DENETÝM DERSÝ NOTLARI Gönderen : caner - 08/11/ :02

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DENETÝM DERSÝ NOTLARI Gönderen : caner - 08/11/2008 22:02"

Transkript

1 DENETÝM DERSÝ NOTLARI Gönderen : caner - 08/11/ :02 GENEL KABUL GÖRMÜÞ MUHASEBENÝN TEMEL KAVRAMLARI 1- Sosyal Sorumluluk Kavramý 2- Kiþilik Kavramý 3- Ýþletmenin Sürekliliði Kavramý 4- Parayla Ölçülme Kavramý 5- Maliyet Esasý Kavramý 6- Tarafsýzlýk ve Belgelendirme 7- Tutarlýlýk ( Devamlýlýk), Muhasebe Politikalarýnda sýk sýk deðiþiklik yapmamak 8- Tam Açýklama 9- Ýhtiyatlýlýk 10- Önemlilik 11- Özün önceliði Kavramý 1- SOSYAL SORUMLULUK Muhasebe iþlevini yerine getirme konusundaki sorumluluðu belirtmektedir. Muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarýnýn yürütülmesinde ve mali tablolarýn düzenlenmesi ve sunulmasýnda belli kiþi ve gruplarýn deðil tüm toplumun çý gözetilmesi ve dolayýsýyla bilgi üretilmesinde gerçeðe uygun, tarafsýz ve dürüst kavranýlmasý gereðini ifade eder. 2- KÝÞÝLÝK KAVRAMI Ýþletmenin ayrý bir kiþiliðe sahip olduðunu ve o iþletmenin muhasebe iþlemlerinin bu kiþilik adýna yürütülmesi gerektiðini öngörü 3- ÝÞLETMENÝN SÜREKLÝLÝÐÝ KAVRAMI Ýþletmenin faaliyetlerini bir süreye baðlý olmaksýzýn sürdüreceðini ifade eder. iþletme sahiplerinin yada hissedarlarýnýn yaþam baðlý deðildir. iþletmenin sürekliliði kavramý maliyet esasýnýn temelini oluþturur. 4- DÖNEMSELLÝK KAVRAMI Ýþletmenin sürekliliði kavramý uyarýnca sýnýrsýz kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonu dönemlerden baðýmsýz olarak saptanmasýdýr. gelir ve giderlerin tahakkuk esasýna göre muhasebeleþtirilmesi, hasýlat gelir ve karlarýnýn ayný döneme ait, maliyet, gider ve zararlarla karþýlaþtýrýlmasý bu kavram gereðidir. 5- PARAYLA ÖLÇÜLME KAVRAMI Parayla ölçülebilen, iktisadi olan ve iþlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak, para birimi ile yansýtýlmasýný ifade eder. muhas iþlemleri ulusal para birimlerine göre yapýlýr. 6- MALÝYET ESASI KAVRAMI Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diðer kalemler hariç, iþletme tarafýndan edinilen varlýk ve hizmetlerin muhasebeleþtirilmesinde, bunlarýn elde edilme maliyetlerinin esas alýnmasý gereðini ifade eder. 7- TARAFSIZLIK VE BELGELENDÝRME KAVRAMI Muhasebe kayýtlarýnýn gerçek durumu yansýtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiþ, objektif belgelere dayandýrýlmasý ve muhasebe kayýtlarýna esas alýnacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsýz ve önyargýsýz davranýlmasý gereðini ifade eder. 8- TUTARLILIK KAVRAMI Muhasebe uygulamalarý için seçilen muhasebe politikalarýnýn bir birini izleyen dönemlerde deðiþtirilmeden uygulanmasý gereðin ifade eder. iþletmenin mali durumunun, faaliyet sonuçlarýnýn ve bunlara iliþkin yorumlarýn karþýlaþtýrýlabilir olmasý, bu kavram amacýný oluþturur. tutarlýlýk kavramý benzer olay ve iþlemlerde kayýt düzenleriyle deðerleme ölçülerinin deðiþmezliðini ve mali birim ve içerik yönünden tekdüzeni öngörür. geçerli nedenin bulunduðu durumlarda iþletmeler uyguladýklarý muhasebe politikala deðiþtirebilirler. ancak bu deðiþiklikleri ve bunlarýn parasal etkilerini mali tablolarýn dipnotlarýnda açýklanmasý zorunludur. 9- TAM AÇIKLAMA KAVRAMI Mali tablolardan ve bu tablolardan yararlanacak kiþi ve kuruluþlarýn doðru karar vermelerine yardýmcý olacak ölçüde, yeterli, aç ve anlaþýlýr olmasýný ifade eder. mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açýklanmasý yanýnda, mali tablolarýn kalemleri kapsamýnda yer almayan ancak alýnacak kararlarý etkileyebilecek, gerçekleþmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi, bu

2 kavram gereðidir. 10- ÝHTÝYATLILIK KAVRAMI Muhasebe olaylarýnda temkinli davranýlmasý ve iþletmenin karþýlaþabileceði risklerin göz önüne alýnmasý gereðini ifade eder. b kavramýn sonucu olarak, iþletmeler muhtemel giderleri ve zararlarý için karþýlýk ayýrýrlar. muhtemel gelir ve karlarý için ise gerçekleþme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe iþlemi yapmazlar. ancak bu kavramýn gizli yedekler veya gereðinden fazla karþýlýklar ayrýlmasýna gerekçe oluþturmaz. 11- ÖNEMLÝLÝK KAVRAMI Bir hesap kalemi veya bir olayýn nispi aðýrlýk ve deðerinin, mali tablolara dayanýlarak yapýlacak deðerlemeler veya alýnacak kararlarýn etkileyebilecek düzeyde olmasýný ifade eder. önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diðer hususlarýn mali tablolarda yer almasý zorunludur. 12-ÖZÜN ÖNCELÝÐÝ KAVRAMI:Ýþlemlerin muhasebeye yansýtýlmasýnda ve onlara iliþkin deðerlendirmelerin yapýlmasýnda birimlerden çok özlerinin esas alýnmasý gereðini ifade eder. genel olarak iþletmelerin birimleri ve özleri paralel olmakla birlikte bazý durumlarda farklýlýklar ortaya çýkabilir. bu takdirde özün biçime önceliði esastýr. MUHASEBE POLÝTÝKALARININ AÇIKLANMASI 1- Mali tablolar iþletmenin sürekliliði, tutarlýlýk ve dönemsellik kavramlarýna dayanýlarak hazýrlanmýþ ise bunlarýn açýklanm istenmez ancak bunlardan birinin eksik olmasý halinde mali tablolarýn dipnotlarýnda nedenleri ile birlikte açýklanmalýdýr. 2- Ýhtiyatlýlýk, özün önceliði ve önemlilik kavramlarý muhasebe politikalarý anlaþýlýr ve kýsa olarak açýklanmalýdýr. 3- Mali tablolarýn içerdiði bütün muhasebe politikalarý anlaþýlýr ve kýsa olmalýdýr. 4- Kullanýlan muhasebe politikalarýyla ilgili açýklamalar mali tablolarla bütünlük oluþturur. Politikalara iliþkin açýklamalar yöne tarafýndan muhasebe departmanýna toplu olarak verilmelidir. 5- Bilanço ve gelir tablosundaki hatalar muhasebe politikalarýnýn açýklanmasý ve dipnotlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilmiþ olmaz, düzeltme ancak muhasebe kayýt ve tekniðine uygun olarak yapýlýr ve mali tablolara yansýtýlýr. 6- Mali tablolar dönemler itibariyle karþýlaþtýrýlabilir nitelikte olmalýdýr. 7- Mali politikalarda, cari dönem veya gelecekte dönemlerde önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir deðiþiklik yapýlmýþ is durum nedenleri ile birlikte açýklanmalý ve bunun mali tablolara olan etkileri gösterilmelidir.

3 GENEL KABUL GÖRMÜÞ MUHASEBE (MALÝ TABLOLAR) ÝLKELERÝ Mali tablolar ilkeleri, temel mali tablolarýn düzenlenmesinde iþletmeler tarafýndan uygulanacak kurallarý ifade eder. Mali tablolar 1- bilanço 2- gelir tablosu 3- Þatýþlarýn maliyeti tablosu 4- Fon akým tablosu 5- Nakit akým tablosu 6- Kar daðýtým tablosu 7- Öz kaynaklar deðiþim tablosu MALÝ TABLOLARIN AMAÇLARI 1- Yatýrýmcýlar, kredi verenler ve diðer ilgililer için karar almada yararlý bilgiler saðlamak. 2- Gelecekteki nakit akýmlarýný deðerlendirmede yararlý bilgiler saðlamak, 3- Varlýklar, kaynaklar ve bunlardaki deðiþiklikler ile iþletme faaliyet sonuçlarý hakkýnda bilgi saðlamak. MALÝ TABLOLARDAKÝ BÝLGÝLERÝN ÖZELLÝKLERÝ Mali tablolarýn anlaþýlabilir, güvenilir, karþýlaþtýrýlabilir olmasý, zamanýnda düzenlenmesi gerekir. MALÝ TABLOLARIN DÜZENLENME ÝLKELERÝ 1- Gelir tablosu ilkeleri 2- Bilanço ilkeleri a- Varlýklara iliþkin ilkeler b- Yabancý kaynaklara iliþkin ilkeler c- Özkaynaklara iliþkin ilkeler. GELÝR TABLOSU ÝLKELERÝ Gelir tablosu ilkelerinin amacý; satýþlarýn, gelirlerin, satýþlarýn maliyetinin, giderlerin, kar ve zararlara ait hesaplarýn ve belli dönemlere ait iþletme faaliyeti sonuçlarýnýn sýnýflandýrýlmýþ ve gerçeðe uygun olarak gösterilmesini saðlamaktýr. 1- gerçekleþmemiþ satýþlar, gelir ve karlar; gerçekleþmiþ gibi veya gerçekleþenler gerçek tutarýndan fazla veya az gösterilm 2- belli bir dönemin satýþlarý için gelirleri bunlarý elde etmek için yapýlan satýþlarýn maliyeti ve giderleri ile karþýlaþtýrýlmalý 3- Maddi ve maddi olmayan duran varlýklar ile özel tükenmeye tabi varlýklar için uygun amortisman ve tükenme payý ayrýlmalýdýr. 4- Maliyetler; maddi duran varlýklar, stoklar, onarým ve bakým ve diðer gider gruplarý arasýnda uygun bir þekilde daðýtýlmalý Bunlardan direkt olanlarý doðrudan doðruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktör dikkate alýnarak tahakkuk ettirilip, daðýtýlmalýdýr. 5- Arýzi ve olaðanüstü niteliðe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarýndan ayrý olarak gösterilmelidir. 6- Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarýndan düzeltme yapýlmasýný gerektirecek büyüklük ve nitelikteki dýþýnda kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. 7- Karþýlýklar, iþletmenin karýný keyfi bir þekilde azaltmak veya bir döneme ait karý diðer döneme aktarmak amacýyla kullanýlmamalýdýr. 8- Dönem sonuçlarýnýn tespiti ile ilgili olarak uygulama gelen deðerleme esaslarý ve maliyet yöntemlerinde bir deðiþiklik yapý takdirde, bu deðiþikliðin etkileri açýkça belirtilmelidir. 9- Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayýn gelecekte ortaya çýkýp çýkmamasýna baðlý durumlarý eden, þarta baðlý olaylardan kaynaklanan, makul bir þekilde gerçeðe yakýn olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansýtýlýr. BÝLANÇO ÝLKELERÝ: Bu ilkelerin amacý: sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karý iþletmede býrakan sahip ve hissedarlar ile alacaklýlarýn iþletmeye saðladýklarý kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlýklarýn muhasebe kayýt hesap ve tablolarýnda anlamlý bir þekilde

