ANFIS VE ARMA MODELLERİ İLE ELEKTRİK ENERJİSİ YÜK TAHMİNİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ANFIS VE ARMA MODELLERİ İLE ELEKTRİK ENERJİSİ YÜK TAHMİNİ"

Transkript

1 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. J. Fac. Eg. Arch. Gaz Uv. Clt 5, No 3, 60-60, 00 Vol 5, No 3, 60-60, 00 ANFIS VE ARMA MODELLERİ İLE ELEKTRİK ENERJİSİ YÜK TAHMİNİ Özka DEMİREL, Ada KAKİLLİ ve Mehmet TEKTAŞ Elektrk Bölümü, Tekk Eğtm Fakültes, Marmara Üverstes, Göztepe/İstabul (Gelş/Receved: ; Kabul/Accepted: ) ÖZET Elektrk eerjs, saı refahı ve çağdaş br hayat sürdüreblmes ç e öeml htyaçlarda brdr. Böylese öeml br htyacı yeterl ve kaltel br şeklde tem edleblmes ç elektrk eeerjse ola taleb öcede tahm edlerek bua göre üretme yöelk yatırımları yapılması gerekr. Bu çalışmada tahmleme yötemlerde Adaptf Ağ Tabalı Bulaık Çıkarım Sstem (Adaptve Network Based Fuzzy Iferece Systems-ANFIS), Otoregresf Hareketl Ortalamalar (Autoregressve Movg Average-ARMA) tekkler le elektrk eerjs talep tahmler yapılmış ve hag yötem talep tahmde daha başarılı olduğu ortaya koulmuştur. ANFIS model ç Matlab 7.04, ARMA model ç SPSS5 paket programı kullaılmıştır. Elde edle souçlar lgl kurumları ögörüler le karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada, arası Gayr Saf Mll Hasıla (GSMH), Üretle Eerj (ÜE), Tüketle Eerj (TE), Nüfus (N) ve Kurulu Güç (KG) verler kullaılarak ANFIS ve ARMA modeller oluşturulmuştur. Elde edle model yardımıyla yıllarıa at elektrk eerjs talep tahmler elde edlmştr. ANFIS ve ARMA le bulua souçları karşılaştırmalı yorumları yapılarak öerlerde buluulmuştur. Aahtar Kelmeler: Yük Tahm, afs model, arma momodel. ELECTRIC ENERGY LOAD FORECASTING USING ANFIS AND ARMA METHODS ABSTRACT Electrcty power s oe of the eeds of people to be able to lve a cotemporary lfe ad for hs well-beg. I order for ths eed to be met, t s vtal that electrcty s produced eough ad good qualty. It s ecessary to predct the eed of electrcty beforehad, ad thereby decdg o the geerato of t. I ths study, of the predcto methods, Regresso, ANFIS, ad ARMA have bee used to assess the results obtaed ad the most successful method the predcto of electrcty demad has bee determed. Fuuzy Logc ad Neural Networks toolboxes of Matlab 7.04 for ANFIS medel ad SPSS 5 for ARMA model were used respectvely. I ths study, Gross Natoal Product, Produced Eergy, Cosumed Eergy, Populato ad İstalled Capacty data have bee used the predcto of the cosumed electrcty betwee the years ANFIS ad ARMA models have bee used ad thus the eergy demads betwee have bee predcted. The results obtaed by ANFIS ad ARMA models were compared ad some suggestos were preseted. Keywords: Load Forecastg, Afs Model, Arma Model..GİRİŞ (INTRODUCTION) Güümüzde tekoloj hızlı br şeklde gelşmekte ve bu gelşme reel karşılığı ola tekolojk ürüler sa hayatıı vazgeçlmez usuru hale gelmektedr. Tekolojk chazları tasarım, üretm ve tüketmde e öeml rolü hç şüphesz bu sstemlere hayat vere eerj oyamaktadır. Bu eerj büyük br bölümüü brçok farklı doğal kayakta üretle elektrk karşılamaktadır.

2 Ö. Demrel v.d. ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Türkye de elektrk eerjs taleb, arta üfus, şehrleşme, saayleşme, tekoloj yaygılaşması ve refah artışıa paralel olarak yükselmes sürdürmektedr. Türkye de elektrk eerjs tüketm, geçe 40 yılda, yıllık ortalama %0 luk br hızla büyümüştür. Bu artış hızı so 0 yılda % 8,5 düzeye gerlemştr. Azala artış hızıa rağme taleb tüketmde doyuma ulaşılıcaya kadar daha uzu br süre yüksek oralarda artmaya devam etmes beklemektedr. Yapıla tahm hesaplamalarıda bu durum et br şeklde görülmektedr []. Elektrk eerjs üretm, letm ve dagıtımı le yükümlü bulua kuruluşları amacı, üretle eerj tüketclere ucuz ve kaltel olarak suulmasıdır. Tüketclere ekoomk, güvelr ve kaltel elektrk eerjs suablmek ç mevcut ola elektrk eerj sstemler gelecektek elektrk eerjs htyacıı ve puat yükü karşılayablecek şeklde büyütülmes gerekmektedr. Talep değşm takp edlp bu talebe karşılık gelecek arzı oluşturulması ve eerj darboğazlarıı yaşamaması ç üretm, letm ve dağıtım sstemler düzel olarak plalamalarıı yapılması gerekmektedr. Bu plalamalar yapılırke de e öeml safhayı eerj talep tahmler oluşturmaktadır. Bu çalışmada talep tahm modellerde ARMA ve ANFIS model celemş ve lerye yöelk projeksyolar belrlemştr.. TALEP TAHMİNİN MODELLERİ (MODELS OF DEMAND PREDICTION).. ARMA Modeller (ARMA Models) ARMA modeller AR, MA, ARMA, ARIMA olmak üzere dört modelde oluşmaktadır. Bu modeller sırasıyla aşağıda alatılmıştır.... AR(p) Modeller (AR(p) Models) AR(p) modelde Yt değer, ser p döem geçmş değerler ağırlıklı toplamıı ve rassal hata term doğrusal foksyoudur. AR(p) modeller geel olarak aşağıdak gb gösterlr. Yt =Φ Y t +Φ Y t Φ p Y t p +δ + a t () Burada Y t-,y t-,...,y t-p geçmş gözlem değerler, Ф, Ф,...Ф p geçmş gözlem değerler ç katsayılar, δ sabt br değer ve a t de hata term fade etmektedr []...3. MA(q) Modeller (MA(q) Models) MA(q) modelde Y t değer, ser gerye doğru q döem geçmş hata termler ve ortalamasıı doğrusal foksyoudur. MA(q) modeller geel olarak aşağıdak gb gösterlr. Burada a t,a t-,a t-,,a t-q hata termler, θ,θ,,θ q hata termler le lgl katsayıları, µ sürec ortalaması ola br sabt göstermektedr [3]...4. ARMA(p,q) Modeller (ARMA(p,q) Models) ARMA modeller e geel durağa stokastk süreç modeller olup, geçmş gözlemler ve geçmş hata termler doğrusal br foksyodur. ARMA(p,q) modeller geel olarak aşağıdak gb gösterleblr. Y t =Φ Y t +Φ Y t +...+Φ p Y t p +δ+a t +θ a t θ a t... θ q a t q (3) Deklem 3 de, Y t-,y t-,..,y t-p geçmş gözlem değerler, Ф, Ф,.. Ф p geçmş gözlem değerler ç katsayıları, δ br sabt değer, a t,a t-, a t-,,a t-q hata termler ve θ, θ,, θ q hata termler le lgl katsayıları temsl etmektedr...5. ARIMA(p,d,q) Modeller (ARIMA(p,d,q) Models) Zama sers durağa olduğu durumlarda, ya sürec ortalamasıı, varyasıı ve kovaryasıı zamaa bağlı olarak değşmedğ durumlarda ARMA(p,q) veya ARMA(p,q) ı özel hal ola AR(p) veya MA(q) modellerde uygu olaı kullaılablr. Acak gerçekte zama serler ortalama ve varyasıda zamaa bağlı olarak br değşm olmaktadır. Bu durum durağa olmaya durum olarak adladırılır. Bu tp zama serler durağa hale döüştürüldüğüde yukarıda bahsedle ARMA(p,q) modeller tahm ç kullaılablr. Zama sers durağalaştırılması se fark almak suretyle yapılır. Zama sers doğrusal br tred var se brc fark sers durağa olur. Eğer zama sers eğrsel br tred var se farkları tekrar farkı alıarak kc farklar sers durağa olur. Bu durumda model, ARIMA(p,d,q) olarak fade edlr. Burada d ser durağalaştırma (fark alma) parametresdr [3]... ANFIS Model (ANFIS Model) Adaptf Ağ Tabalı Bulaık Çıkarım Sstem (Adaptve-Network Based Fuzzy Iferece Systems- ANFIS), yapay sr ağlarıı paralel hesaplayablme ve öğreme kablyet le bulaık matığı çıkarım özellğ kullaa melez br yapay zeka yötemdr. Jag [] tarafıda 993 yılıda gelştrlmş ola ANFIS model sugeo tp bulaık çıkarım sstem ve Melez öğreme (Hybrd learg) algorttmasıı kullaır. Adaptf (uyumlu) ağlar, doğruda bağlamış düğümlerde oluşur. Her br düğüm, br şlem brm temsl eder. Düğümler arasıdak bağlatılar, aralarıdak değer tam olarak bell olmaya br lgy (ağırlığı) gösterr. Düğümler heps veya br kısmı adaptf yapıda olablr. Adaptasyo, bu düğümler Y t =µ+a t θ a t θ a t... θ q a t q () 60 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3, 00

