Avrupa da Genişleme ile Bütünleşmenin Uyumu. Avrupa da Genişleme ile Bütünleşmenin Uyumu. 1. A La Carte Avrupa (Europe A La Carte) Yaklaşımı:

Transkript

1 İKT414 AB Türkiye İlişkileri Ünite 05: AB de Genişleme ve Derinleşme Maastricht den Lizbon a Doç. Dr. Özgür TONUS Açık Ders Malzemeleri Avrupa da Genişleme ile Bütünleşmenin Uyumu 1990 lı yıllarda, Avrupa Birliği (AB) yeni bir genişleme sürecine daha girmiştir. Bu noktadan itibaren genişleme süreci ile AB nin bütünleşmesi hedeflerinin birbirlerini ne ölçüde etkileyeceği konusu önem kazanmaya başlamıştır. Bugüne kadar AB ye her yeni üye katılışının Birliğin iç yapısında ve işleyişinde önemli değişikliklere yol açtığından, ilk defa bu kadar çok sayıda yeni üyenin aynı anda AB ye tam üye olmasının önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Birliğe yeni katılan ülkelerin ekonomik, siyasî ve sosyal düzeylerinin Birlik ortalamasından düşük olması da, bugünkü genişleme dalgasını daha da sorunlu hâle getirmektedir. Avrupa da Genişleme ile Bütünleşmenin Uyumu 1. A La Carte Avrupa (Europe A La Carte) Yaklaşımı: AB bir taraftan bünyesine yeni üyeler kabul ederken diğer taraftan bütünleşmeyi daha da derinleştirmektedir. Bunun en güzel örneği 13 üyenin kabul ettikleri tek para Euro nun tedavüle girmesidir. Maastricht Antlaşması bütünleşme için her üyenin aynı anda uyum kriterlerini sağlamalarına gerek olmadığını vurgulamıştır. Bütünleşme ile genişlemenin eş zamanlı gerçekleşebilmesi için 6 temel yaklaşım bulunmaktadır: Bu kavram, üye ülkelerin AB politikaları arasında istediklerini seçerek, bu politikaları her açıdan uygulamalarını içeren homojenlikten uzak bir bütünleşme modelini tanımlamak için kullanılmaktadır. Ancak yine de üye ülkelerin belirli sayıda ortak hedef ve politikaya uyması gerekmektedir. Mevcut bütünleşmeyi ortadan kaldırmayı amaçlar. Üyeler mönüden kendi hedeflerine uygun olan bütünleşme hedeflerini seçerler. İngiltere nin bu önerisi diğer ülkeler tarafından kabul edilemez bulunmaktadır. Bu yaklaşımda Birliğin tüzel kişiliği ortadan kalkmakta daha çok Serbest ticaret bölgesine 1