4 tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla belli bir tarihte iþletmenin mali durumunu açýklýkla ve ilgililer için gerçeðe uygun olarak yansýtýlmalýdýr. VARLIKLARI ÝLÝÞKÝN ÝLKELER: 1- Ýþletmenin bir yýl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüþebilecek varlýklarý, bilançoda dönen varlýklar grubu içi gösterilir. 2- Ýþletmenin bir yýl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüþemeyen hizmetlerin bir hesap döneminden daha uzun yararlanýlan uzun vadeli varlýklarý, bilançoda duran varlýklar grubu içinde gösterilir. 3- Bilançoda varlýklarý, bilanço tarihteki gerçeðe uygun deðerleriyle gösterebilmek için varlýklardaki deðer düþüklüklerini gös karþýlýklarýn ayrýlmasý zorunludur. 4- Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayýt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrýca gösterilmelidir. 5- Dönen ve duran varlýklar grubunda yer alan alacak senetlerini bilanço tarihindeki gerçeðe uygun deðeri ile gösterebilmek için reeskont iþlemleri yapýlmalýdýr. 6- Bilançoda duran varlýklar grubunda yer alan maddi duran varlýklar ile maddi olmayan duran varlýklarýn maliyetini çeþitli dönem maliyetlerine yüklemek amacýyla her dönem ayrýlan amortismanlarýn birikmiþ tutarlarý ayrýca bilançoda gösterilmelidir. 7- Duran varlýklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlýklarýn maliyetini çeþitli dönem maliyetlerine yüklemek amac her dönem ayrýlan tükenme paylarýnýn birikmiþ tutarlarý ayrýca bilançoda gösterilmelidir. 8- Bilançonun dönen ve duran varlýklar gruplarýnda yer alan alacaklar, menkul kýymetler baðlý menkul kýymetler ve diðer ilg hesaplardan ve yükümlülüklerden iþletmenin sermaye ve yönetim bakýmýndan iliþkili bulunduðu ortaklara personele iþtiraklere v ortaklýklara ait olan tutarlarýnýn ayrý gösterilmesi temel ilkedir. 9- Tutarlarý kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk iþlemi yapýlmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde açýkça belirtilmelidir. 10- Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamýnda yer almayan diðer teminatlarýn özellikleri ve kapsamlarý bilanço dipnot veya eklerinde açýkça belirtilmelidir. YABANCI KAYNAKLARA ÝLÝÞKÝN ÝLKELER 1- iþletmenin bir yýl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlarý bilançoda kýsa vadeli yabancý kaynaklar grubu içinde gösterilir. 2- Ýþletmenin bir yýl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiþ borçlarý bilançoda uzun vadeli yabancý kaynaklar grubu içinde gösterilir. 3- Tutarlarý kesinlikle saptanamayanlarý veya durumlarý tartýþmalý olanlarý da içermek üzere iþletmenin bilinen ve tutarlarý uygun olarak tahmin edilebilen bütün yanancý kaynaklarý kayýt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir. 4- Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasýlat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayýt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrýca gösterilmelidir. 5- Kýsa ve uzun vadeli yabancý kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeðe uygun deðerleri ile gösterebilmek için reeskont iþlemi yapýlmalýdýr. 6- Bilançonun kýsa ve uzun vadeli yabancý kaynaklar gruplarýnda yer alan borçlar alýnan avanslar ve diðer ilgili hesaplardan iþletmenin sermaye ve yönetim bakýmýndan ilgili bulunduðu ortaklara personele iþtiraklere ve baðlý ortaklýklara ait olan tutarlarý ayrý gösterilmesi temel ilkedir. ÖZKAYNAKLARA ÝLÝÞKÝN ÝLKELER 1- iþletme sahip veya ortaklarýnýn sahip ve ortak sýfatýyla iþletme varlýklarý üzerindeki haklarý özkaynaklar grubunu oluþtur 2- Ýþletmenin ödenmiþ sermayesi bilançonun kapsamý içinde tek bir kalem olarak gösterilir. 3- Ýþletmenin hissedarlarý tarafýndan yatýrýlan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. 4- Özkaynaklarýn bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiþ yýllar zararlarý ile dönem zararý özkaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alýr. 5- Özkaynaklar ödenmiþ sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiþ yýl karlarý (zararlarý) ve dönem net karý (zararý ndan oluþur. MUHASEBE STANDARTLARI Türkiye Muhasebe ve Denetim standartlarý Kurulu tarafýndan son olarak 2001 yýlýnda 19 muhasebe standardý yayýnlanmýþtýr. 1- FÝNANSAL TABLOLARIN SUNULUÞ STANDARDI: bu standart mali tablolarýn sunuluþu esaslarýný gerek iþletmenin bir önceki döneme ait tablolarý, gerekse diðer iþletmelerin finansal tablolarýyla karþýlaþtýrmaya olanak verecek biçimde belirler. Bu amaca ulaþabilmek için standart finansal tablolarýn sunuluþu ile ilgili genel ilkeleri finansal tablolarýn biçimi ve içeriði ile ilgili kurallarý kapsar. 2- YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERÝNDE FÝNANSAL RAPORLAMA STANDARTI a- Bu standart yüksek enflasyon ortamýnda, temel finansal tablolarýn (konsolide olanlar dahil) düzenleme esaslarýný içerir. b- Yüksek enflasyonlu dönemlerde faaliyet sonuçlarý dönem sonundaki liranýn satýnalma gücüne göre düzeltilmesi saðlanýr. c- Düzeltme iþlemi muhasebe kayýtlarý dýþýnda raporlar aracýlýðýyla yapýlýr. 3- NAKÝT AKIÞ TABLOLARI STANDARTI

5 Bu standartýn amacý belirli muhasebe dönemlerinde iþletmelerin nakit ve nakde eþdeðer varlýklarýnda meydana gelen deðiþiklik iþletme faaliyetleri, yatýrým faaliyetleri Ve finansman faaliyetleri itibariyle sýnýflandýrarak nakit akýþ tablosunda nasýl sunulacaðýný açýklamaktýr. 4- SATIÞLAR VE DÝÐER OLAÐAN GELÝRLER STANDARTI Bu standartýn amacý olaðan iþlemler ve olaylar sonucu elde edilen gelirler ve karlarýn muhasebeleþtirilme yöntemlerini belirlemektir. 5- KONSOLÝDE FÝNANSAL TABLOLAR STANDARTI Bu standart bir þirketler topluluðuna dahil ana ortaklýk ile baðlý ortaklýklarýn ve kontrol gücüne sahip olunan iþtiraklerin ve diðer ortaklýklarýn varlýk, borç, sermaye, gelir ve giderlerinin tek bir ortaklýk þeklinde gösterilerek topluluðun finansal durumu ve faaliyet sonuçlarý hakkýnda gerçeðe uygun ve güvenilir bilgi verilmesini saðlamak amacýyla hazýrlanmýþtýr. 6- ÝÞTÝRAKLERDEKÝ YATIRIMLARIN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ STANDARTI Bu standartýn konusu iþletmelerdeki iþtiraklerdeki yatýrýmlarýn muhasebeleþtirilmesidir. 7- YATIRIMLARIN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ STANDARTI Bu standart yatýrýmlarýn muhasebeleþtirilmesi ve bu konuyla ilgili yapýlmasý gerekli açýklamalara iliþkindir. 8- MADDÝ, MADDÝ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR ÝLE ÖZEL TÜKENMEYE TABÝ VARLIKLAR STANDARDI: Bu standartýn amacý iþletmelerin toplam varlýklar içerisinde genellikle önemli bir yer tutan ve bu nedenle finansal durumun belirlenmesinde büyük öneme sahip olan maddi, maddi olmayan duran varlýklar ile özel tükenmeye tabi varlýklarýn muhasebeleþtirilmesi yöntemlerini belirlemektir. 9- AMORTÝSMAN MUHASEBESÝ STANDARTI Bu standart amortisman muhasebesini ele almakta ve tüm amortismana tabi varlýklara iliþin temel amortisman esaslarýný kapsamaktadýr. 10- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI TEMEL HATALAR VE MUHASEBE POLÝTÝKALARINDA DEÐÝÞÝKLÝKLER STANDARTI Bu standartýn amacý bütün iþletmelerin tutarlý bir biçimde gelir tablosu düzenlemeleri için gelir tablosundaki bazý kalemlerin sýnýflandýrýlmasý, açýklanmasý ve muhasebeleþtirilmesi esaslarý esaslarýný belirlemektir. 11- FÝNANSAL BÝLGÝLERÝN BÖLÜMLERÝNE GÖRE RAPORLANMASI STANDARTI Finansal bilgilerin bölümlere göre raporlanmasýnýn amacý, iþletmenin faaliyette bulunuðu farklý endüstri kollarýnda ve coðrafi bölgelerdeki oransal büyüklükleri, kar daðýlýmlarý ve büyüme eðilimleri ile ilgili hususlarda bilgi verecek finansal tablolarý kullana bölümlere ayrýlmýþ bir iþletmenin tümü hakkýnda daha doðru yargýya varabilmelerini saðlamaktadýr. 12- KUR DEÐÝÞÝM ETKÝLERÝNÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ STANDARTI Bir iþletmede yabancý paraya dayalý faaliyetler iki þekilde yapýlabilir. Bu faaliyetler yurt içindeki yabancý paraya dayalý iþlemler yurt dýþýndaki faaliyetleri içerir. Yabancý paraya dayalý faaliyetleri ilgili iþletmenin finansal tablolarýnda göstermek için hem yaba paraya dayalý iþlemler hem de yabancý iþletmelerin finansal tablolarý iþletmenin raporlama para birimine çevrilir. Yabancý para birimi ile yabancý paraya dayalý iþlemlerin ve yabancý ülkedeki faaliyetler ile ilgili iþlemlerin muhasebeleþtirilmesindeki temel konu hangi kurun esas alýnacaðý ve kur deðiþim etkilerinin finansal tablolara nasýl yansýtýlacaðýdýr. 13- STOKLAR STANDARTI Bu standartýn amacý tarihi maliyet sistemi içinde stoklara iliþkin muhaseb iþlemlerini açýklamaktýr. Bu standart stok maliyetlerin net gerçekleþebilir deðere indirgemeyi de içererek nasýl saptanacaðýný ve gidere dönüþtürüleceðini açýklar. 14- BORÇLANMA MALÝYETLERÝNÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ STANDARTI Bu standartýn amacý borçlanma maliyetlerinin muhasebeleþtirilmesine iliþkin uygulamalarýn açýklanmasýdýr. Bu standart genel olarak borçlanma maliyetlerinin gerçekleþtiði anda gider olarak muhasebeleþtirmesini gerektirir. Ancak standart alternatif bir uygulama olarak özellikli bir varlýðýn satýn alýnmasý, inþasý veya üretimi ile doðudan ilgisi bulanan borçlanma maliyetlerini aktifleþtirilmesine izin vermektedir. 15- ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME MALÝYETLERÝ STANDARTI Bu standart araþtýrma ve geliþtirme maliyetlerinin finansal tablolarýn düzenlenmesinde ve sunulmasýnda ne zaman aktif olarak

