BİTKİ SAĞLIĞI ARAŞTIRMALARI DAİRE BAŞKANLIĞI BİTKİ HASTALIKLARI ARAŞTIRMALARI PROJE ÖZETLERİ (08-12 Şubat 2016 / ANTALYA)

Transkript

1 BİTKİ SAĞLIĞI ARAŞTIRMALARI DAİRE BAŞKANLIĞI BİTKİ HASTALIKLARI ARAŞTIRMALARI PROJE ÖZETLERİ (08-12 Şubat 2016 / ANTALYA) A. HUBUBAT, ENDÜSTRİ, SEBZE, SÜS BİTKİLERİ VE BAKLAGİL HASTALIKLARI ALT ÇALIŞMA GRUBU PROJE ÖZETLERİ 1. Buğday Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 2. Çeltik Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 3. Mısır Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 4. Örtüaltı Sebze Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 5. Açık Alanda Domates Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 6. Patates Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 7. Nohut Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 8. Pamuk Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 9. Biyolojik Mücadele Araştırma Projeleri 10. Ülkesel Buğday Septorya Yaprak Lekesi Hastalığı Projesi 11. Ülkesel Minör Ürün Araştırma Projesi 12. Münferit Projeler B. MEYVE-BAĞ HASTALIKLARI ALT ÇALIŞMA GRUBU PROJE ÖZETLERİ 1. Kiraz Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 2. Turunçgil Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 3. Zeytin Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 4. Antepfıstığı Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 5. Fındık Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 6. Bağ Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 7. Kayısı Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 8. Nar Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 9. Çilek Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 10. Ülkesel Kivi Entegre Mücadele Projesi 11. Biyolojik Mücadele Araştırma Projeleri 12. Ülkesel Bağ Alanlarında Fitoplazma Hastalıkları Projesi 13. Münferit Projele 1

2 A. HUBUBAT, ENDÜSTRİ, SEBZE, SÜS BİTKİLERİ VE BAKLAGİL HASTALIKLARI ÇALIŞMA GRUBU Ülkesel Proje BUĞDAY ENTEGRE MÜCADELE, ARAŞTIRMA, Adı UYGULAMA VE EĞİTİM PROJESİ Koordinatörü Dr. M. Selçuk BAŞARAN (Ankara ZMMAE) SONUÇLANAN PROJELER Proje No TAGEM-BS-12/ 12-01/ Doğu Akdeniz Bölgesinde Buğdayda Cephalosporium Çizgi Hastalığı Etmeni Hymenula cerealis in Yaygınlığı ve Kök Yara Nematodları ile Etkileşimi Üzerine Araştırmalar Projeyi Yürüten Kuruluş Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Adana Yardımcı Araştırmacılar Tahsin AY Gülsüm ÜNAL Yrd. Doç. Dr. Halil TOKTAY (Niğde Ü.) Doç. Dr. Mustafa İMREN (Bolu İBÜ.) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2013: : : 8000 Proje Özeti: Doğu Akdeniz buğday ekim alanlarında Hymenula cerealis in yaygınlığını belirlemek amacı ile yıllarında sörvey çalışmaları yürütülmüştür. Adana İli Aladağ İlçesi Posyağbasan Köyünde 2013 yılında bulunan bulaşıklılık dışında hastalığa rastlanmamıştır. Sörveyler esnasında alınan örneklerden elde edilen nematod ve hastalık izolatları kullanılarak hastalığın nematod ile olan ilişkileri kontrollü koşullarda denemiştir. Nematodların varlığının hastalık şiddetini artırdığı, yapılan çalışmalar sonucunda belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Buğday, Hymenula cerealis, yaygınlık, nematod interaksiyonu. 2