2 2. Avrupa Birleşik Devletleri Yaklaşımı: AB yi federe devletler yapısına dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Üyeler AB nin belirlediği her politikayı benimseyip uygulayacaklardır. Egemenlik yetkilerinin devri söz konusudur. Günümüzde bazı alanlarda yetki devri öngörülse de böyle bir yapıyı oluşturmak oldukça güçleşmiştir. AB de Yetki Alanları Münhasır yetki alanları Paylaşılan yetki alanları Destekleyici, koordine edici ve tamamlayıcı eylem alanları Gümrük Birliği, Tek Pazar ın işlemesi için gerekli rekabet kuralları, Euro sahası ortak para politikası, Ortak Balıkçılık Politikası kapsamında sualtı biyolojik varlıkların korunması, Ortak Ticaret Politikası. Tek Pazar, Ekonomik ve Sosyal yakınlaşma, Tarım ve balıkçılık, Çevre, Tüketicinin korunması, Ulaştırma, Trans-Avrupa Ağları, Enerji, Özgürlük, güvenlik ve adalet alanları, Halk sağlığı Araştırma, Teknolojik gelişme ve Uzay, İnsani yardım İnsan sağlığının korunması ve geliştirilmesi, Sanayi, Kültür, Turizm, Eğitim, gençlik, spor ve mesleki eğitim, Sivil koruma, 3. Çok Vitesli Avrupa Yaklaşımı (MulO- speed Europe) AB içerisindeki tüm ülkeler, ortak hedeflere ulaşmak açısından aynı istek ve kapasitede değildir. Çok vitesli Avrupa, AB bütünleşmesinin engellenmemesi için ortak hedeflere aşamalı bir şekilde ulaşılmasını öngören bir metottur. Üye ülkelerin AB nin geliştirdiği politikalara farklı sürelerde uyum sağlamalarına imkan tanıyan yaklaşımdır. Ortak hedeflere ulaşmak için bir üye devletler grubunun varlığı yeterli olacaktır. Nihayetinde bütün üyeler için ortak hedeflere ulaşmak öngörülmüştür. Süreçte hızlı olan ülkelerin bütünleşmeyi derinleştirmelerine izin verilirken,yavaş ülkelerin bütünleşmenin dışında kalmalarına da izin verilmemektedir. 4. Değişken Geometrili Avrupa Yaklaşımı: Çok Vitesli Avrupa yaklaşımı ile aynıdır. AB ye üye ülkeler merkez çekirdek içindekiler ve çevresindekiler şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Merkezi Maastricht Ant. İle belirlenen hedeflere ulaşmış Almanya, Fransa ve Benelüks ülkeleri oluşturmaktadır. Bu ülkelerle aynı seviyeye gelenler çekirdeğe dahil olabilecektir. Almanya nın bu önerisine göre; oluşacak çekim etkisiyle bütünleşme süreci 2

3 5. Tek Merkezli İçiçe Geçen Halkalar (Concentric Circles) Almanya nın önerisine Fransa nın alternatifidir. Öneri benzerdir ama merkezdeki halkada hangi ülkelerin yer alacağı belirlenmemiştir. Bunun için objektif kriterlerin tanımlanması gerekliliği vurgulanmıştır. Bu çerçevede daha sıkı işbirliğini tanımlamak amacıyla ortak hukuksal halka (circle of shared law- AB üyesi ülkeler), komşu halka (adjacent circle- AB üyeliğine aday ülkeler), seçkin halkalar (more select circles- ortak para halkası, güvenlik halkası vb.) terimleri kullanılmaktadır. Tek Merkezli Halkalar Yaklaşımı Aday ülkeler belirlenen kriterlerin yerine getirdikçe merkez halkaya doğru ilerleyecektir. En dıştaki halkayı ise AB ile güçlü ticari ilişkileri olan ülkeler oluşturmaktadır. Merkez çekirdeğin dışındaki ikinci halkada ise OTP, rekabet gibi ortak politikaların benimsenmiş olması gereklidir. Esnek Bütünleşme Yaklaşımı: İki grup politika belirlenmiştir: her ülke için uyumu zorunlu ve seçimlik politikalar. Bütünleşmeye uyumu aday ülkeler için bir zorunluluk olmaktan çıkartmaktadır. Gelecekte AB; Bu yaklaşımlar çerçevesinde AB; Tek bir kurumsal yapısı olan, Farklı seviyelerde bütünleşmiş üyeleri olan, Üyelikten vazgeçmenin veya çıkartılmanın mümkün olduğu, Üretim faktörleri serbest dolaşımının sağlandığı, Ortak dış ticaret ve rekabet politikalarının üye olmayan ülkelerce de uygulandığı bir sistem 3

