Sanayileşmiş Devletler arasındaki ekonomik ve siyasal çıkar çatışmalarıdır. (Sömürge Yarışı)

Transkript

1 Savaşın Gerçek Nedeni: Sanayileşmiş Devletler arasındaki ekonomik ve siyasal çıkar çatışmalarıdır. (Sömürge Yarışı) Başlatan Olay: 28 Haziran 1914 Avusturya-Macaristan imparatorluğu veliahdının Saray Bosna'da Sırp Milliyetçisi tarafından öldürülmesidir. Savaş, Avusturya-Macaristan'ın İmparatorluğunun Sırbistan'a savaş ilanıyla başladı. Üçlü ittifak (Bağlaşma Birleşme) Devletleri: Almanya Avusturya-Macaristan Bulgaristan 1915 Osmanlı imparatorluğu (16 Kasım 1914) Savaşın kaderini değiştiren ülkeler: Osmanlı İmparatorluğu, ABD ve Japonya Üçlü itilaf (Uzlaşma Anlaşma) Devletleri: İngiltere Fransa Rusya İtalya (Bir süre İttifak blok unda 1915'te saf değiştirdi.) ABD Japonya Romanya Yunanistan Brezilya Belçika Karadağ Sırbistan Osmanlı Devleti nin savaşa girişinin nedenleri: ittihat Terakkinin Alman hayranlığı. Almanya'nın savaşı kazanacağına duyulan inanç. Balkan-Trablusgarp Savaşı'nda kaybedilen yerleri geri alma. Turancılık hayallerini gerçekleştirmek. Osmanlı'yı düştüğü uluslararası yalnızlıktan kurtarmak. Almanya'nın üstün silah teknolojisinden yararlanma isteği. Almanya'nın Osmanlı'yı Kendi Yanında Savaşa Sokma Nedenleri : Osmanlı'nın Jeopolitik Konumu. Yeni cepheler açarak iki cephede birden yüklendiği yükünü hafifletmek istemesi. Osmanlı'nın hammadde kaynaklarından (Bakü, Abadan, Musul, Kerkük Petrolleri) yararlanmak. İngiliz sömürge yollarını kesrnek.(kanal Cephesi) Osmanlı halifesinin nüfuzundan yararlanmak. (Amaç: İngiliz sömürgesi altındaki Müslümanları kışkırtmak) Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na Katılmasına Neden Olan Olay : Osmanlı başlangıçta tarafsızlığını ilan etti. Tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırdı. I. Dünya Savaşının gelişimi içinde itilaf devletleri yanında savaşmak istediyse de; itilaf Devletleri savaş sonu paylaşmayı düşündükleri Osmanlı'ya tarafsız kalmasını önerdiler. Hatta tarafsız kalırsa ekonomik yardımda bulunup kapitülasyonları kaldıracaklarını vaat ettiler. Osmanlı'nın Almanya'ya yaklaşması üzerine İngilizler parasını peşin aldıkları savaş gemilerini Osmanlı'ya vermediler. Goben (Yavuz) ve Breslaw (Midilli) adında ki iki Alman gemisinin İngiltere donanmasından kaçarak Osmanlıya sığınması üzerine bu gemileri satın aldığının ilan eden Osmanlı Yavuz ve Midilli ile Karadeniz'e çıkarak Rus limanlarını bombaladı. Böylece Osmanlı Devleti ittifak Devletleri yanında savaşa girmiş oldu.(16 Kasım 1914) Savaşı itilaf Devletlerinin kazanmasında ABD'nin itilaf yanında savaşa girmesi etkili olmuştur. Savaşı bir Avrupa savaşı görüntüsünden dünya savaşına dönüştüren, savaşı sömürgelere sıçratan devlet Japonya'dır. Başlangıçta ittifak bloğunda yer alan İtalya kendisine Güneybatı Anadolu kıyıları vaat edilince saf değiştirerek itilaf yanına geçmiştir. Osmanlı'nın Savaştığı Cepheler: 1-Kafkas Cephesi (Taarruz) 2-Kanal (Süveyş) Cephesi (Taarruz) 3-Çanakkale Cephesi (Savunma) 4-Irak (Savunma) Sınırlarımız Dışında Müttefiklerimiz İçin Savaştığımız Cepheler: 5-Suriye-Filistin -Mısır 6-Hicaz ve Yemen 7-Irak 8-Galiçya 9-Romanya 10-Makedonya

