NETCAD/DS BÖLÜM G

Transkript

1 NETCAD/DS

2 Bu belgedeki tüm bilgiler önceden uyarı yapılmadan değiştirilebilir ve Ulusal CAD ve GIS Çözümleri Mühendislik Bilgisayar A.Ş. adına verilmiş herhangi bir taahhüt niteliği taşımaz. Bu belgede açıklanan yazılım bir lisans ya da sınırlı kullanım sözleşmesine tabidir. Bu yazılım lisans ya da sınırlı kullanım sözleşmesinde açıklanan amaçlar dışında herhangi bir ortama kopyalanması yasalara aykırıdır. Copyright Ulusal CAD ve GIS Çözümleri Mühendislik Bilgisayar A.Ş Bütün Hakları Saklıdır. Telif hakkı kanunları çerçevesinde izin verilen haller dışında, önceden yazılı izin alınmaksızın çoğaltılması, uyarlanması ve tercüme edilmesi yasaktır. NETCAD Apache Software Foundation tarafından geliştirilen XML Parser kütüphanesini kullanmaktadır. Bu nedenle devam eden not eklenmiştir. "This product includes software developed by the Apache Software Foundation ( Birinci baskı, Ağustos 2009 Basıldığı Yer: Ankara Versiyon: V.1 Revizyon Tarihi: Revizyon No: 0 Doküman No: Hazırlayan: Ç.T. teknik@netcad.com.tr 1. Kitap hakkındaki görüş ve düşünceleriniz için bilgi@netcad.com.tr 2. Teknik Destek almak için adreslerinden ulaşabilirsiniz.

3 ĐÇĐNDEKĐLER NETCAD/DS BÖLÜM GĐRĐŞ NETCAD/DS NEDĐR? TANIMLAR DAMLA SULAMA YÖNTEMĐNĐN AVANTAJLARI NETCAD/DS KURULUMU NETCAD/DS YARDIM BÖLÜM YENĐ PROJE YENĐ PROJE OLUŞTURULMASI SAYISALLAŞTIRMA MENÜSÜ BÖLÜM ÇĐZĐM PARSEL ÇĐZĐMĐ SU KAYNAĞI ÇĐZĐMĐ BÖLÜM PARSEL EDĐTÖRÜ PARSEL BĐLGĐLERĐ MALĐK BĐLGĐSĐ SU KAYNAĞI TOPRAK BĐLGĐSĐ YÖRE BĐLGĐSĐ BĐTKĐ BĐLGĐLERĐ ÇĐFTÇĐ TERCĐHĐ SULAMA YÖNTEMĐ BÖLÜM TANIMLAR ĐKLĐM BĐLGĐLERĐ BĐTKĐ TÜRLERĐ BORU TĐPLERĐ GENEL AYARLAR BÖLÜM PROJE BĐTKĐ SU TÜKETĐMĐ DAMLATICI VE LATERAL SEÇĐMĐ ÖN PROJELEME ÖN SĐSTEM TERTĐBĐ LATERAL ÖZELLĐKLERĐ MANĐFOLD ÖZELLĐKLERĐ KRĐTĐK HATTI BELĐRLE ANA BORU ÇAPI HESABI Yerçekimi Hidrant Motopomp

4 6.9. ĐŞLETME PLANI TASARIMI BÖLÜM KONTROL BĐRĐMĐ ÖZELLĐKLERĐ KONTROL BĐRĐMĐ ELEMANLARI GĐRĐŞ-ÇIKIŞ ÇAPLARI BASINÇ REGÜLATÖRÜ ELEK FĐLTRE GÜBRE TANKI KUM-ÇAKIL FĐLTRE TANKI HĐDROSĐKLON BÖLÜM MOTOPOMP BÖLÜM PROFĐL BÖLÜM RAPORLAR GÜBRELEME ĐLE BĐRLĐKTE SULAMA PLANI ĐŞLETME PLANI ĐŞLETME TALĐMATI KRĐTĐK BĐTKĐ RAPORU SĐSTEM KURULUM PLANI SULAMA ZAMAN PLANI SULAMA ZAMAN PLANI (ÇĐFTÇĐ)

5 1. BÖLÜM GĐRĐŞ 1.1. NETCAD/DS Nedir? NETCAD/DS modülü, kaynaktan alınan suyun araziden alınmış koordinatlarda yer alan parsele iletilmesi sırasında, minimum su ihtiyacı ile bitkiden maksimum verim ve ekonomik geliri sağlayacak, damla sulama yöntemi üzerinden çözüm yapılabilmesi için gerekli tüm hesaplamaları otomatik olarak gerçekleştiren Netcad uygulamasıdır. NETCAD/DS ile parsel içerisindeki alt bölümler ve buna bağlı işletme birimleri (parselin kaç bölüme ayrılacağı) hesaplanmakta ve manifold, lateral, anaborular optimum şekilde otomatik olarak yerleştirilebilmektedir. Damla Sulama projeleri yapan tüm kamu ve özel kuruluşlar tarafından kullanılabilmektedir TANIMLAR Damla Sulama projelendirmesi sırasında kullanılan teknik terimlere ilişkin açıklamalar. Su kaynağı: Damla sulama yönteminde her türlü su kaynağından yararlanılabilir. Ancak suyun fazla miktarda kum, sediment ve yüzücü cisim içermemesi gerekir. Aksi durumlarda gerekli kontrol birimi elemanları (kumçakıl filtre, elek filtre, hidrosiklon vb.) kullanılarak su filtreleme vb. işlemlerden geçirilerek kullanılır. Pompa Birimi: Su kaynağının yeteri kadar yüksekte olmadığı koşullarda, gerekli işletme basıncı pompa birimi ile sağlanır. Su kaynağının tipine bağlı olarak pompa tipi değişiklik gösterebilir. Kontrol Birimi: Damla sulamada, suyun çok iyi süzüldükten sonra sisteme verilmesi gerekir. Aksi durumda damlatıcıların tıkanması sorunuyla karşılaşılır. Bu işlem kontrol birimi ile yapılır. Kontrol biriminde ayrıca, sisteme verilecek sulama suyunun basınç ve miktarı denetlenir ve bitki besin maddeleri sulama suyuna karıştırılır. Damlatıcılar: Sistemin en önemli ve en dikkatle seçilmesi gereken elemanlarıdır. Lateral borulardaki basınçlı su damlatıcıya geçtikten sonra, damlatıcı içerisindeki akış yolu boyunca ilerlerken, suyun enerjisi sürtünme ile önemli ölçüde kırılır. Bunun sonucunda, su damlatıcıdan damlalar biçiminde çok küçük debi ile çıkar ve toprağa infiltre olur. Lateral Boru Hatları: Toprak yüzeyine serilen ve üzerlerine damlatıcıların yerleştirildiği borulardan oluşurlar. Lateral boru hatları da, manifold boru hatlarında olduğu gibi, tesviye eğrilerine paralel (eğimsiz) ya da bayır aşağı eğimli döşenmelidir ve bayır yukarı döşemekten kaçınılmalıdır. 4