4 MAASTRICHT ZİRVESİ Avrupa Birliği Antlaşması nın İmzalanması Bütünleşmede Tarihi Zirve: Maastricht 9-10 Aralık 1991 tarihinde toplanan Zirve de kabul edilen Maastricht Antlaşması (AB Antlaşması) ile Roma Antlaşması değiştirilmiş AT, AB ye dönüştürülmüştür. Antlaşma ekonomik ve siyasi birlik hedefini net olarak ortaya koymuştur. 7 Şubat 1992: Maastricht Antlaşması Uygulama: 1 Kasım 1993 Roma Antlaşması AET Maastricht Antlaşması Avrupa Birliği ne Maastricht Antlaşması APB ni gerçekleştirmek amacıyla 9-10 Aralık 1991 tarihlerinde Hollanda nın Maastricht şehrinde imzalanan Antlaşma ile Avrupa Toplulukları na ve üye ülkelerin oluşturdukları entegrasyona Avrupa Birliği adı verilmiştir. İç bütünleşmenin en önemli aşamalarından birisidir. Ekonomik ve Parasal Birlik ile Politik Birlik alanlarında önemli kararlar alınmıştır. En önemli rolü Almanya ve Fransa üstlenmiştir. Daha ileri bir bütünleşme, ülkelerin egemenlik yetkilerini de devretmesini 4

5 Avrupa Birliği'nin Hukuki Kişiliği Her birinin hukukî kişiliği bulunan üç Topluluğu (AT, AKÇT ve EURATOM) ve hükümetlerarası nitelikte iki alanı (Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası, Adalet ve İçişlerinde İşbirliği) kapsayan Birliğin, uluslararası hukukta adına üçüncü devletlerle anlaşmalar yapma yetkisi yoktur. Antlaşma nın Kapsamı; Genişleme düşünülmüş; Norveç*, İsveç, Finlandiya ve Avusturya. MDAÜ leri ile Ortaklık Anlaşmaları imzalanmış, 3 önemli hedef; Parasal Birlik Avrupa Vatandaşlığı Ortak Güvenlik ve Dış Politika Antlaşma AB için bazı yeni uygulamalar geormişor. Bunlar; Ekonomik ve Parasal Birlik, Uyum Fonu, Siyasi Birlik, Yeni İşbirliği Alanları, Sosyal Politika, Bölgeler Komitesi, APB ne Kablmak için Şartlar; (Maastricht Kriterleri) Fiyat istikrarı Hükümetlerin finansal durumda istikrar (bütçe açığı ve borçlanma), Ülke parasının dalgalanma marjları içerisinde kalması, Faiz 5

6 Uyum Fonu; Bölgeler Komitesi; Topluluğun geri kalmış ülkelerini desteklemek amacıyla 16 Mayıs 1994 tarihinde Uyum Fonu kurulmuştur. Topluluk SAGP ile KBGSMH sı Topluluk ortalamasının %90 nından düşük olan ülkeler bu araçtan yararlanabilecektir. AB nin zengin ülkeleri, Yunanistan, İspanya, Portekiz ve İrlanda ya bu Fon aracılığıyla kaynak transferinde bulunmaya başlamıştır. Tek Pazar sonrasında ülkelerin farklılığı yanında bölgesel farklılıklar önem kazanmaktadır. Uygulanacak ekonomi politikalarının ortak etkiler yaratmasını sağlamak amaçlanmıştır. Özellikle çevre ve ulaşım alt yapı projelerine ilişkin kamu-özel sektör ayrımı gözetmeksizin yapılacak kamu harcamalarının %85 ine varan kısmı karşılanmaktadır. İstişare organlardan birisi olmuştur. Bölgesel ve yerel otoritelerin temsilcilerinden oluşur, Danışmanlık niteliği taşır; Konsey, Parlamento ve Komisyon için... Üyelik; Maastricht Antlaşması na göre AB ye tam üyelik başvurusunda bulunabilmek için ilk şart; Avrupalı devlet olmaktır. Bu coğrafi tanımın ayrıntıları Antlaşma da mevcut değildir. Bu konudaki ayrıntılı kriterler Kopenhag Zirvesi nde şekillenmiştir. Üyelik prosedürü; Aday ülkenin üyeliği Bakanlar Konseyi tarafından Komisyona danışıldıktan ve Avrupa Parlamentosu nda mutlak çoğunlukla (Toplam üye sayısının yarısından bir fazla) onaylandıktan sonra oybirliği ile 6