3 Proje No Proje Alt Başlığı Projenin İngilizce Başlığı Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM-BS-11/07-03/02-01 Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Buğdayda Kökboğazı Çürüklüğü Etmeni Fusarium spp. nin Tespiti ve Fusarium graminearum Small Secreted Protein Genlerinin Karakterizasyonu Tarla Bitkileri Merkez Atraştırma Enstitüsü TAGEM Fatih ÖLMEZ (Tarla Bitkileri MAE) Yardımcı Araştırmacılar Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti Bu çalışma, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde buğday alanlarında kök ve kök boğazı çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerinin tespiti ve bir model organizma olan F. graminearum a ait bir dizi fungal efektör adayı Small Secreted Protein (SSP) geninin karakterizasyonu yoluyla, fungal efektör adaylarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin ve Adıyaman illerine ait buğday üretim alanlarından 19 farklı türe ait 143 fusarium izolatı elde edilmiştir. Teşhisi yapılan türler içerisinde en yoğun olarak %17.4 ile F. proliferatum izole edilirken, en önemli buğday kök çürüklüğü etmenlerinden F. culmorum ve F. pseudograminearum un izolasyon sıklığı %13 olarak bulunmuştur. F.graminearum genomunda yer alan 16 adet SSP geni, bir dizi bioinformatik analizle belirlenmiştir. Belirlenen bu genler, dünyanın farklı bölgelerinden elde edilen ve farklı Fusarium türlerine ait bir kültür koleksiyonu kullanılarak karakterize edilmiştir. Karakterizasyon çalışmaları ilgili genlerin sekans analizleri ile gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda muhtemel fungal efektör adayları belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler 3

4 DEVAM EDEN PROJELER Proje No TAGEM-BS-15/12-01/02-02 Kastamonu İlinde Buğday Alanlarında Görülen Kara Pas (Puccinia graminis f.sp. tritici) Irklarının Belirlenmesi ve Berberis Türlerinin Kara Pas Etmeninde Patojenik Varyasyona Olan Etkileri (Doktora) Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Nilüfer AKCİ Yardımcı Araştırmacılar Prof. Dr. Aziz KARAKAYA (Danışman) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi : TL : TL Proje Özeti 2015 yılında Bitki Sağlığı Araştırma Grubunda yeni teklif proje olarak kabul edilmiştir. Proje Başlangıç tarihi olup iş takvimindeki çalışma programına göre projeye başlanılacaktır. 4