6 Manifold Boru Hattı: Suyu ana boru hattından laterallere iletir. Laterallerin doğrudan ana boru hattına bağlanması durumunda, su girişini denetlemek için her lateralin başına bir vananın yerleştirilmesi zorunluluğu vardır. Bu ise hem sistem maliyetini çok önemli boyutlarda arttırır hem de sistemin işletilmesini güçleştirir. Bunun yerine, belirli sayıdaki lateral boru hattı manifold boru hattına bağlanır. Manifold boru hatları, tesviye eğrilerine paralel (eğimsiz) yada bayır aşağı eğimde döşenmelidir. Bayır yukarı eğimde döşemekten kesinlikle kaçınılmalıdır. Ana Boru Hattı: Suyu kaynaktan alarak manifoldlara ileten boru hatlarıdır DAMLA SULAMA YÖNTEMĐNĐN AVANTAJLARI Bilindiği gibi damla sulama, özellikle son yıllarda tüm dünyada ve Türkiye de, özellikle küresel iklimsel değişimlerin sonucu olan su sıkıntısının da yaşandığı bir dönemde, suyun en etkin kullanıldığı yöntemlerden biri olması sebebiyle önem kazanmıştır. Damla Sulama yönteminin, diğer yüzey ve yağmurlama sulama yöntemlerine göre üstünlükleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Damla Sulama yönteminde, toprak yüzeyinde olan buharlaşma ve dolayısıyla bitki su tüketimi, tüm alanın ıslatıldığı sulama yöntemlerine oranla, genellikle daha düşük düzeydedir. Bunun nedeni, bitki sıraları arasında ıslatılmayan kuru alan kalması ve ıslatılan kesimin genellikle bitki tarafından gölgelenmesidir. Ayrıca, iyi bir tasarım ve işletmeyle sulanan alanın her tarafında eş su dağılımı sağlanır ve yüksek su uygulama randımanı elde edilir. Tüm bu etmenler, birim alan sulama suyu gereksiniminin düşük olmasına neden olur. Buna bağlı olarak, birim alan sistem debisi düşer ve özellikle kısıtlı su kaynağı koşullarında, daha geniş bir alan, bitki su gereksinimi tam karşılanacak şekilde, sulanabilir. 2. Damla Sulama yönteminde, etkili bitki kök derinliğindeki kullanılabilir su tutma kapasitesinin daha az bir kısmı tüketildiğinde (genellikle %30-40) sulamaya başlanır. Diğer bir anlatımla, kök bölgesinde yüksek toprak nemi varken sulama yapılır. Böylece bitki, topraktaki nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilime girmez ve suyu fazla enerji harcamaksızın kolaylıkla alır. Bu da, daha iyi bir bitki gelişmesi sağlar ve genellikle daha yüksek miktar ve kalitede ürün elde edilir. 3. Damla sulama yönteminde, bitki besin elementleri sulama suyuna karıştırılarak verilir. Bu ise, bitkinin büyüme mevsimi boyunca gereksinim duyduğu makro ya da mikro besin elementlerinin istenen zaman ve miktarda uygulanması olanağını verir. Bu yolla, son derece etkin bir gübreleme yapılması sağlanır. Sonuçta, yine yüksek verim ve kalitede ürün elde edilir. 4. Damla Sulama yönteminde, sulama suyu istenen zaman ve miktarda uygulanır. Sistemin işletilmesi son derece kolaydır ve sulama işçiliği masrafları en alt düzeydedir. 5

7 5. Toprakta bulunan tuzlar, yerçekimi ve kapiller kuvvetlerin etkisi ile ıslatılan toprak hacminin çeperine doğru taşınır ve bitki kılcal köklerinin geliştiği ortam belirli oranda tuzdan arındırılır. Böylece tuzlu toprak koşullarında, damla sulama yöntemi altında, toprak tuzluluğuna duyarlı bitkiler bile güvenle yetişebilir. 6. Tuzlu sulama suyu koşullarında, her ne kadar toprak suyunda erimiş tuzların neden olduğu ozmotik basınç yüksek olsa da, büyüme mevsimi boyunca sürekli yüksek toprak nemi söz konusu olduğundan, suyun toprak taneleri tarafından tutulma gücü (matris tansiyonu) düşük düzeyde olur. Bu iki değerin toplamı olan toprak rutubet geriliminde bitki, suyu kökleri aracılığıyla alabilir. Sonuçta, yüzey ve yağmurlama sulama yöntemlerinde uygulanmayacak kadar tuzlu olan sulama suyu, damla sulama yönteminde uygulanabilir. 7. Bitkilerin toprak üstü organları ıslatılmadığından bitki hastalıklarının yayılması önlenmekte, bunun yanında, yabancı ot gelişmesi ıslatılan alan ile sınırlı olduğundan, yabancı ot mücadelesi daha kolay yapılmaktadır. 8. Bitki sıraları arasındaki kuru alandan yararlanılarak, sulama sırasında bile, bazı tarım alet ve makineleri çalıştırılabilmekte, ilaçlama ve hasat gibi tarımsal işlemler sürdürülebilmektedir. 9. Yağmurlama sulama yönteminde olduğu gibi, damla sulama yöntemi de yüzey sulama yöntemlerinin uygulandığı, yüksek eğimli, dalgalı, hafif bünyeli ya da yüzlek topraklarda güvenle uygulanabilir. 10. Yağmurlama sulama yöntemine oranla, damla sulama yönteminde, işletme basıncı daha düşük olduğu için enerji masrafları daha az olur. 11. Damla sulama yönteminde, son derece düşük kapasiteli su kaynaklarından bile yararlanılabilir NETCAD/DS Kurulumu NETCAD/NETPRO' nin CD'den kurulumunda izlenecek yol şudur: 1. NETCAD CD'sini CD sürücüsüne yerleştiriniz. 2. Bilgisayarım kısmında CD sürücüsü seçilerek CD içindeki Modül dizini altındaki NETCAD/DS2 'yi seçerek Setup dosyasını çift tıklayarak çalıştırınız. Modül kurulum penceresi açılarak NETCAD/DS2 'nin kurulacağı dizin adı NETCAD varsayılan olarak gelecektir (Eğer Ana Modülü kurarken NETCAD'in kurulacağı dizin adı değiştirilmişse NETCAD/DS2 de bu dizin altına kurulmalıdır). Bu pencereyi Tamam ile geçiniz. Program kurulmaya başlayacaktır ve sizden ikinci disketi isteyecektir. Modül kurulumu bitince "Program başarı ile kurulmuştur" şeklinde mesaj gelir. Bu mesajı Tamam ile kapatarak işlemi bitiriniz. 6

8 1.5. NETCAD/DS Yardım Programla ilgili tüm işlemler için kullanıcıya bilgiler sunan yardımcı metinlere 3 farklı yöntemle ulaşılabilir: 1. Menülerden seçilen işlem üzerinde F1 tuşuna basılması 2. Yardım Menüsünden Đçindekiler ya da Konu Başlıklarına Göre bölümlerinden 3. Đşleme girdikten sonra yardım ikonuna basılarak konu hakkında bilgi edinilebilir. GENEL\AYARLAMALAR bölümünde HTLMHELP ikonu aktif hale getirilirse HTLM formatındaki yardımcılara ulaşılabilir. Bunun için işlem üzerinde F1 tuşuna basmak yeterlidir. Yardımcı metinler program ve işlemler hakkında bilgi sunarken ayrıca işlem ile ilgili yöntemleri de açıklayarak kullanıcıya rehber olurlar. 7

