DÖVİZ, EMTİA VE HİSSE SENEDİ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ

Transkript

1 DÖVİZ, EMTİA VE HİSSE SENEDİ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Üye Temsilcisi Eğitimi Mayıs 2011, İSTANBUL Kerem ÖNDE

2 İÇİNDEKİLER Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri VOB da İşlem Gören Emtia Sözleşmeleri Pamuk Buğday Altın SSF Vadeli İşlem Sözleşmeleri 1. Akbank 2. Doğan Holding 3. Ereğli Demir Çelik 4. Garanti Bankası 5. İş Bankası-C 6. Koç Holding 7. Sabancı Holding 8. Turkcell 9. Tüpraş 10. Yapı Kredi Bankası

3 Sözleşme Özellikleri Dayanak Varlık Sözleşme Büyüklüğü Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Endeks VİS İMKB-30 Endeksi İMKB-30 Endeks Değeri*0,1 800 TL 600 TL Endeks VİS İMKB-100 Endeksi İMKB-100 Endeks Değeri*0,1 700 TL 525 TL Endeks VİS İMKB Endeksi İMKB Endeksi*0,1 200 TL 150 TL Döviz VİS ABD Doları $ 130 TL 97,5TL Döviz VİS Fiziki Teslimatlı ABD Doları $ TL TL Döviz VİS Euro TL 127,5TL Döviz VİS Fiziki Teslimatlı Euro TL TL Döviz VİS Euro/Dolar Çapraz Kuru TL 90 TL Faiz- VİS Gösterge Bono TL 300 TL 225 TL Altın VİS Dolar/Ons Altın VİS Pamuk VİS 995/1000 saflıkta rafine edilmiş külçe altın 995/1000 saflıkta rafine edilmiş külçe altın Ege Standart 1 Baz Kalite Pamuk 100 Gram 550 TL 412,5 TL 1 ons 150 TL 112,5 TL 1 Ton 240 TL 180 TL Buğday VİS Anadolu Kırmızı Sert Buğday 5 Ton 240 TL 180 TL Spread işlemlerde teminat oranı %50 uygulanır.

4 VOB-TL/Dolar Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti ABD Doları 1 ABD Doları'nın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 1,5055-1,5060 TL). 0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye karşılık gelir.) Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse Aralık Vadesi ayrıca işleme açılır. Baz fiyatın % +/-10 udur. 130 TL 97,5 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

5 Fiziki Teslimatlı VOB-TL/Dolar Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti ABD Doları 1 ABD Doları'nın Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 1,5055-1,5060 TL). 0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 50 TL'ye karşılık gelir.) Aynı anda Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Kasım aylarından en yakın iki tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri Ocak değilse Ocak Vadesi ayrıca işleme açılır. Baz fiyatın % +/-10 udur TL TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

6 VOB-TL/Euro Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Euro 1 Euro nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 2,1865 TL - 2,1870 TL gibi). 0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye karşılık gelir.) Aynı andaşubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse Aralık Vadesi ayrıca işleme açılır. Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Baz fiyatın % +/-10 udur. 170 TL 127,5 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma Pozisyon Limiti kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

7 Fiziki Teslimatlı VOB-TL/Euro Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Euro 1 Euro nun Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn: 2,1865 TL - 2,1870 TL gibi). 0,0005 (Minumum fiyat adımının değeri 50 TL'ye karşılık gelir.) Aynı anda Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Kasım aylarından en yakın iki tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri Ocak değilse Ocak vadesi ayrıca işleme açılır. Baz fiyatın % +/-10 udur TL TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

8 Fiziki Teslimatlı Döviz sözleşmeleri (FTDS) FTDS sözleşme büyüklüğü USD ve Euro olarak belirlenmiştir. Son işlem günü, vade sonundan iki önceki iş günüdür. Teslim tarihi ilgili vade ayının son iş günü 16:30 dur. Vade ayları yılın tek vade ayları olarak belirlenmiştir. (Ocak,Mart,Mayıs,Temmuz, Eylül ve Kasım aylarından iki vade ayı + Ocak sabit) Son işlem gününe kadar takas esasları mevcut nakdi sözleşmelerle aynı. Son işlem günü seans bitiminde açık tüm pozisyonlar fiziki teslimata tabii olur. Teslimat üye bazında netleştirilerek yapılmaktadır.

9 Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı VOB-EUR/USD Çapraz Kuru Vadeli İşlem Sözleşmesi Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç/Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Euro dur. 1 Euro nun ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir.(örnek: 1,2710-1,2711 gibi). 0,0001 (Minimum fiyat adımının değeri 0,1 ABD Doları na karşılık gelir). TCMB nin son işlem gününde açıkladığı gösterge niteliğindeki Euro/Amerikan Doları çapraz kurudur. Belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı en yakın fiyat adımına yuvarlanır. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık (Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu iki vade ayından biri Aralık ayı değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır). Baz fiyatın % +/-10 udur. 120 TL /90 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

10 Döviz Sözleşmeleri Kimler İçin? İşlem yapma motivasyonu: korunma amaçlı İhracatçılar, döviz cinsinden alacağını önceden TL cinsinden sabitleyebilecek ve kur riskine karşı korunarak müşterilerine daha uzun vadeli fiyat verebileceklerdir. İthalatçılar döviz cinsinden borcunu önceden TL cinsinden sabitleyebilecek ve kur riskine karşı korunarak daha uzun vadeli alım anlaşması yapabileceklerdir. Birçok sözleşme dövize dayalı olarak düzenlenmektedir. Birçok işletmenin ve bireyin döviz varlığı ve borcu bulunmaktadır. İhracatta ithal ara malı kullananlar Euro gelirlerini ABD Dolar cinsinden ya da ABD Doları maliyelerini Euro cinsinden sabitleyebilecekler. İşlem yapma motivasyonu: yatırım ve arbitraj amaçlı Döviz hareketlerinden kazanç elde edilmesi, İsteğe uygun risk seçeneklerinin oluşturulması

11 Korunma Amaçlı Kullanım (Döviz İçin) 1) Uzun Korunma: Yabancı bir para birimi cinsinden ileride gerçekleşecek olan girdi maliyetlerinin parite değişimlerinden dolayı artmasını önlemek amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyon alınarak korunma sağlanır. 2) Kısa Korunma: Elde bulunan başka bir para cinsinden olan portföyün ileride paritedeki oluşabilecek ters dalgalanmalar nedeniyle değerini korumak amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde kısa pozisyon alınır.