3 ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Ö. Demrel v.d. çıkışlarıı değşeblr parametrelerle belrlemes suretyle oluşturulur. Öğreme kuralları, değşeblr parametreler, ağı tamamıı çıkışı le hedef değer arasıdak farkı, ya hatayı mmum yapacak şeklde asıl değştrlmes gerektğ belrler. Gradet vektörü, zcr kuralıı ardışık şlemleryle türetlr. Adaptf ağlar, sstem taımlama ç kullaılır. Verle grş-çıkış ver setleryle taımlaa blmeye sstem, e uygu ağ yapısı ve parametre setleryle e y şeklde modellemesde kullaılır. Adaptf ağlardak temel öğreme kuralı, e dk ş (steepest descet) yötemdr [4]. ANFIS, ele alıa problem ç oluşturula yapıya göre olası tüm kuralları atayablmekte veya kuralları verler yardımıyla uzma tarafıda atamasıa mka vermektedr. ANFIS kural oluşturablmes veya kural oluşturulmasıa mka sağlaması uzma görüşlerde faydalaması alamıa gelmektedr. Bu edele brçok tahm problemde yapay sr ağlarıa uzma görüşlerde faydalama mkaı taıdığı ç ortalama hata kareler (MSE) krtere göre daha y souçlar elde edlmes mümkü kılmaktadır. ANFIS model temel akış dyagramı Şekl de verlmştr. Şekl dek gb k grşl br çıkışlı ve kurallı Sugeo tp br ANFIS yapısıda 5 adet katma vardır. Ayı katmadak düğüm foksyoları özdeş olup, aşağıdak gb taımlamaktadır..katma: Bulaıklaştırma katmaı olarak adladırılır. Grş değerler bulaık kümelere ayırmada Jag ı ANFIS model, üyelk foksyou şekl olarak Gauss aktvasyo foksyouu kullamaktadır. Burada, her br düğümü çıkışı, grş değerlere ve kullaıla üyelk foksyoua bağlı ola üyelk derecelerde oluşmaktadır. Bu katmadak her düğümü, br kare düğümdür. Düğümü çıkışı, Deklem(4) de verle üyelk foksyoudur. O = μa (x) =,.. (4) Şekl. ANFIS Model Temel Akış Dyagramı (Flowchart of ANFIS Model) Şekl. İk Grşl Br Çıkışlı ve Kurallı Sugeo Tp Br ANFIS Yapısı (Archtecture of Ruled SugeoType A ANFIS wth Two Iputs Oe Output) Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3,

4 Ö. Demrel v.d. ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Burada x, düğümü grş değşke; A, bu düğümü temsl ettğ bulaık kümey gösterr. μa (x) geellkle maksmumu ve mmumu 0 ola br Gauss eğrs şeklde seçlr. Şekl 3 de bu üyelk foksyouu şekl ve parametre taımları gösterlmştr. Şekl 3. Gauss Eğrs Tp Üyelk Foksyou ve Parametre Taımları (Gauss Curve Type Membershp Fucto ad Parameter Defato) Bua göre, a, b, c parametreler alacağı değere bağlı olarak, düğüm çıkışları, μ A (x) ve μ B (y), aşağıda verle fadelerde bre göre hesaplaablr [4]. μ A ( x) = (5) b x c + a μ B ( y) = (6) b y c + a Bu parametreler değştğde, Gauss eğrs foksyou da bu değşme uygu olarak değşr. Bu da, A sözel etketl küme üyelk foksyolarıı çeştl formlarda olması demektr. Gerçekte, bu katmadak düğüm foksyoları ç aday foksyolar türev alıable foksyolardır. Bu katmadak parametreler öcül parametreler olarak smledrlr [5]..Katma: Kural katmaıdır. Bu katmadak her br düğüm, Sugeo bulaık matık çıkarım ssteme göre oluşturula kuralları ve sayısıı fade etmektedr. Her br kural düğümüü çıkısı µ,. katmada gele üyelk dereceler çarpımı olmaktadır. Her düğüm çıkışı, br kuralı ateşleme sevyes gösterr. µ değerler elde edlş se, (j=,) ve (=,.,) olmak üzere, aşağıdak gb elde edlr. SEE = = = = ε ( x y ) (0) Model performasıı ölçümü ç kullaıla kc br ölçüt, () o lu eştlkte verlmştr. Hata, toplam karesel hataı ortalaması alıarak hesaplaır. (Mea Squared Error, MSE). ω = μ ( x) * μ ( y), =, (7) A B 3.Katma: Normalzasyo katmaıdır. Bu katmadak her br düğüm, kural katmaıda gele tüm düğümler grş değer olarak kabul etmekte ve her br kuralı ormalleştrlmş değer hesaplamaktadır. Bu katmaı çıkışları, ormalze edlmş ateşleme sevyes olarak adladırılır. Ya, bu katmadak her br düğüm, N etketl br sabt düğümdür.. düğüm,. kuralı ateşleme sevyes, bütü kuralları ateşleme sevyeler toplamıa oralayarak (8) olu eştlğe görehesaplar. ϖ = ω ω + ω, =, (8) 4.Katma: Berraklaştırma katmaıdır. Berraklaştırma katmaıdak her br düğümde verle br kuralı ağırlıkladırılmış souç değerler hesaplamaktadır. Bu katmadak parametreler, souç parametreler olarak smledrlr. Bu katmadak her düğümü, br kare düğümdür. Düğüm çıkışı, Deklem (9) fades le verle çıkış üyelk foksyoudur. 4 ο = ϖ f = ω ( p x + q y + r ) (9) 5.Katma: Toplam katmaıdır. Bu katmada sadece br düğüm vardır ve Σ le etketlemştr. Burada, 4. katmadak her br düğümü çıkış değer toplaarak souçta, ANFIS sstem gerçek değer elde edlr. Souç olarak, ANFIS yapısı foksyoel olarak, Sugeo tp br FIS yapısıı ayısıdır..3. Model Performası (Model Performace) Br modelleme şlem başarısı (performası), gelştrle model temsl ettğ gerçek sstem belrl br grş şarete karşılık ürettğ çıkış le model ayı grşe karşılık ürettğ çıkış arasıdak farkı (hata) esas alıdığı çeştl taımlamalara göre belrlemektedr [5]. Bua göre, model performasıı ölçümü ç kullaıla ölçülerde brcs, gerçek sstem çıkışı le model çıkışı arasıdak farkı kareler toplamıdır (Sum Squared Error, SSE) ve Deklem(0) da faydalaılarak hesaplaablr. MSE = = = = ε ( x y ) () Model performasıı ölçümü ç kullaıla üçücü br ölçü, () eştlğ le verle ortalama karesel hataı kareköküü alıması suretyle bulua hatadır. 604 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3, 00

5 ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Ö. Demrel v.d. RMSE = = ( x y ) ε () = Model performasıı ölçümü ç kullaıla dördücü ölçü se (3) eştlğ le verle mutlak yüzde hata (Mea Absolute Error-MAE) dır. MAE = = (3) x y Model performasıı ölçümü ç kullaıla beşc ölçü, belrlee ortalama mutlak yüzde hata olup (Mea Absolute Percetage Error-MAPE) Deklem(4) de verlmştr. x y MAPE = *00% (4) = x Bu eştlklerde, ayrık ver deks, hata ölçümü ç kullaıla ayrık çıkış verler sayısıı, x sstem gerçek çıkış vers, y sstem model çıkışıı, ε hatayı temsl etmektedr. Model parametreler optmzasyou ç geellkle yukarıdak eştlklerle verle hata taımlarıda brs kullaılır. Model parametreler tahm, kullaıla hata ölçüsüü e aza drlmes esas ala algortmalarla yapılır [5]. 3. ARMA VE ANFİS MODEL UYGULAMALARI (Aplcato of ARMA ad ANFIS Models) 3.. ARMA Model Uygulaması (Aplcato of ARMA Model) ARMA modeller belrlemes, lglele ser otokorelasyo ve kısm otokorelasyo foksyoları Şekl 4. Tüketle Eerj Yıllara Göre Değşm (Varato of Cosumed Eergy By Years) yardımı le gerçekleştrlr yılları arasıdak verler kullaılarak, uygu modeller araştırılmıştır. Belrlee modeller le yıllarıa at tüketm değerler tahm edlmştr. 006 ve 007 yılları ç bulua tahm değerler, bu yıllara at gerçek değerlerle karşılaştırılmıştır. Model bulma aşamasıda tüketle eerj yıllara göre değşm göstere grafk Şekl 4 de de görüldüğü gb arta br eğlm göstermektedr. Tüketle eerj yıllara göre değşm arta br eğlm gösterdğ ç model aşağıda gösterle otokorelasyo ve kısm otokorolesyo foksyo grafklere göre k kez farkı alımıştır. Korelasyo foksyo grafkler Şekl 5 ve Şekl 6 da verlmştr. İk kez fark alıdığıda sermz model belrleme aşamasıda aşağıdak grafklerde görüldüğü gb durağa hale gelmştr. Şekl 5. Otokorelasyo ve Kısm Otokorolesyo Foksyo Grafkler (Fucto Graphcs of Autocorelato ad Partcal Autocorelato) Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3,

