İŞLETİM SİSTEMLERİ, WINDOWS

Transkript

1 İŞLETİM SİSTEMLERİ, WINDOWS İÇİNDEKİLER İşletim Sistemlerine Genel Bakış Windows Windows Açılış Ekranı Masaüstü Kavramı Görev Yöneticisi Denetim Masası Dosya ve Klasör İşlemleri Bilgisayar ve Diskler BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ HEDEFLER Bu ünitede amaçlanan kazanımlar; İşletim sistemleriyle ilgili temel kavramlarını öğrenmek Güncel kullanılan işletim sistemlerini tanımak Windows işletim sisteminin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ÜNİTE 2

2 2.1 İşletim Sistemi 2.1.1İşletim Sistemi Nedir? İşletim sistemi, bilgisayar açılırken hafızaya yüklenen, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için hizmet sağlayan genel amaçlı bir yazılımdır. İşletim sistemi, bilgisayar sistemini kullanan kullanıcılar uygulama programları ve bilgisayar donanımı arasında aracılık görevi yapar. OS (operating system) diye kısaltılır. İşletim sistemleri sadece bilgisayarlarda değil, cep telefonları, oyun konsolları gibi işlemci ve hafıza birimleri içeren yönetilebilir aygıtlarda bulunur. Bilgisayarda oyun, kelime işlemci ya da tarayıcı gibi herhangi bir uygulama programı çalıştırıldığında söz konusu uygulama programı için kullanıcıdan giriş birimleri aracılığıyla verilerin alınması, kullanacağı donanım aygıtlarını yönetme, hafızada ve depolama birimlerinde yer ayrılması, sonuçların çıkış birimleri aracılığıyla kullanıcıya sunulması gibi tüm ayrıntılardan işletim sistemi sorumludur. Aşağıdaki resimde işletim sistemi temsili olarak gösterilmiştir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 2

3 Şekil İşletim Sistemi İlişkileri İşletim Sistemlerinin Görevleri 1. İşlem Yönetimi Uygulama programlarının belirli bir sırada ve zamanda çalıştırılmasının sağlanması olarak özetlenebilir, örneğin bilgisayarda aynı anda müzik dinlerken, internette gezinti yapabilir, diğer taraftan hafıza kartındaki resimler bilgisayara kopyalanabilir burada sayılan 3 işlemin aynı anda gerçekleştirilmesi işletim sisteminin görevlerinden biridir. 2. Bellek Yönetimi Bilgisayarda kurulu olan tüm programlar diskte depolanır, bir programa çift tıklayıp çalıştırıldığı zaman disk üzerinde ki programa ait veriler ana belleğe yüklenir, yani çalışan tüm programların ana bellekte olması gerekir dolayısıyla bir programa çalışma süresi boyunca bellek tahsis edilmesi işlem bitince ayrılan bellek alanının boşaltılması işletim sisteminin görevlerindendir. 3. Giriş-Çıkış Yönetimi Yazıcıdan çıktı alma, tarayıcıdan bir resmin taranması, dosya kopyalama vs... gibi bilgisayar sistemi ile tüm çevre birimleri arasındaki veri alışverişinin sağlanması işletim sisteminin diğer görevlerinden biridir. 4. Dosya Yönetimi Bilgisayardaki tüm verilen disk, cd/dvd, hafıza kartları gibi depolama birimlerinde tutulurlar, bu verilere erişim, bilgi yazma/okuma gibi görevler yine işletim sistemi tarafından yürütülürler. 5. Kullanıcı Yönetimi Windows ve Unix gibi işletim sistemleri aynı bilgisayar sistemini birden fazla kullanıcının kullanmasına olanak sağlar, genel olarak her kullanıcının bir kullanıcı adı ve şifresi vardır, her kullanıcı kendine özgü bir masa üstü ortamı oluşturabilir, kendi klasörlerini oluşturur ve programlarını tanımlar. Bir diğer kullanıcı erişim izni olmadan diğer bir kullanıcının dosya ya da dizinlerini göremez. Sistemin birden fazla kullanıcı arasında oluşturulan yetkilerle herhangi bir karışıklık olmadan paylaştırılması yine işletim sisteminin görevlerindendir Güncel İşletim Sistemleri Bu bölüm altında güncel işletim sistemleri sınıflandırılmıştır. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 3