12 Hammadde İthal Eden Bir Şirket Örnek: 1 Hammadde ithal eden bir şirket USD lik ithalat yapmıştır. USD spot kur 1,5200 TL dir. Yıl sonu için beklenen kur 1,6000 TL dir. Şirketin yıl sonunda ithalat ödemesi için USD ye ihtiyacı vardır.

13 İthalatçının Problemi İthalat Ödemesi (USD) Dolar Kuru (TL) İthalat Maliyeti (TL) , , , , , , , ,000 ÇÖZÜM: VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ

14 20 Nisan 2011 VOB da İşlem Gören Sözleşmeler

15 Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımı Sözleşme Büyüklüğü USD olan 100 adet sözleşme TL den alınır: Kar/Zarar: = *1000=10 TL/sözleşme 10*100=1.000TL (100 adet sözleşme) Spot (Vade Sonu) Dolar Kuru (TL) Vadeli Kar/Zarar Spotta Dolar Alışı (TL) Net İthalat Maliyeti (TL) , , , Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Makine Parçasının Fiyatı Sabitlenmiştir!!!

16 İhracat Yapan Bir Kuruluş Örnek: 2 Bir ihracat şirketinin yurtdışı satışların toplam satışlara oranı %20 civarındadır (4 milyon USD/yıl). Mayıs sonu itibariyle şirketimiz yurtdışına bir satış yapmıştır. İhracat bedeli olarak 1 milyon USD yi 3 ay sonra, Ağustos sonu itibariyle tahsil edecektir. Spot Kur: 1,5000 Şirketimizin vergi öncesi kar marjı %4 tür. Satılan malın maliyeti TL cinsindendir ve toplam maliyet ( *1, 5000*0,96= TL)

17 İhracatçının Problemi Döviz kurunun azalması şirketimizin vergi öncesi net karına direkt etki etmektedir. Şirketin döviz kuru riski vardır! İhracat Bedeli (USD) Maliyet (TL) Dolar Kuru (TL) Gelir (TL) Vergi Öncesi Kar İhracat (TL) , , ,000 Döviz kuru riskine maruz kalan ve kar marjları düşük olan bir şirkette bu gibi kur oynamaları bütün karı götürebilir. ÇÖZÜM: VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ

18 Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımı Sözleşme Büyüklüğü USD olan adet Ağustos vadeli sözleşme TL den 1 Haziran itibariyle satılır: Spot (Vade Sonu) Dolar Kuru (TL) Vadeli Kar/Zarar Maliyet Spotta Dolar Satışı Vergi Öncesi Kar (İhracat) 1, , , , Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Vergi Öncesi Kar Sabitlenmiştir!!! Kurun olduğu durum: 1,5450-1,2500=0,2950 TL 0,2950*1.000=295 TL/sözleşme 295*1.000= TL (1.000 sözleşme) = TL Gelir = TL Vergi Öncesi Kar

19 Noktasal Hedge Ratio Noktasal Hedge Ratio Spot piyasada alınan pozisyon miktarını birebir kapsayacak şekilde vadeli piyasada pozisyon alındıktan sonra bulunur. (Açık pozisyon sayısı sadece spot piyasadaki pozisyon miktarına bağlıdır.) Geçmiş fiyat hareketlerini dikkate almaz. Volatilitenin düşük olduğu zaman dilimlerinde kullanılabilir. h Açık Pozisyon Sayısı = N f Q N a f Sözleşme Büyüklüğü Pozisyonun alındığı anı gösterir. Sadece o andaki spot ve vadeli piyasadaki değerlere bağlıdır. Bu nedenle noktasaldır. Spot Lot Miktarı

20 Riskten Korunma Oranı Riskten korunma oranı, karşı karşıya kaldığımız riski kaç adet endeks vadeli işlem sözleşmesi alıp satarak tam olarak ortadan kaldıracağımızı belirlememize (tam korunma sağlamamıza) yardımcı olan bir orandır. Spot piyasadaki ve vadeli piyasadaki fiyat değişiminin birbiriyle ilişkisini ortaya koyan bir değerdir.

21 Riskten Korunma Oranı Örnek RKO, dayanak varlığın hisse senedi spot piyasadaki getirilerinin vadeli piyasanın getirileriyle ne kadar uyumlu olduğunu göstermektedir. Örneğin spot piyasada endeks değeri %15 artarken vadeli piyasada %6 artıyorsa, Sahip olunan portföyün riskinden korunmak için alınması veya satılması Sahip olunan portföyün riskinden korunmak için alınması veya satılması gerekli olan sözleşme sayısının hesaplanmasında RKO nın yanında değeri de kullanılmaktadır. Bu değer sadece hisse senetleri piyasasında tutulan bir portföyün korunmasında hesaba dahil edilmektedir., sahip olunan portföyün getirilerinin dayanak varlığın hisse senedi spot piyasasındaki getirileriyle ilişkisini ortaya koymaktadır. Örneğin hisse senedi endeksinin spot piyasa değeri %10 artarken portföyün değeri %15 artıyorsa