6 Ö. Demrel v.d. ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Şekl 6. İk Kez Farkı Alıa Model Otokorelasyo ve Kısm Otokorolesyo Foksyo Grafkler (Fucto Graphcs of Twce Elmated Model of Autocorelato ad Partcal Autocorelato) Yukardak grafkler celedğde otokorelasyo katsayılarıda sadece brc derece otokorelasyo katsayısıı güve sıırları dışıa çıktığı görülmektedr. Ayrıca kc derece otokorelasyo katsayısıda cdd br düşüş görülmektedr. Kısm otokorelasyo katsayıları celedğde üstel br azalma görülmekte ve brc derece kısm otokorelasyo katsayısıda kc derecede kısmı otokorelasyo katsayısıa geçşte br azalma görülmektedr. Bu durumda aday modelmz brc derecede hareketl ortalama model MA() seçlr. Bu duruma göre modelmz ARIMA(0,,) olarak alımış ve SPSS ortamıda bu model oluşturulmuştur. Bua göre elde edle artık aalz grafğ aşagıdak Şekl 7 de görüldüğü gb elde edlmştr döeme at gerçek değerler le zama serlerde ARIMA(0,,) modelde elde edle tahm değerler Şekl 8 de verlmştr. 3.. ANFIS Model Uygulaması (Applcato ANFIS Model) Bu çalışmada kullaıla dört grş ve br çıkışta oluşa ANFIS model sugeo tp bulaık çıkarım sstem ve melez öğreme (hybrd learg) algorttmasıı kullaır. Her br grş üyelk foksyoları taımlaarak bulaıklaştırılır. Grş değşkeler kümes ç üyelk foksyou ver karakterstğe bağlı olarak gauss olarak alımıştır. Bu bulaık grşler sr ağlarıı grşler olarak alıır ve ağı farklı katmalarıdak trasfer foksyoları le şleme tab tutularak bulaık çıkışlar elde edlr. Bu bulaık çıkışlar leer üyelk foksyolarıa sahptr. Ya, bu bulaık çıkışlar berraklaştırılarak tek br çıkış elde edlr. Bu çalışmadak grş değşkeler GSMH, Nüfus, Üretle Eerj, Kurulu Güç, çıkış se Tüketle Eerj olarak belrlemştr. Çalışmamızdak modelde 970- Souç olarak ARMA modellerde elde edle tüketle eerj döeme at tahmlerdek hatalar hesaplamış ve Tablo de verlmştr Tablo. ARMA Modellerde Elde Edle Tüketle Eerj Döeme At Tahmler (Predcted Cosumed Eergy of ARMA Models Terms) Net Tüketm GWh ARMA Yıl Gerçek Tahm RMSE MAE MAPE , , , 453, , , ,7 8, ,6 5,35 Şekl 7. ARIMA(0,,) Model Artık Aalz Grafğ (ARIMA(0,,) Model of Remag Aalyss Graphc) 606 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3, 00

7 ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Ö. Demrel v.d. edlmştr. 8 yıllık ver ç ANFIS modele at eğtm grafğ Şekl de, test grafğ se Şekl 3 de verlmştr. Farklı terasyo sayıları deeerek e uygu terasyo sayısı 6 olarak bulumuş ve Şekl 4 de terasyo Şekl Döeme At Gerçek Değerler le ARIMA Modelde Elde Edle Tahm Değerler (Real Values ad Predcted ARIMA Model Values Terms) 007 yılları arası verler kullaılmış olup bu verler yılları arasıdakler eğtm, yılları arasıdakler test ve yılları arasıdakler doğrulama ve so olarak yılları da tahm edlmştr. Şekl 0. Çıkışı Eğtlmes (Trag of Output) E küçük kareler yötem ve ger yayılmalı gradet descet (e dk ş) yötem brleşm ola br melez ağ yardımıyla öğreme şlem gerçekleştrlmş ve bu şleme tahmleme hatası mmze edlceye kadar devam edlmştr. Geellkle test ç verler %5, %0 veya %0 s kullaılırke bzm çalışmamızda se mevcut ver %50 s test ç seçlerek kurduğumuz ANFIS model güvelrlğ ve üstülüğü ortaya koulmuştur. Bu model mmars Şekl 9 da görüldüğü gbdr yılları arası GSMH, Nüfus, Üretle Eerj, Kurulu Güç ve Tüketle Eerj verler ANFIS ortamıda şlemesde sora elde edle grafkler ve deklemler aşağıda sırasıyla verlmştr. Şekl 0 da verle çıkışı eğtlmes soucu doğrusal eğr deklem; A=(0,98)T+(-,e+00) ve R değer olarak elde edlmştr. Şekl de se çıkışı test edlmes soucu doğrusal eğr deklem; A=(0,99)T+(-,8e+00) olarak elde Şekl. Çıkışı Test Edlmes (Testg of Output) Şekl 9. ANFIS Model Mmars (Arttecture of ANFIS Model) Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3,

8 Ö. Demrel v.d. ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Şekl. Osekz Yıllık Ver İç Eğtm Grafğ (Trag Grapchc For 8 Years Datas) Şekl 3. Osekz Yıllık Ver İç Test Grafğ (Testg Grapchc For 8 Years Datas) sayısıa göre hataı değşm grafğ verlmştr. ANFIS modelde kullaıla gaussmf üyelk foksyouu eğtmede öcek ve sorak grafkler aşağıda verlmştr. AND DISCUSSION) Modellerde elde edle souçlara ve verlere bakıldığıda tüketle eerj mktarıı tahmde ANFIS br tahm aracı olarak kullaılablrlğ Şekl 5 eğtmde öcek grş değerler, Şekl 6 eğtmde sorak grş değerler göstermektedr. ANFIS modelde elde edle döeme at projeksyodak hatalar hesaplamış ve Tablo de verlmştr. 4. SONUÇLAR ve YORUMLAR (CONCLUSIONS Şekl 5. Gaussmf Üyelk Foksyouu Eğtmede Öcek Grş Değer (Gaussmf Membershp Fucto Iput Value Before Trag) Şekl 4. Hataı İterasyo Sayısıa Göre Değşm (Eror Chagg Versus Iterato Numbers) Şekl 6. Gaussmf Üyelk Foksyouu Eğtmede Sorak Grş Değer (Gaussmf Membershp Fucto Iput Value After Trag) 608 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3, 00

9 ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm Ö. Demrel v.d. ve oldukça y br souç verdğ göstermektedr. ANFIS ve ARMA moddellerde dört bağımsız br bağımlı değşke kullaılmıştır. Hatalara bakıldığıda e y soucu ANFIS verdğ görülmüştür yılları ç tüketle eerj tahm değerler ANFIS ve ARMA modeller le elde edlmş olup Tablo 3 de verlmştr [6]. Tablo. ANFIS Modelde Elde Edle, Döeme At Projeksyo (Projecto of Terms from ANFIS Model) Net Tüketm GWh ANFIS Yıl Gerçek Tahm RMSE MAE MAPE , , , 55857, , , ,9 709,6 709,5 0,474 Tablo 3. ANFIS ve ARMA Yötemleryle Yılları İç Tüketle Eerj Tahm Değerler (Predcted Cosumed Eergy of Terms From ANFIS ad ARMA Methods) Net Tüketm GWh Tahmler Yıl Gerçek ANFIS ARMA , , , , 55857,0 453, yılları ç Tüketle eerj tahmde RMSE, MAE ve MAPE hatalarıı değerler ANFIS ve ARMA yötemler ç hesaplamış ve Tablo 4 de verlmştr. Tablo 4. ANFIS ve ARMA Yötemler RMSE, MAE ve MAPE Hata Değerler (RMSE, MAE ad MAPE Error Values of ANFIS Ad ARMA Methods) Tahm Hataları Tahm Hataları ANFIS ARMA RMSE 709,6 8,46 MAPE 0,474 5,35 MAE 709, ,65 Gerek Tablo 3 de yılları ç yapıla test amaçlı tahmler, gerekse Tablo 4 de projeksyolar ç yapıla hatalar celedğde ANFIS model ARMA modele göre çok daha y souç verdğ görülmektede. Bu souç ANFIS modeldek Şekl 0 dak R= değer doğrulaya ve ANFIS öğreme kablyet adaptf olmasıı farkıı ortaya koymaktadır. Tablo 5 de verle değerlere bakıldığıda ARMA modele göre plalama yapıldığıda taleb karşılayacak üretm gerçekleştrlemeyeceğ, yeterl ve kaltel br arzı mümkü olmayacağı ve zorulu olarak elektrk kestler olacağı görülmektedr. Bu durum hem saayde ş potasyel tam olarak kullaılamamasıa hem de hae halkı kullaıcıları ç yaşam kaltes olumsuz yöde bozulmasıa ede olur. Acak ye Tablo 3 e göre ANFIS model souçlarıa göre yapılacak ola plalamalarda söz kousu olumsuzluklarda mmum orada etkleleceğ ve bu orada da doğru br plalamaı gerçekleştrlmş olacagı görülmektedr. Tablo 5. ANFIS ve ARMA Yötemler le Net Tüketm Tahm (Pure Cosume Predcto Of Terms From ANFIS ARMA Methods) Net Tüketm GWh Tahmler Yıl Gerçek ANFIS ARMA , , , , 55857,0 453, ,0 599, , , , ,7 TEİAŞ tarafıda Kasım 004 te DPT Müsteşarlığıca hazırlaa pla hedefler kapsamıdak makroekoomk ve sosyal verler kullaılarak MAED modelyle elektrk eerjs talep projeksyou yapılmıştır. Tablo 6 celedğde MAED modelde elde edlmş souçlarla bu çalışmada ANFIS ve ARMA modellerde elde edle souçlar arasıda küçük farklar bulumaktadır. Bu fark yapıla çalışmalarda kullaıla değşkeler çeştllğ ve kabuller farklılığıda kayaklamaktadır [6]. Tablo 6. ANFIS ve ARMA Modellerde Elde Edle Tahmler ve TEİAŞ MAED İle Yaptığı Tahmler (Comperaso of ANFIS, ARMA Projecto Ad TEİAŞ Projecto) Net Tüketm GWh TAHMİNLER Yıl GERÇEK ANFIS ARMA MAED , , ,5 * , 55857,0 453,8 * ,0 599,5 * , ,4 * , ,7 *085 *MAED modele at souçlar TEİAŞ-APK Dare Başkalığıda alımıştır [7]. Souç olarak eerj sstemler plalamasıda lk ve e öeml aşamalarıda br yük tahmdr. Bu bağlamda çalışmamızı souç verler celedğde ANFIS modelde alıa tahmlere göre yapılacak ola sstem plalamasıı e ekoomk ve e doğruru terch olacağı görülmektedr [6]. TEŞEKKÜR (ACKNOWLEDGEMENT) Bu çalışma, Marmara Üverstes Fe Blmler Esttüsüde tamamlaa Yüksek Lsas Tezde üretlmştr. Yazarlar Feblmler Esttüsü le Elektrk Eğtm ABD yöetcs ve çalışalarıa teşekkürü borç blrler. Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3,