9 2. BÖLÜM YENĐ PROJE 2.1. Yeni Proje Oluşturulması Yeni bir projeye başlamak için Sulama menüsünden Yeni Proje komutu seçilir. Bu komut damla sulama elemanlarının ve sözel bilgilerinin tutulacağı standart veritabanının ve sayısallaştırma menüsünün oluşturulmasını sağlar. Standart veritabanında anaboru, lateral, manifold, su kaynağı, kontrol birimi gibi yapılar ilişkisel bir yapı içinde tutulurlar. Yeni Proje seçimiyle dosyanın kaydedileceği yer ve proje ismi sorulur. Dosya adı verilip istenen bir dizin gösterildiğinde bu dizinde aynı isimli veritabanı, sayısallaştırma menüsüne ait *.odf dosyası ve ncz dosyası oluşacaktır Sayısallaştırma Menüsü Sayısallaştırma menüsü Yeni Proje komutuyla oluşturulan standart veritabanı için özelleştirilmiş, bir damla sulama projesi yapımında gerekli olan geometrilerin çizilmesini sağlayan editördür. Sayısallaştırma Menüsü Bu editör kullanılarak yapılan çizimler otomatik olarak veritabanına atılmış olacaklardır. Dikkat edilecek olursa bu menüde manifold ve laterallerin olmadığı görülür. Bunun sebebi manifold ve laterallerin önsistem tertibi bölümünde otomatik olarak çizdirilmesidir. Projemizin çözümüne başlarken elimizde geometrisi belli bir parsel alanı ve su kaynağımızın olması zorunludur. Parsel alanının ve su kaynağının çizimi sayısallaştırma menüsündeki parsel ve su kaynağı menüsü ile gerçekleştirilir. Fakat bundan önce çizimi referans alarak yapacağımız bir veriye ihtiyacımız vardır. 8

10 3. BÖLÜM ÇĐZĐM 3.1. Parsel Çizimi Eğer şematik bir çizim yapmayacaksak, parseli çizmek için parsel köşe noktalarına ya da raster bir altlık dosyaya ihtiyacımız olacaktır. Araziden okuma yapılarak alınmış parsel köşe noktaları Netcad te kullanılabilir. Noktaların birçok elde edilme seçeneği vardır. Netcad ile birçok GPS markası ile arazide okunmuş noktalar, total station cihazları ile ölçümü yapılmış noktalar, Excel, text ve diğer cad/gis program formatlarında saklanmış nokta dosyaları açılabilir. Bu noktalarda x ve y değerleri yanında bir de kot değerleri bulunmalıdır. (Bahsedilen bu işlemlerin ayrıntılarına Netcad 5.1 GIS kitabından ulaşabilirsiniz) Parsel çizimi için elimizde sayısallaştırma yapmamız gereken 1/2000 ya da farklı ölçeklerde raster paftalar olabilir. Bu paftalar ülke ya da yerel koordinat sistemlerinde açılabilirler. Raster register (dönüşüm) işlemlerinin ayrıntılarına Netcad 5.1 GIS kitabından ulaşılabilir. Sayısallaştırma yapmak için gerekli raster altlık ya da nokta verimizi hazırladıktan sonra sayısallaştırma menüsünden parsel seçilir ve çizim işlemine başlanabilir. Raster altlık varsa, raster üzerinden, nokta veri varsa nokta yakala modları kullanılarak sayısallaştırma yapılır. Parsel çizimi tamamlandığında parsele ait bir bilgi ekranı açılacaktır. Parsel Bilgi Ekranı Bilgi ekranında Obje özellikleri kısmında objeye ait genel özellikler yer alır. Ekranın üst kısmındaki Parsel Editörü tıklandığında ise projeye ait verinin 9

11 girilebileceği parsel editörü açılacaktır. Parsel editörüne aynı zamanda Sulama / Parsel Editörü menüsünden de ulaşılabilir. Parsel editörüne ileride değineceğiz. Bilgi ekranı tamam ile geçildiğinde parsel çizimi tamamlanmış olur Su Kaynağı Çizimi Su kaynağı çizimi ve kontrol birimi çizimleri de aynı mantık çerçevesinde, nokta ve kenar yakala modları kullanılarak çizilebilir. Su Kaynağı Sayısallaştırması Su kaynağı menüsünde birçok farklı su kaynağı tipi yer almaktadır. Sembol geometrinde olan bu seçeneklerden istenen bir tanesi seçilerek çizdirilebilir. Su Kaynağı Bilgi Ekranı Bilgi ekranında Su kaynağı debisi ve kuyu statik yüksekliği değerleri girilebilir. Su kaynağı ile ilgili bu bilgilere parsel editöründeki su kaynağı sayfasından 10

12 erişilebilir ve gerekli ekleme ve düzeltmeler yapılabilir. Tamam butonu ile su kaynağı bilgi penceresi kapatılır ve böylece su kaynağı çizimi tamamlanmış olur. 4. BÖLÜM PARSEL EDĐTÖRÜ Parsel Editörü sulama menüsü altında bulunmaktadır. Parsel ve su kaynağı çizimleri bitirildikten sonra proje çözümü için gerekli temel bilgilerin girilmesi için parsel editörü kullanılır. Parsel editörü parsel bilgileri, malik bilgisi, su kaynağı, toprak bilgisi, yöre bilgisi, bitki bilgileri, çiftçi tercihi ve sulama yöntemi sayfalarından oluşur. Parsel editörü işlemine girildiğinde ilk olarak ekrandan editörüne girilmek istenen parsel seçilmelidir Parsel Bilgileri Parsel Bilgileri sayfasında çevre ve alan bilgileri otomatik olarak grafik üzerinden alınır. Adı bölümünde sayısallaştırma esnasında verilen isim gelir. Açıklama kısmına istenen sözel bilgiler yazılabilir Malik Bilgisi Parsel Bilgileri Penceresi Malik Bilgisi sayfasında maliğe ait bilgilerin girişi yapılabilir. Birden fazla sayıda malik olduğunda sayfanın alt kısmındaki + butonuyla yeni malik eklenebilir. 11

13 Malik Bilgisi Penceresi 4.3. Su Kaynağı Su Kaynağı sayfasında su kaynağına ait birçok verinin girişi yapılabilir. Çözümün yapılabilmesi için minimum sarı renkli satırlara veri girişi yapılmalıdır. Bu sayfadaki bilgiler kullanıcı tarafından bilinmeli ve girilmelidir. Su Kaynağı Penceresi 12

14 Su Kaynağı cinsi, Su Kaynağının Sediment içeriği, kum varlığı ve yosun varlığı gibi durumlar ileride Kontrol Birimi unsurlarının seçiminde rol oynayacağı için, bu seçimlerin doğru bir şekilde yapılması gereklidir. Su Kaynağı bilgilerinin veritabanına yazılabilmesi için Aktif kutucuğunun işaretlenmesi gereklidir Toprak Bilgisi Proje alanının sulama yönünden ayrıntılı bir toprak etüdü yapılarak, toprak bünye sınıfı, tarla kapasitesi, solma noktası, hacim ağırlığı, kullanılabilir su tutma kapasitesi vb. veriler sağlanır. Tüm bu veriler toprak bilgisi bölümü için girdi oluşturmaktadır. Đlk olarak toprak bünyesi seçilmelidir. Toprak bünyesi satırı tıklandığında seçim yapılabilecek bir toprak bünyesi listesi çıkacaktır. Bu listeden istenen bünye seçilebilir. Toprak bünyesi seçimi toprağa ait laboratuar ölçümleri olmadığı durumlarda seçilebilir. Bu seçim yapıldığında seçilen bünyeye göre infiltrasyon hızı ve su tutma kapasitesi de tablodan alınmaktadır. Kullanıcı isterse bu değerleri değiştirebilir. Toprak Bilgisi Penceresi / Toprak Bünyesi Toprağa ait laboratuar sonuçları olarak, tarla kapasitesi, solma noktası, hacim ağırlığı değerleri kullanıcı tarafından girildiği takdirde su tutma kapasitesi program tarafından otomatik olarak hesaplanmaktadır. Burada hesaplanan değerler kullanıcı tarafından istendiğinde değiştirilebilir. Kullanıcı bu değerleri değiştirdiğinde ilerideki hesaplamalarda program kullanıcının girdiği değeri kullanacaktır. 13