22 Riskten Korunma Oranı Örnek Hem RKO nun hem de değerinin hesaplamasında, geçmiş dönemdeki hisse senedi spot piyasasının ve hisse senedi endeksi vadeli işlem sözleşmelerinin vadeli işlem borsalarındaki fiyatlarından yararlanılabilir. Dolayısıyla, bu oran gelecekteki fiyat hareketliliği için kesin değildir. Kesin olduğu varsayılarak alınıp satılacak endeks vadeli işlem sözleşmesi sayısı hesaplanır. Eğer Portföy Değeri TL sözleşme büyüklüğü TL ise h = x2,5x1, = 46,875

23 ÜÇGEN (TRIANGULAR) ARBITRAJ USD / TL = 1,50 -İstanbul Euro / USD = 1,34 - NY Euro / TL= 2,00 - Berlin (USD / TL) x (Euro / USD) = 1,50 x 1,34 = 2,01 (Sentetik Euro / TL = 2,01) > (Euro / TL =2,00 Berlin ) (Euro/ TL) / (Euro / USD) = 2,00 / 1,34 = 1,4925 (Sentetik USD / TL = 1,4925) < (USD / TL =1,50 İstanbul ) (Euro / TL) / (USD / TL) = 2,00 / 1,50 = 1,3333 (Sentetik Euro / USD = 1,3333) < (Euro / USD =1,34 NY)

24 ÜÇGEN (TRIANGULAR) ARBITRAJ Berlin NY Arbitraj fon akış yönü İstanbul

25 ÜÇGEN (TRIANGULAR) ARBITRAJ USD / TL = 1,50 -İstanbul Euro / USD = 1,34 - NY Euro / TL= 2,00 - Berlin (USD / TL) x (Euro / USD) = 1,50 x 1,34 = 2,01 (Sentetik Euro / TL = 2,01) > (Euro / TL =2,00 Berlin ) Başlangıç Portföy Değeri TL Berlin ( TL) Arbitraj Sonu Portföy Değeri TL Kar 50 TL İstanbul ($6.700) satarak $ al NY( 5.000)

26 ÜÇGEN (TRIANGULAR) ARBITRAJ USD / TL = 1,50 -İstanbul Euro / USD = 1,34 - NY Euro / TL= 2,00 - Berlin (Euro/ TL) / (Euro / USD) = 2,00 / 1,34 = 1,4925 (Sentetik USD / TL = 1,4925) < (USD / TL =1,50 İstanbul ) Berlin ( TL) Başlangıç Portföy Değeri $ Arbitraj Sonu Portföy Değeri $ Kar $ 50 İstanbul ($10.000) satarak $ al NY( 7.500)

27 ÜÇGEN (TRIANGULAR) ARBITRAJ USD / TL = 1,50 -İstanbul Euro / USD = 1,34 - NY Euro / TL= 2,00 - Berlin (Euro / TL) / (USD / TL) = 2,00 / 1,50 = 1,3333 (Sentetik Euro / USD = 1,3333) < (Euro / USD =1,34 NY) Berlin ( TL) Başlangıç Portföy Değeri Arbitraj Sonu Portföy Değeri Kar 50 İstanbul ($13.400) satarak $ al NY( )

28 Fiyatlamada Temel Kavramlar Taşıma Maliyeti (Cost of Carry) Fiyatlama Genel Formülü Continous Compounding

29 FİYATLAMA - TAŞIMA MALİYETİ - F = S ( 1+ C) C = ( F S) 1 F: Bugünkü Vadeli Fiyat S: Bugünkü Spot Fiyat C: Taşıma Maliyeti Olması gereken (zımni) faiz oranı

30 FİYATLAMA - TAŞIMA MALİYETİ - θ P F = S + θ Depolama Maliyeti Fırsat Maliyeti Risk Primi F > S + θ F < S + θ Future sat, Spot al Future al, Spot sat Θ < 0 S > F INVERTED MARKET Negatif taşıma maliyeti F = S+ θ - X Uygunluk Getirisi (Convenience Yield) Quasi Arbitraj Shortage Arz yetersizliği ( short supply) Mevsimsellik Açığa satış zorluğu S S D Q

31 Spot & Vadeli Fiyat convergence Vadeli fiyatların, nakit fiyatların üstünde ve bazın pozitif olduğu bir piyasaya (normal piyasa) contango piyasa denir. Nakit (spot) fiyat Vadeli (futures) fiyat convergence Vadeli fiyatların, nakit fiyatların altında ve bazın negatif olduğu bir piyasaya ters (inverted veya backwardation) piyasa denir.

32 FİYATLAMA GENEL FORMÜL Vadeli Fiyat: Gelecekteki sapmayan spot fiyat beklentisidir. Dönem sayısı (m) sonsuza gittikçe faiz durmaksızın işler. (continuous compound) F / (1 + R / m ) m =S F = S (1 + R / m ) m (1 + R / m ) m in sonsuzdaki değeri: F = S e R

33 BAZ ve BAZ RİSKİ Baz = Spot Fiyat Vadeli Fiyat 1,3374 1,3606 0,0306 1,3300 Vade (83 gün) 0,0274 1,3100 Vadeli Fiyat Spot Fiyat

34 HEDGE ETKİNLİĞİ VE BAZ RİSKİ Hedge Tipi Hedge Stratejisinin Kazancı Durumun Oluşma Koşulu Short Hedge Bazın Daralması Spot fiyatı vadeli fiyattan daha çok artarsa veya Spot fiyatı vadeli fiyattan daha az düşerse veya Spot fiyat artar ve vadeli fiyat düşerse Long Hedge Bazın Genişlemesi Spot fiyat vadeli fiyattan daha az artarsa veya Spot fiyat vadeli fiyattan daha fazla düşerse veya Spot fiyat düşer ve vadeli fiyat artarsa

35 Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri (SSF)

36 Dayanak Varlık Seçimi Dayanak varlık olarak seçilecek hisse senetlerinin; İşlem hacmi Piyasa değeri Halka açıklık oranı Ortaklık yapısı Piyasa katılımcılarının tercihleri dikkate alınmıştır.