5 Proje No TAGEM-BS-15/12-01/02-03 Uluslararası Buğday Yerel Çeşitlerinin Geleneksel Ve Moleküler Yöntemler Kullanılarak Kahverengi Pasa Dayanıklılığının Testlenmesi ve Ege Bölgesi Puccınıa trıtıcına f. sp. trıtıcı Irklarının Virülenslik Dağılımı Üzerine Çalışmalar Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Şerife Nergis ÇELİK Yardımcı Araştırıcılar Dr. Kumarse NAZARI, Ramazan GENCER Ahmet KALIN, Dr. Hakan HEKİMHAN Ezgi KURTULUŞ, Dr. Vanessa SEGOVIA BUCHELI, Maha AL AHMED, Ahmet ÖZ Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL 2016: : : : : Proje Özeti :Ülkemiz için önemli bir ürün olan buğdayın kökeni Anadolu ve çevresi olması ve binlerce yıldır tarımının yapılmasına rağmen pas hastalıkları ve özellikle de kahverengi pasa dayanıklı çeşitler ve fizyolojik ırklar üzerinde gereği kadar durulmamıştır. Bu hastalığa karşı günümüzde en etkili mücadele yöntemi dayanıklı çeşit yetiştirilmesidir (Agrios, 1997; Boyraz ve Delen, 2005). Buğday pas etmenleri ile kimyasal mücadeleden ziyade, dayanıklılık üzerine çalışmak, hastalıklar ile mücadele açısından önem taşımaktadır. Buğday verimini olumsuz yönde etkileyen üç çeşit pas hastalığı bulunmaktadır. Kahverengi pasın neden olduğu verim kayıplarını azaltmanın en ekonomik ve en tercih edilen yöntemi genetik dayanıklılıktır. Dünya çapındaki çeşitli buğday ıslah programları, kahverengi pasa uzun süreli ve etkili dayanıklılık gösteren çeşitlerin geliştirilmesi için birlikte çalışmaktadırlar (Kolmer, 1996). Proje süresince surveyler, yıllarında 4 yıl süre ile BGRI (Borlaug Global Rust Initiative) protokolüne göre yürütülecektir. Surveyler Ege Bölgesi illeri olan İzmir, Aydın, Manisa, Afyon, Kütahya, Denizli, Uşak ve Muğla da yapılacaktır. Projenin kapsamını hastalıklı materyalin temini, dayanıklılık testleri, ırk analizleri, fidelik çalışmaları, hastalıkların izlenmesi ve dayanıklılık genleriyle ilişkili bazı moleküler markırlarla çeşitlerin taranması oluşturmaktadır. Yapılacak bu proje ile Ege Bölgesi buğday üretim alanlarında verim artışını engelleyen ve kalitenin düşmesine neden olan buğday için önemli hastalık etmenlerinden birisi olan kahverengi pas hastalığının bölgedeki yaygınlığı ve mevcut olan ve hastalık etmeninin yeni ırkları belirlenecektir. SSR (Basit Tekrarlı Dizi Analizi) ve SNP (tek nükleotit farklılığı) markırları kullanılarak yapılacak moleküler çalışmalar ile çeşit reaksiyonları, konukçu dayanıklılık genleri ve patojen için ırk tespiti hedeflenmektedir. Projede ETAE (Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü) gen bankasından temin edilecek, Ege bölgesi yerel çeşitlerinden 120, yaklaşık 30 ticari çeşit ve ICARDA yerel ve yabani çeşitlerinden yaklaşık 5000 hat, kahverengi pasa karşı tarla koşullarında testlenecek ve markırlar yardımı ile de dayanıklılık genleri belirlenecektir. Proje çalışmalarına 2016 yılında başlanacaktır. 5

6 Proje No Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırıcılar TAGEM BS 13/12-01/02-02 Ege Sahil Kuşağı Buğday ve Arpa Ekilişlerinde Cephalosporium Çizgi Hastalığı (Hymenula cerealis Ellis & Everh.) nın Yaygınlığı ve Dayanıklılık Kaynaklarının Belirlenmesi Ege Tarımsal araştırma Enstitüsü TAPGEM Dr. Hakan HEKİMHAN Ramazan GENCER, Aydın İMAMOĞLU Seda PELİT, Ahmet KALIN Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2014: TL 2015: TL 2016: TL Proje Özeti: Ege sahil kuşağı buğday ve arpa ekiliş alanlarında, Cephalosporium gramineum, Syn. Hymenula cerealis in yaygınlığının ve şiddetinin belirlenmesi amacıyla Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla illerinde 2014 ve 2015 yıllarında iki yıl süreyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında sürvey çalışmaları yürütülmüştür. Aydın da 36, Balıkesir de 48, Çanakkale de 36, Denizli de 57, İzmir de 84, Manisa da 105, Muğla da 50 tarlada inceleme yapılmıştır. Hastalık simptomu gösteren örnekler alınarak laboratuarda incelenmiş ve arpa ekilişlerinde hastalık etmenine rastlanmamıştır. Buğday alanlarınsa ise sadece Denizli de 7 ve İzmir de 2 tarlada hastalık etmenine rastlanmıştır. Hastalığın genel bulunma oranı %2.36 olarak tespit edilmiştir. Reaksiyon çalışmaları gelecek yıl yapılacaktır. 6