4 Tarihsel gelişimlerine göre a) Birinci Nesil İşletim Sistemleri ( ) b) İkinci Nesil İşletim Sistemleri ( ) c) Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri ( ) d) Dördüncü Nesil İşletim Sistemleri ( ) Kullanım amacına göre Sunucu(Server) İşletim Sistemleri: web sunucu/mail sunucu hizmeti yürüten güçlü donanım özelliklerine sahip sunucu türü bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleridir, Windows Server örnek olarak verilebilir. Masaüstü İşletim Sistemleri: Masaüstü ya da dizüstü bilgisayarlarda kişisel amaçla kullanılan işletim sistemleridir, Windows 10 örnek olarak verilebilir. Mobil İşletim Sistemleri: Cep telefonları ve tablet bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleri, android ve ios örnek olarak verilebilir. Diğer: İlk üç gruba girmeyen diğer elektronik cihazlarda kullanılan işletim sistemleri bu grup içerisinde düşünülebilir. Bu grupta gömülü işletim sistemleri en iyi örnektir Ürün ailesine göre Bu gurupta günümüzde en çok kullanılan işletim sistemlerine yer verilecektir. Microsoft Windows: Microsoft Windows, kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan ticari işletim sistemlerinden biridir. Son zamanlarda, Windows'un en çok kullanılan sürümü Windows 8'dir. Günümüzde kullanılan sürümler ise: kişisel bilgisayarlar için Windows 10, sunucular için Windows Server 2016, tabletlerde kullanılan sürümü ise Windows Mobil dir. Unix: Daha çok sunucu amaçlı kullanılan güçlü ve ticari bir işletim sistemidir, Kişisel bilgisayarda Windows ailesi işletim sistemleri yaygınken, sunucu bilgisayarlarda ise Unix/Linux ailesi işletim sistemi yaygındır. Linux: Hem kişisel bilgisayarlarda hem de sunucu olarak kullanımı yaygın Unix benzeri ücretsiz, açık kaynak işletim sistemidir. Birçok sürümü bulunmaktadır. Linux dünyasında kişisel amaçla kullanımı en yaygın olan sürümü Ubuntu Linux tur. Günümüzde bazı ülkeler Microsoft Windows gurubu işletim sistemlerinin hem ücretli olmasından hem de kaynak kodlarının Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 4

5 kapalı olmasından dolayı Linux tabanlı yerli işletim sistemlerine yönelmektedir. Bu kapsamda Türkiye de TÜBİTAK destekli olarak yerli işletim sistemi Pardus geliştirilmiş ancak kullanımı henüz yeterince yaygınlaşmamıştır. Pardus'un yanı sıra birçok Linux sürümünün Türkçe dil desteği bulunmaktadır. Windows ta kullanılan hemen her programın Linux dünyasında kullanılan ücretsiz sürümleri bulunmaktadır. Günümüzde en çok kullanılan Linux sürümleri: RedHat, Ubuntu, Pardus, Mandrake, Suse, Slackware olarak özetlenebilir. MacOS: Apple tarafından geliştirilen ticari bir işletim sistemidir, daha çok Windows işletim sistemine rakip olarak düşünülebilir, kullanım oranı çok daha düşük olmasının yanı sıra son yıllarda Apple firmasının ürettiği dizüstü bilgisayar olan MacBook satışlarının artmasıyla biraz daha yaygınlaşmıştır. Iphone OS(IOS): Apple tarafından üretilen Iphone cep telefonlarında kullanılan işletim sistemidir, iphone günümüzün en popüler akıllı cep telefoncularından biridir. Android: Google tarafından geliştirilen Linux tabanlı ücretsiz açık kaynak işletim sistemidir, hemen hemen tüm elektronik cihazlarda kullanımı amaçlanmakla beraber daha çok pda ve tablet bilgisayarlarda kullanımı yaygındır. 2.2 Windows İşletim Sistemi Açılış Ekranı Açılış ekranında bilgisayarda tanımlı kullanıcılar listelenmektedir, kullanıcı şifresini doğru yazdığınız takdirde bir sonraki bölümde anlatılacak olan masaüstü ortamı ile karşılaşılacaktır, ekranın sol üst köşesinde dil çubuğu, sağ alt köşesinde kapatma seçenekleri bulunmaktadır. Sol alt köşede bulunan erişim seçeneklerinde ise örneğin ekran klavyesi aktif edilerek kullanıcı şifresinin sanal klavyeden girilmesi sağlanabilir. Şekil Açılış Ekranı Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 5