2 Osmanlı Devleti,Suriye ve Çanakkale Cephesinde başarılı oldu. Balkan Savaşı sırasında Osmanlı Devletiyle savaştığı halde, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'yla aynı siyasi grupta savaşan devlet Bulgaristan'dır. TAARRUZ CEPHELERİ KAFKAS CEPHESİ: Ruslara karşı 1915 yılında açılmıştır. (Dikkat; Osmanlının açtığı ilk cephe) Açılma Nedeni: Almanya'nın Bakü petrollerini ele geçirmek istemesi, Osmanlı'nın da Turancılık hayallerini gerçekleştirme isteğidir. SARIKAMIŞ HAREKATI Enver Paşa Kafkasya üzerinden saldırıya geçti. Osmanlı Ordusu düşmanla savaşmadan askerini doğuda soğuk ve Tifüs nedeniyle kaybetti. Cephede Osmanlı orduları yenildi. Rusya, Trabzon, Bitlis, Muş, Erzurum ve Erzincan a kadar tüm Doğu Anadolu topraklarını işgal etti. M. Kemal 1916'da Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri aldı. Rus Çarlığının yıkılıp, SSCB'nin kurulmasıyla yeni yönetim 3 Mart 1918'de Osmanlı ile Brest - Litowsk Antlaşmasını imzalayarak işgal ettiği topraklardan çekildi. Berlin anlaşmasıyla kaybettiğimiz Kars - Ardahan Batum u geri aldık. Brest - Litowsk Antlaşması Osmanlı Devleti'yle SSCB arasında imzalanan ilk ve tek anlaşmadır. Kafkas Cephesinde Yerli Ermeniler Rus orduları ile işbirliği yaparak Türk ordularını arkadan vurdular. Bunun üzerine Osmanlı 1915'te Tehcir (Göç) Kanunu çıkartarak Ermenileri göçe (Lübnan, Suriye, Filistin'e) zorladı. ilk kez Ermeni sorunu 93 Harbinde ( Osmanlı Rus Savaşı) ortaya çıktı. Kaybettiğimiz halde en kazançlı çıktığımız cephedir. Turancılık (Pantürkizm) görüşü önemini kaybetti. Rusya nın, savaştan çekilmesiyle Doğu Anadolu Bölgesi'nde kurulması tasarlanan Ermeni Devleti'nin denetimi ABD. ye bırakıldı. KANAL (SÜVEYŞ) CEPHESİ 1916 İngilizlere karşı açıldı. Almanya'nın amacı : İngiliz sömürge yollarını kesmekti. (Süveyş Kanalını ele geçirmek) Osmanlı'nın amacı : Mısır'ı geri almaktı. Osmanlı'nın toprak kazanmak amacıyla açtığı cephedir. Osmanlı Kanal Cephesinde başarısız olarak Filistin-Suriye'de savunma cepheleri oluşturdu. 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı sırada Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına atanan M. Kemal dağınık Türk ordularını Halep'te toparladı. SAVUNMA CEPHELERİ: ÇANAKKALE CEPHESİ: İtilaf Devletlerinin İstanbul ve Boğazları ele geçirip Osmanlı'yı savaş dışı bırakmak istemeleri. İngiltere ve Fransa nın Rusya'ya ekonomik ve askeri yardım da bulunmak istemeleri. (Balkan uluslarını kendi yanlarına çekmek. Rusya'nın buğdayından yararlanmak. (Rusya'nın geniş topraklarındaki tarım ürünleri itilaf devletlerine hammadde kaynağı) 5. Savaşı kısa sürede bitirmek. İngiltere nin Sömürge Askerleri (ANZAK): Avustralya, Yeni Zelanda, Hindu Askerleridir. Fransa nın Sömürge Askerleri: Fas, Tunus, Cezayir Askerleridir. Nusret mayın gemimizin boğaza döktüğü mayınlardan dolayı İtilaf devletlerinin savaş gemileri Çanakkale Boğazı'nı aşamadılar. 18 Mart 1915 tarihimize deniz zaferi olarak geçti. Denizden geçemeyen İtilaf Devletleri kara yolunu deneyerek Gelibolu yarımadasına saldırdı. Kara zaferlerinde Anafartalar Grup Komutanı M. Kemal. 9 Şubat 1916'da emperyalizmin güçlü silahlarını etkisiz hale getirdi. itilaf donanması geri çekildi. Çanakkale Zaferinin Sonuçları: Savaşın süresi uzadı. Osmanlı Devleti bir müddet daha yaşama hakkı kazandı. Yardım alamayan Rusya'da ihtilal çıktı. İhtilal sonrası Çarlık yıkıldı, Sosyalist Devlet kuruldu. Vatan savunmasının haklılığı bir kez daha kanıtlandı. M. Kemal'in üstün komuta dehası tüm dünyaca tanındı. M. Kemal Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın lideri olarak ortaya çıktı. (Milli Mücadele Ruhu) M. Kemal'in tanınması.

