İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUKLARI VE İŞ GÜVENCESİ YRD. DOÇ. DR. ERTUĞRUL YUVALI

Transkript

1 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUKLARI VE İŞ GÜVENCESİ YRD. DOÇ. DR. ERTUĞRUL YUVALI

2 GENEL OLARAK İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMİ KAVRAMLARI Çok boyutlu bir kavram olan iş sağlığı ve güvenliğinin etkin bir şekilde sağlanabilmesinin bu konuda iyi bir işyeri organizasyonu kurulmasıyla, başka bir deyişle bir takım çalışması ile mümkün olabileceği, zira iş sağlığı ve güvenliğinin farklı disiplinlerin bileşiminin bir parçası olduğu hususu açıktır. Söz konusu takım çalışmasını teşkil eden önemli unsurlardan biri iş güvenliği uzmanları, diğeri ise işyeri hekimliğidir.

3 GENEL OLARAK İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMİ KAVRAMLARI Türk Hukuku nda iş güvenliği uzmanlığı ve işyeri hekimlerini görevlendirme yükümlülüğü 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun altıncı maddesinde düzenlenmiştir. İş güvenliği uzmanlığı ve işyeri hekimlerine ilişkin düzenlemeler ise söz konusu 6331 sayılı Kanun un sekizinci maddesinde öngörülmüştür.

4 GENEL OLARAK İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMİ KAVRAMLARI İş güvenliği uzmanı; iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında çalışma hayatını denetleyen müfettişler ile mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanı ifade eder( 6331 sayılı Kanun md. 3/f ve İlgili Yön md. 4/f). Teknik eleman ise teknik öğretmen, fizikçi, kimyager ve biyolog unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını, ifade eder(6331 sayılı Kanun md. 3/s). İşyeri hekimi ise; iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hekimliği belgesine sahip hekim biçiminde tanımlanmıştır( 6331 sayılı Kanun md3/1-ı ve İlgili Yön. md. 4/g).

5 TÜRK HUKUKU NDA İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırılması bakımından belirli bir çalışan sayısı veya işin özelliklerine ilişkin olarak aranan ön koşulları kaldırmıştır. Ayrıca bu nitelikte personel çalıştırma yükümlülüğü sadece İş Kanunu na tabi işyerleri için değil, Basın İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Borçlar Kanunu na tabi işyerleri bakımından da mevcuttur. Yine 6331 sayılı Kanun bazı istisnalar dışında kamu-özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanları kapsamına aldığından 657 sayılı devlet memurları kanunu kapsamına giren memurlar ile sözleşmeli personelleri de kapsar hale gelmiştir. Dolayısıyla söz konusu Kanun itibariyle her işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırılması esastır. Bununla birlikte ülkemizde yeterli sayıda iş güvenliği uzmanı olmamasından hareketle tedrici bir şekilde bu yükümlülüğün yürürlüğe girmesi kabul edilmiştir

6 TÜRK HUKUKU NDA İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu; kamu kurumları ile 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/7/2016 tarihinde, 50 den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/1/2014 tarihinde, Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra, yürürlüğe gireceği öngörülmüştür.

7 TÜRK HUKUKU NDA İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI VE İŞYERİ HEKİMLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 6331 S.K. md. 6 itibariyle işveren; - İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam edebilir, - İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmıyorsa, bu hizmetlerin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden(osgb) hizmet alarak yerine getirebilir, - Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. Nitekim 6331 S.K. 6. maddesine göre; gerekli nitelik ve belgeye sahip olmasalar da ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.

8 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İş güvenliği uzmanı olarak istihdam edilebilecek kişiler geçerli bir iş güvenliği uzmanı belgesine sahip olmalıdır. İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. İş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler.