6 2.2.2 Bilgisayarı Kapatmak Bilgisayar sistemindeki olası veri kayıplarını en aza indirgemek için her zaman başlat menüsünden kapatılmalıdır. Bilgisayarı kapatmak için başlat menüsüne tıklandıktan sonra kapatma düğmesi ile karşılaşılır. Kapat düğmesine tekrar basıldığında bilgisayar kapanır, diğer seçenekler için Kapat yazısının hemen yanındaki ok işaretine tıklanır, bu seçenekler: Kullanıcı Değiştir: Aktif kullanıcının değiştirilmesini sağlar. Oturumu Kapat: Aktif kullanıcının oturumu sonlandırılır, sistem bir önceki resimde görülen açılış ekranına geri döner, açık olan uygulama ve programlar kapatılır. Kilitle: Sistem bir önceki resimde görülen açılış ekranına geri döner, açık olan uygulama ve programlar çalışmaya devam eder. Yeniden Başlat: Bilgisayarın kapatılıp yeniden başlamasını sağlar(resetleme), genellikle yeni bir program kurulduğunda ya da güncelleştirme yapıldığında yeniden başlatma gerekli olabilir, bilgisayarımızın kilitlenmesi durumundaysa görev yönetici kullanılarak yeniden başlatılabilir. Uyku: Bilgisayar uzunca bir süre kullanılmayacak ise uyku moduna alınması güç yönetimi açısından önemlidir özellikle dizüstü bilgisayarlarda pil süresinin verimli kullanımı açısından önemlidir, bilgisayar sistemi belirli bir süre hiç kullanılmadığı zaman otomatik olarak uyku moduna geçecek şekilde ayarlanabilir.(denetim masası konusunda değinilecek) Şekil Windows 7 Bilgisayarı kapatma seçenekleri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 6

7 2.2.3 Masaüstü Masaüstü(Desktop) Windows işletim sisteminin kullanıcı ile etkileşimde bulunduğu ortama verilen isimdir. Masaüstü aynı zamanda Windows işletim sistemi ile kullanıcı arasındaki etkileşimi sağlayan görsel bir arabirim sağlar. Kullanıcının masaüstünde klavye ya da fare aracılığıyla gerçekleştirdiği veri girişleri işletim sistemi tarafından yorumlandıktan sonra sonuçlar yine masaüstü aracılığıyla uygun çıkış birimlerinden kullanıcıya sunulur. Şekil Windows 7 Masaüstü ortamı Masaüstü simgeleri: Programlar, programlara ait kısa yollar, dosya ve klasörler yer alır. Başlat Menüsü: Bilgisayarda yüklü olan programlardan birini çalıştırmaya, dosya ya da klasörleri aramaya, yüklü aygıtlarla ilgili seçeneklere başlat menüsü aracılığıyla ulaşılır. Görev çubuğu: Çalışan programlara ait simgeler görev çubuğunda görülür. Bildirim Alanı: Aşağıdaki resimden de görülebileceği gibi ses, ağ, tarih ve saat işlemleri gibi bazı uygulamalara(burada yer alan uygulamalara denetim masası konusunda yer verilecektir) bildirim alanını kullanılarak ta ulaşılabilir. Şekil Bildirim Alanı Geri Dönüşüm Kutusu: Silinen dosya ve/veya klasörlerin geçici olarak depolandığı özel bir klasördür, silinen öğeleri tamamen silmek için fareyle sağ tıklanarak Geri dönüşüm kutusunu boşalt, yanlışlıkla silinen bir öğeyi geri almak içinse aşağıda Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 7