7 Proje No TAGEM BS 13/12-01/02-03 Buğday Yaprak Lekesi Etmeni Mycosphaerella graminicola da Kütinaz Genlerinin Gen Silme (Gene Knock-out) Tekniği ile Fonksiyonel Analizi Proje Alt Başlığı Projenin İngilizce Başlığı Functional Analysis of Mycosphaerella graminicola Cutinase Genes Using Gene Knockout Technique. Projeyi Yürüten Kuruluş Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Ortadoğu Teknik Üniversitesi Kimya Bölümü Behzat BARAN Yardımcı Araştırmacılar Fatih ÖLMEZ Yener ÇELİK Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL. Proje Özeti Bu çalışma, buğdayda yaprak lekesi patojeni etmeni Mycosphaerella graminicola nın buğdayı hastalandırması sırasında gerçekleşen biyolojik olaylarda rol aldığı düşünülen kütinaz genlerinin fonksiyonlarının belirlenmesi amacıyla ele alınmıştır. Bu çalışma döneminde gen silme kasetleri oluşturularak klonlama çalışmalarına geçilmiştir. Uygun enzim kesim bölgelerini içeren primerler yardımıyla elde edilen kütinaz genlerine ait yapışma bölgelerinin ve vektörün ilgili enzimlerle kesim işlemi tamamlanmış ve fragmentleri içeren plasmidler E. coli ye başaralı bir şekilde klonlanmıştır. Saflaştırılan plasmidlerin Agrobacterium a klonlama işlemleri devam etmektedir. 7

8 Proje No TAGEM-BS-12/ 12-01/ Doğu Akdeniz Bölgesinde Bazı Ekmeklik Buğday Çeşit ve Hatlarının Bazı Fungal Hastalıklara Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Adana Yardımcı Araştırmacılar Tahsin AY Gülsüm ÜNAL Dr. Hakan HEKİMHAN (Menemen TAE) Prof Dr. Hakan ÖZKAN (ÇÜ) Dr. Zafer MERT (ÇÜ) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2013: : : 5000 Proje Özeti: Çukurova Üniversitesi Tarla Bitkileri Bölümü ıslah programında yer alan hatlar ve ticari çeşitler ile hastalık çalışmaları yapılmıştır. Projenin başlangıç yılında hastalıklara ait bölge izolatları elde edilerek kök çürüklüğü etmenleri ve başak yanıklığı etmenleri için patojenite çalışmaları yürütülmüştür. Patojen bulunan izolatlar ile yürütülen çalışmalarda denemeye alınan 50 adet hattan 15 adedi kök çürüklüklerine karşı 26 adedi başak yanıklığına karşı dayanıklı bulunmuştur. İkinci yıl için buğday ekimi yapılmış fakat olumsuz iklim koşulları nedeni ile pas hastalıklarına ait gözlemler yapılamamıştır yılında yapılan pas gözlemlerinde sarı ve kahverengi pasa karşı dayanıklı hat bulunamamıştır. Çeşitlerden 16 adedinde kara pas hastalığı gözlenmemiştir. Çalışmaların pas hastalıkları ile ilgili gözlemlerinin tekrarlanması için çalışmalara 2016 yılında da devam edilecektir. 8