37 Dayanak Varlık Olarak Seçilen Hisse Senetleri Akbank Doğan Holding Ereğli Demir Çelik Garanti Bankası İş Bankası-C Koç Holding Sabancı Holding Turkcell Tüpraş Yapı Kredi Bankası

38 Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri

39 Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Özellikleri Dayanak Varlık Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Akbank, Doğan Holding, Ereğli, Garanti, İş Bankası-C, Koç Holding, Sabancı Holding, Turkcell, Tüpraş ve Yapı Kredi Bankası 100 adet hisse senedi 1 adet hisse senedinin TL olarak değeri virgülden sonra iki basamak şeklinde kote edilir. Minimum Fiyat Adımı (Değeri) 0,01 (Minimum Fiyat Adımı Değeri = 1 TL) Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Sözleşmenin Vadesi Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın iki tanesine ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın % ±20 si Sözleşme değerinin %20 si. Başlangıç teminatının %75 i Her vade ayının son iş günü Her vade ayının son iş günü

40 Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Özellikleri Gün Sonu Uzlaşma Fiyatı Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı Uzlaşma Şekli Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktarlarına göre ağırlıklı fiyatlarının ortalaması günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir. Eğer son 10 dakika içerisinde 10 dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10 işlemin ağırlıklı fiyatlarının ortalaması alınır. İMKB Hisse Senetleri Piyasasında işlem gören hisse senedinin ikinci seansında oluşan ağırlıklı ortalama fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kabul edilir. Nakdi Uzlaşma Pozisyon Limiti İşlem Saatleri 9:15-17:35 Dayanak Varlık Bazında ila arasında değişmekte (sabit), üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

41 Hisse Senedi VİS Avantajları Etkin risk yönetimi yapılmasına olanak verecektir. Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri yatırımcılara açığa satış imkanı sağlayacaktır. Fiyatların düşmesini bekleyen bir yatırımcı hisse senedi vadeli işlem sözleşmelerini kullanarak spot piyasada kısıtlı olan açığa satışı, vadeli piyasada kolaylıkla yapabilecektir. Hisse senedi vadeli işlem sözleşmelerinin fiyat keşfi özelliği ile yatırımcılar gelecekteki spot fiyatlar hakkında etkin bir göstergeye sahip olacaklardır. Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleriyle yatırımcılar yalnızca başlangıç teminatı yatırarak hisse senedinin tüm getirisini elde edebileceklerdir. Yatırımcılar küçük bir teminatla, yüksek bir pozisyon alarak vadeli işlem sözleşmelerinin sağladığı kaldıraç etkisinden yararlanabileceklerdir. Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri finans piyasalarında yeni yatırım araçlarının ortaya çıkmasını ve piyasa derinliğinin artmasını sağlayacaktır. Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleriyle VOB da ürün çeşitliği artarak işlem hacminin artmasına katkı sağlayacaktır.

42 Hisse Senedi VİS Hisse Senetlerinden Farkları Hisse Senedi Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Hisse Senetlerinden Farkları: Ortaklık hakkı vermemesi Temettü alma hakkı olmaması %100 sermayeye katılım olmaması ve küçük bir teminat yatırarak hisse senedinin gelecekteki fiyatının alınıp-satılabilmesi Açığa satış imkanı vermesi

43 Özsermaye Hareketleri

44 Özsermaye Hareketleri Hisse senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmeleri diğer vadeli işlem sözleşmelerinden farklıdır. Hisse senetleri spot piyasada; Sermaye Artırımları Bedelsiz Sermaye Artırımı Bedelli Sermaye Artırımı Temettü Farklı Türdeki Özsermaye Hareketlerinin Kombinasyonu Diğer Özsermaye Hareketleri Şirket Birleşmeleri (Yeni Ortaklık ve Devir) Şirket Bölünmeleri İflas Özsermaye Halleri gibi durumlarla karşılaşabilirler. Biz bu durumları Özsermaye Hareketleri (Corporate Action) olarak ifade ediyoruz. Özsermaye hallerinde sözleşmenin fiyat ve/veya miktarında ayarlamalar yapılmalıdır.

45 Özsermaye Hareketleri Bu ayarlamalar iki farklı yöntemle gerçekleştirilir: 1. Fiyat ve pozisyon sayılarını değiştirmek 2. Fiyat ve sözleşme çarpanını değiştirmek Borsamızda yukarıdaki yöntemlerden ikincisi uygulanacaktır. Özsermaye halinin gerçekleşmesi öncesinde ve sonrasında sözleşme değerini sabitlemekiçin sözleşme çarpanı ve sözleşme fiyatıüzerinde ayarlamalar yapılacaktır.

46 Özsermaye Hareketleri Özsermaye hareketi sonucunda; T günü VOB seansı sonrası ilgili standart sözleşmeye ait vade ayları işleme kapatılacaktır. T+1 günü VOB seansı sonrası baz fiyatı ve sözleşme çarpanı Adjustment Ratio ya göre hesaplanmış standart olmayan sözleşmeler ile Aynı vadede ve aynı baz fiyata sahip standart sözleşmeler işleme açılacaktır.