7 Kopenhag Kriterleri; Siyasî kriterler: Demokrasinin güvence altına alındığı istikrarlı bir kurumsal yapı, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve azınlık haklarına saygı. Ekonomik kriterler: İşleyen bir Pazar ekonomisi ile AB içindeki rekabete karşı koyabilmek. Topluluk Müktesebatına Uyum: AB nin hedeflerine bağlılık. Siyasî Kriterler; Parlamenter sistemin sağlıklı işlemesine dayalı, çoğulcu demokratik rejim, kuvvetler ayrılığı, insan hakları ve temel haklar konusundaki güvenceleri kapsar. Ayrıca, Avrupa Konseyi nin kararları ve sözleşmeleri de bu kapsamdadır. Adayın siyasî kriterleri karşılayıp karşılamadığına ilişkin son sözü Bakanlar Konseyi söyler. Ekonomik kriterler; Ne olduğuna ilişkin hukukî çerçeve yoktur. Pazara giriş-çıkışların kolaylığı, rekabetin engellenmemesi, serbest girişimin önünün açık olması, kamu-özel işletmeleri arasında ayrım olmaması, ticaretin engellenmemesi gibi kriterler kullanılmaktadır. Amsterdam 7

8 Amsterdam Antlaşması 29 Mart 1996 tarihinde Torino Zirvesi yle başlatılan Hükümetlerarası Konferans süreci sonucunda hazırlanan Amsterdam Antlaşması, Haziran 1997 tarihli Amsterdam Zirvesi nde onaylanmış ve 1 Mayıs 1999 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yasal açıdan Amsterdam Antlaşması, Avrupa Birliği ni kuran Maastricht Antlaşması ve Avrupa Toplulukları Kurucu Antlaşmalarının yanısıra, bazı ilgili kararları tadil etme amacı taşımaktadır. Bu çerçevede Amsterdam Antlaşması, Kurucu Antlaşmaların yerine geçmemiş, ancak onları tamamlamıştır. Amsterdam Antlaşması nda yer alan temel değişiklikler şunlardır: a. Konsey de oy hakkının askıya alınması: Amsterdam Antlaşması yla ilk kez, Kurucu Antlaşmalara üyelik için gerekli görülen bazı yeni koşullar eklenmektedir. Bu çerçevede temel hak ve özgürlükler ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne riayet etmek, tam üyelik için bir koşul olmaktadır. Bu ilkelere aykırı davranma eğilimini sıklıkla gösteren ülkelerin AB Konseyi ndeki oy hakkı, diğer üyelerin üçte birinin teklifi ve oybirliğiyle karar alması sonucu askıya alınabilecektir. b. Topluluk PoliOkaları: AB yi kuran Antlaşma ya istihdama ilişkin yeni bir bölüm eklenmekte, kamu sağlığı ve tüketicinin korunması gibi politikalar ise geliştirilmektedir. Ayrıca dengeli ve sürdürülebilir kalkınma taahhüdünün gereği olarak, tüm Topluluk politikalarının tanım ve uygulamasına çevre boyutu entegre edilmektedir. İngiltere nin çekincesini sona erdirmesiyle birlikte Sosyal Politika da Topluluk mevzuatının bir parçası haline gelmektedir. c. Ortak Dışişleri ve Güvenlik PoliOkası (ODGP): Savunma alanında askeri girişimlerin hedefleri yeniden tanımlanarak Petersberg Deklarasyonu çerçevesindeki misyonlar, AB savunma politikasının kapsamına alınmaktadır. Komuta ve kontrol fonksiyonlarının toplandığı Konsey Genel Sekreteri ne ODGP Yüksek Temsilcisi ünvanı verilerek, bu görev bürokratik olmaktan çok siyasi bir konuma yükseltilmektedir. Dış politika alanında ise, Topluluğun dış ticaret müzakerelerindeki yetki alanı hizmetler ve fikri mülkiyet gibi yeni alanları kapsayacak biçimde 8