9 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İş güvenliği uzmanlarının görev, yetki ve sorumlulukları 6331 sayılı Kanun un sekizinci maddesiyle düzenlenmiştir. İş güvenliği uzmanlarının görevleri Yönetmeliğin 9. maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır. Bu görevler; rehberlik hizmetleri, risk değerlendirmesi, çalışma ortamının gözetilmesi, çalışanların eğitimi, bilgilendirilmesi ve ilgili birimlerle işbirliği başlıkları altında toplanabilir.

10 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İş güvenliği uzmanlarının yetkileri ise; - İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak, - Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek, - Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak, olarak düzenlenmiştir.

11 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İş güvenliği uzmanları, söz konusu Yönetmeliğin 9. maddesiyle çerçevesinde çizilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler

12 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI 6331 sayılı Kanun un iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin yetki ve sorumluluklarına ilişkin olan sekizinci maddesi 6645 sayılı Kanun un ilk maddesiyle önemli değişikliklere uğramıştır. Nitekim 6645 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikten önceki halinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının, görevlendirildikleri işyerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmesi ve bunlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi durumunda bu hususu Bakanlığın yetkili birimlerine bildirmesi düzenlenmekteydi sayılı Kanun ile yapılan değişiklikten sonra ise ilgili hükme göre; işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirlemek ve işverene yazılı olarak bildirmek durumundadır. Dolayısıyla işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının teknik gelişmeleri göz önünde bulundurması yükümlülüğü söz konusu olmuştur.

13 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından bildirilen eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur. Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir. Bildirim yapmadığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır(6331 sayılı Kanun md. 8/II). Bunun gibi açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır(6331 sayılı Kanun md. 8/II).

14 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI Görüldüğü üzere iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin sorumluluğu iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması noktasında değildir. Zira bu hususta sorumluluk işverenindir. Buna mukabil uzman ve hekimler, danışmanlık ve rehberlik görevleri çerçevesinde gerekli tedbir ve tavsiyelerde bulunma hususundaki görevlerini ifa etme bakımından kusurlu davranırlarsa işverene karşı sorumlulukları söz konusu olacaktır. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır(6331 sayılı Kanun md. 8/IV).

15 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI Borçlar Kanunu nun 115. Maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; Uzmanlığı gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun ya da yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun hafif kusurundan sorumlu olmayacağına ilişkin önceden yapılan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. Dolayısıyla iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin işverenle yapabilecekleri sorumsuzluk anlaşmaları hükümsüzdür

16 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; çalışanları arasından işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli niteliğine sahip çalışanları işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli olarak görevlendirir (İşyeri Hekimi Ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik md. 5/I). Diğer sağlık personeli görevlendirme yükümlülüğü 6331 sayılı Kanunu nun on veya daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri bakımından zorunludur.

17 İŞYERİ HEKİMLERİNİN NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İşyeri hekimliği belgesi; -İşyeri hekimliği eğitim programını tamamlayan ve eğitim sonunda Bakanlıkça yapılacak veya yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan hekimlere, -İş sağlığı veya iş sağlığı ve güvenliği bilim uzmanı unvanına sahip olan Bakanlıkça yapılacak veya yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan hekimlere, - Hekimlik diplomasına sahip iş sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği bilim doktorlarına, iş sağlığı ve güvenliği alanında yardımcılık süresi dahil en az sekiz yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişlerine, Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az sekiz yıl fiilen çalışmış hekimlere istekleri halinde, Genel Müdürlük tarafından verilir(yön. md. 8). - İşyeri hekimlerinin görevleri Yönetmeliğin 9. maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır. Bu görevler; rehberlik hizmetleri, risk değerlendirmesi, sağlık gözetimi, eğitim ve bilgilendirme hizmetleri ve ilgili birimlerle işbirliği başlıkları altında toplanabilir.

18 İŞYERİ HEKİMLERİNİN NİTELİKLERİ, GÖREVLERİ, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İşyeri hekimlerinin yetkileri ise 6331 sayılı Kanun un 8. maddesi ve ilgili Yönetmeliğin 10. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre işyeri hekimlerinin yetkileri; - İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, işyeri hekimi tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek, - İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak, - Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek. - Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak, olarak düzenlenmiştir.