6 ve na zaman gider olarak raporlanacaðý konusundaki esaslarý belirler. 16-BANKA VE BENZERÝ FÝNANSAL KURULUÞLARIN FÝNANSAL TABLOLARININ KAMUYA AÇIKLANMASI Bankalar ve benzeri finansal kuruluþlarýn düzenleyecekleri finansal tablolarýn hazýrlanmasýna ve bu tablolarda ve eklerinde yer alacak bilgilerin sunulmasýna iliþkin esaslarýn belirmesidir. 17-KÝRALAMA ÝÞLEMLERÝNÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ bu stantardýn amacý finansal ve faaliyet kiralamalarýnda kiracý ve kiralayan açýsýndan uygulanacak muhasebe politikalarýnýn v raporlama esaslarýnýn açýklanmasýdýr. 18- YILLARA YAYGIN ÝNÞAAT VE ONARIM SÖZLEÞMESÝ Bu standartýn amacý yýllara yaygýn inþaat ve onarým sözleþmelerine iliþkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe uygulamasýnýn açýklanmasýdýr. 19-KARÞILIKLAR, KOÞULLU BORÇLAR VE KOÞULLU AKTÝFLER bu standartýn amacý karþýlýklar, koþullu borçlar ve koþullu aktiflere özgü tahakkuk ve ölçme esaslarýný belirlemek ve finansal t kullanýcýlarýnýn bu kalemlerin özelliklerini, zamanlamasýný ve tutarýný anlamalarýna olanak saðlayacak ölçüde yeterli bilgilerin tablolarýn dipnot ve eklerinde açýklanmasýný saðlamaktýr. DENETÝMÝN TANIMI Denetim; Ýktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddialarýn önceden saptanmýþ ölçütlere uygunluk derecesini araþtýrmak ve sonuçlarý duyanlara bildirmek amacýyla tarafsýzca kanýt toplayan ve bu kanýtlarý deðerleyen sistematik bir süreçtir. Kurumlarýn ve iþletmelerin hukuk düzenine uygun faaliyette bulunup bulunmadýklarýný belirlemek, çýkar iliþkisinde bulunan kiþilere ve devlete hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmelerini saðlamak amacýyla kayýt ve belge düzeni getirilmiþ; belirli dönemlerde faaliye ilgili sonuçlarýn ilgili kiþilere ve devlete raporlanmasý zorunlu tutulmuþtur. Faaliyet sonuçlarýnýn iþletmelerle çýkar iliþkisinde bulu kiþiler ve devlet adýna araþtýrýlmasý yasalarla zorunlu hale getirilmiþtir. Denetimin Konusu: ekonomik faaliyetle ve olaylara iliþkin bilgilerdir. Ekonomik faaliyetler ve olayla ile bunlara iliþkin bilgiler arasýndaki baðlantýyý örgütün bilgi sistemi ve muhasebe süreci saðlar. Bu nedenle denetimin konusu; bilgi sistemini ve muhaseb kayýt ortamý ile mali tablolarda, iç raporlarda ve vergi beyannamelerinde yer alan bilgileri kapsar. Bilgi Kullanýcýlarý: Denetçinin elde ettiði bulgularýn bilgi kullanýcýlarýna iletilmesi ifade eder. Raporun türü ve kapsamý denetimi niteliðine, amacýna ve sunucuna göre arklýlýk gösterir. Denetim sonuçlarý iþletme yönetimi tarafýndan açýklanan bilgilerin önced belirlenmiþ kriterlere denetimle saptanmýþ olan uygunluk derecesi demektir. Ortaklar, ortak olmak isteyenler, kredi verenler, yöneticiler, kamu kurumlarý, diðer karar alýcýlardýr. DENETÝMÝN UNSURLARI 1-Denetim bir süreçtir. Baþlangýç ve sonuç arasýndaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde yapýlýr. 2-Ýktisadi faaliyet ve olaylara iliþkin iddialar. Mali tablolar, iþletmenin iktisadi faaliyetleri ile ilgili mali iddialarýdýr.denetçide bu mali tablolarýn doðruluðunu araþtýrýr. 3-önceden saptanmýþ ölçütler: Bu ölçütler Genel Kabul görmüþ muhasebe ilkeleri, vergi mevzuatý(vergi denetimi için), sayýþtay mevzuatý(kamu denetimi için),muhasebenin temel kavramlarý, SPK mevzuatý olabilir. 4-Ýlgi duyan taraflar: iþletme sahip ve ortaklarý, iþletme yöneticileri iþletmeye kredi verenler, potansiyel yatýrýmcýlar,devlet + ka (SPK gibi) 5-Uygunluk derecesi: Yönetim tarafýndan ileri sürülen iddia ve bildirimlerin saptanmýþ ölçütlere ne derecede uyum içinde bulunduðunu belirleyen ölçüdür. 6-Tarafsýzca kanýt toplamak ve kanýtlarý deðerlendirmek.: Denetimin amaçlarýna ulaþabilmesi için ulaþýlabilen her türlü bilgi ka niteliðindedir. Kanýtlarýn türleri ve kanýtlarýn deðerlenmesi için kullanýlacak kriterler denetimin amacýna göre farklý olabilir. Dene kanýtlarý toplarken tarafsýz olmak zorundadýr, önyargýsýz, baðýmsýz, profesyonel ve uzman bir kiþi olarak davranmak zorunda 7-Sonuçlarý Bildirme: Denetçi iþletme yönetimi tarafýndan ileri sürülen iddialarýn geçerliliðini ve güvenilirliðini inceleyerek bunlarý ya da reddeder.

7 DENETÝMÝN TURLERÝ A-DENETÝMÝN KONUSUNA VE AMACINA GÖRE DENETÝM TÜRLERÝ 1-Mali tablolar denetimi(finansal tablolar denetimi) 2-Uygunluk denetimi(usul denetimi) 3-faaliyet denetimi(performans denetimi) Denetim türü Finansal tablolar denetim Uygunluk denetimi Faaliyet denetimi Baðlý bulunan ölçüt G.K.G.M. Ýlkeleri Ýlgili baðýt veya sözleþmeler Yönetim tarafýndan hazýrlanmýþ bütçeler veya diðer baþarý ölçütleri Kullanma Ortaklar, kredi verenler, resmi kurumlar ve devlet Baðýtlarla veya sözleþmelerle ilgili taraflar Yönetim. 1- MALÝ (FÝNANSAL ) TABLOLARIN DENETÝMÝ Finansal tablolarýn genel amaçlý denetimi, genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygunluðu açýsýndan yapýlýr.mali tablolar denetimi Baðýmsýz denetçiler ile kamu denetçileri tarafýndan yapýlýr. Bu denetimin konusu ortaklara veya vergi

8 dairelerine verilen mali tablolardýr. Mali tablolarýn denetiminde temel alýnacak ölçütler - - genel kabul görmüþ muhasebe ilkeleri ile - - vergi kaynaklarýndaki düzenlemelerden oluþur. Finansal tablolarýn denetiminde denetçinin iliþkide bulunacaðý gruplar: 1-yönetim Ýþletmede çalýþan memurlar, muhasebeci ve kilit noktadaki görevliler kastedilmektedir. 2- ortaklar Ortaklar yönetimin sorumluluklarýný yerine getirip getirmediklerini saptamak için denetlenmiþ finansal tablolara baþvururlar. Bu açýdan denetçinin birinci derecede sorumluluðu ortaklara karþýdýr. Denetim anlaþmasýnýn yerine getirilmesi sýrasýnda denetç iþletme içinde çalýþmayan ortaklar arasýnda doðrudan bir temas olmaz. 3-yönetim kurulu Yönetim kurulu iþletme faaliyetlerinin ortaklarýn çýkarlarý doðrultusunda yürütülmesinden sorumludur. Denetçi ile yönetim kurul arasýndaki iliþkiler yönetim kurulunun oluþ þekline baðlýdýr. Yönetim kurulu iþletmede çalýþan kiþilerden oluþuyorsa direkt iliþki olmakta yönetim kurulunun iþletme dýþýndan kiþilerden oluþmasý durumunda bir aracýnýn kullanýlmasý sözkonusu olmaktadýr. Denetçinin baðýmsýzlýðýnýn kuvvetlendirilmesi iþletme içinde kurulacak denetim komitelerinin kurulmasýyla gerçekleþtirilir. Muhasebe ve denetim iliþkisi: Muhasebe bir ekonomik birime(iþletmeye) etki yapan olaylarýn ve iþlemlerin saptanmasýný esas alýr. Finansal tablolarýn denetimi ise muhasebe sürecini gözden geçirerek kritik bir gözle incelemek ve finansal tablolarýn dürüstl hakkýnda bir yargýya ulaþmaktýr. FÝNANSAL TABLOLARIN DENETÝMÝNDE BAÐIMSIZ DENETÇÝNÝN SORUMLULUKLARI: Finansal Tablolarýn baðýmsýz bir denetçi tarafýndan denetlenmesinin amacý; finansal tablolarýn bir bütün olarak finan durumu, faaliyet sonuçlarýný ve finansal durumdaki deðiþmeleri genel kabul görmüþ muhasebe ilkeleri ýþýðýnda baðýmsýz ve d biçimde ortaya koymak ve belirli bir yargýya ulaþmaktýr. Denetçi ulaþtýðý sonuçlarý denetim raporunda bildirir, Denetim raporu denetlenen þirketin yayýnladýðý yýllýk faaliyet raporu kapsamýnda ortaklara ve diðer ilgi duyanlara daðýtýlmak üzere müþteri iþle veya yönetim kuruluna verilir. Denetçinin esas sorumluluðu hata ve hilelerin ortaya çýkarýlmasý deðildir denetçinin sorumluluðu mesleki standartlara uygun bir inceleme yapmak ve bulgularýný raporlamaktýr. Denetçinin iþlevi finansal tablolarýn güvenilirliðini pekiþtirip açýklamak, bu raporlarýn kredisini arttýrmaktýr. FÝNANSAL TABLOLARIN DENETÝMÝNDE YÖNETÝMÝN SORUMLULUÐU: Denetçinin sorumluluðu yayýnlanmýþ finansal tablolarýn dürüstlüðü hakkýnda bir yargýya varmak ve bunu açýklamaktýr. Finansa hazýrlanmasý ile ilgili sorumluluk ise iþletme yönetimine aittir. Yönetim ortaklara ve kredi verenlere karþý doðrudan sorumludur. Denetçi ise sadece fininsal bilgileri gözden geçirmektedir. Bu bilgileri yaratan veya hazýrlayan taraf denetçi deðildir. 2- UYGUNLUK DENETÝMÝ Ýþletme içinde(yetkili bir üst makam) veya dýþýnda saptanmýþ olan kurallara (ana sözleþme, iþletme politikalarý vb.) uygunluðu incelenmesidir. örneðin muhasebe yönetmeliðine uygun kayýt yapýlýp yapýlmadýðýnýn belirlenmesi veya kanun koyucunun çýka yasalara uyulup uyulmadýðýnýn araþtýrýlmasýdýr. Denetçi koyulan kurallarý deðiþtiremez, sadece veri olarak kabul eder. VERGÝ DENETÝMÝ dendiðinde uygunluk denetiminden bahsedildiði anlaþýlmalýdýr. Uygunluk denetimi örgüt denetçileri ve örgüt dýþýndaki denetçiler tarafýndan da yapýlabilir. Örneðin, iþletmelerin sosya bildiriminin doðruluðu ücret iþlemleri ve ilgili belgelerin sosyal sigorta mevzuatýna uygunluðunun SSK denetçileri tarafýndan araþtýrýlmasý ile belirlenir. Bu denetimde kriter SSK mevzuatýdýr. Sayýþtay denetçileri tarafýndan kamu kurum ve kuruluþlarýnýn mali iþlemlerinin ilgili mevzuata uygunluðunun araþtýrý da uygunluk denetimi kapsamýna girer. 3- FAALÝYET DENETÝMÝ(performans denetimi) Bir örgütün faaliyetlerinin verimliliði ve etkinliðini deðerlemek amacýyla bu faaliyetlerle iliþkili usul ve yöntemlerin uygulanýþýnýn geçirilmesini kapsar. Ýç denetimden daha geniþ bir denetimdir. her türlü denetçi tarafýndan yapýlabilirse de genellikle iç denetçi veya kamu denetçiler tarafýndan yapýldýðý gözlenir. faaliyet denetimi iþletmenin; örgüt yapýsýný