9 d. Adalet ve İçişleri Alanında İşbirliği (AİAİ): Özellikle iltica ve göç konularıyla ilgili koordinasyonun güçlendirilmesi öngörülmekte, bu nedenle bu alanda üçüncü temel kapsamında yer alan ve halihazırda hükümetlerarası yöntemle ele alınan bazı konular, Topluluk politikaları (AB yi kuran Antlaşma ya yeni eklenecek IIIa Bölümü-vize, sığınma, göç ve kişilerin serbest dolaşımına ilişkin diğer politikalar) kapsamına alınmaktadır. Schengen mevzuatı, AB müktesebatı kapsamına dahil edilmektedir. e. AB Kurumları ve Karar Alma Prosedürü: Topluluk faaliyetlerinin şeffaflığının artırılması amacıyla tüm Topluluk kurumlarının çalışmalarına ilişkin dokümanlara erişim kolaylaştırılmaktadır. Karar alma mekanizmasında ise ortak karar yönteminin uygulama alanı artırılarak, yasama yöntemi basitleştirilmektedir. Avrupa Parlamentosu nun yalnızca Topluluk politikaları açısından değil, ikinci ve üçüncü temeller çerçevesindeki rolü de artırılmaktadır. Ayrıca Komisyon Başkanı nın atanması için Parlamento nun uygun görüşü gerekli kılınmaktadır. Antlaşma nın Dört Temel Hedefi. Çalışanların ve Birlik vatandaşlarının hakları, Güvenlik içinde serbest dolaşım, Avrupa nın tek sesini dünyaya duyurabilmek, Genişleme için kurumsal hazırlık yapmak. Antlaşmanın GeOrdikleri; İstihdam politikasının koordine edilmesi, Çalışanlarla işverenler arasında diyaloğun artırılması, Amsterdam Antlaşması'nın sağladığı bir başka avantaj ise bölünmüş, her ülkede farklılık gösteren bir sosyal politika anlayışına son verilmesidir. Bu sayede Avrupa Sosyal Şartı'nı kabul etmeyen İngiltere'nin de Amsterdam Antlaşması'nı, dolayısıyla Antlaşma'nın ayrılmaz bir parçası olan sosyal politika anlaşması da kabul etmesi mümkün 9

10 Vatandaşlara Yeni Haklar; Serbest Dolaşım; Temel haklar, Tüketici hakları ve sağlığın korunması, Bilgi edinme hakkı, Avrupa ve yerel seçimlerde Birlik vatandaşlarının katılımı, Avrupa Parlamentosu na dilekçe verebilme, Ombudsman a başvuru yapma hakkı. Schengen Anlaşması Amsterdam a dahil edilmiştir, Günümüzde 25 Ülke sınır kontrollerini kaldırmıştır, Polis teşkilatları arasında işbirliği (EuroPol), İngiltere, İrlanda, Romanya, Bulgaristan kontrollere devam etmektedir. Avrupa nın Tek Sesi, Krizlerle mücadelelerde ortak politikalar, Üyeler arasında ortak eylemler, BAB içinde yakın işbirliği, AB Dönem Başkanı nın Birliği temsil etmesi, Kurumsal Değişiklik; Birliğin kurumlarının modernizasyonu, Avrupa Parlamentosu na karar sürecinde daha fazla rol, Komisyon Başkanı nın güçlendirilmesi, ulusal Parlamentolarla 10