15 Toprak Bilgisi Penceresi 4.5. Yöre Bilgisi Parselin bulunduğu yöreye ait olan bilgileri içeren editördür. Yöre Bilgisi Penceresi 4.6. Bitki Bilgileri Bitki Bilgileri sayfasında sulanacak olan bitkiler ve bu bitkilere ait etkili kök derinliği, ıslatılacak toprak derinliği, ekim ve hasat tarihleri ile yetişme dönemi 14

16 uzunluğu yer almaktadır. Seçilen bitkiye göre veritabanından otomatik olarak gelen etkili kök derinliği değeri ve toprak bilgileri tablosunda girişi yapılan bitki etkili kök derinliği değerleri karşılaştırılarak daha küçük olan değer Islatılacak Toprak Derinliği olarak seçilir. Ekim ve hasat tarihleri girildiğinde yetişme dönemi uzunluğu da otomatik olarak hesaplanır. Sebze çözümleri için birden fazla Bitki girişi yapılır ise modül kritik bitki üzerinden çözümleme yapmaktadır. Meyve çözümleri için ise Damlatıcı ve Lateral hesapları değişiklik göstermektedir Çiftçi Tercihi Bitki Bilgileri Penceresi Çiftçi Tercihi sayfasında günlük maksimum sulama süresi ve sulama aralığında dinlenme süreleri kullanıcı tarafından girilecektir. Bu değerler ileride Ön Projeleme safhasındaki Đşletme Birimi sayısının hesaplanmasında etkili olacaktır. Çiftçi Tercihi Penceresi 15

17 4.8. Sulama Yöntemi Sulama Yöntemi sayfasında su uygulama randımanı, su iletim randımanı, işletme basıncı ve STK izin verilen değerleri genelde damla sulamada kullanılan değerler olarak default gelmektedir. Kullanıcı isterse bu değerleri kullanır, isterse değiştirebilir. Sulama Yöntemi Penceresi 5. BÖLÜM TANIMLAR 5.1. Đklim Bilgileri Đklim Bilgileri tablosunda çalışmanın yapıldığı yöreye ait iklim bilgileri yer almaktadır. Bu tabloda çözümün yapılabilmesi için minimum yağış ortalaması ve günlük bitki su tüketimi kolonlarının doldurulması gerekmektedir. Bu değerler Bitki Su Tüketimi hesabında kullanılacak değerlerdir. Bu tabloda girilen değerlerin aynı bölgede yapılan farklı projelerde kullanılabilmesi için tablo yapısı ve değerleri xml olarak saklanabilir. Tablo içinde sağ klikle çıkan menüden veya Dosya menüsünden Đklim Ay Bilgisi Yaz komutuyla istenen bir yere içerik xml dosyası şeklinde saklanır ve gerektiğinde aynı şekilde Đklim Ay Bilgisi Oku seçeneği ile yüklenebilir. CropWat programı çıktısı olarak CSV uzantılı ETc değerlerini içeren dosyada aynı menü içerisindeki CropWat ETc oku seçeneği ile yüklenebilir. 16

18 Đklim Bilgileri Editörü Yağış ortalaması ve günlük bitki su tüketimi değerleri girildikten sonra tabloda sağ klikle açılan menüden Đklim Tipini Bul işlemi ile iklim kuşağı otomatik olarak program tarafından bulunur. Bulunan iklim kuşağı pencerenin sol üst köşesinde gösterilir. Girilen yağış ortalamalarından bulunan yıllık yağış değeri aşağıdaki tabloda yer alan değer aralıklarından hangisine giriyorsa, o aralığa ait iklim kuşağında yer alıyor demektir. Đklim kuşağı yıllık yağış ilişkisi 5.2. Bitki Türleri ĐKLĐM KUŞAĞI YILLIK YAĞIŞ (mm) ĐKLĐM KUŞAĞI <360 KURAK YARI KURAK >720 YAĞIŞLI Bitki bilgilerinin tutulduğu veritabanıdır. Kullanıcıya hazır olarak sunulur. Kullanıcı parsel editöründe ekeceği bitki tipini seçmekle bu tabloda seçtiği bitki tipine ait tüm değerleri hesaplamalarda otomatik olarak kullanacak demektir. Yeni bitkiler eklenip çıkarılabilir ve tablodaki değerler değiştirilebilir. Bitkilere ait öznitelikler olan bitki sınıfı, dikim genişliği, tek çok yıllık özelliği gibi değerler satırlarda açılan listelerden seçilebilir. Burada yapılan değişiklikler ve eklemeler saklanabilmekte, bir başka projede kullanılabilmektedir. Tablo üzerinde sağ klikle açılan Bitki Türlerini Oku ve Yaz işlemleri ile tablo içeriği xml olarak saklanabilmekte ve kullanılabilmektedir. 17

19 5.3. Boru Tipleri Bitki Türleri Editörü Boru bilgilerinin tutulduğu veritabanıdır. Bu veritabanı içerisinde borulara ait malzeme, dayanım, iç-dış çap ve et kalınlığı gibi değerler yer alır. Kullanıcı bu veritabanına yeni boru tipleri ekleyebilir veya var olanları değiştirebilir. Boru Kütüphanesi 18

20 5.4. Genel Ayarlar Bu bölümdeki kriterler, farklı editörlerdeki birçok hesabı etkilemektedir. Genel Ayarlar Damlatıcı Debi Aralığı: Damlatıcı ve Lateral Seçimi penceresinde, Damlatıcı Debisinin kullanıcı tarafından ne kadarlık bir seviyede arttırılıp/azaltılacağını belirler. Maks. Lateral Eğimi: Eğim yukarı lateral hesaplarında maksimum ne kadarlık bir eğime izin verileceğini belirler. Maks. Proje Sulama Aralığı: Ön Projeleme işleminde izin verilecek maks proje sulama aralığını gün cinsinden belirler. FMin Tavana Yuvarlansın: Ön Projeleme işleminde Min. Đşletme biriminin hesaplanması sırasında FMin değeri ile oluşacak farklı çözümlere olanak sağlar. Kontrol Birimi Yakınlık Kriteri: Kontrol Birimi normal koşullarda Su Kaynağına yakın bir şekilde yerleştirilmektedir. Ancak Su Kaynağı ve en yakın parsel köşe noktası arasındaki uzaklık farkının bu kriterden fazla olması durumunda Kontrol Birimi, parsel girişine yerleştirilmektedir. Pompa Randımanı: Motopomp hesabında kullanılan kriterin kullanıcı tanımlı olarak buradan değiştirilebilmektedir. 19