47 Sözleşme Kodlarının Okunması EQ_ ISCTR 100_0209 Sözleşme Tipi Dayanak Varlığın Adı (ISCTR) Standart Sözleşmeler (Sözleşme Çarpanı=100) Şubat 2009

48 Sözleşme Kodları VOB-AKBNK vadeli işlem sözleşmesinde özsermaye uyarlaması yapılacağı zaman sözleşme kodları aşağıdaki şekilde değişir: Özsermaye Uyarlaması Öncesi Sözleşme Kodları EQ_AKBNK100_0609 EQ_AKBNK100_0809 Özsermaye Uyarlaması Sonrası Sözleşme Kodları EQ_AKBNK150_0609 EQ_AKBNK150_ çarpanlı standart sözleşmedeki pozisyonlar 150 çarpanlı yeni standart olmayan sözleşmelere aktarılır. Haziran 2009 vadeli sözleşme işleme kapandıktan sonra Ekim 2009 vadeli sözleşme işleme açılır. EQ_AKBNK150_0809 EQ_AKBNK100_1009

49 Özsermaye Uyarlamaları Sermaye Artırımları Bedelsiz Sermaye Artırımı Bedelli Sermaye Artırımı Temettü Özsermaye Uyarlamaları Kombinasyonu (Bedelli, Bedelsiz ve Temettü aynı anda) Diğer Özsermaye Uyarlamaları Özsermaye uyarlamalarında ilgili vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı İMKB deki fiyat değişimine paralel olarak düzeltildiğinden pozisyonların toplam TL değerinin en az etkilenmesi amacıyla sözleşme çarpanı üzerinde de ayarlamalar yapılacaktır.

50 Bedelsiz-Bedelli Sermaye Artırımı ve Temettü Ödemesi E Şirketi nin çıkarılmış sermayesinin %100 bedelsiz, % 100 bedelli hisse senedi dağıtımı ve %20 nakit temettü ödeme işlemleri 12 Mart tarihinden itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 11Mart tarihinde hisse senedinin ağırlıklı ortalama fiyatı 7,50 TL, vadeli işlem sözleşmesinin uzlaşma fiyatı 8,00 TL dir. Buna göre ilgili sözleşmenin 12 Mart 2008 deki yeni baz fiyatı ve yeni sözleşme çarpanı aşağıdaki şekilde belirlenir : F ağ = 7,50 V u = 8,00 Ç eski = 100 P eski = 150 D eski = F 7,5 + (1 1) 0,2 baz = = 2,76 (1 + Pyeni 1+ 1) V baz = 8,00 0,368 = 2,94 yeni= 150 Çyeni = 2,76 UO = = 7,50 8, ,94 = 0, ,10 D eski = Vu Çeski Peski D yeni = Vbaz Çyeni Pyeni Deski = 8, = Dyeni = 2,94 272, =

51 Başlangıç Teminatı VOB-ISCTR sözleşmesinin Şubat 2009 vadesinde 10 adet uzun pozisyon alan yatırımcının sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,00 TL iken yatırması gereken başlangıç teminatı: Yatırması gereken başlangıç teminatı(sözleşme değerinin %20 si) ( 5, ) 0,20 = TL

52 Yayılma (Fark) Pozisyonu Şubat 2009vadeli sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,00TL, bu sözleşmedeki pozisyon 10 adet uzun Nisan 2009 vadeli sözleşmenin uzlaşma fiyatı 5,20TL, bu sözleşmedeki pozisyon 10 adet kısa 10 adet uzun pozisyon sözleşme değeri: 10 adet kısa pozisyon sözleşme değeri: Yatırımcının net pozisyon değeri : Başlangıç teminatı oranı %20: ( 5, ) = TL ( 5, ) = TL ( ) = ( 200 0,20) = 40 TL 200 TL VOB-ISCTR sözleşmesinde yayılma pozisyonu için istenen teminat 110 TL ( ) + 40 = TL

53 Olağanüstü Durumlar 1)Hisse Senedi Seanslarına İlişkin Olağanüstü Durumlar (Seansın Uzama ve İptali) Hisse Senetleri Piyasası nda Seans Öncesinde ya da Sırasında Ortaya Çıkabilecek ve Seansın Sağlıklı Olarak Yapılmasını Engelleyebilecek Olağandışı Durumlar 2) Hisse Senedine Ait İşlemlerin Geçici Olarak Durdurulması Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklığa ait olarak alıcı ve satıcıların kararlarını etkileyecek önemde bilgiler olduğunun öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden borsa üyelerinin ve müşterilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi, Bir hisse senedi için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağan dışı fiyat ve/veya miktarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi, Bir hisse senedine ait emirlerin bu Yönetmelikte düzenlenen Toptan Alış-Satış İşlemleri kapsamına girmesi. Bir seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen diğer unsurların ortaya çıkması, 3) Hisse Senedinin Gözaltı Pazarına Alınması 4) Borsanın Geçici Kapatılması (Olağandışı menfi gelişmeler)

54 Teorik Fiyat Hesaplaması Dağıtılacak Temettünün Bugünkü Değerinin Bulunması Di: Dağıtılacak temettü miktarı D * = n i = 1 D i e rt i D*: Dağıtılacak temettü miktarının bugünkü değeri r: Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı için geçerli olan faiz oranı ti: Temettü ödemesine kalan gün sayısı n: Ödenecek temettülerin sayısı Teorik Vadeli Fiyatın Hesaplanması F: Teorik vadeli fiyat F = ( * ) r( T t ) S D e S: Hisse senedinin spot piyasa fiyatı T-t: Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı r: Sözleşmenin vadesine kalan gün sayısı için geçerli olan faiz oranı D*: Dağıtılacak temettü miktarının bugünkü değeri

55 Teorik Fiyat Hesaplaması Mayıs 2008 de % 20 temettü dağıtacağı açıklanan ve 17 Ocak 2008 de 5,75 TL den işlem gören SAHOL hisse senedinin Şubat 2008 vadeli sözleşmesinin 17 Ocak 2008 deki teorik vadeli fiyatı aşağıdaki şekilde belirlenir: S = 5,75 D= 0,20 r = % 16 t = 103 [ ] D*= 0,16 (103/ 365) = 0,1912 T-t = 42 0,20 2,7183 [ ] 0,16 (42 / 365) F = (5,75 0,1912) 2,7183 =5,66 (fiyat adımına yuvarlanmış şekli)