8 resimde gösterildiği gibi öğe üzerinde sağ tıklayarak geri yükle yapılması gerekmektedir. Şekil Geri dönüşüm kutusu Masaüstünde sağ tıklamak Masaüstünde sağ tık yapıldığında kullanıcı aşağıdakine benzer bir menü ile karşılaşır, burada görülen Grafik/ Değiştirilebilir Grafikleri Yapılandır seçenekleri genel bir seçenek olmayıp sistemde yüklü olan ekran kartına göre değişebilmektedir. Şekil Masaüstü Sağ Tık Seçenekleri Görünüm seçeneğiyle masaüstündeki öğelerin nasıl görüntüleneceği seçilir. Şekil Masaüstü Öğeleri Görünüm Seçenekler Yenile masaüstünün yeniden görüntülenmesini(refresh) sağlar. Yapıştır daha önce Kopyala ya da Kes yapılmış klasör Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 8

9 ve/veya dosyanın masaüstüne yapıştırılmasını sağlar. Yeni klasör ya da dosya oluşturmamızı sağlar. Burada son üç seçenek olan Ekran çözünürlüğü, Araçlar, Kişiselleştir seçenekleri ise denetim masası altındaki ilgili uygulamayı başlatır, bu seçenekler denetim masası konusunda anlatılacağı için burada tekrar yer verilmeyecektir Görev Yöneticisi Araç çubukları seçeneğinde seçili olan öğelerin görev çubuğu üzerinde görünmesini sağlar. Pencereleri basamakla/üst üste göster/yan yana göster seçenekleri açık olan programların ekranda nasıl görüneceğini belirler, Masaüstünü göster seçeneği açık olan tüm programları görev çubuğuna atarak masaüstünün görünmesini sağlar. Özellikler seçeneği denetim masası altında da bulunan Görev çubuğu ve başlat menüsü özellikleri seçeneklerini açar. Şekil Görev Çubuğu Sağ Tık Menüsü Görev Yöneticisini Başlat bilgisayar yönetimi açısından önemli bir seçenektir, Uygulamalar sekmesinde kullanıcı tarafından çalıştırılan aktif programları ve çalışma durumları görüntülenebilir(eğer kilitlenen bir program varsa durum cevap vermiyor olarak görünür, Görevi Sonlandır diyerek programın kapatılması gerekir) Şekil Görev Yöneticisi Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 9

10 İşlemler sekmesinde bilgisayarda çalışan tüm işlemlere ait, hangi kullanıcı tarafından başlatıldığı, ne kadar işlemci ve bellek kullandığı gibi detaylı veriler gösterilir. Performans sekmesinde anlık işlemci ve bellek kullanım oranını grafik olarak görülebilir, burada Kaynak İzleyici seçeneğiyle daha detaylı bilgiler elde edilebilir. Ağ iletişimi seçeneğiyle var olan kablolu/kablosuz ağlarla yapılan veri alış verişi grafik olarak görülebilir. Kullanıcılar sekmesinde ise sistemde oturum açmış tüm kullanıcılar görülebilir Denetim Masası Denetim Masası, Windows'u, uygulamaları ve hizmet ortamını yapılandırmak için kullanabileceğiniz özel amaçlı yönetimsel araçlar sağlar. Denetim Masası, sık gerçekleştirilen görevler (örneğin, Görünüm ve Donanım Ekleme) için kullanabileceğiniz varsayılan öğeler içerir. Kullanıcı tarafından yüklenen uygulamalar ve hizmetlerle ilgili simgeler de Denetim Masası'na eklenir.(ekran kartı vb.) Denetim Masasında en çok kullanılan bileşenler şunlardır: Erişilebilirlik: Yeni ismi Erişim Kolaylığı Merkezi. Burada görsel ya da işitsel veya başka türlü fiziksel engelleri olan kişilere kolaylık sağlaması açısından, görüntünün büyütülmesi, farklı renklerde sunulması ya da ekrandaki düğme ve çubukların seslendirilmesi gibi ayarlamalar mevcut. Bu şekilde bilgisayarı daha kolay kullanabilme özelliklerini aktif hale getirebilirsiniz. Aygıt Yöneticisi: Bilgisayarınıza bağlı tüm donanımın listelendiği bölümdür. Donanımlarda çakışma varsa ya da sürücülerinde sorunlar varsa bu öğeyi kullanarak sürücüsünü yükleyebilir donanımı tekrar sisteme tanıtabilirsiniz. Program Ekle Kaldır: Sisteme kurulu programların listelendiği bölümdür. Burada kurduğumuz programları değiştirmek ya da kaldırmak için çift tıklamamız yeterlidir. Windows bileşenleri bölümünden de işletim sisteminin sağladığı bazı özellikleri yükleyebilir ya da kaldırabiliriz. Örneğin IIS Server bileşenini Windows bileşenlerinden ekleyip kaldırma imkânınız vardır. Görüntü: Bilgisayarda görüntü ile ilgili tüm ayarlamaları yapabileceğiniz bölümdür. Çözünürlüğü değiştirebilir, renklerle oynayabilir ve parlaklık ayarı yapabilirsiniz. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 10