21 Su Kaynağı-Parsel Yükseklik Farkı: Anaboru Çapı hesabı yapılırken 3 farklı yöntem ile doğrusal programlama çözümü gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemlerden biri olan Yerçekimi için Su Kaynağı ve en yüksek parsel köşe noktası arasındaki yükseklik farkı kriteridir. Burada yazılan değerin altında bir fark olduğu takdirde yerçekimine göre çözüm gerçekleştirilmeyecek, bunun yerine Motopomp veya Hidrant çözümü söz konusu olacaktır. Lateral-Manifold Malzeme Listesi: Lateral ve Manifold Özellikleri pencerelerinde boru çapı hesaplarında kullanılacak borulara ait seçimleri içerir. Lateral Cu Katsayısı için Filtreleme Aktif: Damlatıcı ve Lateral Özellikleri penceresinde Damlatıcı Aralığı, Damlatıcı Basınç Ayar Durumu, Lateral Boru Tipi gibi seçimlerin, Lateral boru çapı belirlenirken kısıtlayıcı kriter olmasını sağlar. Eğim Yukarı Lateral Hesabı için Kriterler: Eğim yukarı olarak döşenecek Lateral ve manifoldlar için Tip ve Çap seçimini belirler. 6. BÖLÜM PROJE 6.1. Bitki Su Tüketimi Daha önce kullanıcı tarafından girişi yapılan veya CropWat programı çıktısı olan dosya üzerinden okutulan iklim ay bilgileri ışığında bitki su tüketimi hesabı yapılır. Sebze için çözümleme yapılıyorsa Kritik bitkiye göre bu hesaplamalar gerçekleştirilir. Burada Yıllık Yağış (mm) ve Tmaksimum Yıllık (mm/gün) değerleri hesaplanmaktadır. Damla sulama yapılacağı için Tmaksimum değeri Damla Su Tüketimi (T, mm/gün) içerisinde yer alan en büyük değer olarak alınır. Bitki Su Tüketimi Editörü 20

22 Bu tabloda bulunan damla sulama su tüketimi (mm/gün) şu şekilde hesaplanır: T= ET (Ps/85) Ps= Gölgelenen Alan Yüzdesi Gölgelenen alan yüzdesi değerleri projede seçilen bitkiye göre değişir. Bitkilere ait bu değerler tanımlar / bitki özellikleri editöründe yer almaktadır. BĐTKĐLER GÖLGELENEN ALAN YÜZDESĐ Ps (%) TARLA BĐTKĐLERĐ 80 SEBZELER, ÇĐLEK 80 BAĞ 75 SIK DĐKĐLEN MEYVE AĞAÇLARI (SIRA ARASI<4 m) 75 GENĐŞ DĐKĐLEN MEYVE AĞAÇLARI (SIRA ARASI>=4 m) Damlatıcı ve Lateral Seçimi Damlatıcı, lateral boru hattı üzerine yerleştirilen ve suyu lateral boru hattından toprak yüzeyine veren araçtır. Sebze ve meyve için ayrı formül ve yöntemler içeren bölümde damlatıcı ve lateral hesapları yapılmaktadır. Bitki veritabanından Sıra Arası, Sıra Üzeri, k katsayısı ve Islatılan Toprak Derinliği değerleri otomatik olarak gelmektedir. Lateral aralığı, kaç bitki sırasına bir lateral döşendiği ile orantılı olarak otomatik değişim göstermektedir. Damlatıcı Aralığı değeri ise damlatıcı debisi ve infiltrasyon hızına bağlı olarak hesaplanır. Kullanıcı isterse piyasa değerlerini karşılaması açısından veritabanında yer alan standart değerlerden seçim yaparak değiştirebilir. Seçilen damlatıcı aralığına denk gelen damlatıcı X değeri de otomatik olarak seçilmiş olur. Eğer veritabanında X değeri yazmıyor ise 0.6 olarak gelir. Tüm bu veriler ışığında Islatılan Alan Oranı hesabı yapılır. Islatılan alan oranı, iklim bilgisi editöründeki yağış değerlerinden hesaplanan Đklim kuşağı bilgisi ile 1 değeri arasında kalacak şekilde uygunluğu değerlendirilir. YILLIK YAĞIŞ (mm) ĐKLĐM KUŞAĞI <360 KURAK (0.25) YARI KURAK (0.30) >720 YAĞIŞLI (0.35) 21

23 Eğer bu değer aralık dışarısında kalır ise otomatik olarak uyarı vererek Damlatıcı Debisinin değiştirilmesi istenir. Damlatıcı debisi yukarı ve aşağı ok tuşları ile Genel Ayarlar menüsünden belirlenen aralıkta değiştirilebilir veya kullanıcı el ile de değer girebilir. Damlatıcı x değeri veritabanından seçilen damlatıcı aralığına göre gelirken, Akış Yolu Çapı kataloglardan bakılarak girilmelidir. Kullanılan Formüller ve Açıklamaları P=Islatılan Alan Oranı Sd=Damlatıcı Aralığı SL=Lateral Aralığı q=damlatıcı Debisi Ln=Bitki Sıra Arası t=islatma Oranı Katsayısı S=Kaç Bitki Sırasına Bir Lateral Sa=Meyve için Ağaç Sıra Arası Sü=Meyve için Ağaç Sıra Üzeri l=đnfiltrasyon Hızı k=katsayı n=ağaç Başına Damlatıcı veya Çıkış Sayısı Lateral Aralığı (SL)= S.Ln Damlatıcı Aralığı(Sd)= 0.9 q.l Sebze için Islatılan Alan Oranı (P)= k.t (Sd/SL) Meyve için (Çok çıkışlı veya salkım Lateral) Islatılan Alan Oranı (P)=k.n (Sd 2 /Sa.Sü) Damlatıcı ve Lateral Seçimi (Sebze) Meyve için Lateral Aralığı seçiminde Damlatıcılı veya Salkımlı Lateral seçimleri yapılabilmektedir. Modül otomatik olarak önce sıra başına tek Lateral sonra çift lateral sonuç bulamaz ise Sıra başına lateral sayısı veya ağaç başına damlatıcı sayısı belirlenerek bunun üzerinden lateral aralığı hesabı yapılmaktadır. 22

24 6.3. Ön Projeleme Damlatıcı ve Lateral Seçimi (Meyve) Projeleme aşamasında kullanılmak üzere, bazı ön projeleme değerleri hesaplanır. Bu değerler ışığında; proje alanı, belirli sayıda işletme birimlerine ayrılır ve her işletme birimine bir manifold boru hattı hizmet eder. Đşletme birimindeki tüm lateral boru hatları da bu manifolda bağlanır. Proje Đşletme Birimi sayısı parsel bölümlemesi ve sulaması açısından büyük önem teşkil etmektedir. Bu sayının hesaplanması sırasında kullanıcı müdahalesi için karar noktaları yer almaktadır. Hesaplamalar ile gelen değerler haricinde kullanıcının başka bir değer kullanmak istemesi halinde bu karar noktaları kullanılabilir ve hesaplar kullanıcı değerlerine göre yaptırılabilir. Sulama Hesapları Penceresi 23