19 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimleri ile işveren arasında yapılan sözleşme iş sözleşmesidir. Elbette ki; kamu görevlisi olan iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi ile çalıştığı kurum arasındaki ilişki iş sözleşmesi olarak değil, idari bir sözleşme veya sözleşme ilişkisi olmayıp içeriği ve kapsamı kanun ile belirlenmiş statü hukukuna dayalı bir ilişkidir

20 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI Kamu görevlisi olmayan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimleri bakımından iş mevzuatında getirilen tüm hak ve yükümlülükler söz konusu olacaktır. İşçi statüsünde bulunan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinde emredici kurallara aykırı olmamak kaydıyla taraflar sözleşmenin içeriğini serbestçe belirleyebileceklerdir.

21 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI İş Kanunu na göre işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin, işletmenin yönetiminde yer alan kimselere işveren vekili denir(md. 3/IV) sayılı Kanun md. 3/II ye göre ise; işveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. Söz konusu hüküm işveren vekillerini işveren gibi sorumlu tutmaktadır. Elbette ki; İş Kanunu nun 2. Maddesinin 4. fıkrası gereği işveren vekillerin hukuki sorumluluğu bulunmamaktadır. Söz konusu sorumluluk hukuki değil cezai sorumluluktur

22 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin İş Kanunu nda öngörülen işveren vekili tanımına uygun oldukları söylenebilir. Bununla birlikte doktrinde, danışmanlık görevi dışında işvereni temsil yetkisi olmayan veya yönetimde yer almayan bir uzman veya hekimin doğrudan işveren vekili sayılamamağı da ifade edilmiştir. Nitekim işin, işyerinin, işletmenin yönetiminde görev almayan bir çalışana salt temsil yetkisi verilmesi işveren vekilliği sonucunu ortaya çıkarmaz. Dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliği noktasında sadece işverene danışmanlık ve rehberlik hizmetinde bulunup, bunun dışında işyerinin bir kısmında bile olsa işçilere emir ve talimat verme, denetleme gibi bir yetkisi bulunmayan uzman veya hekim işveren vekili olamayacağı ifade edilmiştir. Bununla birlikte uzman veya hekim işveren vekili sıfatına sahip olmasalar dahi Borçlar Kanunu nun 116. Maddesi uyarınca ifa yardımcısı sayılırlar ve işverenler bunların fiilleri bakımından kusursuz sorumludurlar. Zararı tazmin eden işveren genel hükümler uyarınca ifa yardımcısı mahiyetindeki uzman veya hekime kusuru oranında rücu imkanı mevcuttur

23 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI İş sözleşmesinin karakteristik unsuru olan bağımlılık unsuru gereği, işçi işverene bağımlı olarak görev yapmak durumundadır. Bununla birlikte bağımlılık unsuru her ilişkisinde farklı yoğunlukta ortaya çıkar. Nitekim kişilerin işyeri hiyerarşisinde bulunduğu mevki yükseldiği, işini ifa ederken belli bir serbestiye sahip olduğu oranda bağımlılığı azalır. İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri uzman işçi statüsünde olup iş sağlığı ve güvenliği gibi hayati bir hususta görev yapmaktadırlar. Bunun yanında bu kimselerin özel sektörde rekabet ve kar amacının ağır bastığı bir işyeri ortamında çalıştığı da unutulmamalıdır. Bu bağlamda uzman ve hekimlerin iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri olarak görevlerini yaparken mesleki bağımsızlığa sahip olmaları önem taşımaktadır.