11 Amsterdam Antlaşması; AB nin 3 Sütunu Antlaşma ile yapılan ilk değişiklik; Birlik, temel özgürlüklere... ve üye devletlerin demokratik gelenekleriyle Topluluk hukuku geleneklerinden kaynaklanan şekilde riayet eder hükmü yer almıştır. Bu TAM ÜYELİK için yazılı bir ŞARTTIR. Bu ilkelere uymayan ülkelerin AB Konseyi ndeki oy hakkı askıya alınabilecektir. Parlamento ve Sayıştay ın yetkileri artırılmıştır. Avrupa Toplulukları Tarım ve Balıkçılık Ticaret Ulaştırma İç pazar Kalkınma alanında işbirliği Eğitim Kültür Tüketici hakları Ekonomik uyum Kamu sağlığı AR-GE, teknoloji Çevre Sosyal politika Ekonomik ve Parasal Birlik İltica, göç, sınırların kontrolü, adalet alanlarında işbirliği (Amsterdam Antlasması) Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası Ortak Dışişleri Politikası Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası " Adalet ve İçişleri Alanında İşbirliği l Uluslararası yolsuzluk ve kaçakçılık ile mücadele l Ceza hukuku l Polisiye konularda işbirliği Türkiye Açısından Önemi; Amsterdam Antlaşması ile belirlenen şartlar tam üyelik için göz önünde bulundurulacaktır. Bunlar; Temel hak ve özgürlüklere saygı ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne uyum, Kamu sağlığı, tüketicinin korunması ve çevre konularında AB politikalarına uyum, OGDP alanında, iltica, göç, içişleri ve hukuk alanlarında ortak yapı oluşturulmasıdır. Türkiye; 1 Mayıs 1999 tarihinde Amsterdam Antlaşması nın yürürlüğe girmesiyle ortaya çıkan iki önemli değişiklik, Türkiye lehine esen olumlu rüzgarların hızını kesmiştir: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne uyma zorunluluğu, Amsterdam Antlaşması sonucunda tam üyelik için yazılı şart olmuştur. Sözleşme ye uymayan veya zaman içerisinde bu ilkelere aykırı davranma eğilimini sıklıkla gösteren ülkelerin AB Konseyi ndeki oy hakkının diğer ülkelerin üçte birinin teklifi ve oybirliği ile karar alınması şartıyla askıya alınabilecek olması, Türkiye AB ne tam üye olduğunda başını 11

12 AİHS ne Uyum; İdam cezasının savaş ve yakın savaş halleri dışında kaldırılmasını öngören Avrupa Protokolü Türkiye tarafından 12 Kasım 2003 tarihinde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne ekli 6 No lu Protokolü ise Türkiye tarafından 15 Ocak 2003 tarihinde onaylanmıştır. GÜNDEM 2000 (Agenda 2000)16 Temmuz 1997 Ayrıca, Türkiye idam cezasının barış zamanı dışında, savaş ve savaş tehlikesi halinde de kaldırılmasını öngören Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 13 üncü Protokolü nü 9 Ocak 2004'de imzalamış ve askeri yasalarda bulunan ancak uygulanmayan idam cezasını da kaldırmıştır. Gündem 2000; Gündem 2000; Genişleme AB nin 21nci yüzyıldaki güçlenme ve gelişme perspektiflerini ortaya koyan bir Rapor dur. 4 temel konuyu içermektedir; Genişleme, Ortak Tarım Politikası Reformu, Yapısal Fonlarda değişiklik, AB nin finansmanı. 10 MDA ülkesi için Görüş Raporları hazırlanmıştır. Bu ülkeleri tam üyeliğe hazırlamak için Katılım Öncesi Strateji adında bir mekanizma kurulması Komisyonca benimsenmiştir. Türkiye 11 aday ülke arasında sayılmayarak tam üyeliğe aday ülke statüsünde değerlendirilmiştir. Türkiye başvuran ülke statüsünde tutulmuş, Gümrük Birliği ilişkisinin derinleştirilmesi, mali yardım teklif 12