25 Kullanılan Formüller ve Açıklamaları dnmak=her sulamada uygulanacak mak. Net sulama suyu miktarı dk=kullanılabilir Su Tutma Kapasitesi D=Islatılacak Toprak Derinliği Ry=dk nın Tüketilmesine izin verilen kısmı P=Islatılan Alan Oranı SAmak=Maksimum Sulama Aralığı T=Pik Dönemde Günlük Bitki Su Tüketimi (Tmaks) Dn=Her Sulamada Uygulanacak Net Sulama Suyu Miktarı dt=her Sulamada Uygulanacak Toplam Sulama Suyu Miktarı SA=Proje Sulama Aralığı Ea=Su Uygulama Randımanı nd=birim Alandaki Damlatıcı Sayısı Sd=Damlatıcı Aralığı SL=Lateral Aralığı Ta=Sulama Süresi (Bir Đşletme Birimi Đçin) Tg=Günlük Maksimum Sulama Süresi GSYS=Günlük Sulama Yapılacak Süre Nmak=Maksimum Đşletme Birimi Sayısı (adet) Fmin=Sulamanın Tamamlanabileceği En Düşük Gün Sayısı (gün) (sonuç değer genel ayarlarda kullanıcı seçeneğine sunularak, istenirse yuvarlanarak istenirse yuvarlanmadan kullanılır) Nmin=Minimum Đşletme Birimi Sayısı (adet) A=Parsel Alanı (da) Qsk=Su Kaynağı Debisi (L/s) dnmak=dk.d.ry.p SAmak=dnmak/T SA= (SAmak-Sulama Aralığında Dinlenme Süresi) sonuç alta yuvarlanır dn= T.SA dt=dn/ea nd=1000/(sd.sl) Ta=1000.dt/(q.nd) GSYS=Ta.(Tg/Ta) Nmak=SA.(Tg/Ta) Fmin=(A.dt)/(3,6Qsk.GSYS) Nmin=Fmin*(Tg/Ta) 6.4. Ön Sistem Tertibi Damla sulama sistemleri, sulanacak arazinin büyüklüğü, biçimi ve topografik yapısı, sulanacak bitkilerin ekiliş yada dikiliş biçimi, su kaynağının cinsi ve konumu gibi elementler dikkate alınarak tertiplenir. Ön Projeleme aşamasında hesaplanan Proje Đşletme Birimi Sayısı ışığında, parselin seçilen kenarına göre parsel içi bölümleme, anaboru, manifold ve laterallerin çizimlerine karar verilen bölümdür. Seçilen kenara göre çizimler 24

26 otomatik olarak hesaplanarak en uygun çizim gerçekleştirilmektedir. Dosya menüsü altında yer alan işlemler; Görüntüyü Kaydet: Ön izleme penceresi içerisinde yer alan parsele ait görüntüyü *.png formatında saklanmasını sağlar. Optimum Sistem Tertibi: Seçilen parsel kenarlarına göre yapılan çizimlerdeki anaboru ve manifold toplam uzunlukları karşılaştırılarak en kısası için optimum tertip kararı otomatik olarak verilir. Grafiğe Aktar: Seçilen kenara göre yapılan çizimlerin Netcad ekranına aktarılmasını sağlar. Parseli Temizle: Netcad ekranına daha önce grafiğe aktar ile çizimi yaptırılan sistem tertibini temizlemek için kullanılır. Seçilen Kenar: Çözümün baz alınarak yapılacağı kenar seçilir. Optimum sistem tertibi sonucu program tarafından bulunur. Kullanıcı kendi isteği kenarı seçebilir. Seçilen kenara dik olacak şekilde manifoldlar yerleştirilir. Seçilen kenara göre bulunan manifoldların debi değerleri su kaynağının debi değerinden büyük ise satır kenarında bir ünlem işareti çıkacak ve uyarı verecektir. Maksimum Lateral Uzunluğu: Döşenebilecek maksimum lateral uzunluğu değeridir. Lateralleri Çiz: Ön izleme penceresinde lateral çizimlerini görmeyi sağlar. Manifoldları Çiz: Ön izleme penceresinde manifold çizimlerini görmeyi sağlar. Anaboruları Çiz: Ön izleme penceresinde anaboru çizimlerini görmeyi sağlar. Çift Yönlü Lateral: Çift Yönlü Lateral döşenmesi seçeneğini kullanıcının tercihine bırakır. Eğim Yukarı Lateral: Çift Yönlü Lateral döşenmesi durumunda eğim yukarı lateral döşenmesi isteniyorsa bu seçenek işaretlenmelidir. Aksi takdirde program eğim yukarı bir durum olduğunda çift yönlü lateral döşemeyecektir. (? Burası eksi?) Alt Bölüm: Toplam Đşletme Birimi Sayısı değişmeyecek şekilde kullanıcı tanımlı olarak alt bölümlerdeki işletme birim sayıları değiştirilebilir. 25

27 6.5. Lateral Özellikleri Ön Sistem Tertibi Editörü Lateral, bitki sıraları boyunca döşenen ve üzerinde damlatıcılar bulunan boru hatlarıdır. Lateral Özellikleri penceresinde, uygun boru cinsi ve bağlantılı nitelikleri bulmak için hesaplamalar yapılır. Belirlenen damlatıcı aralığına göre veritabanında yer alan X değerine sahip borular arasından otomatik olarak seçim yapılır. Bu seçim lateraller ve manifoldlar için kullanılan abakların formüle edilmesi ile Cu ve hfl\lo oran değerlerinin otomatik hesaplanmasını sağlamaktadır. Lateral yada Manifold Eğimi (S%) Boyutsuzluk Yük KaybıOranı (Eo) Boyutsuzluk Uzunluk Oranı (Lo) 0.00 (Eğimsiz) (Bayır Aşağı Eğim) (Bayır Aşağı Eğim) (Bayır Aşağı Eğim) (Bayır Aşağı Eğim) (Bayır Aşağı Eğim) (Bayır Yukarı Eğim) (Bayır Yukarı Eğim) (Bayır Yukarı Eğim) (Bayır Yukarı Eğim) (Bayır Yukarı Eğim) Lateral ve manifold için ortak kullanılan Boyutsuz Yük Kaybı Oranı tablosu 26

28 Lateral Özellikleri Editörü Kullanılan Formüller ve Açıklamaları LL/Ho=Lateral Oran Değeri LL=Lateral Uzunluğu Ho=Đşletme Basıncı NDL=Lateral Üzerindeki Damlatıcı Sayısı Sd=Damlatıcı Aralığı QL=Lateral Debisi q=damlatıcı Debisi MLS=Bir Manifold Üzerindeki Damlatıcı Sayısı N=Toplam Đşletme Birimi Sayısı Lt=Toplam Lateral Sayısı Lu=Toplam Lateral Uzunluğu Dt=Toplam Damlatıcı Sayısı LM=Manifold Uzunluğu SL=Lateral Aralığı LMKY=Laterallerin Manifolda Kaç Yönde Hizmet Vereceği hfl=lateralde Yük Kaybı hgl=lateralde Yükseklik Farkı EL=Lateral Eğimi EoL=Boyutsuz Yük Kaybı Oranı (çizelgeden bakılır) LoL=Boyutsuz Uzunluk Oranı (çizelgeden bakılır) HL=Lateral Giriş Basıncı 27

