzak durun ve aracın içinde bekleyin Deprem Rehberi, Radikal Gazetesi Eki, 23 Kasım 1999

59 1 Ev veya iş yerinde iseniz olabildiğince sakin olun, paniğe kapılmayın, kaçmaya çalışmayın ve aile veya işyeri afet planında her oda için belirlemiş olduğunuz güvenli bir yerde çök kapan - tutun kuralını uygulayın. Deprem Rehberi, Radikal Gazetesi Eki, 23 Kasım 1999

60 2 - Eğer yakınınızda masa, sıra, koltuk gibi sığınılacak bir eşya yoksa pencerelerden uzak bir iç duvar köşesinde çöküp kapanarak başınızı ve ensenizi koruyun ve sarsıntının geçmesini bekleyin. 3 - Sarsıntı durduktan sonra, yakınlarınızın durumunu kontrol edin, gerekiyorsa onlara basit ilk yardımları yapın, kıymetli eşyalarınızın bulunduğu çantayı alarak, varsa elektrik, gaz ve su vanalarını kapatarak süratle binayı terk edin. Asansörleri asla kullanmayın. 4 - Eğer açık alandaysanız binalardan, duvarlardan, elektrik hatları, direkler ve tabelalardan süratle uzaklaşın. Açık bir alanda yere oturarak çök - kapan tutun kuralını uygulayın ve sarsıntının durmasını bekleyin. 5 - Eğer araç kullanıyorsanız aracı dikkatli ve yavaş bir şekilde yolun en sağına çekin. Köprüler, alt geçitler, enerji nakil hatları, telefon ve elektrik direkleri, trafik lambalarından uzak bir yerde depremin durmasını bekleyin.

61 6 - Deprem başladığı anda zemin ve 1. katta isen daha önce yaptığın deprem durum planına uygun olarak en kısa sürede dışarı çık. Bu süre saniye kadardır. Deprem Rehberi, Radikal Gazetesi Eki, 23 Kasım 1999

62 7 Çıkarken mutlaka ayakkabılarını giy. Her tarafın cam kırıkları ile kaplı olduğunu unutma 8 - Çok katlı yapıda ve 1. kattan daha yukarıda isen deprem bitinceye kadar binayı terk etmen mümkün olmaz. Önceden belirlediğin yaşam boşluğunda bekle. Burası; Geniş hacimli dayanıklı cisimlerin yanları, salonda çekyat kenarları, para kasaları çevresi, içi dolu çeyiz sandıkları çevresi, yatak yanları, banyoda döküm küvetleri yanları, çamaşır makinesi yanı, bulaşık makinesi yanı, fırın yanı, buzdolabı yanı (devrilmesini önlemek için iyi monte edilmiş olmalıdır). Belirtilen hacimlere cenin pozisyonu alınarak saklanmalıdır.

63 DEPREM SONRASINDA NELER YAPILMALI (3. DAKİKA İÇİN) HAZIRLIK 1 - Kendiniz, aile bireyleriniz veya iş arkadaşlarınız arasında yaralı olup olmadığını kontrol edin. Mümkünse onları güvenli yerlere taşıyın, afet çantanızdaki ilk yardım malzemelerini kullanarak basit ilk yardımları yapın. 2 - Kapalı yerde iseniz olası gaz kaçaklarına karşı çakmak, kibrit gibi araçlar yerine el feneri veya ışıldak kullanın ve bu yeri terk ederken pencereleri açarak binayı süratle terk edin. 3 Su, gaz ve elektrik tesisatını kontrol ediniz, hasar görmüş iseler derhal vanaları ve sigortaları kapatınız. 4 - Büyük iş merkezleri, alış veriş merkezleri, spor veya sinema salonları gibi halka açık bir yerde iseniz kapılara ulaşmak için koşmayın. Üzerinize devrilebilecek eşya veya bina parçalarından başınızı koruyabilecek bir cisim bulun veya kollarınızla başınızı korumaya çalışın. 5 - Telefonunuzla çok kısa olarak aile planında belirlediğiniz kişiye haber verin ve bir daha telefonunuzu asla kullanmayın. Hatların kilitlenmesine yol açmayın ve daha sonra ihtiyacınız olabileceğini düşünün.

64 6 - Büyük bir depremden sonra artçı depremler olmaya devam edecektir. Bazı artçı depremler zayıflamış yapılarda hasar yapacak kadar büyük olabilir. Bu nedenle yetkililer izin vermedikçe evlerinize girmeyin. 7 - Ev ve işyeriniz için önceden hazırlamış olduğunuz planda belirlediğiniz faaliyetleri yapmaya devam edin. 8 - Arama - kurtarma konusunda bir eğitim almamışsanız başkalarına yardımcı olmak amacıyla asla hasar görmüş binaların içersine girmeyin. 9 Hasar görmüş binalardan uzak durunuz. Kırık cam, döküntü, çivi vs. gibi tehlikelerden korunmak için bot ve eldiven giyiniz. Bacalara dikkatlice yaklaşınız. 10 Tsunami veya deniz kabarması olabilecek bölgelerde plajlardan ve kıyılardan uzaklaşınız. Tsunami veya deniz dalgası, deprem sarsıntılarının sönmesinden uzunca bir süre sonra bile sahili basabilir. 11 Telefonları meşgul etmeyin, sadece acil durumlarda kullanın; sms atmayı tercih edin.