11 Tarih ve Saat: Sistem tarih ve saatini değiştirmek ya da zaman diliminizi değiştirmek için kullanabileceğiniz bölümdür. Burada gün ışığından yararlanmak için sistem saatinin otomatik değiştirilmesi ayarını da yapmak mümkündür. Klasör Seçenekleri: Klasör pencerelerinde nelerin görünüp görünmeyeceğini, dosya ve klasörlerin görünüm simgelerini ve hangi programlarla birlikte açılacağının ayarlandığı bölümdür. Özellikle gizli ve korunan sistem dosyalarını arıyorsanız ve klasör izinlerinde değişiklik yapacaksanız bu menü önemlidir. Yazıcılar ve Aygıtlar: Bilgisayarınıza bağlı tüm yazıcıların listelendiği bölümdür. Dilerseniz buran bu yazıcıları kaldırabilir ya da yenilerini ekleyebilirsiniz. Yazıcıların gelişmiş yazdırma özelliklerine de buradan ulaşabilirsiniz (Koyu Açık tonlama, çözünürlük kalitesi gibi) Ağ Bağlantıları: İnternet ya da yerel ağdaki bilgisayarınızın ip adresi kablosuz şifreler ve TCP-IP protokolleri gibi ayarlamaları ayrıca DNS ve dosya/yazıcı paylaşma gibi ayarları yapabileceğiniz bölümdür. Güç Seçenekleri: Ekran koruyucu ayarları, kaç dakika sonra ekranın kapatılacağı ya da uyku durumuna geçileceği, bilgisayarın güç düğmesine basıldığında ne yapılması gerektiği gibi ayarlamaların yapılabileceği denetim masası öğesidir. Bölgesel Ayarlar: Kullanılan para birimi, gün ay yıl dizilimi, sayısal ayraçlar gibi ülkelere has özeliklerin değiştirilebileceği bölümdür. Güvenlik Merkezi: Bilgisayarınızda kurulu bir antivirüs olup olmadığı, güvenlik duvarının ayarlarının düzgün yapılıp yapılmadığı ve güncelleştirme durumları ayarlarını yapabileceğiniz bölümdür. Sistem: Sisteme bağlı tüm donanımların bir ağaç görünümü şeklinde dizildiği ve sorunlu aygıtların direkt bakınca görünebileceği yapıdır. Buradan sisteminizde kurulu Windows un hangi sürümde olduğunu, bilgisayarınızın işlemci modeli ve Ram miktarını bir bakışta görebilirsiniz. Kullanıcı Hesapları: Bilgisayarı birden fazla kişi kullanıyorsa her birinin ayarları farklı olarak tutmak için kullanılan kullanıcı hesaplarını düzenlememizi sağlayan bölümdür. Buradan yeni kullanıcılar ekleyebilir silebilir ya da parolasını değiştirebilirsiniz. Zamanlanmış Görevler: Zamanlanmış Görevler, Windows işletim sistemini her başlattığınızda başlar ve arka planda çalışır. Zamanlanmış Görevler ile aşağıdakileri de yapabilirsiniz: Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 11