10 Ö. Demrel v.d. ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm KAYNAKLAR (REFERENCES). Güeğ, O. O., Elektrk Eerjsde Ye Döem, DPT Plalama Dergs, Özel Sayı, Akara, Türkye, 00.. Jag, J.S.R., "ANFIS Adaptve-Network-Based Fuzzy Iferece Systems," Ma, Ad Cyberetcs, Vol. 3, No. 3, May, Hamzaçeb, C., Kutay, F., Yapay Sr Ağları İle Türkye Elektrk Eerjs Tüketm 00 Yılıa Kadar Tahm, Mühedslk Mmarlık Fakültes Dergs, Edüstr Mühedslğ Bölümü, Gaz Üverstes, Akara, 7-33, Jag, J.S.R., Su, C.T. ad Mzuta, E., Neuro- Fuzzy ad Soft Computg A Computatoal Approach to Learg ad Mache Itellgece, Pretce Hall, New Jersey, USA, Taş, Ü., Fzyolojk Sstemler Yapay Zekâ Tekkler Kullaılarak Modellemes Ve Kotrolü İç Eğtm Amaçlı Br Smülatör Tasarımı, Doktora Tez, Marmara Üverstes Fe Blmler Esttüsü, İstabul, Türkye, 0-3, Demrel, Ö., ANFIS ve ARMA Modeller İle Elektrk Eerjs Yük Tahm, Yüksek Lsas Tez, Marmara Üverstes, Fe Blmler Esttüsü, İstabul, Türkye, Türkye Elektrk İletm Aom Şrket Resm teret stes, Türkye Elektrk Üretm-İletm İstatstkler, ( ). 60 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Der. Clt 5, No 3, 00

TALEP TAHMİNLERİ. Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ

TALEP TAHMİNLERİ. Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ TALEP TAHMİNLERİ Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ Yöetm e temel foksyolarıda br ola plalama, e kaba taımıyla, şletme geleceğe yöelk alıa kararları br bleşkesdr. Geleceğe yöelk alıa kararları başarısı yöetcler yaptıkları

Detaylı

Tanımlayıcı İstatistikler

Tanımlayıcı İstatistikler Taımlayıcı İstatstkler Br veya brde azla dağılışı karşılaştırmak ç kullaıla ve ayrıca örek verlerde hareket le rekas dağılışlarıı sayısal olarak özetleye değerlere taımlayıcı statstkler der. Aalzlerde

Detaylı

TRAFİK SİMÜLASYON TEKNİKLERİ

TRAFİK SİMÜLASYON TEKNİKLERİ TRAFİK SİMÜLASYON TEKNİKLERİ 2. HAFTA Doç. Dr. Haka GÜLER (2015-2016) 1. TRAFİK AKIM PARAMETRELERİ Üç öeml rafk akım parameres vardır: Hacm veya akım oraı, Hız, Yoğuluk. 2. KESİNTİSİZ AKIM HACİM E AKIM

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Pel İYİ GENETİK ALGORİTMA UYGULANARAK VE BİLGİ KRİTERLERİ KULLANILARAK ÇOKLU REGRESYONDA MODEL SEÇİMİ İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 006

Detaylı

2 Mayıs 1995. ELEKTRONİK DEVRELERİ I Kontrol ve Bilgisayar Bölümü Yıl içi Sınavı Not: Not ve kitap kullanılabilir. Süre İKİ saattir. Soru 1.

2 Mayıs 1995. ELEKTRONİK DEVRELERİ I Kontrol ve Bilgisayar Bölümü Yıl içi Sınavı Not: Not ve kitap kullanılabilir. Süre İKİ saattir. Soru 1. ELEKONİK DEELEİ I Kntrl ve Blgsayar Bölümü Yıl ç Sınavı Nt: Nt ve ktap kullanılablr. Süre İKİ saattr. Sru.- r 00k 5k 5k 00Ω 5 6 k8 k6 7 k 8 y k5 0kΩ Mayıs 995 Şekl. Şekl-. de kullanılan tranzstrlar çn

Detaylı

Milli Gelir Büyümesinin Perde Arkası

Milli Gelir Büyümesinin Perde Arkası 2007 NİSAN EKONOMİ Milli Gelir Büyümesinin Perde Arkası Türkiye ekonomisi dünyadaki konjonktürel büyüme eğilimine paralel gelişme evresini 20 çeyrektir aralıksız devam ettiriyor. Ekonominin 2006 da yüzde

Detaylı

1. YAPISAL KIRILMA TESTLERİ

1. YAPISAL KIRILMA TESTLERİ 1. YAPISAL KIRILMA TESTLERİ Yapısal kırılmanın araştırılması için CUSUM, CUSUMSquare ve CHOW testleri bize gerekli bilgileri sağlayabilmektedir. 1.1. CUSUM Testi (Cumulative Sum of the recursive residuals

Detaylı

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com Giriş Yönetim alanında yaşanan değişim, süreç yönetimi anlayışını ön plana çıkarmıştır. Süreç yönetimi; insan ve madde kaynaklarını

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet

B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet B02.8 Bölüm Değerlendirmeleri ve Özet 57 Yrd. Doç. Dr. Yakup EMÜL, Bilgisayar Programlama Ders Notları (B02) Şimdiye kadar C programlama dilinin, verileri ekrana yazdırma, kullanıcıdan verileri alma, işlemler

Detaylı

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 1 BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 Belli bir özelliğe yönelik yapılandırılmış gözlemlerle elde edilen ölçme sonuçları üzerinde bir çok istatistiksel işlem yapılabilmektedir. Bu işlemlerin bir kısmı

Detaylı

GRİ MARKOV KESTİRİM MODELİ KULLANILARAK DÖVİZ KURU TAHMİNİ

GRİ MARKOV KESTİRİM MODELİ KULLANILARAK DÖVİZ KURU TAHMİNİ Joural of Ecoomcs, Face ad Accoutg (JEFA), ISSN: 48-6697 Year: 4 Volume: Issue: 3 CURRENCY EXCHANGE RATE ESTIMATION USING THE GREY MARKOV PREDICTION MODEL Omer Oala¹ ¹Marmara Uversty. omeroala@marmara.edu.tr

Detaylı

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR Bu rapor Ankara Emeklilik A.Ş Gelir Amaçlı Uluslararası Borçlanma Araçları Emeklilik Yatırım

Detaylı

Araştırma Notu 15/177

Araştırma Notu 15/177 Araştırma Notu 15/177 02 Mart 2015 YOKSUL İLE ZENGİN ARASINDAKİ ENFLASYON FARKI REKOR SEVİYEDE Seyfettin Gürsel *, Ayşenur Acar ** Yönetici özeti Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan enflasyon

Detaylı

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi özcan DEMİREL 1750 Üniversiteler Yasası nın 2. maddesinde üniversiteler, fakülte, bölüm, kürsü ve benzeri kuruluşlarla hizmet birimlerinden oluşan özerkliğe ve kamu