13 Gündem 2000; Genişleme Gündem 2000 de AB ülkeleri ile, üyeliği talep eden ülkelerin devlet ve Hükümet Başkanlarının katılımıyla oluşacak AVRUPA KONFERANSI kurulması öngörülmüştür. Aday ülkeler arası ve AB ile diyalogun artırılması amaçlanmıştır. Türkiye, daimi nitelikte fakat içi boşaltılmış olan Avrupa Konferansı na davet edilmiş, üyeliğe olan ehliyeti teyit edilmiştir. Türkiye nin sadece yakınlaşma stratejisinden yararlanması öngörülmüştür. Lüksemburg Zirvesi nde Aralık 1997 Lüksemburg Zirvesi nde AB Konseyi nin almış olduğu genişleme kararında Türkiye, AB ne tam üyelik başvurusunda bulunan ülkeler arasında genişleme sürecine dahil edilmeyen tek ülke olmuştur. Lüksemburg Kararı doğrultusunda 10 MDA ülkesi ve Kıbrıs, bir katılım süreci içinde 21 nci yüzyılda AB ile bütünleşmesi öngörülürken Türkiye, bu tarihsel oluşumun dışında bırakılmıştır Lüksemburg Zirvesi nde AB Konseyi, Komisyon un her aday ülke için, bu ülkelerin üyelik yolunda ilerlemelerini gösteren bir Rapor hazırlanmasına karar verilmiştir. Lüksemburg Zirvesi Lüksemburg tan Helsinki Zirvesi ne Lüksemburg Zirvesi nde genişleme ile ilgili olarak 10 Merkezi ve Doğu Avrupa ülkesi, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Malta ile tam üyelik görüşmelerine başlanılması onaylanmıştır. Bu ülkelerden Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Slovenya, Estonya ve GKRY ile katılım müzakerelerinin hemen başlatılması kararlaştırılmıştır. Türkiye nin AB nin genişleme sürecinin dışında bırakılmasının ardından 14 Aralık 1997 tarihinde Türkiye ve AB arasında bundan böyle siyasi diyalogun olmayacağını ifade edilmiş, AB nin Kıbrıs ile üyelik müzakerelerini başlatması durumunda Türkiye nin KKTC ile bütünleşmeye gitme fikri üzerine ciddî olarak eğileceği açıklanmıştır AB Konseyi, Haziran 1998 te yapılan Cardiff Zirvesi nde ise, ilerleme raporu hazırlanacak ülkeler arasına Türkiye ve Kıbrıs ı da katmıştır. AB Komisyonu, Ekim 1999 Raporu nda Türkiye yi aday ülke olarak tanımlamıştır. Aralık 1999 başında Avrupa Parlamentosu nda ilk defa bu statünün tanınması için bir tavsiye kararı alınması Helsinki Zirvesi nde adaylığın resmen tanınması ortamını 13

14 Türkiye İçin Avrupa Stratejisi (3 Mart 1998) Ankara Anlaşması nın verdiği tüm imkanların kullanılması, Gümrük Birliği nin derinleştirilmesi, Mali işbirliğinin yürürlüğe konulması, Mevzuatın yakınlaştırılması ve AB müktesebatının Türkiye tarafından benimsenmesi, Diğer aday ülkelerle birlikte Türkiye nin de AB nin bazı program ve kurumlarına katılımıdır Türkiye İçin Avrupa Stratejisi Katılım Ortaklığı (AB hazırlayacak), Ulusal Program ve Uyum Takvimi (Türkiye hazırlayacak), AB İşbirliği Programlarına Katılım, İzleme ve Denetleme Sistemi dir (AB Komisyonu tarafından hazırlanacak ve Türkiye nin mevzuat ve uyarlamalarının müktesebata uyumunu izleyip değerlendirecek). Türkiye için 3 önemli kavram; Katılım Ortaklığı Belgesi, Türkiye nin tam üyeliğe hazırlanması için hedefleri belirleyen, bu hedeflere hangi zaman dilimi içinde ulaşılacağının takvimini ortaya koyan ve bunun için Avrupa Birliği nin vereceği malî desteği planlayan temel strateji belgesidir. Ulusal Program, Türkiye nin Kopenhag Kriterleri ve Topluluk müktesebatını hangi sürede ve ne ölçüde yerine getirebileceğini gösterecektir. Helsinki Zirvesi (10-11 Aralık 1999) AB Devlet ve Hükümet Başkanları nın Helsinki Zirve sinde Türkiye nin adaylığını onaylamasıyla, Türkiye AB ilişkilerinde yeni bir dönem başlamıştır. Helsinki Zirvesi nde Türkiye aday ilan edilmiştir ama, 13 aday ülke arasında sadece Türkiye ile tam üyelik görüşmelerine 14