29 NDL=LL/Sd QL=q.NDL Lt=MLS.N Lu=Lt.LL Dt=NDL.Lt Bir Manifold Üzerindeki Lateral Sayısı=(LM/SL)LMKY hfl=ho.(hfl/ho) hgl=ll.el/100 HL=ho+EoL.hfL+LoL.hgL 6.6. Manifold Özellikleri Manifold, bir işletme biriminde belirli sayıdaki lateral boruya, aynı anda su veren boru hattına denir. Damla Sulama sistemlerinde, her işletme birimine bir manifold boru hattı hizmet eder. Toprak yüzeyine veya toprak altına döşenebilir. Manifold Özellikleri penceresinde, uygun boru cinsi ve bağlantılı nitelikleri bulmak için hesaplamalar yapılır. Bu bölümde yer alan tüm hesaplamalar işletme birimlerine yani manifoldlara göre ayrı ayrı yapılmaktadır. Manifold No başlığı içerisinden seçim yaparak manifoldlar arasında geçiş yapmak ve hesaplanan değerleri görmek mümkündür. Çözümleme yapılırken aynı anda bir tane işletme birimi sulanabileceği mantığı üzerinden gidilir. Boru Cinsi satırı altındaki Uygun Boru Cinsi Bul butonu tıklandığında uygun çap, atü ve cinsteki boru otomatik olarak bulunmaktadır. Boru Cinsi satırının sonunda yer alan üç nokta butonu tıklandığında açılacak olan boru kütüphanesinden kullanıcı başka bir boru da seçebilir. Manifold Özellikleri Editörü 28

30 Rapor butonu ile aktif ekranda görülen işletme birimlerine ilişkin değerleri içeren rapor alınabilir. Manifold Raporu Kullanılan Formüller ve Açıklamaları QM=Manifold Debisi LM/HL=Manifold Oran Değeri LM=Manifold Uzunluğu HL=Lateral Giriş Basıncı EM=Manifold Eğimi hfm=manifoldda Yük Kaybı hfm/hl=abaklardan Gelen Oran hgm=manifoldda Yükseklik Farkı LoM=Boyutsuz Yük Kaybı Oranı (çizelgeden bakılır) EoM=Boyutsuz Uzunluk Oranı (çizelgeden bakılır) HM=Manifold Giriş Basıncı QM=NLM.QL/3600 hfm=hl.(hfm/hl) hgm=(lm.em)/100 HM=HL+EoM.hfM+LoM.hgM 6.7. Kritik Hattı Belirle Anaboru hatları içerisinde yükseklik ve yük kaybı toplamının en büyük olduğu bölüme Kritik Hat tanımı yapılır. Geri kalan anaboru hatları ise Yan Dal olarak adlandırılır. Bu kısımda öncelikli olarak izafi bir Yaklaşık Yük Kaybı değeri verilerek, Yaklaşık Kritik Hat çizimi yaptırılır. Đşlem sonunda ekrana gelen rapor penceresinde anaboru tipi, yük kaybı, yükseklik farkı ve hız gibi temel hesaplar yer almaktadır. 29

31 Kritik Hat Seçenekleri Kritik Hat Raporu Kritik Hat Gösterimi Hesaplamalar sonrasında Netcad çizim ekranında kritik hat yeşil renk ile gösterilir. 30

32 6.8. Ana Boru Çapı Hesabı Ana Boru Çapı hesabı için doğrusal programlama yapılmaktadır. Yerçekimi, Hidrant ve Motopomp olmak üzere üç farklı yöntem için farklı girdilerle Doğrusal programlama gerçekleştirilir. WinQSB programında olduğu gibi Amaç Fonksiyonu ve Kıstaslara ilişkin Matris otomatik olarak oluşturularak bunun üzerinden Doğrusal Programlama sonuçları elde edilir Yerçekimi Su Kaynağı ve Parsel arasındaki yükseklik farkının Genel Ayarlarda tanımlanmış değerden fazla olduğu durumlarda, cazibeli olarak su akışı sağlanabilecek şekilde Doğrusal Programlama yapılır Hidrant Su kaynağının Hidrant olduğu durumlarda, Faiz Oranı, Servis Ömrü, Amortisman Faktörü ve Almaç Debisi gibi unsurlar hesaba katılarak Doğrusal Programlama yapılır. Su Kaynağı Hidrant olan Sistemlerde Ana Boru Çapı Hesabı Sonuç rapor doğrultusunda uygun boru çapları ve buna alternatif oluşturabilecek çaplar hesaplanır. 31

33 6.8.1.Motopomp Su Kaynağı ve Parsel arasındaki yükseklik farkının yetersiz olduğu durumlarda ve Su kaynağı Hidrant değil ise Motopomp Tipi, Proje Keşif Bedeli, Yük Kaybı değerleri gibi değişkenler hesaba katılarak Doğrusal Programlama yapılır. Motopomp Gerektiren Sistemlerde Ana Boru Çapı Hesabı Motopomp Gerektiren Sistemlerde Doğrusal Programlama Sonuç Raporu 32

34 6.9. Đşletme Planı Tasarımı Đşletme Planı Tasarımı bölümünde, Günlük Sulanabilecek Đşletme Birimi Sayısı üzerinden dağılım yapılır. Ön sistem tertibinde bölümlenen işletme birimlerinin sulama planı gerçekleştirir, kullanıcı isterse değişiklik yapabilir. Đşletme Planı Tasarımı 7. BÖLÜM KONTROL BĐRĐMĐ ÖZELLĐKLERĐ Damla sulama sistemlerinde, ana boru hattının başlangıcına kontrol birimi yerleştirilir. Bu birimde, sulama suyunda bulunan ve damlatıcıların tıkanmasına neden olabilen tüm organik ve inorganik materyal tutulur, bitki besin elementleri sulama suyuna karıştırılır, sistem debisi ve sistem giriş basıncı denetlenir. (Damla sulama sistemlerinin projelendirilmesi kitabı sy 71 şekil) 33

35 7.1. Kontrol Birimi Elemanları Giriş-Çıkış Çapları Aynı Anda Su Verilecek Đşletme Birimi Sayısı ve Manifold Debisine bağlı olarak Sistem Debisi bu bölümde hesaplanır. Kritik hat için hesaplanan boru dış çapı da aynı şekilde Kontrol Birimi Elemanları için bu bölümde kullanılmaktadır. Kontrol Birimi Elemanlarına ait sayılar eşit olacak şekilde gerekli düzenlemeler yapılır. Örneğin Hidrosiklon üç adet kullanılacak ise Kum-Çakıl Filtre de üç adet kullanılır. Dolayısıyla maksimum sayı ne ise diğer elemanlar da bu sayıda olur Basınç Regülatörü Kontrol Birimi Çapları Suyun boru hattına sabit basınç altında verilmesini sağlamak için Basınç Regülatörleri yerleştirilir. Basınç Regülatörleri Ana Boru başlangıcına (Kontrol Birimi) veya Manifold boru hattı girişine yerleştirilebilir. Model Giriş-Çıkış Çapı Uygun Debi Sınırları (L/s) Minimum Maksimum 3/4" 3/4" /2" 1 1/2" " (4 memeli) 2" " (6 memeli) 2" " (10 memeli) 3" Basınç Regülatörü Teknik Özellikleri Gerekli hesaplamalar sonucu Basınç Regülatörü modeli otomatik olarak belirlenmektedir. Kullanıcı isterse açılan tabloda veritabanı içerisinde yer alan modeller arasından seçim yaparak değiştirebilir.aynı şekilde Basınç Regülatörü kullanılıp kullanılmayacağına ait seçim ile birlikte, kullanılacak ise Ana boru veya Manifold girişine ilişkin seçim program tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. 34