12 Bir görevi günlük, haftalık, aylık veya belirli bir zaman için (sistem başlangıcı gibi) zamanlayabilirsiniz. Bir görev için zamanı değiştirebilirsiniz. Zamanlanan bir görevi durdurabilirsiniz. Görevin zamanlanan saatteki çalışma şeklini özelleştirebilirsiniz Dosya ve Klasör İşlemleri Klasörler, programlar ve dosyalar için bir kapsayıcıdır, bir çekmeceye benzetebileceğimiz klasörler, bir diskteki program ve belgelerin düzenlenmesine yönelik bir araçtır. Yeni klasör oluşturmak için bulunduğumuz klasör içinde ya da masaüstünde fareyle sağ tıkladıktan sonra açılan menüden Yeni daha sonra Yeni klasör demek yeterli olacaktır. Dosyalar ise çeşitli programlara ait, yazı, ses, resim, çizim, video gibi verilerin saklandığı ise bileşenlerdir, her dosya varsayılan olarak ilişkili olduğu programla birlikte çalışır, dosya isimleri. ile ayrılmış ad ve uzantıdan oluşur( yenibelge.docx gibi) burada.docx uzantısı o dosyanın hangi programla ilişkili olduğunu da belirler,.exe program dosyalarına ait uzantılardır (örnek olarak winword.exe Word programını ifade eder) aşağıdaki resimde görüldüğü gibi her dosyanın simgesi ait olduğu türe(uygulama, belge vs.) göre farklılık göstermektedir. Aşağıdaki tabloda en çok kullanılan dosya uzantılarının türleri ve hangi programlarla açılabileceği tablo halinde listelenmiştir. Dosya uzantısı Türü Program.exe/.com/.bat Uygulama Çalışabilir uygulama.msi Uygulama Setup/kurulum dosyası.txt/.doc/.docx Ofis belgesi Word.xls/.xlsx Ofis belgesi Excel.ppt/.pptx/.pps Ofis belgesi Powerpoint.gif/.jpg/.tiff/.bmp Resim Resim görüntüleyici.mp3/.wav Ses Winamp/media player.avi/.divx/.mkv/.mp4/.mpg Video Media player.pdf Belge Acrobat reader.flv/.swf Flash Flash player/ web tarayıcı.htm/.html Html belgesi Frontpage/web tarayıcı.c/.cpp C belgesi Devc++/Turbo c.rar/.zip/.tar Sıkıştırılmış dosya/klasör Winrar Tablo Dosya Uzantıları Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 12

13 Dosya ya da Klasörler üzerinde sağ tıklamak Aç klasör ise içeriği görüntülenir, dosya ise açılır, Gönder dosya ya da klasörü harici bir depolama birimine, masaüstüne ya da belgeler içine pratik olarak kopyalanmasını sağlar. Kopyala dosya ya da klasörü kopyalar. Kes dosya ya da klasörü bulunduğu yerden silerek kopyalar. Sil dosya ya da klasörü geri dönüşüm kutusuna taşır, Yapıştır daha önce Kes/Kopyala yapılmış klasör ya da dosyanın belirtilen konuma kopyalanmasını sağlar. Özellikler seçeneği klasör ve dosyalarda farklılık gösterir. Şekil Sağ tık seçenekleri Klasör üzerinde sağ tıklanıp özellikler denildiğinde Genel sekmesinde klasörün boyutunu, oluşturulma tarihini ve disk üzerindeki konumunu görebiliriz, buradaki Gizli seçeneği aktif edilirse klasör gizlenmiş olur(tekrar görünür yapmak için denetim masası - klasör seçenekleri - gizli dosya ve klasörleri göster). Paylaşım sekmesi klasöre paylaşım verilmesini sağlar, bir sonraki konuda anlatılan yerel diske paylaşım verme işlemiyle aynı şekilde gerçekleştirilir. Özelleştir sekmesinde ise klasör görünümü için bir resim belirlenebilir ya da klasör görünümü buradaki simgelerden biriyle değiştirilebilir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 13