56 Sonuç Hisse senedi vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırımcılar; Etkin bir risk yönetimi Açığa satış imkanı Küçük bir teminatla yüksek pozisyon alma imkanı (kaldıraç etkisi) Fiyat hareketliliklerinden kazanç imkanı Arbitraj olanağı Gelecekteki spot fiyatları izleyebilme (fiyat keşfi)

57 Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri PAMUK- BUĞDAY -ALTIN

58 Vadeli İşlem Borsaları Tarımsal Ürünler ile Başlamıştır. Vadeli işlem Borsalarında işlem gören sözleşmeleri 5 temel grupta toplamaktayız. İlk organize vadeli işlemler 1848 yılında tarımsal ürünlere dayalı sözleşmeler ile başlamıştır.(cbot)

59 Farklı Birçok Dayanak Varlık Döviz Faiz Euro/Dolar Japon Yeni/Dolar Kanada Doları/ABD Doları Hazine Bonosu Eurodolar Euroyen Enerji Ham Petrol Doğal Gaz Kalorifer Yakıtı Dow Jones Endeks S&P 500 Nasdaq 100 Altın Pamuk Metaller Gümüş Tarımsal Buğday Soya Fasulyesi Canlı Sığır Alüminyum Hayvansal Süt Tereyağı

60 Emtia VİS Vadeli işlem Borsaları Tarımsal ürünlerle başlamıştır. Bugün tarımsal ürünlere dayalı birçok vadeli işlem sözleşmesi işlem görmektedir. Emtia vadeli işlem sözleşmelerinde terminolojiyi anlamak önemlidir. Tarımsal ürünlere dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde üretim ve tüketimin mevsimselliği faktörü önemlidir. Emtia VİS teorik fiyatın hesaplanması diğer sözleşmelerden farklılık arz etmektedir. Emtia VİS alım satımında iklim şartları, arz talep dengesi ve stoklar ile dış ticaret rejimi önemlidir. Operasyonel olarak emtia sözleşmeleri ile diğer sözleşmelerin alım satımında farklılık yoktur.

61 Vadeli Fiyatın Hesaplanması Finansal Sözleşmelerde VF=SF+TM TM= Finans Maliyeti VF Vadeli fiyat SF Spot fiyat TM Taşıma Maliyeti Emtia Sözleşmelerinde VF=SF+TM TM = Finans Maliyeti +depo + sigorta+navlun VF Vadeli fiyat SF Spot fiyat TM Taşıma Maliyeti

62 Bu Sözleşmeleri Kimler Kullanır? Korunmacılar (Hedgers): Fon yöneticileri, üreticiler (çiftçiler), sanayiciler, portföyünde hazine bonosu, hisse senedi, döviz bulunduran bireysel yatırımcılar, ihracatçılar, ithalatçılar, vb. Yatırımcılar (Spekülatörler): Yatırım amaçlı işlem yapan herkes. Arbitrajcılar:Farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından kar elde etmek isteyenler.

63 Vadeli İşlem Sözleşmeleri Detayları

64 Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir? Gelecekte yapılacak bir alış verişin şartlarını bugünden belirleyen ve tarafları hukuki olarak bağlayan sözleşmeye vadeli işlem sözleşmesi denir. Sözleşme yapıldığı an: Dayanak varlığın teslim edilecek miktarı, Teslimat tarihi, Teslim edilecek malın kalitesi, Para ve mal takasının hangi şartlardagerçekleştirileceği Borsa tarafından belirlenir ancak fiyat, işlem yapıldığı an alıcı ve satıcı tarafından belirlenir. Vade sonunda alıcı ve satıcı yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. Bir VİS de uzun pozisyonalanyatırımcı satın alma yükümlülüğündedir. Bir VİS de kısa pozisyonalanyatırımcı satma yükümlülüğündedir.

65 Sözleşme Detayları Bir vadeli işlem sözleşmesinde aşağıdaki unsurlar bulunur: Dayanak Varlık (Kalite, standart) Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli ve Minimum Fiyat Adımı Günlük Fiyat Hareket Sınırı Vade Ayları İşlem Gün ve Saatleri Pozisyon Limiti Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Gün Sonu Uzlaşma Fiyatı Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı

66 VOB-Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti kg (1 ton) 1 kg pamuğun TL cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn.1,750 TL veya 1,755 TL) 0,005 (Minumum fiyat adımı değeri = 5 TL) Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık aylarından en yakın beş vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın %+/-10 udur. 240 TL 180 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

67 Korunma Amaçlı Bir İşlem Satım Yönünde (Pamuk) Pamuk üreticisi tarlasına Mayıs ta pamuk ekim yapacak, ürettiği ürünü ise Ekim ayında satacaktır. 100 ton mahsul elde edeceğini tahmin eden üretici, ürününü satacağı tarihte pamuk fiyatlarının düşmüş olacağından endişelenmektedir. Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Sözleşmede pozisyonun alındığı tarih Spot fiyat: 2,000 TL/kg Ekim vadeli fiyat: 1,985 TL/kg Üretici, kg 1.000kg = 100 sözleşme satar. Ekim ayı sonunda, Sözleşmenin vade tarihi Spot fiyat: 1,960 TL/kg Üretici pamuğunu spot piyasada 1,960 TL/kg dan satar. Vadeli piyasada 1 kg pamuk için (1,985-1,960)=0,025 TL kazanç elde eder. Toplam geliri 1 kg pamuk için 1,960+0,025=1,985 TL olmuş olur.