Detaylı

KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ

KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ KÜRESEL GELİŞMELER IŞIĞI ALTINDA TÜRKİYE VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EKONOMİSİ VE SERMAYE PİYASALARI PANELİ 12 NİSAN 2013-KKTC DR. VAHDETTIN ERTAŞ SERMAYE PIYASASI KURULU BAŞKANI KONUŞMA METNİ Sayın

Detaylı

POMPA ve KOMPRESÖRLER

POMPA ve KOMPRESÖRLER POMPA ve KOMPRESÖRLER Hazırlayan Tolga TAYLAN 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi POMPA ve KOMPRESÖRLER SITCNo :742,743 ArmonizeNo :8413,8414 TÜRKİYE DE ÜRETİM

Detaylı

JET MOTORLARININ YARI-DĐNAMĐK BENZETĐŞĐMĐ ve UÇUŞ ŞARTLARINA UYGULANMASI

JET MOTORLARININ YARI-DĐNAMĐK BENZETĐŞĐMĐ ve UÇUŞ ŞARTLARINA UYGULANMASI makale JET MOTORLARININ YARI-DĐNAMĐK BENZETĐŞĐMĐ ve UÇUŞ ŞARTLARINA UYGULANMASI Bekir NARĐN *, Yalçın A. GÖĞÜŞ ** * Y.Müh., TÜBĐTAK-SAGE ** Prof. Dr., Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Havacılık ve Uzay Mühendisliği

Detaylı

ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. / ECYAP [] 14.06.2014 15:46:12

ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. / ECYAP [] 14.06.2014 15:46:12 ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş. / ECYAP [] 14.06.2014 15:46:12 Ortaklığın Adresi : Büyükdere Cad. Alikaya Sok. No: 5 Levent, Şişli-İstanbul Telefon ve Faks Numarası : Tel : 0212 317 94

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM

YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM Enerjinin Önemi Enerji, Dünyamızın en önemli ihtiyaçlarından biridir. Türkiye nin son otuz yılda enerji talebi yıllık ortalama %8 artış göstermiştir.ülkemiz elektrik enerjisinin

Detaylı

BURSA DAKİ ENBÜYÜK 250 FİRMAYA FİNANSAL ANALİZ AÇISINDAN BAKIŞ (2005) Prof.Dr.İbrahim Lazol

BURSA DAKİ ENBÜYÜK 250 FİRMAYA FİNANSAL ANALİZ AÇISINDAN BAKIŞ (2005) Prof.Dr.İbrahim Lazol BURSA DAKİ ENBÜYÜK 250 FİRMAYA FİNANSAL ANALİZ AÇISINDAN BAKIŞ (2005) Prof.Dr.İbrahim Lazol 1. Giriş Bu yazıda, Bursa daki (ciro açısından) en büyük 250 firmanın finansal profilini ortaya koymak amacındayız.

Detaylı

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012. Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012. Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, 2012 Hazırlayanlar Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi Laura D. Tyson, Kaliforniya Berkeley Üniversitesi Saadia Zahidi, Dünya Ekonomik Forumu Raporun

Detaylı

MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ YABANCI DĠL VE TÜRKÇE HAZIRLIK SINIFLARI EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM ve SINAV YÖNERGESĠ Senato: 13 Ekim 2009 / 274-11

MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ YABANCI DĠL VE TÜRKÇE HAZIRLIK SINIFLARI EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM ve SINAV YÖNERGESĠ Senato: 13 Ekim 2009 / 274-11 MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ YABANCI DĠL VE TÜRKÇE HAZIRLIK SINIFLARI EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM ve SINAV YÖNERGESĠ Senato: 13 Ekim 2009 / 274-11 Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönergenin amacı, Marmara Üniversitesi Yabancı

Detaylı

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU 2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU I- 2008 Mali Yılı Bütçe Sonuçları: Mali Disiplin Sağlandı mı? Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2008 mali yılı geçici bütçe uygulama sonuçlarına

Detaylı

ENFLASYON ORANLARI 03.07.2014

ENFLASYON ORANLARI 03.07.2014 ENFLASYON ORANLARI 03.07.2014 TÜFE Mayıs ayında aylık %0,31 yükselişle ile ortalama piyasa beklentisinin (-%0,10) bir miktar üzerinde geldi. Yıllık olarak ise 12 aylık TÜFE %9,16 olarak gerçekleşti (Beklenti:

Detaylı

DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER

DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER DÜNYA KROM VE FERROKROM PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER Dünyada üretilen krom cevherinin % 90 ının metalurji sanayinde ferrokrom üretiminde, üretilen ferrokromun da yaklaşık % 90 ının paslanmaz çelik sektöründe

Detaylı

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Şubat 2014, No: 85

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Şubat 2014, No: 85 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Şubat 2014, No: 85 i Bu sayıda; 2013 Cari Açık Verileri; 2013 Aralık Sanayi Üretimi; 2014 Ocak İşsizlik Ödemesi; S&P Görünüm Değişikliği kararı değerlendirilmiştir.

Detaylı

Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü

Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü Mardin Piyasasında Tüketime Sunulan Bulgurların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Türk Standartlarına Uygunluklarının İstatistikî Kontrolü - doi: 10.17932/ IAU.IAUD.m.13091352.2015.7/26.15-21 Şerzan ASLAN 1

Detaylı

-Bursa nın ciroları itibariyle büyük firmalarını belirlemek amacıyla düzenlenen bu çalışma onikinci kez gerçekleştirilmiştir.

-Bursa nın ciroları itibariyle büyük firmalarını belirlemek amacıyla düzenlenen bu çalışma onikinci kez gerçekleştirilmiştir. Bursa nın 25 Büyük Firması Araştırması; -Bursa nın ciroları itibariyle büyük firmalarını belirlemek amacıyla düzenlenen bu çalışma onikinci kez gerçekleştirilmiştir. -Bu çalışma Bursa il genelinde yapılmış,

Detaylı

AYDINLATMA DEVRELERİNDE KOMPANZASYON

AYDINLATMA DEVRELERİNDE KOMPANZASYON AYDINLATMA DEVRELERİNDE KOMPANZASYON Dünyamızın son yıllarda karşı karşıya kaldığı enerji krizi, araştırmacıları bir yandan yeni enerji kaynaklarına yöneltirken diğer yandan daha verimli sistemlerin tasarlanması

Detaylı

A N A L Z. Seçim Öncesinde Verilerle Türkiye Ekonomisi 2:

A N A L Z. Seçim Öncesinde Verilerle Türkiye Ekonomisi 2: A N A L Z Seçim Öncesinde Verilerle Türkiye Ekonomisi 2: Sektör Mücahit ÖZDEM R May s 2015 Giri Geçen haftaki çal mam zda son aç klanan reel ekonomiye ili kin göstergeleri incelemi tik. Bu hafta ülkemiz

Detaylı

ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİNDE KAPASİTE ARTIRIMI VE LİSANS TADİLİ

ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİNDE KAPASİTE ARTIRIMI VE LİSANS TADİLİ Hukuk ve Danışmanlık ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİNDE KAPASİTE ARTIRIMI VE LİSANS TADİLİ Türkiye de serbest piyasa ekonomisine geçişle birlikte rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren,

Detaylı

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR Bu rapor Ankara Emeklilik A.Ş Gelir Amaçlı Uluslararası Borçlanma Araçları Emeklilik Yatırım Fonu

Detaylı

Zaman Skalasında Box-Cox Regresyon Yöntemi

Zaman Skalasında Box-Cox Regresyon Yöntemi Dokuz Eylül Üverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:7, Sayı:, Yıl:0, ss.57-70. Zama Skalasıda Bo-Co Regresyo Yötem Atlla Özur İŞÇİ Sbel PAŞALI GÖKTAŞ ATMACA 3 M. Nyaz ÇANKAYA 4 Özet Hata term

Detaylı

YER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir.

YER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir. YER ÖLÇÜLERİ Yer ölçüler, verler merkez veya yığılma oktasıı belrleye statstklerdr. Grafkler bze verler yığılma oktaları hakkıda ö blg vermede yardımcı olurlar. Acak bu değerler gerçek değerler değldr,

Detaylı

Ölçme Hataları, Hata Hesapları. Ölçme Hataları, Hata Hesapları 2/22/2010. Ölçme... Ölçme... Yrd. Doç. Dr. Elif SERTEL sertele@itu.edu.

Ölçme Hataları, Hata Hesapları. Ölçme Hataları, Hata Hesapları 2/22/2010. Ölçme... Ölçme... Yrd. Doç. Dr. Elif SERTEL sertele@itu.edu. //00 Ölçme Hataları, Hata Hesapları Ölçme Hataları, Hata Hesapları Yrd. Doç. Dr. Elif SERTEL sertele@itu.edu.tr Suu, Doç. Dr. Hade Demirel i ders otlarıda ve Ölçme Bilgisi kitabıda düzelemiştir. Ölçme...

Detaylı

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor!

Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dikkat! ABD Enerji de Yeni Oyun Kuruyor! Dursun YILDIZ topraksuenerji 21 Ocak 2013 ABD Petrol İhracatçısı Olacak. Taşlar Yerinden Oynar mı? 1973 deki petrol krizi alternatif enerji arayışlarını arttırdı.