9 iç kontrol sistemini iþ akýþlarýný yönetim baþarýsýný saptamaya yönelik incelemelerdir. bu nedenle iþletmenin saptanmýþ amaçlarýna ulaþýp ulaþmadýðýný ölçmeye çalýþýr. baþka bir ifadeyle iç denetim finansal nitel incelerken, faaliyet denetimi; iþletmenin amaçlarýna ne derece yaklaþtýðýný yöneticilerin performansýnýn derecesini inceler Denetimin sonunda faaliyetlerde etkinlik ve verimliliðin artýrýlmasýna iliþkin önerilerde bulunulur. Faaliyet denetimi, kamu ve öze sektör iþletmelerinde iç denetçiler tarafýndan ayrýca kamu kuruluþlarýnda kamu denetçileri tarafýndan yürütülür. Genel anlamda dýþýndaki uzman kiþilerce yapýlýr. Faaliyet denetimini yapmaya yetkili olanlar: -kamu ve özel sektörlerde iç denetçiler -kamu kuruluþlarýnda kamu denetçileri ============================================================================ Cvp:DENETÝM DERSÝ NOTLARI Gönderen : caner - 09/11/ :48 GENEL KABUL GÖRMÜÞ DENETÝM STANDARTLARI Denetim Standartlarý: Bir denetim eyleminin, amaçlara uygun þekilde yapýlmasýný saðlamak amacýyla yani mali tablolarýn doðruluðunu ve güvenilirliðini tespit etmek için, denetimin; kimler tarafýndan, nasýl ve ne þekilde yapýlacaðýný ve sonu nasýl raporlanýp ilgililere sunulacaðýný belirleyen ilke ve kurullara genel kabul görmüþ denetim standartlarý denir. Denetim iþlemleri(yordamlarý): Kanýt niteliðindeki bilgilerin elde edilmesi için baþvurulan yollara denetim iþlemleri denir. 1- Genel Standartlar (denetçiye iliþkin standartlar) -mesleki eðitim ve yeterlilik standardý -baðýmsýzlýk standardý -mesleðin özen ve titizlik standardý 2- Çalýþma alaný standartlarý -planlama ve gözetim standardý -iç kontrol sisteminin incelenmesi standardý -yeterli kanýt toplama standardý -çalýþma kaðýtlarýnýn hazýrlanmasý standardý 3- raporlama standartlarý -Genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygunluk. -muhasebe ilkelerinde tutarlýlýk standardý. -tam açýklama ilkesine uyum standardý -görüþ bildirme standardý. 1-GENEL STANDARTLAR Bu standart denetçilerin karakterleri, davranýþlarý ve mesleki eðitimleri ile ilgili esaslarý içerir. 1-Mesleki Eðitim ve Yetkinlik Standardý: Denetim bir denetçi olarak yeterli teknik eðitime ve yetkinliðe sahip kiþi veya kiþilerce yapýlmalýdýr Baðýmsýz denetçi olarak çalýþabilmek için zorunlu olan serbest muhasebeci mali müþavir veya yeminli mali müþavir u alabilmek için meslek yasasýnýn SM, SMM, YMM Kanunu) belirlediði genel ve özel þartlarý taþýmak gerekmektedir. Özel þartlar SMM olabilmek için, a) Hukuk, iktisat, maliye, iþletme, muhasebe, bankacýlýk, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarýnda en az lisans düzeyinde mezun olmak, b) Staj amacýyla serbest muhasebeci mali müþavir veya yeminli mali müþavir yanýnda iki yýl çalýþmýþ olmak, c) Türmob tarafýndan yapýlan SMMM sýnavýný kazanmýþ olmak,ve SMMM ruhsatýný almýþ olmak gerekmektedir.

10 Özel þartlara göre yeminli mali müþavir olabilmek için: a) En az on yýl serbest muhasebeci mali müþavirlik yapmýþ olmak, b) Türmob tarafýndan yeminli mali müþavirlik sýnavýný kazanmýþ olmak, ve ruhsat almýþ olmak aranýr. SPK SERÝ X: NO:16 tebliðine göre denetçi olabilmenin þartlarý: Baþdenetçi olabilmek için en az fiilen 10 yýl,kýdemli denetçi ünvanýnýn kazanýlmasý için 6 yýl, denetçi ünvanýnýn kazanýlmasý mesleki deneyim þarttýr.ayrýca baðýmsýz denetim kuruluþlarý mesleki deneyime sahip olmaksýzýn ilk kez iþe aldýklarý denetçi yardýmcýlarýný 4 ay süre ile muhasebe denetim standart v eteknikleri,.bilgi iþlem para ve sermaye piyasasý, ticaret hukuku, vergi mevzuatý ve bankacýlýk konularýnda eðitime tabi tutarlar.bu kurslar 200 saatten az olamaz. 2-BAÐIMSIZLIK STANDARDI Denetçi veya denetçiler, denetim görevleri ile ilgili tüm konularda baðýmsýz düþünme mantýðý içinde olmalýdýrlar. Denetçi denetleme görevinin sonuçlarý bakýmýndan kamuya hizmet sunmaktadýr. Baðýmsýzlýðý ortadan kaldýran durumlar: 1-denetçinin ve denetçinin 3.derecede akrabalarýnýn denetlenen þirkette iliþkilerinin olmamasý gerekir. 2-geçmiþ yýllara iliþkin denetim ücretinin geçerli bir nedene dayanmaksýzýn müþteri tarafýndan ödenmemesi 3-denetim ücretinin piyasa rayicinin altýnda veya çok üstünde olmasý. 3-MESLEKÝ ÖZEN VE TÝTÝZLÝK STANDARDI Denetimin yapýlmasýnda ve denetim raporunun düzenlenmesinde mesleðin gerektirdiði dikkat gösterilmelidir Denetçi baðýmsýz ve uzman olsa da denetim çalýþmasýnda mesleðin gerektirdiði dikkat ve özeni göstermedikçe, bildir bir deðeri olmayacaðý gibi, bu görüþe güvenip, yanlýþ kararlar alan ve zarara uðrayan bilgi kullanýcýlarýna karþý sorumlu olacak Denetim mesleði, denetim çalýþmasý sýrasýnda ve raporlama safhasýnda mesleðin gerektirdiði dikkat ve özenin gösterilmesini, denetim standartlarýna eksiksiz bir biçimde uyulmamasýný, bilgi, deneyim ve becerilerin en iyi þekilde kullanýlmasýný gerektiren bir meslektir. Bu koþullara uyulmamasý durumunda denetçinin ahlaki, mesleki ve hukuki sorumluluklarý doðar. Denetçi, görevini en iyi þekilde yerine getirmekle kendisini yükümlü saydýðýnda, en yüksek sorumluluk olg ulaþýr. Denetiler, ayný zamanda üyesi olduklarý meslek odasýna karþý da sorumludurlar. Disiplin yönetmeliði, meslek mensuplar meslek ahlaký kurallarýný belirlemektedir. Meslek yasasý hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunlarý ve diðer kanunlardaki sorumluluklarý saklýdýr. 2-ÇALIÞMA ALANI STANDARTLARI Genel kabul görmüþ denetim standartlarýnýn kinci grubu olan çalýþma alaný standartlarý, denetim çalýþmasý sýrasýnd denetçinin uymak zorunda olduðu kurallardýr. -denetimi planlama ve gözetim standardý -iç kontrol sistemi hakkýnda bilgi edinme standardý -yeterli ve güvenilir kanýt toplama standardý. 1-DENETÝMÝ PLANLAMA VE GÖZETÝM STANDARDI Denetim çalýþmasý yeterli þekilde planlanmalý ve varsa, yardýmcýlar gerektiði þekilde gözenmelidir Denetimin planlanmasý, müþteri iþletme hakkýnda bilgi edinilmesi, uygulanacak denetim prosedürlerinin niteliðinin, zamanýn ve büyüklüðünün belirlenmesi ve buna uygun olarak personelin görevlendirilmesi çalýþmalarýndan oluþur. Planlama çalýþmasý için yazýlý bir genel planýn yapýlmasý uluslar arasý standartlara göre zorunludur. Amerikan standartlarýnda ise zorunluluk yoktur. Her iki standart denetçiden yazýlý bir denetim programý hazýrlamasýný zorunlu tutar. Denetim programý, denetçinin çalýþmasýnda uygulayacaðý denetim prosedürlerinin bir listesidir. SPK Mevzuatýna göre yazýlý bir denetim programýnýn yapýlmasý zorunludur. Denetim planýnýn yapýlmasý SPK mevzuatýna ve GKGDSna göre zorunlu deðildir. Denetim çalýþmalarýnýn yeterli ve etkin bir þekilde gözetimi, denetim amaçlarýnýn ve bu amaçlara ulaþmak için uygula denetim prosedürlerinin anlaþýlmasý bakýmýndan zorunludur. Denetimin yeterli þekilde yürütülmesinden baðýmsýz denetçi soru olacaðýndan, yardýmcýlar tarafýndan bu kaðýtlarýn gözden geçirilmesiyle yardýmcýlarýn gözetimi yapýlýr. Ancak, gözetim yalný yardýmcýlarýn düzenlediði çalýþma kaðýtlarýnýn gözden geçirilmesi olarak anlaþýlmamalýdýr.