14 Şekil Özellikler Dosya üzerinde sağ tıklanıp Özellikler denildiğinde; Genel sekmesinde yukarıda tabloda da verilen dosya türü(aşağıdaki örnekte.docx ) ve bu dosya türünün hangi programla ilişkilendirildiğini görülebilir(dosya türleri işletim sistemi tarafından varsayılan programla otomatik olarak eşleştirilir bu varsayılan program bu sekmede bulunan Değiştir seçeneğiyle başka bir programla değiştirilebilir) Şekil Dosya Özellikleri Ayrıntılar sekmesinde dosyayla ilgili teknik detaylara ulaşılabilir, buradaki örnekte Word belgesinin kaç satır, kaç kelime, kaç paragraftan oluştuğu gibi bilgiler görülebilir, eğer belge bir resim dosyası olsaydı burada resmin çözünürlük değeri, en, boy değerleri görülürdü. Şekil Dosya Ayrıntıları Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 14

15 2.2.7 Bilgisayar ve Diskler Sabit disk, disket, Cd/Dvd ve varsa harici depolama birimleri ile tarayıcı, yazıcı gibi diğer çevre birimlerine erişimi sağlar. Bilgisayara yeni bir aygıt yüklendiği zaman(usb bellek gibi) bu aygıta Bilgisayarım penceresinden ulaşılabilir. Şekil Bilgisayarım Sabit Disk Sürücüleri: Bilgisayarda yüklü olan tüm sabit disk, cd/dvd ve harici depolama birimleri bu grup altında görülebilir. Yerel Diskler: Bilgisayarda birden fazla yerel disk bulunabilir, ya da tek bir yerel disk üzerinde birden fazla bölümlendirme yapılabilir. Genel olarak C sürücüsü Windows işletim sistemi ve diğer yüklü programlar için, D sürücüsü ise müzik, video ve diğer kullanıcı dosyalarını depolamak için kullanılır. Böylece işletim sisteminin çökmesi durumunda bile D sürücüsündeki veriler kaybolmaz, yerel diskler üzerinde çift tıklayarak içindeki dosya ve klasörlere erişilebilir, sağ tıklama ise aşağıda görüldüğü gibi bir menü açar. Şekil Yerel diskler üzerinde sağ tıklama seçenekleri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 15

16 Aç: Çift tıklama ile aynı işlemi gerçekleştirir, disk içeriğini görüntüler. Yeni Pencerede Aç: Disk içeriğinin yeni bir pencerede görüntülenmesini sağlar. Biçimlendir: Tüm disk içeriğini siler( formatlama ), işletim sisteminin yüklü olduğu yerel disk üzerinde bu işlem yapılamaz. Özellikler: Genel sekmesi altında disk in kullanım oranları görülmektedir, burada yer alan Diski Temizle seçeneği disk üzerindeki kullanılmayan dosya ve/veya klasörleri silerek boş alan miktarını arttırır. Şekil Disk Kapasiteleri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 16

17 Araçlar sekmesi altında bulunan Şimdi denetle seçeneği elektrik kesintileri ya da benzeri durumlarda disk üzerinde oluşabilecek hataları denetler, Şimdi birleştir sistem performansının arttırılması amacıyla disk üzerinde dağınık halde bulunan dosyaları birleştirir. Güvenlik sekmesi altında sistemde tanımlı kullanıcılar ve bu kullanıcıların sistem üzerindeki yetkileri görülmektedir, değiştirmek için Gelişmiş butonuna tıkladıktan sonra bu izinler Ekle ya da Kaldır diyerek değiştirilebilir. Şekil Yerel disk güvenlik seçenekleri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 17