Detaylı

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ

İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LABORATUARI YÜZEY DOLDURMA TEKNİKLERİ Deneyde dolu alan tarama dönüşümünün nasıl yapıldığı anlatılacaktır. Dolu alan tarama

Detaylı

Proje Tasarım Esasları Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler TÜBİTAK Üniversite Öğrenci Projesi Hazırlama

Proje Tasarım Esasları Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler TÜBİTAK Üniversite Öğrenci Projesi Hazırlama Proje Tasarım Esasları Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel bilgiler TÜBİTAK Üniversite Öğrenci Projesi Hazırlama İçerik Giriş Proje amacı Yöntem ve metotlar Örnek 2 Giriş 3 Alt Sorunlar Odaklama ve sorun analizi

Detaylı

Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri

Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri Gelişim psikolojisi, bireylerin yaşam boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal

Detaylı

ELEKTRİK PİYASALARI 2015 YILI VERİLERİ PİYASA OPERASYONLARI DİREKTÖRLÜĞÜ

ELEKTRİK PİYASALARI 2015 YILI VERİLERİ PİYASA OPERASYONLARI DİREKTÖRLÜĞÜ ELEKTRİK PİYASALARI 2015 YILI VERİLERİ PİYASA OPERASYONLARI DİREKTÖRLÜĞÜ 1 GENEL MÜDÜR SUNUŞU; Gündelik hayatın vazgeçilmez unsuru haline gelen enerji, bireylerin yaşamında ve ülkelerin sosyo-ekonomik

Detaylı

ARAŞTIRMA PROJESİ NEDİR, NASIL HAZIRLANIR, NASIL UYGULANIR? Prof. Dr. Mehmet AY

ARAŞTIRMA PROJESİ NEDİR, NASIL HAZIRLANIR, NASIL UYGULANIR? Prof. Dr. Mehmet AY ARAŞTIRMA PROJESİ NEDİR, NASIL HAZIRLANIR, NASIL UYGULANIR? Prof. Dr. Mehmet AY Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 29.03.2012 / ÇANAKKALE Fen Lisesi ARAŞTIRMA PROJESİ

Detaylı

İSTATİSTİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İSTATİSTİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KONUT FİYAT ENDEKSİ Ocak 2016 İSTATİSTİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ REEL SEKTÖR VERİLERİ MÜDÜRLÜĞÜ 28 Mart 2016 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye konut piyasasındaki fiyat değişimlerini takip etmek amacıyla,

Detaylı

BEH - Groupama Emeklilik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu

BEH - Groupama Emeklilik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu BEH - Groupama Emeklilik Büyüme Amaçlı Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu BİST-100 endeksi, Ekim ayı içerisinde %4,2 artarak ayı 77.620 seviyesinden kapattı. Aynı dönem içerisinde Bankacılık endeksi %4,1

Detaylı

İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi Journal of Advanced Technology Sciences ISSN:2147-3455

İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi Journal of Advanced Technology Sciences ISSN:2147-3455 İler Tekoloj Blmler Dergs Joural of Advaced Techology Sceces ISSN:47-3455 GÜÇ SİSTEMLERİNDE HARMONİKLERİN KRİTİK DEĞERLERE ETKİSİ Yusuf ALAŞAHAN İsmal ERCAN Al ÖZTÜRK 3 Salh TOSUN 4,4 Düzce Üv, Tekoloj

Detaylı

BİLGİSAYAR DESTEKLİ BİR DİL PROGRAMI -Türkçe Konuşma - Tanıma Sistemi-

BİLGİSAYAR DESTEKLİ BİR DİL PROGRAMI -Türkçe Konuşma - Tanıma Sistemi- BİLGİSAYAR DESTEKLİ BİR DİL PROGRAMI -Türkçe Konuşma - Tanıma Sistemi- Prof. Dr. Fatih KİRİŞÇİOĞLU Bilgisayarlı Dil Uzmanı Erkan KARABACAK Proje Sorumlusu Çetin ÇETİNTÜRK Tanımlar : Konuşma Tanıma : Dil

Detaylı

ELITE A.G. KS100/HEFM SICAK-SOĞUK ETĐKET BOY KESME VE ĐŞARETLEME MAKĐNASI KULLANIM KILAVUZU

ELITE A.G. KS100/HEFM SICAK-SOĞUK ETĐKET BOY KESME VE ĐŞARETLEME MAKĐNASI KULLANIM KILAVUZU ELITE A.G. KS100/HEFM SICAK-SOĞUK ETĐKET BOY KESME VE ĐŞARETLEME MAKĐNASI KULLANIM KILAVUZU ANA EKRAN Makinenin şalteri açıldığında 5 sn boyunca açılış ekranı gelir. Daha sonra ana ekrana geçilir. Bu ekranda

Detaylı

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1995 yılından bu yana, hazırladığı ve titizlikle uygulamaya çalıştığı Stratejik

Detaylı

DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ "A" OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL-2 TESTİ

DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ A OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL-2 TESTİ ALES İlkbahar 007 SAY DİKKAT! SORU KİTAPÇIĞINIZIN TÜRÜNÜ "A" OLARAK CEVAP KÂĞIDINA İŞARETLEMEYİ UNUTMAYINIZ. SAYISAL BÖLÜM SAYISAL- TESTİ Sınavın bu testinden alacağınız standart puan, Sayısal Ağırlıklı

Detaylı

Resim 1: Kongre katılımı (erken kayıt + 4 günlük kongre oteli konaklaması) için gereken miktarın yıllar içerisindeki seyri.

Resim 1: Kongre katılımı (erken kayıt + 4 günlük kongre oteli konaklaması) için gereken miktarın yıllar içerisindeki seyri. Patoloji Dernekleri Federasyonu Başkanlığına, Son yıllarda patoloji kongrelerinin katılım ücretlerinin çok yüksek olduğu yakınmaları arttı. Bu nedenle kongrelerimizi daha ucuza yapmaya çalıştık. Hemen

Detaylı

2015 OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU

2015 OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man Özel sektörün yurt d ndan sa lad k sa ve uzun vadeli kredilerin borçlu ve alacakl bilgileri, döviz cinsi, kullan m, anapara/faiz

Detaylı

İÇİNDEKİLER SAYFA Önsöz 4 Stratejik Planlama ve Bütçe Yol Haritası 5 Örnek İşletme Hakkında 6 Gider Yükleme Sistemi 8 Satış Bütçesi Oluşturma 9 Faaliyet Gider Bütçesi Oluşturma 12 Bütçe Sistem Otomasyonu

Detaylı

DENEY 2. Şekil 1. Çalışma bölümünün şematik olarak görünümü

DENEY 2. Şekil 1. Çalışma bölümünün şematik olarak görünümü Deney-2 /5 DENEY 2 SĐLĐNDĐR ÜZERĐNE ETKĐ EDEN SÜRÜKLEME KUVVETĐNĐN BELĐRLENMESĐ AMAÇ Bu deneyin amacı, silindir üzerindeki statik basınç dağılımını, akışkan tarafından silindir üzerine uygulanan kuvveti

Detaylı

EY Eğitim Takvimi. Eylül - Aralık 2014

EY Eğitim Takvimi. Eylül - Aralık 2014 EY Eğitim Takvimi Eylül - Aralık 2014 EY olarak, verimli ve kaliteli bir iş modelinin kurulması ve sürdürülmesinde eğitimin önemli bir rol oynadığına inanıyoruz. Bu sebeple, şirketimiz bünyesindeki farklı

Detaylı

HİZMET ALIMLARINDA FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNDE İŞÇİLERE EKSİK VEYA FAZLA ÖDEME YAPILIYOR MU?

HİZMET ALIMLARINDA FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNDE İŞÇİLERE EKSİK VEYA FAZLA ÖDEME YAPILIYOR MU? HİZMET ALIMLARINDA FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNDE İŞÇİLERE EKSİK VEYA FAZLA ÖDEME YAPILIYOR MU? Rıza KARAMAN Kamu İhale Mevzuatı Uzmanı 1. GİRİŞ İdareler, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarına çıkarken

Detaylı

ÜNİTE 5 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI

ÜNİTE 5 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI ÜNİTE 5 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI 1 Rassal Değişken Bir deney ya da gözlemin şansa bağlı sonucu bir değişkenin aldığı değer olarak düşünülürse, olasılık ve istatistikte böyle bir

Detaylı

BİR SAYININ ÖZÜ VE DÖRT İŞLEM

BİR SAYININ ÖZÜ VE DÖRT İŞLEM ÖZEL EGE LİSESİ BİR SAYININ ÖZÜ VE DÖRT İŞLEM HAZIRLAYAN ÖĞRENCİ: Sıla Avar DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Gizem Günel İZMİR 2012 İÇİNDEKİLER 1. PROJENİN AMACI.. 3 2. GİRİŞ... 3 3. YÖNTEM. 3 4. ÖN BİLGİLER... 3 5.