9 Proje No TAGEM-BS-12 / / Ankara, Eskişehir ve Konya İlleri Buğday Üretim Alanlarında Göçerten Hastalığı Etmeninin (Gaeumannomyces graminis [Sacc.] Arx & Oliver var. tritici [J.Walker]) Yaygınlığı ve Çeşit Reaksiyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara Orhan BÜYÜK Yardımcı Araştırıcılar Dr.E. Burcu TURGAY, A.Faik YILDIRIM Başlama ve Bitiş tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2013Yılı:10.00 TL 2014Yılı:10.00 TL 2015Yılı:10.00 TL Proje Özeti Bu çalışmayla, Ankara, Eskişehir ve Konya İlleri Buğday Üretim Alanlarında Göçerten Hastalığı Etmeninin (Gaeumannomyces graminis [Sacc.] Arx & Oliver var. tritici [J.Walker]) teşhisi, yaygınlığı ve yaygın olarak ekimi yapılan ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin bu hastalığa karşı reaksiyonları belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu proje çerçevesinde 2013 yılında Ankara ilinden 50, Eskişehir ilinden 37 ve Konya ilinden 50 olmak üzere toplam 137 buğday bitki örneği toplanan bitki örnekleri ve 2014 yılında ise Ankara ili Akyurt ilçesinden 2, Kalecik ilçesinden 1, Kazan ilçesinden 5 ve Kızılcahamam ilçesinden 2 olmak üzere10 örnek toplanmıştır yıllarında toplam 147 örnek toplanmıştır Toplanan bu örneklerin 95 tanesinin morfolojik ve moleküler olarak teşhisleri gerçekleştirilmiştir yılında toplanan 147 adet buğday örneklerinin tamamının klasik yöntem ve moleküler yöntemle teşhis işlemleri yapılarak tamamlanmıştır. Ankara ilinden toplanan 61 adet örnekten 6 adet GGT izolatı, Eskişehir ilinden toplanan 36 örnekten 1 GGT izolatı ve Konya ilinden toplanan 50 adet örnekten 5 GGt izolatı olmak üzere toplam 13 adet GGT izolatı elde edilmiştir. Bu izolatlar ile ilgili patojenisite çalışmaları devam etmektedir Çeşit reaksiyon çalışmalarında 15 adet ekmeklik ve 5 adet makarnalık olmak üzere toplam 20 adet buğday çeşidinin çeşit reaksiyon çalışmaları 2016 yılında yapılarak proje tamamlanacaktır. 9

10 Proje No TAGEM BS 14/12-01/02-02 Bazı Buğday Genotiplerinde Kahverengi Pas (Puccinia recondita Rob. et Desm.) Hastalığına Dayanıklılığı Sağlayan Lr Genlerinin Moleküler Markır Yöntemi ile Tespiti ve Reaksiyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Merve GÜZEL Yardımcı Araştırmacılar Dr. Adnan TÜLEK Kemal AKIN Melis SEİDİ Vedat Çağlar GİRGİN Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 1. Yıl: TL 2. Yıl: TL 3. Yıl: TL Proje Özeti 2015 yılında başlayan projede çalışma takvimine uyulmuştur. Moleküler çalışmalarda; 2014 yılının son ayında 100 adet materyalin ekimi serada bardaklara yapılmıştır. Yetişen bitkilerden DNA izolasyonu için doku temin edilmiş, 100 bitkinin DNA izolasyonu yapılmıştır. Projede yer alan dört genin (Lr ) moleküler markır tespiti protokol çalışmaları yapılmış, tek gen taramaya başlanmıştır. Hastalık çalışmalarında; pas toplanması ve saklanması sağlanmıştır. Tarla çalışmaları aşamasında; yetersiz olan buğday çeşitleri için tohum temin edilmiş, ekimi yapılmıştır. 100 adet test edilecek materyale ek olarak her 10 sıradan sonra bir sıra hassas kontrol olarak Little Club çeşidi ekilmiştir. 10