65 12 Eğer kalabalık ve halka açık bir yerdeyseniz, kapılara ulaşmak için acele etmeyiniz. 13 Acil durum planlarına ve bu planların uygulayıcılarının direktiflerine titizlikle uyun. 14 Üzerinize düşebilecek cisimler ve elektrik hatlarından uzak durun. 15 Bulunduğunuz yerden ayrılıyorsanız çevrenizdekilere bilgi verin. 16 Pilli radyodan gelişmeleri ve acil durum talimatlarını dinleyin.

66 DEPREM SONRASINDA NELER YAPILMALI (30. DAKİKA İÇİN) HAZIRLIK Genellikle afetin ilk aşamasında yardıma koşan ve olay yerine gelen gönüllüler, kendiliğinden ortaya çıkan, örgütsüz ve hiçbir eğitimleri ya da uzmanlıkları olmaksızın yardım etmek isteyen kişilerdir. Acil müdahalenin büyük bir kısmı afetin ilk aşamasında eğitimsiz gönüllüler tarafından, genellikle herhangi bir düzene ya da güvenlik kuralına uymadan yapılmaktadır. Bireysel gönüllüler, böylece hem büyük bir kaynak, hem de bir sorun yumağı görülür. Bu noktada bireysel gönüllülerin afet riskleri ve bu risklere karşı alınabilecek önlemler konusunda bilgilendirilmiş, afetlere duyarlılığı ve bilinç düzeyi artırılmış, gerekli eğitim ve ekipmanla donatılmış, profesyonel ekipler gelene kadar ilk saatlerde müdahale için imkan ve kabiliyeti güçlenmiş olmaları ve güç ve imkanlarını en iyi şekilde yapabilmeleri için organize bir şekilde hareket etmeleri gerekir.

67 Organize bir şekilde hareket etmek için bir araya gelen kişiler Yerel Afet Gönüllüleri (YAG) diye isimlendirilir. Toplumun YAG şeklinde örgütlenip aşağıdaki eğitimleri alması gerekir. Afete hazırlık Yangın söndürme Afetlerde ilkyardım Hafif arama ve kurtarma Afet psikolojisi Ekip organizasyonu Uygulama YAG ın afetten sonra şunları yapabilmesi hedeflenir: Elektrik, gaz gibi tesisatları kapatmak Küçük yangınları söndürmek Hayati tehlike yaratan küçük yaralanmalara müdahale etmek Hafif arama ve kurtarma çalışması yapmak Afetzedelere sakinleşmeleri için yardımcı olmak Eğitimsiz gönüllüleri organize ederek bilgi/beceri seviyeleri ve ihtiyaçlar doğrultusunda görevlendirmek

68 DEPREM SONRASINDA NELER YAPILMALI (3 SAAT İÇİN) HAZIRLIK -Bir araya gelme ve haberleşme: Afet sonrası ailenizin tüm üyeleri bir arada olmayabilir. Eğer çocuğunuz okula gidiyorsa okulun afet sonrası öğrencileri nerede ve nasıl barındıracağını ve onlarla nasıl haberleşebileceğinizi okul yönetimine sorup öğrenin. -Bölgesel tahliye: Bölgenizin boşaltılması resmen istenmiyorsa binanın çevreden kaynaklanan yangın, sel gibi tehlikeler karşısında güvenli olup olmamasına göre tahliye konusunda karar vermeniz gerekir. Eğer bina güvenli değilse, hava şartlarının ve yolların müsaade ettiği ölçüde daha güvenli bir bölgeye gidin. -Psikolojik İlk yardım: Birey ve ailelerde afete bağlı olarak gelişen travma sonrası bazı psikolojik tepkiler ortaya çıkar. Bu tepkilerin anlaşılması ve gereken psikolojik ilkyardımının sağlanması son derece önemlidir.

69 DEPREM SONRASINDA NELER YAPILMALI (72 SAAT İÇİN) HAZIRLIK -Barınma: Deprem sonrasında olanağı olanlar, bölge dışına taşınmaktadır. Ancak toplumun büyük kesimi, bölgede görevleri olduğu için, enkaz altında canlı veya ölü yakınları olduğu için veya enkaz altında kıymetli varlıkları olduğu için bölgeyi terk etmeyebilir. Evleri hasar görenlerle, evleri sağlam olmasına karşın çekindiği için kullanamayanlar alternatif barınma yeri ihtiyacı duyarlar -Yiyecek ve Su: Hiçbir yerden yardım almaksızın en az 72 saat boyunca kendi başınıza hayatta kalma mücadelesi vermek için yiyecek ve suyunuzu hazırlayın. -Hasar Bildirimi: Zorunlu deprem sigortası poliçeniz varsa deprem sonrası binanızda hasar oluşması durumunda, sigorta ettiren olarak gerekli evrakları DASK a bildirin.