11 Denetimi planlamak ve yapýlacak testlerin niteliðini, zamanýný ve büyüklüðünü belirlemek için iç kontrol yapýsý hakkýn Denetlenen mali tablolara iliþkin bir görüþe yeterli düzeyde temel oluþturmak amacýyla belge incelenmesi gözlem, soru sorma v Baðýmsýz denetim çalýþmalarýnýn büyük bir kýsmý, kanýt toplama ve deðerleme çalýþmalarýndan oluþur. Denetim amaçlarý b toplanan kanýtlarýn sayýsýnýn yeterli olup olmadýðýna ve güvenilirliðine, denetçi mesleki yargýsýný kullanarak kendisi karar ver Mali tablolarýn birçok kullanýcýsý için, mesleki bir denetimin yapýlmýþ olduðunu gösteren tek kanýt denetçinin raporudur. B nedenle, denetim raporunun mesleki bir görüþle hazýrlanmasý hem kullanýcýlar hem de denetçi açýsýndan son derece önemlidi Denetim raporu; müþteri iþletmenin mali tablolarýnýn müþterinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarýný doðru olarak g göstermediðine iliþkin bir görüþün ifadesi olduðundan, denetçi doðruluðu ölçmek için genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerini (GK 2-ÝÇ KONTROL SÝSTEMÝ HAKKINDA BÝLGÝ EDÝNME STANDARDI bilgi edinilmelidir. Bu standartlarý üç önemli unsur bulunmaktadýr. - - Denetçi, denetimi planlamak için iç kontrol hakkýnda bilgi edinir. - - Denetçi, iç kontrol sistemi hakkýnda edindiði bilgiye baðlý kalarak, yapacaðý testlerin niteliðini, zamanýný büyüklüð - - Ýç kontrol sistemi hakkýnda bilgi elde etme süreci, denetimin tamamý deðildir. 3-YETERLÝ VE GÜVENÝLÝR KANIT TOPLAMA STANDARDI doðrulama yoluyla yeterli sayýda ve güvenilir kanýt elde edilmelidir. Bu standartta yer alan önemli unsurlar þunlardýr: - Denetçi mali tablolara iliþkin görüþüne etki edecek kanýtlarý toplamalýdýr. - Kanýtlar, standartta sayýlan belge incelemesi, gözlem, soru sorma ve doðrulama prosedürleri ile gerekli diðer denetim prosedürlerinin kullanýlmasýyla elde edilir. - Kanýtlar, görüþe varmak için yeterli sayýda toplanmalýdýr. Toplanacak kanýtýn sayýsýný etkileyen baþlýca faktörler: dene kalemin nemlilik derecesi ve riskli olma derecesi, iþlemlerin büyüklük derecesi ve niteliði ile kanýt toplama maliyetidir. - Toplanan kanýtlar güvenilir olmalýdýr. Kanýtýn güvenilirliðini etkileyen baþlýca faktörler; kanýtýn ilgili olmasý, kanýtýn elde kaynak kanýtýn tarih açýsýndan uygunluðu ve kanýtýn objektifliðidir. Kanýt toplama ile ilgili denetim iþlemleri 1-Maddi doðruluðu saptamaya yönelik denetim iþlemleri a- varlýklarýn fiziken varolduklarý saptanýr b- deðerlemenin doðru olarak yapýldýðý saptanýr c- kayýtlarda doðruluk saptanýr d- uygun sýnýflandýrmaya uyulduðu saptanýr e- kapanýþýn doðru olarak yapýldýðý saptanýr f- finansal tablolarda açýklama kuralýna uyulduðu saptanýr. 2-Uygunluðu saptamaya yönelik denetim iþlemleri a- fiziki güvenlik önlemlerine ne dereceye kadar uyulmakta olunduðunun araþtýrýlmasý b- kredili satýþlarla ilgili olarak kredi onaylamalarýnýn öngörülen ilkelere uygun olarak yapýldýðýnýn araþtýrýlmasý c- manyetik disklerin dosyalanmasý ile ilgili esaslara uygun davranýldýðýnýn araþtýrýlmasý 4-RAPORLAMA STANDARTLARI Raporlama standartlarý, denetçinin raporunu hazýrlarken ve raporunda görüþünü belirtirken, denetçinin uymak zorunda olduðu kurallardýr. Bu grupta dört standart yer alýr: - Genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygunluk standardý, - Tutarlýlýk ilkesine uygunluk (Genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerinde deðiþmezlik standardý,) - Tam açýklama ilkesine uygunluk. - Görüþ bildirme standardý 1-GENEL KABUL GÖRMÜÞ MUHASEBE ÝLKELERÝNE UYGUNLUK STANDARDI Denetim raporu, mali tablolarýn genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenip düzenlenmediðini belirtmelidir.

12 olarak kullanýr. Denetçi muhasebe kayýtlarýnda ve mali tablolarýn hazýrlanmasýnda müþterinin kullandýðý ilkelerin gerçekten (G olup olmadýðýna karar vermelidir. Denetçi görüþünü bildirirken, ilkelere uyulup uyulmadýðýný, uyulmamýþsa bunun sonuçlarýný yükümlüdür. 2-GENEL KABUL GÖRMÜÞ MUHASEBE ÝLKELERÝNDE DEÐÝÞMEZLÝK STANDARDI Denetim raporu, denetimin yapýldýðý dönemde uygulandýðý gözlemlenen GKGMÝ ve bunlarýn uygulanmasýnda kull yöntemler bir önceki dönemdeki uygulamalarla tutarlý deðilse, farklý uygulandýðý durumlarý açýklamalýdýr. Muhasebenin temel kavramlarýndan biri de deðiþmezlik ( tutarlýlýk ) kavramýdýr. Bu kavram seçilen muhasebe ilkelerinin ve bunlarýn uygulama yöntemlerinin birbirini izleyen dönemlerde deðiþtirilmeden uygulanmasý gereðini ifade eder. Tutarlýlýk kavramý, iþletmelerin yýllar itibariyle mali durumlarýnýn ve faaliyet sonuçlarýnýn karþýlaþtýrýlabilir olmasýný saðlar. G nedenlerin bulunduðu durumlarda, iþletmeler uyguladýklarý ilke ve yöntemlerde deðiþiklik yapabilirler. Ancak, bu deðiþiklikler ve bunlarýn parasal etkileri mali tablolarýn dipnotlarýnda açýklanýr. Denetçi, denetim çalýþmasý boyunca bir önceki dönemde uygul ilke ve yöntemlerden sapmalarýn olup olmadýðýný araþtýrýr, bir önceki döneme göre deðiþiklik yoksa, bunu raporunda belirtmez deðiþiklikler varsa, yönetim mali tablolarýn dipnotlarýnda bu deðiþikliði açýklasa bile denetçi kendi raporunda da bu deðiþiklikleri belirtmelidir. 3-MALÝ TABLOLARDAKÝ AÇIKLAMALARIN YETERLÝLÝÐÝ STANDARDI (tam açýklama ilkesi) Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, mali tablolarda yapýlan açýklamalarýn yeterli olduðu kabul edilmelidir. Muhasebenin temel kavramlarýndan biri de tam açýklama kavramýdýr. Bu kavram, mali tablolardan yararlanacak kiþi ve kuruluþlarýn doðru karar vermelerine yardýmcý olacak ölçüde yeterli, açýk ve anlaþýlýr olmasý gerektiðini ifade eder. Muhase bilgilerini kararlarýnda kullanacak olanlar özellikle ortaklar, potansiyel yatýrýmcýlar ve kredi verenlerdir. Bu kiþi ve kuruluþlarýn kararlarýnda kullanacaklarý tüm bilgilerin önceden bilinmesi ve mali tablolarda açýklanmasý olanaksýz olduðundan, tam açýklam yerine yeterli açýklama kavramý tercih edilmektedir. Denetçi, mali tablolardaki bilgileri kullanacak kiþi ve kuruluþlarýn bilgi ihtiyaçlarýný karþýlayacak düzeyde mali tablolarda açýklama yapýlýp yapýlmadýðýna kendi mesleki yargýsýný kullanarak karar v Denetçi bu kararýný verirken, tekdüzen muhasebe sistemi uygulama tebliðleri hükümlerini de göz önünde bulundurur. Açýklamal denetçi yeterli bulduysa,bunu raporunda belirtmez; yetersiz bulursa, yetersiz bulduðu konulara iliþkin açýklamalara raporunda yer verir. 4-GÖRÜÞ BÝLDÝRME STANDARTI Denetim raporu, ya bir bütün olarak mali tablolara iliþkin bir görüþün bildirilmesini kapsamalý ya da bir görüþ bildirilemiyorsa, bu durumu nedenleriyle birlikte açýklamalýdýr. Mali tablolarla birlikte denetçinin adýnýn geçtiði bütün durumlarda, denetim çalýþmas ve varsa denetçinin üstlendiði sorumluluk derecesi denetim raporunda yer almalýdýr. Denetim raporuyla mali tablolarýn kullanýcýlarý, denetçinin görüþüne güvenerek, mali tablolardaki bilgileri doðru ve güv kabul ederler ve alacaklarý kararlarda kullanýrlar. Görüþ bildirme standardý þu hususlarla ilgilidir. - denetim raporu ya bir bütün olarak mali tablolar hakkýnda bir görüþü açýklamalý veya bu konuda bir görüþ belirtilmeyeceð açýklamalýdýr. - Þartlý olarak görüþ açýklanýyorsa bunun nedenleri belirtilmelidir. - Mali tablolarla birlikte denetçinin adý geçecekse, denetçinin yaptýðý incelemenin mahiyeti ve sorumluluk derecesi raporda yer almalýdýr. Denetim raporunda görüþ bildirme þekilleri aþaðýdaki gibidir. 1-olumlu görüþ: denetlenen iþletmenin mali tablolarý genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine tutarlýlýk ilkesine ve tam açýklama ilkesine uygunsa olumlu görüþ bildirir. 2-Olumsuz görüþ: Denetlenen iþletmenin mali tablolarý genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine tutarlýlýk ilkesine ve tam açýkla ilkesine uygun deðilse, denetçi bu uygunsuzluðun önem derecesine karar verir ve bu uygunsuzluðu önemi görürse olumsuz görü bildirilir. 3-Þartlý Görüþ: Denetlenen iþletmenin mali tablolarý genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine tutarlýlýk ve tam açýklama ilkesine deðilse ve bu uygunsuzluk önemli deðilse þartlý görüþ bildirilir. Denetçi þartlý görüþe neden olan alayý da raporunda belirtir. 4-Görüþ bildirmekten kaçýnma: denetçi kýsýtlama ve sýnýrlýlýk nedeniyle kanýt toplayamýyorsa görüþ bildirmekten kaçýnýr. Gör kaçýnmaya neden olan olaylar þunlardýr. a-denetim kapsamýnýn görüþ bildirilemeyecek kadar sýnýrlandýrýlmýþ olmasý b-yeterli kanýt toplanamamasý c-etkin olmayan bir iç kontrol sisteminin olmasý d-önemli belirsizliklerin olmasý DENETÝM RAPORU Denetçinin ulaþmýþ olduðu sonuçlarý ve yargýsýný belirttiði denetim sürecinin son evresidir. Denetim raporlarý Kýsa þekilli ve denetim raporu olmak üzere iki türdedir. Kýsa þekilli denetim raporuna özet rapor veya denetçinin standart raporu da denir. Denetim raporlarý yazýlý metin açýsýndan tekdüzendir ancak deðiþik koþullarda farklý denetim raporlarý da hazýrlanabilir.