68 Korunma Amaçlı Bir İşlem Satım Yönünde (Pamuk) 2,000TL/kg Spot Pazardaki Pamuk Fiyatı Spot pazarda fiyatlar 1,960 TL/kg olmasına karsin üretici mahsulünden kg başına 1,985 TL gelir elde etmis olur. 1,985TL/kg 1,960TL/kg Pamuk Üreticisi Pamuk V.İ.S. Satar Mahsulünü Spot Pazarda 1,960 TL/kg dan Satar. Vadeli Piyasada kg Başına 0,025 TL Kazanç Sağlar. MAYIS EKİM

69 VOB-Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti kg (5 ton) 1 kg buğdayın TL cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 0,3865 TL veya 0,3870 TL). 0,0005 (Minumum fiyat adımı değeri = 2,5 TL) Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık aylarından en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın %+/-10 udur. 240 TL 180 TL Her vade ayının son iş gününden bir önceki iş günü Nakdi Uzlaşma kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı

70 Emtia Sözleşmeleri Kimler İçin? Çiftçilerimiz vadeli piyasalarda oluşan fiyatları göz önüne alarak ekim yapıp yapmamaya, doğru ürünü seçmeye ve en uygun ekim miktarının ne olacağına karar verebilecekler ve aynı zamanda daha etkin bir üretim planlaması yapabileceklerdir. Ayrıca ekilen ürüne ait sözleşmeyi önceden satarak gelir sabitlemesi gerçekleştirilebilecekler ve olumsuz fiyat hareketlerinden korunabileceklerdir. Finansal piyasalardaki fiyat hareketleriyle korelasyonu çok düşük yeni bir yatırım aracı

71 Buğday Fiyatlarının TL/Kg Çevrilmesi Minneapolis Tahıl Borsasında Buğday Fiyatı 340,25 sent/bushel, TL/$ cari 1,3405 ise; TL/Kg Buğday fiyatını nasıl bulabiliriz? 340,25/27,216=12,50 sent/kg (12,50 x 1,3405)/100 = 0,1676 TL/kg olarak buluruz. Not: Bir bushel= 27,216 kg

72 Emtia Sözleşmeleriyle Fiyat Riskinden Korunma İlkbahar aylarında bir çiftçi pamuğunu ekerken hasat zamanında pamuğunu ne kadar fiyattan satacağını ancak tahmin edebilir. Hasat ayı olan Eylül geldiğinde, o yılki hasadın durumuna ve piyasa şartlarına göre satacağı pamuğun fiyatı beklentilerinden çok aşağıda veya yukarıda olabilir. Eğer çiftçimiz ben sadece tarlamla uğraşmak ve hasat zamanına kadar pamuk fiyatlarındaki artış ve azalıştan endişe duymak istemiyorum diyorsa, VOB da sözleşme satarak kendini koruma altına alabilir. Bu sayede daha tarlaya ürününü ekmeden belirlediği fiyattan satış yapmış olacak ve pamuk fiyatlarındaki iniş çıkışlardan etkilenmeyecektir.

73 Pamuk ve Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri Pamuk ve buğday vadeli işlem sözleşmeleri ile bu ürünler bir nevi yatırım aracına dönüşmektedir. Döviz, hisse senedi alım satımı yapıldığı gibi VİS sayesinde bu ürünleri görmeden kar amaçlı alıp satmak mümkün hale gelmektedir. Yatırımcıların sadece ilgili ürünlerin fiyatını etkileyen hususları takip etmeleri yeterli olacaktır.

74 Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi

75 Altında Ayar ve Saflık Ayar, bir gram alaşımda bulunan altın miktarıyla belirlenir. Dünya külçe altın üretiminin yaklaşık %80 i mücevherat üretimi için kullanılmaktadır. Tüketici tercihleri özellikle ayar (saf altın oranı) söz konusu olduğunda farklılık göstermektedir. Avrupa Birliği pazarında en çok talep edilen altın mücevherat 14 ve 18 ayardır. İngiltere de 9 ayar, Portekiz de 19.2 karat (K) tercih edilmektedir. Türkiye de ise 14, 18 ve 22 K altın tercih edilmektedir.

76 Altın VİS Nedir? Vadeli işlem sözleşmesi (VİS, futures),ileri bir tarihte, önceden belirlenen fiyat, miktarve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni veya dövizi alma veya satma yükümlülüğügetiren sözleşmedir. Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve saflıkta altını alma veya satma yükümlülüğü veren ve bir borsada işlem gören sözleşmelerdir. Altın vadeli işlem sözleşmeleri nde fiyat, sözleşmeye konu olan miktardaki altının vadeli fiyatıdır. Yatırımcıların kar ve zararları altının vadeli fiyatının hareketleriyle oluşur. Fiyat piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenir.

77 Dünyada Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri

78 Dünyada Altın Vadeli İşlem Sözleşmelerinin İşlem Gördüğü Borsalar CBOT (Chicago Board Of Trade) NYMEX (New York Mercantile Exchange) TOCOM (Tokyo Commodity Exchange) KOFEX (Korea Futures Exchange) BM&F ( Brazilian Mercantile & Futures Exchange) NCDEX ( National Commodity & Derivatives Exchange ) DGCX (Dubai Gold Commodity Exchange 22 Kasım 2005 te açıldı.)

79 Dünyadaki Altın VİS lerinin Özellikleri Borsalar Dayanak Varlık Sözleşme Büyüklüğü Fiyatlandırma Biçimi Chicago Board of Trade 995/1000 saflıkta döküm külçe 100 troy ons $/ons Chicago Board of Trade 995/1000 saflıkta döküm külçe 33,2 troy ons 995/1000 saflıkta döküm külçe New York Merchantile Exchange 100 troy ons $/ons $/ons Korea Futures Exchange 999/1000 saflıkta altın külçe 1 Kg Won/gr Tokyo Commodity Exchange Brazilian Mercantile Exchange 999/1000 saflıkta altın külçe 999/1000 saflıkta altın külçe 1 Kg Yen/gr 250 Gr Real/gr National Commodity& Derivatives Exchange 995/1000 saflıkta dökümkülçe 1 Kg Paisa/gr * 1 troy ons : 31,1035 gr.