3 Yarım milyona yakın insan öldü IRAK CEPHESİ : Osmanlı'ya karşı itilaf Devletleri açtı. Nedenleri: Çanakkale'de ulaşamadıkları Ruslara karayolu ile ulaşmak. Türklerin ve Almanların Iran üzerinden Hindistan'a ulaşmalarına engel olmak. Abadan (Iran) Petrolleri, Musul, Kerkük (Irak) petrollerini ele geçirmek. Sonuçları : Osmanlı orduları Salmanpak (kut-ul Amara) Zaferini kazanmasına rağmen gerekli lojistik destek alamayınca İngilizler Bağdat ve Kerkük'ü ele geçirdiler. Osmanlı orduları Musul'a kadar geldiler ama Musul'u alamadılar. Osmanlı 30 Ekim 1918'de barış imzalayınca cephe kapanmasına rağmen İngilizler 3.Kasım 1918'de Musul u (Mondros Antlaşmasının yedinci maddesi gereği güvenlik gerekçesiyle) işgal ettiler. Asıl amaç petrolleri ele geçirmek. 5 Haziran 1926 Ankara Antlaşması ile Musul İngiliz mandasındaki Irak Hükümeti'ne bırakıldı. Yemen, Hicaz, Filistin (Suriye) Cephelerinde İngilizler yerli Araplarla işbirliği yaparak Türk Kuvvetlerini arkadan vurdular. Bu olaydan sonra ÜMMETÇİLİK akımı önemini kaybetti. Rusya'nın I. Dünya Savaşı'ndan çekilmesi itilaf Devletlerinin Doğu kanadını çökertti. Alman denizaltlılarının açık denizlerde Amerikan gemilerine saldırması üzerine ABD, itilaf yanında savaşa girerek savaşı ittifak bloğunun kaybetmesine neden oldu. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA imzalanan GİZLİ ANTLAŞMALAR Osmanlı'yı Gizli Paylaşım Tasarıları 1915 İstanbul görüşmesi Taraflar: İngiltere, Fransa, Rusya Konu: Boğazlar Londra görüşmesi Taraflar: İngiltere, Fransa, İtalya, Konu: Anadolu'nun güneybatı kıyıları.(italya saf değiştirdi. ) 1916 Petrograt görüşmesi. Taraflar: İngiltere, Fransa, Rus. Konu: Rusya'nın payının arttırılması. (Anadolu nun Kuzeyi) 1916 Sycet Picot görüşmesi Taraflar: İngiltere, Fransa. Konu: Osmanlı'nın Arap topraklarının paylaşımı Mc Mahon görüşmesi. Taraflar: İngiltere, Hicaz Emiri. Konu: Arapların geleceği St Jean de Maurenne Taraflar: İngiltere, Fransa, İtalya. Konu: Konya, Antalya, İzmir üçgeninin İtalya ya verilmesi.rusya nın savaş dışı kalmasıyla yerine İtalya nın alınması Balfor Deklarasyonu Taraflar: İngiltere, Mason Cemiyetleri. Konu: Yahudilerin geleceği. Gizli antlaşmalar Wilson ilkelerine göre geçersiz sayılmıştır. Gizli antlaşmaları ilk kez Dünya kamu oyuna Rusya duyurmuştur. İtilaf Devletleri Gizli Antlaşmaları temel alarak Anadolu topraklarını işgale başladılar. I. Dünya Savaşı'ndan Sonra Yenilen Devletlere imzalatılan Ateşkes ve Barış Antlaşmaları Almanya- 11 Kasım 1918 Redhandes, Versay Avusturya-Macaristan imparatorluğu-4 Ekim 1918 Willaquıste, Macaristan- Triyanon , Avusturya Sen Jermen Bulgaristan-28 Eylül 1918 Selanik, Nöyyi Osmanlı İmparatorluğu. -30 Ekim 1918 Mondros, Sevr Macar Komünist Ayaklanması ve Türk Kurtuluş Savaşı Macaristan ve Osmanlı Devleti ile yapılan barış anlaşmalarını geciktirmiştir. I.Dünya Savaşından ekonomik gücü olağanüstü boyutlarda artan ve savaştan bu açıdan en çok kazanç sağlayan devlet İNGİLTERE dir. I. DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI Avrupa'nın siyasi haritası yeniden çizildi. (I. Dünya Savaşı sonunda galip devletlerin politikası üzerinde en çok etkili olan MANDACILIK düşüncesidir.) İmparatorluklar yıkıldı. (Avusturya- Macaristan imp Osmanlı imparatorluğu, 13us Çarlığı Alman Imp.) Yeni devletler ortaya çıktı. (Avrupa'da Macaristan, Avusturya, Yugoslavya, Çekoslovakya devletleri, Osmanlı imparatorluğu'ndan ise Türkiye Cumhuriyeti ve Arap Devletleri, Rus Çarlığı'ndan.SSCB) Yeni rejimler ortaya çıktı. (İtalya da Faşizm, Almanya'da Nazizm, Rusya'da Komünizm) Dünya barışını korumak için Cemiyet-i

4 Akvam kuruldu.(milletler Cemiyeti ) ABD yeni bir güç olarak ortaya çıktı. (Süper güç oluşu. II. Dünya Savaşından sonradır.) WİLSON İLKELERİ (8 OCAK 1918) Galip devletler yenik devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaktır. (Bu durum Manda sisteminin ortaya çıkmasına neden oldu.) Devletler arası gizli antlaşmalar yapılmayacaktır. Silahlanma yarışına son verilecek. Boğazlar her devlete açık olacak. Her ulus kendi geleceğini kendisi belirleyecektir. (Self determinasyonu) Türklerin çoğunlukta bulunduğu bölgelere mutlak egemenlik hakkı verilecek. Türk yönetiminde yaşayan başka uluslara da kendini yönetme hakkı tanınacak. Sorunlar masada barış yoluyla çözümlenecek. PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919) Taraflar: İngiltere, Fransa, ABD, İtalya, Yunanistan, Araplar, Ermenistan ve Japonya Osmanlı azınlıkları (Ermeni, Rum, Kürt) Toplantı Nedeni: Yenik devletlere imzalatılacak antlaşma koşulları. İzmir in Yunanistan'a verilmesi. Osmanlının paylaşımı Cemiyet-i Akvam'ın kurulması. Wilson prensiplerinin görüşülmesi. o İtilaf Devletleri Anadolu'da gizli antlaşmaları, Wilson ilkelerine göre uygulayamayınca AZINLIKLARI DESTEKLEYEREK amaçlarına ulaşmayı denediler o Galip Devletler sömürge düzenlerini devam,ettirmek için WİLSON PRENSİPLERİNİ kendi çıkarları doğrultusunda uygulamışlardır. Paris Barış Konferansının Sonuçları: İzmir in Yunanlılar tarafından işgali kararlaştırıldı. Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu. ABD üye olmayarak yeniden dışa kapalılık politikasına (MONRE DOKTRİNİ) geri döndü. 3) Versay Sen-Jermen ve Nöyyi Antlaşmalarının koşulları belirlendi. Konferans Yunan Delegesinin sahte raporları, Türklerin Rumlara yaptığı sahte katliam belgeleriyle Türklerin aleyhine gelişti. İzmir, İtalya nın payından alınarak Yunanlılara verildi. o İngiltere nin Batı Anadolu yu Yunanistan'a vermekteki amacı sömürge yolları üstünde güçlü İtalya yerine zayıf Yunanistan ı tercih etmeleridir. İtalya, konferansı terk etti. (İtilaf Devletleri arasında ilk ayrılık) I.Dünya Savaşından Sonra Barışı Korumaya yönelik Yapılan Antlaşmalar: Küçük Antant (1921) : Çekoslovakya, Romanya, Yugoslavya (Bölge Güvenliği). Lokarno Antlaşması (1925) : Fransa, Almanya. (Aralarındaki sorunları gidermek) Kellog Paktı (1928) : Fransa, ABD (Genel anlaşmazlıklara çözüm bulmak) Cemiyet-i Akvam (1920) : (1939) merkezi Cenevre. (Dünya