24 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN HUKUKİ STATÜLERİ VE MESLEKİ BAĞIMSIZLIKLARI 6331 sayılı Kanun md. 8/I de işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür hükmü öngörülmek suretiyle bu kişilerin mesleki bağımsızlığı güvence altına alınmıştır. Nitekim iş güvenliği uzmanlarının danışmanlık, rehberlik vb. gibi görevlerini her hangi bir etki altında kalmaksızın tamamen iş sağlığı ve güvenliği biliminin gereklerine uygun bir biçimde yerine getirmeleri gerekmektedir,. Aynı şekilde işyeri hekimlerinin uzman işçi sıfatıyla hekimlik mesleğinin birbiriyle bağdaştırılabilmesi bakımından tıbbi deontoloji kuralları ve mesleki bağımsızlık ilkesinin işverene karşı korunması zorunludur

25 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN İŞ GÜVENCESİ İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin işverene bağımlı olarak çalışan uzman işçi statüsünde olmasına rağmen, mesleğinin icrasında bağımsız olma gereğinden kaynaklanan çift yönlü statüsü, bu kişilerin işveren fesihlerine karşı özel olarak korunması gerektiğini göstermektedir.

26 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN İŞ GÜVENCESİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun ilk metninde iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bakımından özel bir güvence öngörülmemişti. Öğretideki yoğun eleştiriler de dikkate alınmak suretiyle tarihli 6645 sayılı Kanun ile bu hususta bir takım düzenlemelere yer verilmiştir. Nitekim söz konusu 6645 sayılı Kanun ile değişik 6331 sayılı Kanun un 8. maddesine göre; işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir. Bildirim yapmadığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir.

27 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN İŞ GÜVENCESİ İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bakımından 6331 sayılı Kanun un 8. maddesinde öngörülen, bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere ifadesiyle miktarı belirlenen ve kanaatimizce kötü niyet tazminatının özel bir şekli mahiyetinde olan ve İSG güvencesi tazminatı olarak isimlendirilebilecek söz konusu tazminat da dikkate alınarak uzman ve hekimlerin iş güvencesi üç kategoride incelenecektir. Bunlar; - Bir işyerinde iş sözleşmesi ile çalışan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bakımından - OSGB tarafından bir iş sözleşmesi ile çalıştırılan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bakımından - Kamu görevlisi olan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri bakımından.

28 2 ) BIR İŞYERINDE İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERININ İŞ GÜVENCESI Yukarıda da belirttiğimiz üzere iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimleri ile işveren arasında yapılan sözleşme iş sözleşmesidir ve kamu görevlisi olmayan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimleri bakımından iş mevzuatında getirilen tüm hak ve yükümlülükler söz konusu olacaktır. Dolayısıyla İ.K. nun 18. maddesinde belirtilen iş güvencesinden yararlanma koşullarına sahip bir uzman veya hekimin İ.K. nun 20. maddesi uyarınca işe iade davası açabileceğine kuşku yoktur. Açılan işe davası neticesinde Mahkeme, feshin iş güvenliği uzman veya işyeri hekiminin 6331 sayılı Kanun md. 8/II de öngörülen bildirim görevini yaptığı gerekçesiyle iş sözleşmesini feshettiği kanaatine vardığında şu ihtimaller söz konusu olabilir:

29 2 ) BIR İŞYERINDE İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERININ İŞ GÜVENCESI İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işverene başvuruda bulunmamış ise: Bu halde, işverence yapılan fesih geçerli bir fesih sayılacak ve işçinin kendisine ödenecek işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süreye ait ücreti talebi mümkün olmayacaktır. Ancak 6331 sayılı Kanun md. 8/II de öngörülen İSG tazminatı söz konusu maddede öngörülen bildirimlerin uzman veya hekim tarafından yapılmasından dolayı işverence işlerine son verilmesi veya hak kaybına uğratılmasının sonucudur. Dolayısıyla bu durumda süresi içinde işe başlamak üzere başvuruda bulunmamış olan iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi bu tazminata hak kazanmalıdır. İş güvencesi kapsamındaki uzman ve hekim işe iade davası açmayabilir veya işe iade davası açılabilmesi bakımından ilgili hükümde öngörülen bir aylık hak düşürücü süreyi geçirebilir. Şüphesiz bu durumlarda da uzman veya hekim 6331 sayılı Kanun md. 8/II de öngörülen koşullar dahilinde İSG güvencesi tazminatı talep edebilecektir.