11 Proje No CRP 3.6 Dryland Cereals (Barley) Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen Kuruluş ICARDA-TAGEM Ülkesel Koordinatör: Ali İLKHAN Yardımcı Araştırmacılar Hüseyin AYHAN Memduh Serdar POLAT Ayşin BİLGİLİ Cemil YETKİN Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi dolar (Yıllık bütçe) Proje Özeti: Bu projenin amacı, Kurak alanlarda yetişebilecek arpa çeşitlerini ikame ettirmektir. Bu arpa çeşitlerinin hem insan beslenmesinde hem de hayvan beslenmesinde kullanılması planlanmaktadır. Projenin 1. Periyodu yılları arasındadır. Bu projeye müteakip 2. Periyot ise yılları arasında planlanmaktadır. Proje dahilinde Türkiye deki Araştırma Enstitülerinin yanı sıra yabancı ülkelerden Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Irak, Suriye, Ürdün ve Lübnan daki araştırma kuruluşlarıyla ortak çalışılmaktadır. Projede ana hedef; Oluşturulan gen havuzundaki materyalin hastalık ve zararlılara karşı hassasiyet durumu test edilip, dayanıklı olan çeşitler tespit edildikten sonra ilgili enstitülere gönderilmesi ve böylelikle bu çeşitlerin üretime kazandırılmasına katkı sağlamaktır. Merkezi: Hindistan da olan ICCISAT Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Uygulayıcı Kuruluş: ICARDA Odak Ülkeler: Türkiye, Kazakistan, İran, Fas, Etopya. Bu kapsamda projede, konuyla ilgili olarak Enstitümüzün Eğitim Merkezinde (GAPTEM de) Türkiye deki tüm enstitülerin arpa ıslahı konusunda çalışan konu uzmanlarının katılımı ve ICARDA ile TAGEM in yetkililerinin katıldığı faaliyetlerin planlanması ve enstitülerin koordinasyonu hakkında Arpa Islah Çalıştayı yapılmıştır. 11

12 Ülkesel Proje Adı Koordinatörü ÇELTİK ENTEGRE MÜCADELE, ARAŞTIRMA, UYGULAMA VE EĞİTİM PROJESİ Dr. Adnan TÜLEK (Edirne TTAE) DEVAM EDEN PROJELER Proje No: TAGEM-BS-15/12-04/02-09 Balıkesir ve Çanakkale İllerinde Çeltik Kök Çürüklüğüne Neden Olan Fusarium Türlerinin Saptanması, Yaygınlığının Belirlenmesi ve Mücadelesine Yönelik Araştırmalar (DOKTORA) Projeyi Yürüten Kuruluş Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü- Bornova Yeşim EĞERCİ Yardımcı Araştırmacılar Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL Proje Özeti Çeltik, dünyada en çok yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında gelmektedir. Türkiye'de çeltik ekimi son yıllarda artarak devam etmektedir. Hastalık, zararlı ve yabancı otların neden olduğu zararlanmalar nedeniyle, çeltik üretiminde kayıplar meydana gelmektedir. Ancak, özellikle fungal hastalık etmenleri çeltik veriminde önemli kayıplara neden olmaktadır. Çeltiğin en önemli fungal hastalıklarından biri çeltik kök çürüklüğüdür. Çeltik kök çürüklüğü, Fusarium türleri tarafından oluşturulan, tohum kaynaklı, kompleks bir hastalıktır. Ülkemizdeki çeltik üreticileri yetiştirdiği ürünün bir kısmını tohumluk olarak ayırarak, bir sonraki yılın üretimini gerçekleştirmektedir. Bunun yanısıra, tohumluk mahsullerin bölgeler arasında taşınmasından dolayı, tohumla taşınan hastalıkların yayılma riski artmaktadır. Türkiye'de çeltik üretimi yapılan bölgelerde üretim ve verimi etkileyen bu hastalık aynı zamanda insan sağlığına zararlı mikotoksinler de üretmektedir. Bu kayıpları engellemek için bitki koruma çalışmalarına önem vermek gerekmektedir. Bu amaçla ele alınan çalışmada, Balıkesir ve Çanakkale illeri çeltik ekiliş alanlarında çeltik kök çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerini saptamak ve yaygınlık oranını belirlemek amacıyla survey yapılacaktır. Surveylerden alınan örneklerin laboratuvar çalışmaları tamamlandıktan sonra, virülensi yüksek ve yaygın olarak tespit edilen Fusarium türüne karşı bazı çeltik çeşitlerinin reaksiyonu belirlenecektir. Olgunlaşma döneminde alınan tohum örneklerinden mikotoksin analizleri yapılarak, Türkiye'de bu türlerin hangi mikotoksini oluşturduğu saptanacaktır. Hastalığın mücadelesine yönelik planlanan çalışmalarda ise; ilk aşamada in vitro koşullarda fungisitlerin etmenlere olan etkililikleri ve duyarlılık düzeyleri belirlenecektir. Daha sonra in vivo koşullardaki etkililikleri değerlendirilecektir. Ayrıca, tohum ilaçlaması ile sıcak su uygulamalarının etkinliği de tarla koşullarında denenecektir. Yapılacak bu proje; Türkiye de özellikle Balıkesir ve Çanakkale illerinde sorun olan çeltik kök çürüklüğü hastalığı hakkında detaylı verilerin elde edileceği ilk çalışma niteliğinde olacaktır. Proje çalışmaları 2016 yılında başlayacaktır. 12