barışını korumak) Balkan Antantı (9 Şubat 1934 ): Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya. (Sınırların güvenliği) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) Türkiye, Irak, İran, Afganistan. (Sınırların güvenliği) MONDROS MÜTAREKESİ (30 EKİM 1918) Taraflar: İtilaf Temsilcisi : İngiliz Amirali Caltrop Osmanlı Temsilcisi: Ahmet izzet Paşa kabinesinden Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Bey Yer: Limni Adası'nın Mondros Limanı Agamennon Zırhlısı. Tamamı 25 madde. En Önemli Maddeleri, 7. ve 24. Maddelerdir. Maddeleri: İstanbul ve Çanakkale Boğazları İtilaf Donanmasına açılacak. Osmanlı ordusu terhis edilecek. Orduya ait donatım İtilaf Devletlerine teslim edilecektir. Osmanlı Donanması İtilaf Devletlerine teslim edilecek. Toros Tünelleri, telsiz-telgraf istasyonları, bütün demiryolları İtilaf Devletlerince kontrol edilecek. İtilaf Devletleri, güvenlik gerekçisiyle herhangi bir stratejik noktayı işgal edebileceklerdi. (7. MADDE) Vilayet-i Site'de (Diyarbakır, Sivas, Bitlis, Elazığ (Harput), Van, Erzurum) bir karışıklık çıktığı taktirde itilaf

5 Devletlerince işgal edilecekti. (24. MADDE) Osmanlı devleti kendi akaryakıt gereksinimini karşıladıktan sonra artanı satmayacak, itilaf Devletlerine verecekti. Osmanlı iç güvenliğini sağlamak için Jandarma Birliği bulundurabilecekti. (Amaç:Türkleri karşı karşıya getirmek. ) Osmanlı tüm esirleri serbest bırakacak, Türk esirler ise itilaf Devletlerinin kontrolünde kalacaktı. Mondros'a göre ordularını terhis etmeyen komutan Kazım Karabekir Paşa'dır Osmanlı nın Bu Kadar Ağır Koşullu Ateşkesi İmzalamasının Nedenleri; Wilson İlkelerine güvenilmesi. Amiral Caltrop Raporu o Amiral Bristol Raporu: ABD Cumhurbaşkanına sunulan bu raporda Batı Anadolu'da Türklerin Rumlara göre daha çoğunlukta olduğu belirtilmiştir. o General Horbord Raporu: Doğu Anadolu'da Ermeni'den çok Türklerin bulunduğu ile ilgili rapordur. VI. Mehmet Vahdettin'in saltanat ve halifeliği İngilizler sayesinde koruma isteği. İtilaf Devletleri 7. Maddeye dayanarak 3 Kasım 1918'de İngilizler Musul'u (Mondros'un uygulanmasıyla ilk işgal edilen bölge), işgaller karşısında VI. Mehmet Vahdettin Meclis-i Mebusan'ı feshetmiştir. İtilaf Devletlerinin 7. Maddeye Dayanarak Yaptığı İşgaller: Fransızlar : Dörtyol'u (Dikkat: 19 Aralık 1918 işgale karşı ilk direniş), Mersin, Adana,Afyon'u işgal ettiler. İtalyanlar : Kuşadası, Marmaris, Bodrum, Antalya, Konya. İngilizler : Musul, Antep, Urfa, Maraş Batum, Samsun, Merzifon (Antep, Urfa, Maraş anlaşma gereği Fransızlara geri verdi.) Mondres Ateşkesinden sonra Ahmet izzet Paşa kabinesi istifa etmiş Tevfik Paşa hükümeti kurmuştur. 13 Kasım 1918'de ise itilaf Devletleri İstanbul u fiilen işgal ettiler. M. Kemal İstanbul a geldiği gün itilaf devletleri İstanbul u fiilen işgal etmişlerdi. Bu durum karşısında M. Kemal "Geldikleri gibi giderler" sözünü söylemiştir. Padişah Vahdettin Meclisi dağıttı. Tevfik Paşa hükümeti görevden ayrıldı. Damat Ferit Paşa Hükümeti kuruldu.