30 BIR İŞYERINDE İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERININ İŞ GÜVENCESI İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi süresi içinde işe başlamak üzere işveren başvurmuş ve işveren tarafından işe başlatılmamış ise: Bu halde, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi dört-sekiz aylık ücreti tutarında iş güvencesi tazminatı, boşta geçen süreye ilişkin dört aylık ücret ve İSG güvencesi tazminatına hak kazanır. Nitekim uzman veya hekimin işe başlatmama tazminatı alması, İSG güvencesi tazminatı almasına engel olmayacaktır. Zira bu iki tazminatın amacı, dayandığı esaslar birbirinden farklıdır. Nitekim iş güvencesi tazminatı işçinin işveren tarafından işe başlatılmamış olmasına dayalı iken, İSG güvencesi tazminatı iş sözleşmesinin iş güvenliği uzmanının yapmış olduğu bildirim nedeniyle feshedilmiş olmasının yaptırımıdır. İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi süresi içinde işe başlamak üzere işveren başvurmuş ve işveren tarafından işe başlatılmış ise: Bu halde, iş güvenliği uzmanı boşta geçen süreye ilişkin dört aylık ücretine ilaveten yukarıda ifade ettiğimiz nedenler itibariyle İSG güvencesi tazminatını da isteyebilirler.

31 BIR İŞYERINDE İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERININ İŞ GÜVENCESI İ.K. nun 18. maddesinde belirtilen iş güvencesinden yararlanma koşullarına sahip olmayan bir uzman veya hekim İ.K. nun 20. maddesi uyarınca işe iade davası açamayacaktır. Kuşkusuz bu durumda iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi 6331 sayılı Kanun md. 8/II de öngörülen koşullar dahilinde İSG güvencesi tazminatı talep edebilecektir.

32 BIR İŞYERINDE İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERININ İŞ GÜVENCESI İş güvencesinden yararlanamayan uzman ve hekimler bakımından İSG güvencesi tazminatı ve kötüniyet tazminatının birlikte talep edilip edilemeyeceği sorusu gündeme gelecektir. Daha önce de ifade ettiğimiz üzere 6331 sayılı Kanun md. 8/II de öngörülen tazminat, kötüniyet tazminatı nın özel ve ağırlaştırılmış bir şekli mahiyetindedir. Zira kanunun ilgili hükmü uyarınca bildirimde bulunması nedeniyle uzman veya hekimin iş sözleşmesinin sona erdirilmesi kötüniyet in özel bir hali olarak gözükmektedir. Dolayısıyla İSG güvencesi tazminatı söz konusu olduğunda ayrıca kötüniyet tazminatının talep edilemeyeceği kanaatindeyim.

33 OSGB TARAFıNDAN BIR İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞTıRıLAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERI OSGB, Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi, ifade eder(6331 sayılı Kanun md. 3/1; İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği md. 4/1-f). Çalışanları arasında iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli olarak görev verebileceği nitelikte personeli bulunmayan işveren, işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesini OSGB lerden hizmet almak suretiyle yerine getirebilir,.

34 OSGB TARAFıNDAN BIR İŞ SÖZLEŞMESI İLE ÇALıŞTıRıLAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARı VE İŞYERI HEKIMLERI OSGB lerde çalışan iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri ile OSGB ler arasında ilişki de iş sözleşmesine dayanmaktadır. Dolayısıyla yukarıda bahsi geçen bir işveren tarafından istihdam edilen uzman ve hekimlerin iş güvencesine ilişkin olarak ifade edilen tüm hususlar OSGB ler tarafından istihdam edilen uzman ve hekimler bakımından da geçerli olacaktır. Bu itibarla OSGB bünyesinde istihdam edilip görev yaptıkları işyeri işvereninin OSGB ye yaptığı baskı sonucu iş sözleşmesi feshedilen veya hak kaybına uğratılan gerek doğrudan OSGB nin kendi inisiyatifi ile iş sözleşmesi feshedilen veya hak kaybına uğratılan uzman ve hekimlerin yukarıda açıkladığımız iş güvenceleri işlerlik kazanmalıdır.