80 VOB-Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Özellikleri DAYANAK VARLIK SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ KOTASYON ŞEKLİ 995/1000 saflıkta külçe altın 100 gram 1 Gram altının Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir. (Örn. 72,300 veya 72,305 TL) GÜNLÜK FİYAT HAREKET SINIRI Baz fiyatın ± %10 u VADE AYLARI MİNUMUM FİYAT ADIMI Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür. 0,005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 TL dir) BAŞLANGIÇ TEMİNATI SÜRDÜRME TEMİNATI 550 TL Başlangıç teminatının %75 i (412,5 TL)

81 VOB-Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Özellikleri SON İŞLEM GÜNÜ SÖZLEŞMENİN VADESİ UZLAŞMA ŞEKLİ VADE SONU UZLAŞMA FİYATI POZİSYON LİMİTLERİ Nakdi uzlaşmanın yapılacağı her vade ayının son iş günü. Son işlem günü. Nakdi mutabakat Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem günündeki Londra da öğleden sonra yapılan altın sabitleme seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatının Merkez Bankasının saat da açıklayacağı gösterge niteliğindeki ABD Doları satış kuru kullanılarak TL/gram a çevrilmesi ile bulunan değer vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Londra da öğleden sonra altın sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat 17:00 de oluşan Dolar/ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması baz alınır. Ons ağırlık birimi 31,1035 e bölünerek grama çevrilir. Londra da oluşan fiyat veya uluslararası spot piyasalardan alınan fiyat, saf altın fiyatı olması nedeniyle, 0,995 katsayısı ile düzeltilir ve en yakın fiyat adımına yuvarlanır kontrat sabit, üzeri açık pozisyonun %10 u ile sınırlı

82 VOB-Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Özellikleri DAYANAK VARLIK SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ KOTASYON ŞEKLİ 995/1000 saflıkta külçe altın 1 ons 1 ons altının ABD Doları cinsinden değeri virgülden sonra iki basamak halinde kote edilir.(örnek: 1.150, ,10 gibi). GÜNLÜK FİYAT HAREKET SINIRI Baz fiyatın ± %10 u VADE AYLARI MİNUMUM FİYAT ADIMI Aynı anda Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık aylarından en yakın üç tanesine ait sözleşmeler işlem görür. 0,05 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 ABD Dolarıdır) BAŞLANGIÇ TEMİNATI SÜRDÜRME TEMİNATI 150 TL Başlangıç teminatının %75 i (112,5 TL)

83 VOB-Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Özellikleri SON İŞLEM GÜNÜ Nakdi uzlaşmanın yapılacağı her vade ayının son iş günü. SÖZLEŞMENİN VADESİ Son işlem günü. UZLAŞMA ŞEKLİ Nakdi mutabakat VADE SONU UZLAŞMA FİYATI Vade sonu uzlaşma fiyatı, son işlem gününde Londra da öğleden sonra yapılan altın sabitleme seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatıdır.son işlem gününde Londra'da öğleden sonra altın sabitleme seansı yapılmazsa, sabah seansında oluşan altının Dolar/ons fiyatı vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Son işlem gününde resmi tatil veya başka bir nedenle fiyat açıklanmaması halinde, uluslararası spot piyasalarda Türkiye saati ile saat 17:00 de oluşan Dolar/ons altın alış ve satış fiyatının ortalaması vade sonu uzlaşma fiyatı olarak kullanılır. Yukarıdaki yöntemlerle belirlenen vade sonu uzlaşma fiyatı 0,995 ile çarpılır ve bulunan değer en yakın fiyat adımına yuvarlanır. POZİSYON LİMİTLERİ kontrat sabit, üzeri açık pozisyonun %10 u ile sınırlı

84 London Gold Fixing Altın fiyatları ilk kez 12 Eylül 1919 saat itibariyle sabitlenmiş ve 80 yılı aşkın bir süredir tek fiyat üzerinden alım ve satım işlemlerini gerçekleştirmek için sabitlenmeye devam etmektedir. Sabitlenen referans fiyat kamuoyuna sunulmakta ve üreticiler, müşteriler, yatırımcılar ve Merkez Bankaları tarafından kullanımı sağlanmaktadır. Fiyat tespiti günde iki defa (10.30 am ve 03:00 pm Londra saati), N M Rothschild & Sons Ltd nin ofisinde, 5 üye tarafından dünyanın ticaret odaları ile bağlantı kurularak gerçekleştirilmektedir. Londra da yapılan altın sabitleme seansı dünyada yaygın olarak kullanılan bir referans fiyat olup, dolar/ons Euro/Ons ve GBP/ons olarak yayımlanmaktadır. Fiyat oluşumuna katılan üyeler Societa Generale, HSBC, Barclays Capital, Deutsche Bank ve Scotia Mocatta.

85 Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı (Örnek) Vade sonu itibariyle London Gold Fixing altını 1051,50 $/ons tan sabitlemiştir. VOB- Dolar/Ons Altın VİS Vade sonu uzlaşma fiyatı =1051,5*0,995 = 1045,25 $ TCMB Dolar satış kurunu: 1,4615 TL olarak açıklamıştır. 1 ons=31,1035 gr. (1051,50*1,4615)=1.536,77 TL/ons (1.536,77/31,1035)=49,408*0,995 =49,161 TL/gr VOB- Altın VİS Vade sonu uzlaşma fiyatı: 49,160 TL (en yakın fiyat adımına yuvarlanmış)