15 Antlaşma ile georilen önemli değişiklikler LİZBON ANLAŞMASI 13 Aralık 2007 Ana kurumsal yenilikler: Konsey kararlarında çifte çoğunluk kuralı uygulanacak. Böylece bir AB yasasının kabul edilmesi için üye ülkelerin %55 inin ve AB nüfusunun da %65 inin desteği gerecek. Fakat Polonya nın karşı çıkmasının üzerine yeni oylama sistemi 2014 yılından sonra uygulanabilecek. Ayrıca kararları engellemeyi daha da kolaylaştıracak şartların uygulamaya sokulabilmesi için 2017 yılına kadar ekstra geçiş süresi de öngörülüyor. Nitelikli çoğunluk oylama sistemi, özellikle sığınma, göç, suçla mücadelede polis ve adli işbirliği de dahil olmak üzere 40 adet politika alanını kapsayacak şekilde genişletilecek; AB Konseyi Başkanı: Herman Van Rompuy Antlaşma ile georilen önemli değişiklikler Lizbon Antlaşması AB Konseyi Başkanı nın temel görevlerini şu şekilde sıralamaktadır: Avrupa Konseyi ne başkanlık etmek ve işleri yürütmek, Komisyon Başkanı ile işbirliği içerisinde olarak AB Konseyi çalışmalarının hazırlığını yürütmek, devamlılığını sağlamak, AB Konseyi içerisinde uzlaşının ve fikir birliğinin kolaylaştırılması için çaba göstermek, AB Konseyi toplantılarını izleyen dönemde Avrupa Parlamentosu na bir rapor sunmak. 1. Daha Demokratik ve Şeffaf AB: AP: Nitelikli oy çoğunluğu sistemi içinde ortak karar usulü gereğince daha fazla güç sahibi oldu, Ulusal Parlamentolar: Yasa teklifleri hazırlanırken görüş bildirebilecek, Vatandaşlar: Vatandaş Girişimi Bir üye ülkenin 1 milyon vatandaşı Komisyonu girişim başlatması için göreve çağırabilir, AB üyelerine Birlik ten ayrılmaları için imkân 15

16 Antlaşma ile georilen önemli değişiklikler 2. Daha Etkin AB: Ana kurumsal yenilikler: Konsey kararlarında çifte çoğunluk kuralı uygulanacak. Böylece bir AB yasasının kabul edilmesi için üye ülkelerin %55 inin ve AB nüfusunun da %65 inin desteği gerecek. Fakat Polonya nın karşı çıkmasının üzerine yeni oylama sistemi 2014 yılından sonra uygulanabilecek. 2,5 yıllık yenilenebilir dönemler şeklinde AB Zirveleri nin ev sahipliğini yürütecek Konsey Başkanlığı; Önemli PoliOka değişiklikleri: Nitelikli çoğunluk şartı, iltica, göç, polis ve adli konularda işbirliği alanları da dahil olmak üzere 40 politika alanını kapsayacak şekilde genişletildi. Özellikle Rusya ya olan enerji bağlılığı konusunda Litvanya ve Polonya nın dile getirdiği endişelerin ardından iklim değişikliği ve enerji dayanışması gibi yeni mücadele alanlarına atıf yapıldı. İngiltere için sınır kontrolleri, sığınma, göç, sivil ve suça ilişkin sorunlarda adli ve polis işbirliği gibi politika konularında yeni katılma/katılmama şartlarının uygulamaya sokulması. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik PoliOkası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Javier Solana ve dış ilişkilerden sorumlu komisyon üyesinin yetkilerini bir araya getirecek çiftşapkalı (double-hatted) makamın oluşturulması. İngiltere nin itirazları üzerine AB Dışişleri Bakanı ismi kabul edilmedi; Dışişleri ve Güvenlik PoliOkası Yüksek Temsilciliği Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcılığı ve Dışişleri Konseyi Başkanlığı nı yapması öngörülmektedir. İki görevi bir araya getiren temsilciliğin amacı, AB nin dış ve ortak güvenlik politikalarının yürütülmesinde devamlılık ve bütünlük 16