36 Basınç Regülatörü 7.3. Elek Filtre Elek Filtre ile, kum-çakıl filtre tankında süzülemeyen sediment ve gübre tankından gelebilecek gübre parçacıkları tutulmaktadır. Her sulamadan sonra elek filtreler sökülür ve yıkanarak temizlenir. Gerekli hesaplamalar sonucu elek filtre modeli otomatik olarak belirlenmektedir. Kullanıcı isterse açılan tabloda veritabanı içerisinde yer alan değerlerden modeli seçerek değişiklik yapabilmektedir. Mesh Delik Çapı (mm) Elek Filtrede Mesh Değerlerine Karşılık Gelen Delik Çapları Elek filtrede Mesh değeri, kullanılan damlatıcının akış yolu çapı dikkate alınarak seçilmelidir. Yük kaybı değeri kullanılan modele uygun abaklardan elde edilen formüller ile hesaplanmaktadır. Model Tank Çapı Giriş-Çıkış Çapı Maksimum Debi (L/s) Düşük Kalite Su Düşük Kalite Su A (2") 6" 2" D (2)" 6" 2" D (3)" 6" 3" Elek Filtre Teknik Özellikleri 35

37 Elek Filtre 7.4. Gübre Tankı Gübre Tankları Damla sulama sistemlerinde bitki besin maddeleri sulama suyuna karıştırılarak uygulanır. Bu amaçla sıvı gübre kullanılır. Sulanacak alanın büyüklüğüne göre hesaplanan sıvı gübre miktarı, kontrol birimindeki gübre tankının içerisine konur. 36

38 Gübre Tankı ana boruya üzerinde vanalar bulunan hortumlarla iki noktadan bağlanır. Biri gübre tankına su girişi, diğeri ise su çıkışı içindir. Piyasada bulunan gübre tanklarından uygun olan hacim otomatik olarak belirlenir, kullanıcı isterse tank hacmini değiştirebilir. Gübre Tankı 7.5. Kum-Çakıl Filtre Tankı Kum- Çakıl Filtre Tankları 37

39 Kum-Çakıl Filtre tankında, sulama suyunda bulunabilecek sediment ve yüzücü cisimler tutulur. Su tanka üst bölümden girer, kum ve çakıl katmanlarından geçtikten sonra tankın altından çıkar. Tankın tabanında, etrafı elek filtre ile sarılmış delikli boru bulunur. Burada amaç, tanktan su ile birlikte kumun çıkışını engellemektir. Veritabanında bulunan kum-çakıl filtre tankları içerisinden uygun olan model otomatik olarak belirlenir, kullanıcı isterse modeli değiştirebilir. Modele bağlı olarak diğer değerlerde değişecektir. Tank Çapı Giriş Çapı Çıkış Çapı Model Maksimum Debi (L/s) Sediment Sediment Yüksek Düşük 20" 20" 2" 2" "H 20" 2" 3" " 36" 3" 3" Kum-Çakıl Filtre Teknik Özellikleri Kum-Çakıl Filtre Tankının kullanımı için program öncelikli olarak su kaynağının sediment içeriğine, daha sonra yosun varlığına bakar. Bu ikisinden birisi var ise su kaynağının cinsine bakılmaksızın program otomatik olarak Kum-Çakıl Filtre kullanılacağına karar verir. Eğer her ikisi de yok ise su kaynağı cinsine bakılır, sulama kanalı, drenaj kanalı, akarsu, rezervuar, göl, bent veya havuzdan bir tanesi ise gene Kum- Çakıl Filtre kullanılır. Kum-Çakıl Filtre Tankı 38

40 7.6. Hidrosiklon Hidrosiklon, suda bulunabilecek kum parçacıklarının sisteme girmeden önce tutulduğu araçtır. Su hidrosiklonun üst kısmından çepere doğru girer ve çeper boyunca aşağıya doğru iner. Daha sonra su ortadan yukarıya doğru yükselir ve kum parçacıkları ağır olduğundan tabanda kalır. Kumdan arınan su hidrosiklonun üzerinden sisteme verilir. Tabanda biriken kum belirli aralıklarla temizlenir. Hidrosiklon Model Gövde Çapı Giriş-Çıkış Çapı Uygun Debi Sınırları (L/s) Minimum Maksimum 6" 6" 1.5" " 8" 2" "H 8" 3" Hidrosiklon Teknik Özellikleri Hidrosiklon kullanımı için program öncelikli olarak su kaynağının kum varlığına bakar. Eğer var ise su kaynağının cinsine bakılmaksızın program otomatik olarak Hidrosiklon kullanılacağına karar verir. Eğer Kum varlığı yok ise su kaynağı cinsine bakılır, havuz, rezervuar, hidrant, göl, gölet veya bentten bir tanesi ise gene Hidrosiklon kullanılır. 39

41 8. BÖLÜM MOTOPOMP Su kaynağının yeteri kadar yüksekte olmadığı koşullarda, damla sulama sistemi için gerekli olan işletme basıncı bir pompa birimi ile sağlanır. Yararlanılan su kaynağının özelliklerine bağlı olarak, santrifüj, derin kuyu ya da dalgıç tipi pompalardan biri kullanılabilir. Pompalar elektrik ya da diesel motoru ile çalışabilir. BG=Pompa Gücü Hm=Manometrik Yükseklik Np=Pompa Randımanı Hh=Motopomp Çıkışında Basınç Hd=Kuyu Dinamik Emme Yüksekliği Hm=Hh+Hd BG=Hm.Q/(75*np) Motopomp Hesabı 9. BÖLÜM PROFĐL Tüm hesaplamalar ışığında kullanıcı tarafından belirlenen başlangıç ve bitiş noktalarına ait, Ana Boru hattı üzerinden profil çizimi gerçekleştirilir. Profil çizimi gerçekleştirilirken, ölçek, profile ait çizilecek hatlar ve alt satırlardaki istenen bilgilere kadar birçok farklı seçenek kullanıcının tercihine bağlı olarak değiştirilebilir. 40

42 Profil Parametreleri Çizimi Yapılan Profil Hattı 10. BÖLÜM RAPORLAR Gübreleme ile Birlikte Sulama Planı Gübre tankı ile ilgili hesaplanan bilgiler ışığında alınan rapordur. 41

43 Gübreleme ile Birlikte Sulama Planı Raporu Đşletme Planı Đşletme birimi sayıları ile sulama sürelerini içeren rapordur. Đşletme Planı Raporu 42

44 10.3. Đşletme Talimatı Sistemin kurulması, çalıştırılması ve işletilmesine ilişkin temel bilgileri içerir Kritik Bitki Raporu Đşletme Talimatı Raporu Kritik Bitki ve buna göre hesaplanan uygun damlatıcı debileri, aralığı ve lateral aralığını içeren rapor dosyasıdır. Kritik Bitki Raporu 43

45 10.5. Sistem Kurulum Planı Sistem tertibinde yerleşimi yapılan anaboru, manifold, kontrol birimi gibi unsurların döşeme planlarına ait bilgi amaçlı dosyayı içermektedir Sulama Zaman Planı Sistem Kurulum Planı Sulama Süresi, bir sulamada verilmesi gereken sulama suyu miktarı, sulama aralıkları ve sulama sayısı hakkında bilgileri içeren Excel formatında rapor alınmaktadır. Sulama Zaman Planı 44

46 10.7. Sulama Zaman Planı (Çiftçi) Çiftçi için sulama zaman planına ait rapor alınmaktadır. Sulama Zaman Planı (Çiftçi) Kaynaklar: 1. Sulama Sistemlerinin projelendirilmesi, T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Adana Zirai Üretim Đşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Yayın no:4 2. Adanadan alınan diğer kitap 3. Hocanın yeşil kitabı 45