70 Depreme Hazırız Peki ya diğerleri* *Kundak ve Kadıoğlu, 2011, İlk 72 Saat

71 Heyelan Öncesinde; -Yaşadığınız bölgedeki heyelan riskleri hakkında bilgi edinin. - Heyelan riskine karşı nasıl hazırlanacağınızı ve korunacağınızı öğrenebileceğiniz eğitim programlarına katılın. İlkyardım vb. tamamlayıcı eğitimleri alın. - Yeni yerleşim yeri olarak heyelan riski taşıyan bölgeleri seçmeyin. -Yaşadığınız bina için zemin etütlerini yaptırarak güvenlik seviyesini artırıcı önlemler alın. - Heyelan riskine karşı sigortanızı yaptırın. - Aile afet planınızı hazırlarken heyelan riskini göz önünde bulundurun. Tahliye güzergâhını buna göre belirlemek gibi gerekli ek önlemleri alın.

72 -Heyelan belirtileri konusunda gerekli bilgilere sahip olun: -Kapılar ve pencerelerde sıkışmaların gözlenmesi - Yer altı su borularında sızıntıların ve kanalizasyon kanallarında kırılma ve çatlakların oluşması - Daha önce o bölgede heyelan meydana gelmiş olması - Arazi veya yollarda çatlakların, yarıkların veya açılmaların oluşması - Olağan dışı seslerin duyulması (ağaç çatlaması sesleri, birbirine sürtünen kaya vb. cisimler) -Yoğun veya kesintisiz yağan yağmurlar - Tel veya ahşap çitlerde yer değiştirmelerin görülmesi - Telefon direklerinde, çitlerde ve ağaçlarda yamaç aşağı eğilme ve yatmaların gözlemlenmesi - Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya doygun alanların ve su sızıntılarının oluşması - Bina temelleri altında çatlama, yarılma veya ayrılmaların gözlemlenmesi - Bina döşemelerinde ve duvarlarda sürekli genişleyen çatlakların oluşması -Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri veya birkaçı gözlemlendiğinde, öncelikle 159 Alo valilik, İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri, Belediye, Polis, İtfaiye gibi kurumları bilgilendirin. - Yoğun ve kesintisiz yağan yağmurlar gibi çamur akıntısı riskinin yüksek olduğu durumlarda yetkili kurumların yapacağı duyuru ve anonsları takip edin.

73 Sırasında; Binadan çıkmak ve heyelan bölgesinden uzaklaşmak için yeterli vaktiniz varsa tahliye olun Kapalı Alandaysanız; -Binadan çıkmak veya heyelan bölgesinden uzaklaşmak için yeterli vaktiniz yoksa içeride kalın. -Sağlam eşyaların altında ve/veya yanında ÇÖK KAPAN TUTUN hareketini uygulayın. - Hissettiğiniz hareket sona erinceye kadar yerinizden ayrılmayın. Dışarıdaysanız; - Heyelan veya çamur akıntısının hareket yolunun üzerinde durmayın. - Çevrenizdeki insanları uyararak heyelanın hareket yolundan uzaklaşın ve mümkün olduğu kadar yükseklere doğru çıkın - Heyelan veya çamur akıntısından kaçabilecek zamanınız veya etrafınızda arkasına saklanabileceğiniz sağlam bir şey yoksa, olduğunuz yerde ÇÖK KAPAN TUTUN hareketini yaparak başınızı ve boynunuzu koruyun.

74 Sonrasında; -Her şeyden önce kendinizin ve aile üyelerinin güvende olduğundan emin olun -Olayın tekrarlanması ihtimaline karşı mümkünse bölgeden uzaklaşın - Kendi güvenliğinize dikkat ederek çevrenizde yardıma ihtiyacı bulunan kişi olup olmadığını kontrol edin. - Yangın veya yeni bir çamur akıntısı gibi tehlikeler yoksa yaralı ve yardıma muhtaç kişileri yerinden oynatmayın. Yardım için gelen yetkilileri, bu kişilere yönlendirin. - Mümkünse evinizde bulunan elektrik, gaz ve su tesisatlarını kapatın. Çevrenizde gaz kaçağı olmadığından emin oluncaya dek, bulunduğunuz yeri kibrit veya diğer yanıcı maddelerle aydınlatmaya çalışmayın - Telefonları meşgul etmeyin. - Risk yaratabilecek duvar, çatı ve bacaların etrafında dolaşmamaya özen gösterin. - Radyo vb. kitle iletişim araçları yoluyla, yapılan uyarıları dinleyin ve söylenenleri uygulayın. - Cadde ve sokakları acil yardım araçları için boş bırakın. -Eşya almak amacıyla, zarar görmüş binalar girmeyin. - Heyelan veya çamur akıntısı sonrası meydana gelebilecek sellenmelere karşı dikkatli olun.