13 KISA ÞEKÝLLÝ DENETÝM RAPORU Adres Özkan Þirketi Ortaklarýna, Kapsam Özkan þirketinin 31 Aralýk 2002 ve 2002 tarihli bilançolarýný ve bu tarihlerde sona eren yýllara ait Bölümü ekteki gelir, daðýtýlmayan kârlar ve finansal durumda deðiþme ler tablolarýný incelemiþ bulunuyoruz Ýncelememiz genel kabul görmüþ denetim standartlarýna uygun olarak yapýlmýþ ve muhasebe kayýtlarý ile ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve standartlarýna uygun olarak yapýlmýþ ve muhasebe iþlemleri uygulanmýþtýr. Görüþ Görüþümüze göre, yukarýda belirtilen fmansal tablolar Özkan Þirketinin 31 Aralýk 2002 (sonuç) Bölümü. ve 2002 tablolar Özkan Þirketinin 31 Aralýk 2002 yýllara ait faaliyet sonuçlarýný ve finansal durumdaki deðiþmeleri devamlýlýk temeline göre uygulanmýþ genel kabul görmüþ muhasebe ilkeleri doðrultusunda açýk ve dürüst olarak yansýtmaktadýr Denetim Ortaklýðý Ýmza Tarih 13 Mart 2003 KISA ÞEKÝLLÝ DENETÝM RAPORUNUN BÖLÜMLERÝ 1- Denetim raporunun verileceði adres: Denetim raporu genel olarak müþteri iþletmeye, ortaklarýna veya yönetim kuruluna hitaben hazýrlanýr. 2- Kapsam bölümü: Ýncelenen finansal tablolar tek tek belirtilerek birinci cümlede...tarihli bilanço ve bu tarihlerde sona eren yýllara ait...incelemiþ bulunuyoruz. Ýbaresi yer almaktadýr. Kapsam bölümünün ikinci cümlesi...muhasebe kayýtlar ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve koþullara göre gerekli gördüðümüz diðer denetim iþlemleri uygulanmýþtýr. Olarak tamamlan Kapsam bölümünde ayrýntýlý açýklamalar yerine çok genel nitelikte açýklamalar bulunmaktadýr. 3- Denetçi görüþü bölümü: Denetçi incelediði finansal tablolarla ilgili yargýsýný bu bölümde bildirir. Görüþ bölümü tek bir cüm Bu cümle görüþümüze göre, yukarýda belirtilen finansal tablolar... þeklinde baþlamaktadýr. 4- Denetim raporunun tarihi: Denetim çalýþmalarýnýn tamamlandýðý günün tarihi denetim raporu tarihi olarak denetçi tarafýn belirlenir. 5- Denetçinin imzasý : Denetim raporunu denetim firmasýnýn sorumlu yöneticisi veya sahibi imzalar. OLUMLU GÖRÜÞ ÝÇEREN RAPOR FORMU... A.Þ.'nin... HESAP DÖNEMÝNE AÝT BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU...A.Þ.'nin.../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiþ bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiþ bulunuyoruz. Ýncelememiz, genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve standardlarýna uygun olarak yapýlmý ve dolayýsýyla hesap ve iþlemlerle ilgili olarak muhasebe kayýtlarýnýn kontrolü ile gerekli gördüðümüz diðer denetim yöntem ve tekniklerini içermiþtir. Görüþümüze göre, söz konusu mali tablolar...a.þ.'nin.../.../19... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak doðru bir biçimde yansýtmaktadýr. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN ÜNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý

14 OLUMSUZ GÖRÜÞ ÝÇEREN RAPOR FORMU... A.Þ.nin... HESAP DÖNEMÝNE AÝT BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU... A.Þ.nin.../.../19... tarih itibariyle düzenlenmiþ bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiþ bulunuyoruz. Ýncelememiz, (aþaðýda belirtilen sýnýrlamalar dýþýnda) genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve stand uygun olarak yapýlmýþ ve dolayýsýyla hesap ve iþlemlerle ilgili olarak muhasebe kayýtlarýnýn kontrolü ile gerekli gördüðümüz di denetim yöntem ve tekniklerini içermiþtir Görüþümüze göre, yukarýda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolar bütünüyle,... A.Þ.nin.../.../19.. tarihindeki gerçek m durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak doðru bir biçimde yansýtmamaktadýr. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN UNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý NOT: Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalýþma alanýný sýnýrlayan herhangi bir hususun var olmasý durumunda kullanýlýr. ÞARTLI GÖRÜÞ ÝÇEREN RAPOR FORMU... A.Þ.nin... HESAP DÖNEMÝNE AÝT BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU... A.Þ.nin.../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiþ bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiþ bulunuyoruz. Ýncelememiz, (aþaðýda belirtilen sýnýrlamalar dýþýnda) genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve stand uygun olarak yapýlmýþ ve dolayýsýyla hesap ve iþlemlerle ilgili olarak muhasebe kayýtlarýný kontrolü ile gerekli gördüðümüz dið yöntem ve tekniklerini içermiþtir.... A.Þ.nin... Þubesi,.../.../19... tarihinde fiili stok sayýlý yapmamýþtýr. Bu nedenle fiili miktarlar ile kaydi miktarlarýn karþýlaþtýrýlmasý mümkün olamamýþtýr. Sözkonusu stok tutarý.../.../19... tarihli bilançodaki toplam... TLlýk stoklarýn...tllýk bölümünü oluþturmaktadýr. Görüþümüze göre, sözkonusu mali tablolar, stoklara iliþkin fiili sayýmýn yapmamasý nedeniyle ortaya çýkabilecek düzeltmeler dý.../a.þ.nin.../.../19.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak doð bir biçimde yansýtmaktadýr. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETiM KURULUÞUNUN ÜNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý NOT: Yukarýdaki rapor formunda, stok sayýmýna iliþkin eksiksiz örnek olarak verilmiþtir. Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalýþma alanýný sýnýrlayan herhangi bir hususun varolmasý durumunda kullanýlýr. GÖRÜÞ BÝLDÝRMEME HALÝNDE RAPOR FORMU...A.Þ.nin...HESAP DÖNEMÝNE AÝT BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU

15 ...A.Þ.nin.../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiþ bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiþ bulunuyoruz. Ýncelememiz, (aþaðýda belirtilen sýnýrlamalar dýþýnda) genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve stand göre yapýlmýþ ve dolayýsýyla hesap ve iþlemlerle ilgili olarak muhasebe ve kayýtlarýnýn kontrolü ile gerekli gördüðümüz diðer d yöntem ve tekniklerini içermiþtir..../.../19... tarihinde, Þirkette çýkan bir yangýnda muhasebe kayýtlarýnýn büyük bir bölümü yanmýþtýr. Bu nedenle denetim s iliþkin bazý prosedürler uygulanamamýþ ve gerekli olan bilgi ve belgeler elde edilememiþtir. Yukarýda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolarýn,...a.þ.nin.../.../19... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak doðru bir biçimde yansýtýp yansýtmadýðý hakkýnda görüþ bildirememekteyiz. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN UNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý NOT: Yukarýdaki rapor formunda, yer alan yangýn olayý örnek olarak verilmiþtir. Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalýþma alanýný sýnýrlayan herhangi bir hususun varolmasý durumunda kullanýlýr. OLUMLU GÖRÜÞ ÝÇEREN RAPOR FORMU (Menkul Kýymetler Yatýrým Fonlarý Ýçin)... A.Þ.nin...HESAP DÖNEMÝNE AÝT BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU... Menkul Kýymetler Yatýrým Fonunun.../.../19... tarihinde sona eren hesap dönemine ait mali tablolarýný incelemiþ bulunuyoruz. Ýncelememiz, genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve standartlarýna uygun olarak yapýlmasý ve dolayýsýyla he ve iþlemlerle ilgili olarak muhasebe ve kayýtlarýnýn kontrolü ile gerekli gördüðümüz diðer denetim yöntem ve tekniklerini içermiþt Görüþümüze göre, fon portföyünün deðerleme iþlemleri,... Menkul Kýymetler Yatýrým Fonunun iç tüzük hükümlerine uygunluk a sözkonusu mali tablolar, fonun.../.../19... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine uygun olarak doðru bir biçimde yansýtmaktadýr. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN UNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý SINIRLI DENETÝM ÇALIÞMASI SONUCU DÜZENLENECEK RAPOR FORMU... A.Þ.nin... ARA DÖNEMÝNE AÝT SINIRLI DENETÝM RAPORU... A.Þ.nin.../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiþ bilançosunu ve bu tarihte sona eren ara döneme ait gelir tablosunu sýnýrlý denetim ilke ve kurallarýna göre incelemiþ bulunuyoruz. Ara bilanço ve gelir tablosu üzerinde yaptýðýmýz çalýþma, yýllýk mali ta iliþkin olarak genel kabul görmüþ denetim ilke, esas ve standartlarýna göre yapýlan incelemeye oranla sýnýrlý tutulmuþtur. Ýncelememiz esas olarak, ara bilanço ve gelir tablosunun hazýrlanýþýndaki sistemi anlamaya yönelik olarak, analitik inceleme, bilgi toplama ve sýnýrlý denetim ilke ve kurallarýnýn gerektirdiði çeþitli denetim tekniklerinin uygulanmasýndan oluþmuþtur. Bu nedenle raporumuzun, yýllýk baðýmsýz denetim raporlarýndan farklý olarak deðerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, yukarýda belirtilen ara mali tablolarda, bir önceki yýlýn ayný ara dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kab görmüþ muhasebe ilkeleri ve ara mali tablolarýn hazýrlanmasýna iliþkin ilke ve kurallara uymayan önemli bir hususa rastlanmam (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN UNVANI Sorumlu Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý

16 Sýnýrlý denetim sonucu, ara mali tablolarýn, ara mali tablolara iliþkin ilke ve kurallara uygun hazýrlanmadýðýnýn tespit edilmesi durumunda rapor formunda yapýlacak deðiþikliðe örnek: (2inci Paragraf): Yönetim saðladýðý bilgilere dayanarak daha önce aktife alýnmýþ sabit kýymetlerin iktisabýna iliþkin kredilerin bu dönemdeki faizl sabit kýymet maliyetine eklendiði anlaþýlmýþtýr. Kurulun Seri: XI, No: 1 Sermaye Piyasasýnda Mali Tablo ve Raporlara Ýliþkin Ý Kurallar Hakkýnda Tebliðinin 30uncu maddesine göre sabit kýymetlerin iktisabýna iliþkin kredilerin ilgili sabit kýymet maliyetine dahil edilmeyip finansman gideri olarak muhasebeleþtirilmesi gerektiðini düþünüyoruz. Þirket bu kapsamda anýlan kredi faizini finansman gideri olarak muhasebeleþtirse idi ara dönem karý... TL. azalacaktý. (3üncü Paragraf): Bilanço tarihi itibariyle þirketin aktifine kayýtlý amortismana tabi sabit kýymetler için kýst (zaman ile orantýlý pay) esasýna göre hesaplama yapýlmadýðý incelememiz sýrasýnda tesbit edilmiþtir. Kurulun Seri: XI, No: 3 Sermaye Piyasasýnda Ara Mali Tablo v Raporlara Ýliþkin Ýlke ve Kurallar Hakkýnda Tebliðinin 4üncü maddesine göre; ara döneme ait hasýlat, gelir ve karlarýn ayný dö maliyet, gider ve zararlarla karþýlaþtýrýlmasý zorunludur. Dolayýsýyla Þirket amortisman tutarýný zaman ile orantýlý pay esasýn hesaplamýþ olsaydý, ara dönem karý... TL. tutarýnda azalacaktý. (Sonuç Paragrafý): Düþüncemize göre; sözkonusu ara mali tablolarda, yukarýda iki ve üçüncü paragraflarda açýklanan hususlar nedeniyle ortaya çý düzeltmeler dýþýnda, bir önceki yýlýn ayný ara dönemi ile tutarlý bir þekilde uygulanan genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerine mali tablolarýn hazýrlanmasýna iliþkin ilke ve kurallara uygun olmayan önemli bir hususa rastlanmamýþtýr. (Düzenleme yeri ve tarihi) DENETÝM KURULUÞUNUN UNVANI Sorumlu Ortak Baþdenetçinin Ad ve Ýmzasý DENETÇÝ GÖRÜÞÜNÜ ETKÝLEYEN AKSAKLIKLAR Aksaklýðýn önem derecesi - AKSAKLIK Önemsiz Önemli Yeterince önemli ((inansal tablolar (finansal tablolar bir bütün olarak bir bütito olarak dürüst ve dürüst ve güvenilir) güvenilir deðil) \.Muhasebe Genel kabul görmüþ muhasebe ilkeleri; OLUMLU ÞARTLI OLUMSUZ Tam Açýklama; Devamlýlýk GÖRÜÞ 2-Kapsam OLUMLU ÞARTLI BÝLDÝRMEKTEN. KAÇINMA GÖRÜÞ 3BelirsizIik OLUMLU ÞARTLI BÝLDÝRMEKTEN KAÇINMA

17 ÇALIÞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE 58.MADDE DENETÝM RAPORU BÖLÜMLERÝ: A- GENEL BÝLGJ BÖLÜMÜ- ilgililer belirtilir B- DENETÝM KAPSAMI BÖLÜMÜ dönemi belirtilen mali tab.gkgds göre düzenlenip düzenlenmediði belirtilir. C- MESLEK MENSUBU AÇIKLAMA VE GÖRÜÞ BÖLÜMÜ- oluþan kanaat belirtilir. D- RAPOR TARÝHÝ BÖLÜMÜ- denetimin bittiði tarihin gösterildiði E- MESLEK MENSUBU ÝMZASI SINIRLI DENETÝM RAPORU BÖLÜMLERÝ: a-baþlik b-kapsam c-açiklama VE DENETÇÝ TESPÝTLERÝ d-tarýh, ÝMZA VE ADRES SINIRLI DENETÝM RAPORU TEMEL ÝLKELERÝ: 1-ara mali tablolar üzerinde etkisi olan veya olmasý olasý her türlü mevzuat aykýrýlýklarýný ve genel kabul görmüþ muhasebe ilk aykýrýlýklarý belirtmelidir, denetim sonucunda ilkelerden sapmalar belirlenirse bu sapmalarýn ara mali tablolar üzerindeki etkisi belirtilmelidir. 2-muhasebe politikalarýnýn bir önceki yýlýn ayný ara dönemiyle tutarlý olarak uygulanýp uygulanmadýðýný deðiþiklikler varsa bu deðiþikliklerin neler olduðunu açýklamalýdýr. 3-ara mali tablolarýn tam açýklama kavramýna aykýrý bulunmasý halinde bu husus gerekçeleriyle birlikte raporda belirtilmelidir. 4- sýnýrlý denetleme raporunda denetçi yönetimin saðladýðý bilgilerin test edilmesine dayanarak ara mali tablolar hakkýnda ula sonuçlara yer vermelidir. ÇALIÞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETÝM RAPORU ÇEÞÝTLERÝ A OLUMLU RAPOR B- OLUMSUZ RAPOR C- ÞARTLI DENETÝM RAPORU ÇALIÞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETÝM ÖNCESÝ SAPTANACAK HUSUSLAR: A -GENEL BÝLGÝ B -PERSONEL DURUMU C- MUHASEBE DEPARTMANI D- SATIÞLAR E- ENVANTER F- MALÝYET SÝSTEMÝNÝN MUHTEVÝYATI H- ÜRETÝM FAALÝYETLERÝNÝN MUHTEVÝYATI I- ÞÝRKET BORÇ VE ALACAKLARININ DURUMU J- VERGÝ DAÝRESÝ V EDÝÐER KULUÞLARLA ÝLÝÞKÝLER K- SABÝT KIYMETLERÝN DURUMU L- SON ÝKÝ YILIN BÝLANÇO VE K/Z TABLOSU M-ÖZEL BÝLGÝLER Denetim raporu: denetçinin yapmýþ olduðu çalýþmalarýn kapsamýný belirttiði ve denetlenen iþletmenin mali tablolarý hakkýnda u olduðu kanaatini açýkladýðý yazýlý bir belgedir. Denetim raporu genellikle üç bölüm þeklinde düzenlenir. 1-BAÞLIK (GENEL BÝLGÝ) BÖLÜMÜ 2-KAPSAM BÖLÜMÜ 3-GÖRÜÞ BÖLÜMÜ 1-BAÞLIK BÖLÜMÜ : taraflara iliþkin genel bilgiler yer alýr. denetlenen þirketin adý, dýþ denetim raporu kelimeleri bu bölümde yer alýr. 2-KAPSAM BÖLÜMÜ: kapsam bölümünde mali tablolar ile ilgili denetimin genel kabul görmüþ denetim standarlarýna göre yapýld yer alýr. Denetimin kapsamý (sýnýrlý,özel,sürekli) Denetlenen finansal tablolar Hangi döneme ait olduklarý Nerelere dikkat edildiði Kullanýlan denetim teknikleri bu bölümde belirtilir 3-GÖRÜÞ BÝLDÝRME BÖLÜMÜ: bu bölümde denetçi iþletmenin mali tablolarý hakkýnda kanaat bildirir. Görüþ tek bir cümleden cümle görüþümüze göre yukarýda belirtilen mali tablolar iþletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarýný doðru olarak yansýtm Þeklindedir. Olumlu görüþ sapma olursa kapsam bölümünden sonra sapmalarýn nedeninin açýklandýðý açýklama bölümü ekleni

18 Görüþ bildirme þekilleri : a- olumlu görüþ bildirme b- þartlý görüþ bildirme c- olumsuz görüþ bildirme d- görüþ bildirmekten kaçýnma 1- olumlu Görüþ Bildirme: müþterinin mali durum ve faaliyet sonuçlarýnýn gerçeði yansýttýðý anlamýndadýr. Standart denetim kullanýlýr. 2-olumsuz görüþ bildirme: müþterinin finansal tablolarýnýn gerçeði yansýtmadýðýný ifade eder genel kabul görmüþ muhasebe ilkelerinden sapmalar, denetim kapsamýndaki sýnýrlamalar ve gelecekle ilgili belirsizlikler gibi aksaklýklar olduðunda denetçi bu sapmalar ve aksaklýklarýn önemli olmasý ve mali tablolar bir bütün olarak güvenilirliðinin ortad kalkmasý halinde olumsuz görüþ bildirir. 3-þartlý görüþ bildirme: bir bütün halinde mali tablolarýn güvenilirliðini bozmayacak aykýrýlýklarýn bulunmasý durumunda þartlý r düzenlenir. Bazý istisnalarýn saklý tutulmasý þartýyla bir bütün olarak mali tablolarýn doðruluðu hakkýnda olumlu görüþ bildirmes olacak kadar önemliyse denetçi görüþ bildirmekten kaçýnýr veya olumsuz görüþ bildirir. 4-Görüþ Bildirmekten Kaçýnma: denetçinin ve müþterisinin iradesi dýþýnda oluþan, çalýþma alanýný sýnýrlayan önemli bir husu yeterli kanýt elde edememesi veya finansal tablolarýn doðruluðu hakkýnda bir görüþ bildirmeye sahip olmamasý halinde görüþ bildirmekten kaçýnma þeklinde rapor verir. Þu koþullarýn bulunmasý halinde görüþ bildirmekten kaçýnýlýr. 1- Denetim kapsamýnýn görüþ bildiremeyecek kadar sýnýrlandýrýlmýþ olmasý 2- Finansal tablolarda yer alan önemli kalemlere iliþkin yeterli ve uygun kanýt toplanamamasý. 3- Önemli belirsizliklerin bulunmasý 4- Etkin olmayan bir iç kontrolün bulunmasý þeklinde sayýlabilir. DENETÝM SÜRECÝ VE ÝÞÝN KABULÜ DENETÝM SÜRECÝ Denetim çalýþmasýný planlamaný genel amacý, bir bütün olarak mali tablolara iliþkin bir görüþe yeterli düzeyde temel oluþturaca ve geçerli kanýt elde ekmektir. Denetçi, mali tablolarýn her bir kalemi için özel denetim amaçlarýný belirledikten sonra, kanýt toplama sürecini baþlatabilir. Denetçi denetim sürecini izleyerek, toplayacaðý kanýtlarý belirler. Ancak, denetim süreci kanýt topla süreci ile baþlamaz. Denetim süreci, müþterinin seçimi ve iþin kabul edilmesiyle baþlar. Denetimin planlanmasý ve denetim çalýþmalarýnýn yapýlmasý ile devam eder, denetim raporunun yazýlmasýyla sona erer. Denetim sürecinde 4 safha vardýr:

19 1-1- Müþterinin seçimi ve iþin kabul edilmesi, a-müþteri kabul politikasý ýþýðýnda gerekli bilgilerin toplanmasý. b-bir önceki denetçi ile görüþme c-denetim anlaþma mektubunun yazýlmasý. d-denetim sözleþmesinin imzalanmasý. 2-Denetimin planlanmasý, a-müþteri iþletmeyi tanýma amacýyla faaliyetleri hakkýnda bilgi toplama b-denetim programýnýn hazýrlanmasý c-çalýþma programýnýn hazýrlanmasý(iþgücü ve zaman planlamasý) 3-Denetim programýnýn yürütülmesi a-ýç kontrol sisteminin incelenmesi ve deðerlendirmesinin yapýlmasý b-denetim programýnda gerekli deðiþikliklerin yapýlmasý c-hesap bakiyelerinin doðruluðunun araþtýrýlmasý d-toplanan kanýtlarý deðerleme 4-Denetimin tamamlanmasý ve bulgularýn raporlanmasý a-mali tablolarýn dürüstlüðü hakkýnda yargýya varýlmasý b-yargýnýn þekillendirilmesi, denetim raporunun yazýlmasý ve yayýnlanmasý. 1-MÜÞTERÝNÝN SEÇÝLMESÝ VE ÝÞÝN KABUL EDÝLMESÝ Denetçi denetim iþini almadan önce denetleyeceði iþletme veya þirkete iliþkin bilgi toplar. Bu bilgiler ýþýðýnda denetim riskini deðerlendirir. Ýleride çýkabilecek anlaþmazlýk durumlarýnda yönetimin takýnacaðý tavrý belirleyerek, kendi itibarýný etkileyip etkilemeyeceðini deðerlendirir. Bu ön bilgiler ýþýðýnda olumlu bilgi alýnmýþsa iþ alýnýr ve denetim sözleþmesi imzalanýr.ýþ kab önce görüþmede aþaðýdaki hususlar görüþülmeli ve karara baðlanmalýdýr. 1- denetimin amacý 2-denetimin kapsamý 3-denetimin süresi 4-denetim raporunun teslim tarihi 5-müþterinin denetim çalýþmalarýna sýnýr getirip getirmeyeceði 6-denetim ücreti ve 7-denetim ücretinin ödenme biçimi Bir denetim sözleþmesinde yer alacak hususlar þunlardýr. 1-Yapýlacak iþin amacý 2-yapýlacak denetim çalýþmasýnýn kapsamýnýn belirtilmesi 3-Denetimin amacýnýn hatalarý ve yolsuzluklarý bulmak olmadýðý, amacýn sadece mali tablolarýn doðruluðu hakkýnda görüþ bi olduðu. 4-Gerekli durumlarda belirli konularýn yönetime rapor edileceði hususu. 5-Eðer kararlaþtýrýlmýþsa vergi danýþmanlýðý, yönetim danýþmanlýðý hizmetleri veya baþka tür hizmetlerin verileceði. 6-ücret, denetim faaliyetlerinin baþlama ve bitiþ tarihleri. DENETÝM SÖZLEÞMESÝNÝN ÞEKÝL VE ÝÇERÝK ÞARTLARI: ÞEKÝL ÞARTLARI: A-yazýlý olacak B-taraflar arasýnda imza edilecek ÝÇERÝK ÞARTLARI: a-yapýlacak iþin önemi, amacý, kapsamý, ve varsa özel nedenleri b-baðýmsýz dýþ denetim kuruluþunca denetim çalýþmasýnýn dýþýnda müþteri firmaya baþka hizmetler verilecekse bunlar c-taraflarýn sorumluluk ve yükümlülükleri. d-ücret. Denetim kuruluþu hangi hallerde sözleþmeyi fesih edebilir -çalýþma alanýnýn önemli ölçüde sýnýrlandýrýlmasý -mali tablolarda bilgi ve belgeleri elde edememesi halinde Kurul dan görüþ alýnarak sona erdirebilir. SPK seri x no:16 madde 37 Önceki Denetçiyle Görüþme

20 Denetim isteðinde bulunan müþteri, daha önce baþka bir denetim þirketi veya denetçi tarafýndan denetlenmiþ olabilir. baðýmsýz denetçi veya denetim þirketi, müstakbel müþteriden gelen denetim isteðini kabul etmeden önce, önceki denetçiyle gör Bu prosedür, önceki denetçinin vereceði bilgilerin, denetimi kabul edip etmeme kararýný almada denetçiye yardýmcý olacaðý içi gereklidir. Bu görüþmeler yerine yazýþmalar da yapýlabilir. Denetçilerin önemli bir yükümlülüðü de sýr saklamak olduðundan, de denetçi ile görüþme yapmasý gerektiðini müþteri adayýna bildirir ve bunu yapmasýna iliþkin yazýlý izin alýr. Müþteri adayý, bu iz kabul etmezse veya önceki denetçinin cevap vermesine kýsýtlamalar getirirse, denetçi bunun nedenlerini araþtýrmalý ve denetim iþini kabul edip etmeme kararýný almada kendisine yardýmcý olacaðýna inandýðý konulara iliþkin sorularý önceki denetçiye sora Özellikle, aþaðýdaki konularda bilgi istenir; - Yöneticilerin dürüstlüðü - Muhasebe ilkeleri, denetim prosedürleri ve diðer benzer konularda - Yönetim ile uyuþmazlýða düþülüp düþülmediði, - Önceki denetçiye göre denetçi deðiþikliðinin nedenleri Önceki denetçi sorulara tam cevap vermezse, bunu belirtmelidir. Bu durumda denetçi denetim iþini alýp almama kararýný vermede, önceki denetçinin cevabýnýn sýnýrlý kalmasýný dikkate almalýdýr. Çalýþma usul ve esaslarý yönetmeliðine göre, meslek mensuplarý, ilgili yönetmelikler çerçevesinde ve mesleki eðitimde birbirine bilgiyi vermek ve aktarmak sorumluluðunu taþýrlar. Mesleðin geliþmesi ve saðlam temellere oturtulmasý için aralarýnda gerekli dayanýþmayý kurarlar ancak, bu hüküm tüm meslek mensuplarý için genel nitelikte bir hüküm olup, doðrudan baðýmsýz denetim bilgi istemeyi kapsamamaktadýr. Sermaye piyasasý mevzuatýna göre, kendisine denetim görevi önerilen baðýmsýz denetim kuruluþu, öneriyi kabul etmeden önc görevi devredecek olan baðýmsýz denetim kuruluþu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi devredecek olan baðýmsýz denetim kuruluþundan görevin sürdürülmemesi nedenleri ile iþin kabulünü etkileyebilecek bilgileri 15 gün içinde yazýlý olarak alýr. Yapýla görüþmede ilgili ortak baþ denetçilerin bulunmasý þarttýr. Görüþme sonuçlarý tutanakla tesbit edilir. Sözü geçen görüþmenin he nedenle gerçekleþmemesi veya istenilen bilgilerin verilmemesi veya fesih ve çekilme durumlarýnda, kendisine görev önerilen baðýmsýz denetim kuruluþu görevi kabulden önce Kuruldan uygun görüþ almak zorundadýr. Kalite Kontrol Politikalarý ve Prosedürleri ile Müþteriyi Deðerlendirme Bir yandan denetim çalýþmasýný oluþtururken, diðer yandan denetim uygulamasýný yönlendirir. Müþteri hakkýnda gerekli incele soruþturmalarýn yapýlmasý için benimsenmiþ politika ve prosedürlere kalite kontrol standartlarý denir. Baðýmsýz denetçi, denetim çalýþmasýnýn yaparken, genel kabul görmüþ denetim standartlarýna uymak zorundadýr. Denetim þi denetçilerinin bu standartlara da genel kabul görmüþ denetim standartlarýna uyulmasýný saðlamak için kendi kalite kontrol politikalarý ve prosedürlerini oluþtururlar. Genel kabul görmüþ denetim standartlarý, bir denetim çalýþmasýnýn yapýlmasýyla ilgilidir. Kalite kontrol standartlarý ise, bi olarak denetim þirketinin denetim çalýþmalarý ile ilgilidir. Bu nedenle þirketin benimsediði kalite kontrol politikalarý ve prosedürler hem her bir denetim çalýþmasýný, hem de bir bütün olarak denetim þirketinin denetim uygulamasýný etkileyebilir. Yeni bir müþteri için denetim çalýþmasýnýn kabul edilmesinden önce, müþteri hakkýnda gerekli inceleme ve soruþturmalarýn yap benimsenmiþ politika ve prosedürlere kalite kontrol standartlarý adý verilir. Bu standartlar, ayný zamanda halen müþteri olan iþletmelerin denetimine devam edip etmeme kararlarýnýn alýnmasýnda da denetçiye ve denetim þirketine yardýmcý olur. Yeni bir müþterinin kabulüne ve mevcut müþterilerin denetimine devamýna iliþkin politika ve prosedürler önemlidir. Çünkü, bunlar yönetimi dürüst olmayan bir müþterinin mali tablolarýný denetlemekten kaçýnmak için alýnacak ilk önlemdir. Denetçi, mevcut müþterinin denetimine devam edip etmeme kararýný almadan önce, müþteri iþletmenin yöneticileri ile daha önce deneyimlerini göz önüne almalýdýr. Örneðin, denetçi önceki denetimlerde, bulunan önemli hata ve yolsuzluklar ile yasadýþý eyle önüne almalýdýr. Denetim sýrasýnda, denetçi þarta baðlý borçlarýn ve zararlarýn mevcut olup olmadýðýný, yönetim kurulu kara tamamýnýn karar defterinde kayýtlý olup olmadýðýný, mevzuata uygunluðun saðlanýp saðlanmadýðýný ve bu gibi konularý yöne Önceki denetimlerde bu sorulara yöneticilerin verdiði yanýtlarýn doðruluk derecesi, yöneticilerin dürüstlüðünü deðerlemede dikka alýnmalýdýr. Baðýmsýz denetim kuruluþlarý, denetlenecek müþterileri ile denetim sözleþmesi yapmadan önce, üstlenecekleri denetimin kendi getirebileceði riski ve denetimin kapsamý ve planlamasýnýn belirlemek amacýyla gerekli ön araþtýrmalarý yapmak zorundadýrlar Müþteri ile Sözleþme Yapýlmasý Denetçi, denetim görevini kabul etmeden önce, kendisine denetim görevini teklif edenlerle görüþmelidir. Bu görüþmede denetimin amacý, kapsamý ve süresi belirlenir. Müþterinin denetim çalýþmalarýna bir sýnýrlama getirip getirmeyeceði denetçinin nerede ça iþletme olanaklarýndan ne þekilde yararlanacaðý denetim raporunun teslim tarihi üzerinde de denetçi ve müþterisi anlaþma saðlamalýdýr. Son olarak, denetçin alacaðý üret ve ödeme biçimi görüþülüp kararlaþtýrýlýr. Denetim koþullarý taraflarca imzalan ile belirlenebileceði gibi, denetçinin müþteriye denetim sözleþme mektubu yazmasý ve mektubun müþteri iþletme tarafýndan imzalanarak denetçiye geri gönderilmesiyle de belirlenebilir. Denetim koþullarýnýn yazýlý olarak belirlenmesinin amacý yanlýþ anlaþýlmalarý önlemek veya en aza indirmektir. Söz veya sözleþme mektubu, ayný zamanda denetçinin tüm yolsuzluk eylemlerini ortaya çýkarmaktan sorumlu olmadýðý konusunda müþteriyi bilgilendirme aracýdýr. Sözleþmeye veya sözleþme mektubunun biçimi ve özü her müþteri için farklý olabilmesine raðmen, genellikle þu bilgile - Mali tablolarýn düzenlenmesinden yönetimin sorumlu olduðu, - Denetimin amacý, kapsamý varsa özel nedenleri, - Denetimin baþlama ve bitiþ tarihi ile denetim raporunun teslim tarihi, - Ýçi kontrol sisteminde ve denetimin niteliðinde mevcut sýnýrlamalar nedeniyle bazý önemli yanlýþlýklarýn ortaya çýkarýla nedeniyle kaçýnýlmaz bir riskin var olduðunu, - Denetim ücretinin hesaplanma ve ödeme biçimi