Detaylı

ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSİ

ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSİ TANIM İletişim sistemlerinin ve her türlü elektronik aletin tasarımı, üretim teknolojisi, çalışma ilkeleri, yapımı ve işletilmesi ile ilgili alanlarda çalışan kişidir. A- GÖREVLER Elektronik ve haberleşme

Detaylı

SİRKÜLER. 1.5-Adi ortaklığın malları, ortaklığın iştirak halinde mülkiyet konusu varlıklarıdır.

SİRKÜLER. 1.5-Adi ortaklığın malları, ortaklığın iştirak halinde mülkiyet konusu varlıklarıdır. SAYI: 2013/03 KONU: ADİ ORTAKLIK, İŞ ORTAKLIĞI, KONSORSİYUM ANKARA,01.02.2013 SİRKÜLER Gelişen ve büyüyen ekonomilerde şirketler arasındaki ilişkiler de çok boyutlu hale gelmektedir. Bir işin yapılması

Detaylı

Öncelikle basın toplantımıza hoş geldiniz diyor, sizleri sevgiyle ve saygıyla selamlıyorum.

Öncelikle basın toplantımıza hoş geldiniz diyor, sizleri sevgiyle ve saygıyla selamlıyorum. Gümrük Ve Ticaret Bakanı Sn. Nurettin CANİKLİ nin Kredi Kefalet Kooperatifleri Ortaklarının Borçlarının Yapılandırılması Basın Toplantısı 24 Eylül 2014 Saat:11.00 - ANKARA Kredi Kefalet Kooperatiflerinin

Detaylı

Ölçme Bilgisi Ders Notları

Ölçme Bilgisi Ders Notları 1. ÖLÇÜ BİRİMLERİ Ölçme Bilgisi: Sınırlı büyüklükteki yeryüzü parçalarının ölçülmesi, haritasının yapılması ve projelerdeki bilgilerin araziye uygulanması yöntemleri ile bu amaçlarla kullanılacak araç

Detaylı

İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç: Madde 1. (1) Bu yönergenin amacı, İstanbul Kemerburgaz Üniversitesinin önlisans, lisans ve lisansüstü

Detaylı

Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz?

Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz? Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz? Şebnem BORAN 1.Dünya Hububat Pazarı Günümüzde dünyanın stratejik ürün grubunu oluşturan hububat pazarında önemli gelişmeler yaşanıyor. Dünya toplam hububat üretimine

Detaylı

WEB SAP (ORION) STAJ BAŞVURU KULLANICI DÖKÜMANTASYONU. Süheyla GÜVEN

WEB SAP (ORION) STAJ BAŞVURU KULLANICI DÖKÜMANTASYONU. Süheyla GÜVEN WEB SAP (ORION) STAJ BAŞVURU KULLANICI DÖKÜMANTASYONU Süheyla GÜVEN İÇİNDEKİLER 1. İÇERİK 1 2. WEB VE SAP (ORION) KULLANICI YAPISI.. 2 3. 1. AŞAMA ÖĞRENCİ GİRİŞİ.3 4. 2. AŞAMA DANIŞMAN ONAYI..6 5. 3. AŞAMA

Detaylı

OPERATÖRLER BÖLÜM 4. 4.1 Giriş. 4.2. Aritmetik Operatörler

OPERATÖRLER BÖLÜM 4. 4.1 Giriş. 4.2. Aritmetik Operatörler BÖLÜM 4. OPERATÖRLER 4.1 Giriş Turbo Pascal programlama dilinde de diğer programlama dillerinde olduğu gibi operatörler, yapılan işlem türüne göre aritmetik, mantıksal ve karşılaştırma operatörleri olmak

Detaylı

DEVLET KATKI SİSTEMİ Devlet katkısı nedir? Devlet katkısı başlangıç tarihi nedir? Devlet katkısından kimler faydalanabilir?

DEVLET KATKI SİSTEMİ Devlet katkısı nedir? Devlet katkısı başlangıç tarihi nedir? Devlet katkısından kimler faydalanabilir? DEVLET KATKI SİSTEMİ Devlet katkısı nedir? Katılımcı tarafından ödenen katkı paylarının %25 i oranında devlet tarafından katılımcının emeklilik hesabına ödenen tutardır. Devlet katkısı başlangıç tarihi

Detaylı

KYM454 KĠMYA MÜHENDSĠLĠĞĠ LAB-111 ATOMĠZER DENEYĠ

KYM454 KĠMYA MÜHENDSĠLĠĞĠ LAB-111 ATOMĠZER DENEYĠ KYM454 KĠMYA MÜHENDSĠLĠĞĠ LAB-111 ATOMĠZER DENEYĠ PÜSKÜRTMELĠ KURUTMA (Spray Drying) 1. Deneyin amacı ve temel prensipler 2. Deney sisteminin fotoğrafları ve teknik resmi 3. Deney yöntemi 4. Deney sisteminin

Detaylı

Reaktif enerjinin tanımlanması

Reaktif enerjinin tanımlanması Reaktif enerjinin tanımlanması Reaktif enerji manyetik alan etkisine ihtiyaç duyan tüm elektrikli cihazların çalışabilmeleri için gerekli bir enerjidir. Manyetik alan etkisiyle çalışan; başta trafolar

Detaylı

DENEY 2: PROTOBOARD TANITIMI VE DEVRE KURMA

DENEY 2: PROTOBOARD TANITIMI VE DEVRE KURMA A. DENEYİN AMACI : Protoboard kullanımını öğrenmek ve protoboard üzerinde basit direnç devreleri kurmak. B. KULLANILACAK ARAÇ VE MALZEMELER : 1. DC güç kaynağı, 2. Multimetre, 3. Protoboard, 4. Değişik

Detaylı

1.Temel Kavramlar 2. ÆÍlemler

1.Temel Kavramlar 2. ÆÍlemler 1.Temel Kavramlar Abaküs Nedir... 7 Abaküsün Tarihçesi... 9 Abaküsün Faydaları... 12 Abaküsü Tanıyalım... 13 Abaküste Rakamların Gösterili i... 18 Abaküste Parmak Hareketlerinin Gösterili i... 19 2. lemler

Detaylı

2016 ŞUBAT AYI ENFLASYON RAPORU

2016 ŞUBAT AYI ENFLASYON RAPORU 2016 ŞUBAT AYI ENFLASYON RAPORU HAZIRLAYAN 03.03.2016 RAPOR Yrd. Doç. Dr. Sema ULUTÜRK AKMAN - İstatistik Araştırma Merkezi Yrd. Doç. Dr. Hakan BEKTAŞ İstatistik Araştırma Merkezi Şubat ayında Tüketici

Detaylı

FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ FOTOGRAMETRİ II FOTOGRAMETRİK DEĞERLENDİRME - ÇİFT FOT. DEĞ. Analog ve Analitik Stereodeğerlendirme BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz/

Detaylı

LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ. Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi

LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ. Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi Bir etkinliğin sonucunda elde edilen çıktıyı nicel ve/veya nitel olarak belirleyen bir kavramdır.

Detaylı

ZAĞNOS VADİSİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ

ZAĞNOS VADİSİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ ADANA KENT SORUNLARI SEMPOZYUMU / 15 2008 BU BİR TMMOB YAYINIDIR TMMOB, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ve basım hatalarından sorumlu değildir. ZAĞNOS VADİSİ KENTSEL

Detaylı

İNOVASYON GÖSTERGELERİ VE KAYSERİ:KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ. Prof. Dr. Hayriye ATİK 16 Haziran 2015

İNOVASYON GÖSTERGELERİ VE KAYSERİ:KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ. Prof. Dr. Hayriye ATİK 16 Haziran 2015 İNOVASYON GÖSTERGELERİ VE KAYSERİ:KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ Prof. Dr. Hayriye ATİK 16 Haziran 2015 Sunum Planı Giriş I)Literatür Uluslararası Literatür Ulusal Literatür II)Karşılaştırmalı Analiz III)

Detaylı

EK III POTANSİYELİN TANIMLANMASI

EK III POTANSİYELİN TANIMLANMASI EK III POTANSİYELİN TANIMLANMASI İki vektörün basamaklı (kademeli) çarpımı: Büyüklükte A ve B olan iki vektörünü ele alalım Bunların T= A.B cosθ çarpımı, tanımlama gereğince basamaklıdır. Bu vektörlerden

Detaylı

21.12.2015. Euro Bölgesi 0,05% Japonya < 0.10% Parite EURUSD GBPUSD USDJPY USDTRY Altın Brent. Yüksek 1,0875 1,4951 123,551 2,9160 1071,19 37,70

21.12.2015. Euro Bölgesi 0,05% Japonya < 0.10% Parite EURUSD GBPUSD USDJPY USDTRY Altın Brent. Yüksek 1,0875 1,4951 123,551 2,9160 1071,19 37,70 Parite EURUSD GBPUSD USDJPY USDTRY Altın Brent Ülke Faiz Ülke Faiz Açılış 1,0827 1,4898 122,555 2,9105 1051,20 36,79 Türkiye 7,50% İngiltere 0,50% Yüksek 1,0875 1,4951 123,551 2,9160 1071,19 37,70 Düşük