18 Özet Bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir yazılımlar bütünüdür. İşletim sistemi özetle bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır.işlem yönetimi,bellek yönetimi,dosya yönetimi,kullanıcı yönetimi gibi görevleri yerine getirir.kullanım amaçlarına göre kullanıcı bazlı,kurum bazlı ve mobil tabanlı sınıflandırılırlar. Microsoft tarafından hazırlanan Windows işletim sistemi kullanıcı dostu arayüzü sayesinde en popüler işletim sistemi olarak kullanılmaktadır. Windows masaüstü,başlat menüsü,denetim masası vb. uygulamalar sayesinde işlem yapmayı kolaylaştırmıştır. Ayrıca donanımlarla ilgili tüm bilgi ve işlemlerde bu uygulamalar sayesinde kolayca yönetilebilir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 18

19 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi işletim sisteminin en temel görevidir? a) RAM üzerinden bilgileri okur. b) Bilgisayar donanımını denetler. c) Uygulama programları ve bilgisayar donanımı arasında aracılık görevi yapar d) Kullanıcıdan aldığı bilgileri yorumlar. e) Hepsi 2. Bir Dosya veya klasöre ait konum, içerik ve öz niteliği gibi bilgileri öğrenebilmek için aşağıdakilerden hangisi uygulanır? a) Dosya veya Klasör üzerinde Sağ tuş Özellikler b) Dosya veya Klasör üzerinde Dosya Menüsü Yeni Özellikler c) Dosya veya Klasör üzerinde Sağ tuş Araştırılıyor d) Dosya veya Klasör üzerinde Sağ tuş Aç e) Dosya veya Klasör üzerinde Sağ tuş Seç 3. Aşağıdakilerden hangisi Windows işletim sistemine ait Görev Çubuğu üzerinde bulunmaz? a) Başlat menüsü b) Açık olan programlar c) Denetim masası simgeleri d) Tarih/saat simgesi e) Donatılar 4. Word programının dosya uzantısı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? a).png b).txt c).rtf d).exe e).docx 5. Geri dönüşüm kutusunu boşaltmak için aşağıdakilerden hangisi kullanılır? a) Masaüstü -Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt b) Araç çubuğu - Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt c) Düzen Menüsü - Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt d) Denetim Masası - Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt e) Hiçbiri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 19

20 6. Bir Word belgesinin kaç satır, kaç kelime olduğunu aşağıdaki hangi seçenek yardımıyla görebiliriz? a) Dosya Sağ Tık Özellikler - Ayrıntılar b) Dosya Sağ Tık Önceki Sürümler c) Dosya Sağ Tık- Özellikler - Genel d) Dosya Sağ Tık- Güvenlik e) Dosya Sağ Tık- Özet 7. Bir dosyayı işletim sistemi üzerinde gizlemek için aşağıdaki hangi yol izlenmelidir? a) Dosya Sağ Tık Salt Okunur b) Dosya Sağ Tık Ayrıntılar- Gizle c) Dosya Sağ Tık Güvenlik- Gizle d) Dosya Sağ Tık Özellikler - Gizle e) Dosya Sağ Tık Gizle 8. Aşağıdakilerden hangisi Bildirim Alanı nda görüntülenmez? a) Ses Simgesi b) Anti virüs Simgesi c) Saat/Tarih d) Ağ Simgesi e) Denetim Masası Simgesi 9. Aşağıdakilerden hangisi bir işletim sistemi değildir? a) Linux b) Unix c) Paint d) Windows e) Android 10. Masaüstünün standart öğesi olan Bilgisayar simgesinin görevi nedir? a) Kullanıcıların kayıt ettiği belgelerin tutulduğu yerdir b) Bilgisayarda bulunan sürücülere ulaşmamızı sağlar c) Kullanıcının Bilgisayarını kendi standartlarına göre ayarladığı yerdir d) Başka bilgisayarlarla bağlantı kurabilmek için ayarlamaların yapıldığı yerdir e) Kullanıcıların kayıt ettiği belgelerin tutulduğu yerdir Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 20

21 CEVAPLAR C B E E A A D E C B Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 21

22 KAYNAKLAR 1. Çukurova Üniversitesi Ders Notları 2. Açık öğretim Fakültesi Ders Notları Milli Eğitim Bakanlığı ders modülleri Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 22