35 KAMU GÖREVLISI OLAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARI VE İŞYERI HEKIMLERINİN İŞ GÜVENCESI Yukarıda da ifade edilmiş olduğu üzere, 6331 sayılı Kanun bazı istisnalar dışında kamu-özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanları kapsamına aldığından 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamına giren memurlar ile sözleşmeli personelleri de kapsar hale gelmiştir. Dolayısıyla söz konusu Kanun itibariyle kamu-özel sektör ayrımı olmaksızın her işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırılması esastır. Bununla birlikte ülkemizde yeterli sayıda iş güvenliği uzmanı olmamasından hareketle tedrici bir şekilde bu yükümlülüğün yürürlüğe girmesi kabul edilmiştir sayılı Kanun un 38. Maddesi itibariyle tarihinden itibaren kamu kurumlarında da; iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu söz konusu olacaktır. 657 sayılı DMK na göre; kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür(md. 4). Bunlardan işçiler haricindeki diğer üç grup genel olarak kamu görevlileri olarak adlandırılabilir. İşçilerin ise kamu görevlisi olarak nitelendirilmeleri mümkün olmayıp kamu görevlilerinden tamamen ayrı bir konuma sahiptirler.

36 KAMU GÖREVLİSİ OLAN İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI VE İŞYERI HEKİMLERİNİN İŞ GÜVENCESİ 6331 sayılı Kanun un md. 8/II öngörülen İSG güvencesi tazminatından kamu kurumlarında görevli iş güvenliği uzman veya işyeri hekimlerinin yararlanıp yararlanamayacağı hususu kanun hükmü itibariyle esasen tartışmaya çok açık bir konu değildir. Nitekim söz konusu düzenlemede açıkça, bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz ifadelerine yer verilmiştir. Dolayısıyla söz konusu hüküm sadece iş sözleşmesi ile çalışan iş güvenliği uzman ve hekimlerini kapsadığını görülmektedir.

37 KAMU GÖREVLISI OLAN İŞ GÜVENLIĞI UZMANLARI VE İŞYERİ HEKİMLERININ İŞ GÜVENCESİ Görülmektedir ki; kamu görevlisi uzman ve hekimler tabi oldukları mevzuatın öngördüğü güvenceler dışında her hangi bir ek güvenceye sahip değildir. Bunlardan devlet memurlarının DMK nun 18. maddesine göre Kanunlarda yazılı haller dışında Devlet memurunun memurluğuna son verilmez, aylık ve başka hakları elinden alınamaz hükmüyle zaten genel bir iş güvencesine sahip oldukları görülmektedir. Nitekim DMK nun maddelerinde de memuriyet görevinin hangi hallerde sona ereceği düzenlenmiştir. Bununla birlikte memur statüsünde çalışan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerine ek bir güvence sağlanması isabetli olacaktır. Aksi takdirde 6331 sayılı Kanunda öngörülen bildirim yükümlülüğünü yerine getiren memur statüsündeki uzman ve hekimlerin çalıştıkları kamu kurumlarında sıkıntı yaşama ihtimalleri söz konusu olabilir. Memurlar dışındaki sözleşmeli personel bakımından ise 393 sayılı KHK nin 45. maddesinde sözleşmenin sona erdirilmesi sınırlı bir biçimde sayılmış ve ancak bu hallerde sözleşmenin sona erdirilebileceği belirtilmiştir. Doktrinde isabetli olarak DMK nun 4/B li ve 4/C li(sözleşmeli personel ve geçici personel) personel ile yapılan idari sözleşmelere de bu yönde güvence sağlayan hükümlerin konulması gerektiği ve söz konusu statüyle çalışacak uzman ve hekimlere ek güvence sağlanması gerektiği ifade edilmiştir.

38 TEŞEKKÜR EDİYORUM