Detaylı

Olasılık ve İstatistik Dersinin Öğretiminde Deney ve Simülasyon

Olasılık ve İstatistik Dersinin Öğretiminde Deney ve Simülasyon Olasılık ve İstatistik Dersinin Öğretiminde Deney ve Simülasyon Levent ÖZBEK Fikri ÖZTÜRK Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi İstatistik Bölümü Sistem Modelleme ve Simülasyon Laboratuvarı 61 Tandoğan/Ankara

Detaylı

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015 Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan: 30.11.2015 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİĞİN UYGULANMASINA İLİŞKİN GENELGE (2015/50) Bu Genelge, 25.05.2015

Detaylı

Saplama ark kaynağı (Stud welding) yöntemi 1920'li yıllardan beri bilinmesine rağmen, özellikle son yıllarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Saplama ark kaynağı (Stud welding) yöntemi 1920'li yıllardan beri bilinmesine rağmen, özellikle son yıllarda yaygın olarak kullanılmaktadır. SAPLAMA KAYNAĞI Saplama ark kaynağı (Stud welding) yöntemi 1920'li yıllardan beri bilinmesine rağmen, özellikle son yıllarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Arkın metalleri ergitme özelliğinden yararlanarak

Detaylı

AZIRBAYCAN HALK MÜZİGİ MAKAMLARıNDAN RAST MAKAMıNıN İNCILINMESi

AZIRBAYCAN HALK MÜZİGİ MAKAMLARıNDAN RAST MAKAMıNıN İNCILINMESi AZIRBAYCAN HALK MÜZİGİ MAKAMLARıNDAN RAST MAKAMıNıN İNCILINMES Arş. Gör. Yavuz ŞEN* Türl< müzğnde bast mal

Detaylı

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013 HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013 Ekim 2014 İÇİNDEKİLER Giriş... 2 Dünya da Uluslararası Doğrudan Yatırım Trendi... 3 Yıllar

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1. BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1. BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1 BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ DENEY SORUMLUSU Arş.Gör. Şaban ULUS Haziran 2012 KAYSERİ

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2012/82

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2012/82 VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2012/82 KONU: Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Hakkında Kanun Yayımlandı. 6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Detaylı

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI PVD Kaplama Kaplama yöntemleri kaplama malzemesinin bulunduğu fiziksel durum göz önüne alındığında; katı halden yapılan kaplamalar, çözeltiden yapılan kaplamalar, sıvı ya

Detaylı

MADDE 2 (1) Bu Yönerge, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve değişiklikleri ile İzmir Üniversitesi Ana Yönetmeliği esas alınarak düzenlenmiştir.

MADDE 2 (1) Bu Yönerge, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve değişiklikleri ile İzmir Üniversitesi Ana Yönetmeliği esas alınarak düzenlenmiştir. İZMİR ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve Kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönerge; İzmir Üniversitesi nin Fakülteleri, Meslek Yüksekokulu ve bölümlerinde ÖSYM ve Üniversite tarafından

Detaylı

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI KAMUDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PANELİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI Uzm. Yusuf DUMAN İSG Koordinatörü / İş Güvenliği Uzmanı Mayıs/2016 (1/55) 6331 SAYILI İSG KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Detaylı

2014 1. Çeyrek Sonuçları TÜRK TELEKOM GRUBU 2014 1. ÇEYREK OPERASYONEL VE FİNANSAL SONUÇLARINI AÇIKLADI

2014 1. Çeyrek Sonuçları TÜRK TELEKOM GRUBU 2014 1. ÇEYREK OPERASYONEL VE FİNANSAL SONUÇLARINI AÇIKLADI TÜRK TELEKOM GRUBU 2014 1. ÇEYREK OPERASYONEL VE FİNANSAL SONUÇLARINI AÇIKLADI Basın Bülteni 1 Mayıs 2014 Güçlü İlk Çeyrek Sonuçları ile 2014 Yılına Sağlam Başladık Türkiye nin öncü iletişim ve yakınsama

Detaylı

2.000 SOSYOLOG İLE YAPILAN ANKET SONUÇLARINA DAİR DEĞERLENDİRMEMİZ. Anayasa nın 49. Maddesi :

2.000 SOSYOLOG İLE YAPILAN ANKET SONUÇLARINA DAİR DEĞERLENDİRMEMİZ. Anayasa nın 49. Maddesi : 2.000 SOSYOLOG İLE YAPILAN ANKET SONUÇLARINA DAİR DEĞERLENDİRMEMİZ Anayasa nın 49. Maddesi : A. Çalışma Hakkı ve Ödevi Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek,

Detaylı

T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU

T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU T.C ATAŞEHİR ADIGÜZEL MESLEK YÜKSEKOKULU 2015-2016 EĞİTİM ve ÖĞRETİM YILI MERKEZİ YERLEŞTİRME PUANIYLA YATAY GEÇİŞ İŞLEMLERİ (EK MADDE-1 E GÖRE) ve BAŞVURULARI Yükseköğretim Kurumlarında Ön lisans ve Lisans

Detaylı

ALPHA ALTIN RAPORU ÖZET 26 Ocak 2016

ALPHA ALTIN RAPORU ÖZET 26 Ocak 2016 ALPHA ALTIN RAPORU ÖZET 26 Ocak 2016 19 Ocak 2016 tarihli Alpha Altın raporumuzda paylaştığımız görüşümüz; Kısa dönemde 144 günlük ortalama $1110.82 trend değişimi için referans takip seviyesi olabilir.

Detaylı

a) Birim sorumluları: Merkez çalışmalarının programlanmasından ve uygulanmasından sorumlu öğretim elemanlarını,

a) Birim sorumluları: Merkez çalışmalarının programlanmasından ve uygulanmasından sorumlu öğretim elemanlarını, NİĞDE ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE ÖĞRETİMİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu yönetmeliğin amacı, Niğde Üniversitesine bağlı olarak kurulan

Detaylı

HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI PROJE FİŞİ

HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI PROJE FİŞİ HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI PROJE FİŞİ GİRİŞ Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yeni yapısıyla göreve başladığı günden bugüne yargının daha etkin ve verimli bir

Detaylı

YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA ÇİFTLİĞİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1- Bu yönergenin amacı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) ne ait tarla arazisi,

Detaylı

Analiz aşaması sıralayıcı olurusa proje yapımında daha kolay ilerlemek mümkün olacaktır.

Analiz aşaması sıralayıcı olurusa proje yapımında daha kolay ilerlemek mümkün olacaktır. Analiz Raporu Kısa Özet Her geçen gün eczanecilik sektörü kendi içerisinde daha da yarışır hale geliyor. Teknolojinin getirdiği kolaylık ile eczane otomasyonu artık elinizin altında. Çoğu eczacılar hastalarına

Detaylı

PERDE-ÇERÇEVE SİSTEMLERİN. YÜKSEK LISANS TEZI İnş. Müh. Bedri Sinan GÜL 501021123. Prof.Dr. Yalçın AKÖZ (Maltepe Üniversitesi)

PERDE-ÇERÇEVE SİSTEMLERİN. YÜKSEK LISANS TEZI İnş. Müh. Bedri Sinan GÜL 501021123. Prof.Dr. Yalçın AKÖZ (Maltepe Üniversitesi) İSTANBU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİİMERİ ENSTİTÜSÜ PERDE-ÇERÇEVE SİSTEMERİN DİNAMİK ANAİZİ YÜKSEK SANS TEZ İş. Mü. Bedr Sa GÜ 53 Tez Esttüye Verldğ Tar : 8 Mayıs Tez Savuulduğu Tar : Hazra Tez Daışmaı :

Detaylı

Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri

Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri Prof.Dr. Cevat NAL Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarl k Fakültesi Dekan Y.Doç.Dr. Esra YEL Fakülte Akreditasyon Koordinatörü

Detaylı

Döküm. Prof. Dr. Akgün ALSARAN

Döküm. Prof. Dr. Akgün ALSARAN Döküm Prof. Dr. Akgün ALSARAN Döküm Döküm, sıvı haldeki akıcı olan malzemelerin, üretilmek istenen parçanın biçiminde bir boşluğa sahip olan kalıplara dökülerek katılaştırıldığı bir üretim yöntemidir.

Detaylı

İŞLETMENİN TANIMI 30.9.2015

İŞLETMENİN TANIMI 30.9.2015 Öğr.Gör.Mehmet KÖRPİ İŞLETMENİN TANIMI Sonsuz olarak ifade edilen insan ihtiyaçlarını karşılayacak malları ve hizmetleri üretmek üzere faaliyette bulunan iktisadi birimler işletme olarak adlandırılmaktadır.

Detaylı

BEYKENT OKULLARI MYP GRUBU BĠLGĠ OKURYAZARLIĞI PROGRAMI ESASLARI OluĢturulma Tarihi: 21 Ağustos 2015

BEYKENT OKULLARI MYP GRUBU BĠLGĠ OKURYAZARLIĞI PROGRAMI ESASLARI OluĢturulma Tarihi: 21 Ağustos 2015 BEYKENT OKULLARI MYP GRUBU BĠLGĠ OKURYAZARLIĞI PROGRAMI ESASLARI OluĢturulma Tarihi: 21 Ağustos 2015 1. Tüm çalıģma ünitelerinde araģtırma ödevi verilmesi esastır. Açıklama: Ünite çalıģmaları kapsamında

Detaylı