13 Ülkesel Proje Adı Koordinatörü MISIR ENTEGRE MÜCADELE, ARAŞTIRMA, UYGULAMA VE EĞİTİM PROJESİ Doç. Dr. Sevcan ÖZTEMİZ (Adana BMAE) YENİ TEKLİF PROJELER Proje No - Marmara Bölgesi Mısır Islah Araştırmalarında Geliştirilen Genotiplerin Sap ve Koçan Çürüklüğü Hastalığına Neden Olan Fusarium moniliforme ye Karşı Reaksiyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Vesile URİN Yardımcı Araştırmacılar Özge HELVACIOĞLU, Ali Faik YILDIRIM Orhan BÜYÜK, E. Burcu TURGAY Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2016: TL 2017: TL 2018: TL Proje Özeti Proje Ülkesel Mısır Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Projesi nin alt projelerinden biri olarak yürütülecek olup, ülkemiz mısır alanlarında verimin artmasını engelleyen ve kalitenin düşmesine neden olan Fusarium sap ve koçan çürüklüklerinin ekonomiye verdiği zararın en aza indirgenmesini hedeflemektedir. Proje, söz konusu hastalıkların uzun vadede, çevreye duyarlı ve etkin bir şekilde kontrol altına alabilmeyi amaçlamaktadır. Dünyada ve ülkemizde mısırda Fusarium türleri üzerinde değişik çalışmalar yapılmış olup, mısırda en yaygın tür F. verticilloides (Syn: F. moniliforme) olarak bulunmuştur. F. verticilloides, F. proliferatum ve diğer bazı Fusarium türleri insan ve diğer sıcakkanlılarda kanserojen etkisi bilinen fumonisin adı verilen bir toksinin mısır koçanlarında oluşmasına neden olmaktadır. Proje çerçevesinde öncelikle halen durumu bilinen hastalıklara karşı dayanıklı çeşitler geliştirilmesine yönelik olarak, önemli ve ümitvar görülen mısır materyali, bölgede hakim tür olan Fusarium moniliforme ye karşı yapay inokülasyon altında dayanıklılık testlerine tabi tutulacaktır. Bu şekilde, söz konusu materyalin hastalıklara karşı dayanıklılık özellikleri ortaya konacak ve çeşit adaylarının dayanıklılık özelliği taşıyan materyal içerisinden seçilmesine olanak sağlanacaktır. Bununla aynı zamanda ıslah çalışmalarında dayanıklılık kaynağı olarak kullanılabilecek materyal de belirlenmiş olacaktır. 13

14 DEVAM EDEN PROJELER Proje No: TAGEM-BS-12/A08-P04/02-23 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Mısır (Zea mays Projenin Adı L.) Ekim Alanlarında Bazı Virüs Hastalıklarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Behzat GÜLER Yardımcı Araştırmacılar Osman ÇİFTÇİ Başlama-Bitiş Tarihleri : TL Projenin Yürütücülere Göre Bütçesi 2015: TL 2016: TL Proje Özeti Bu çalışma Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa illeri mısır alanlarındaki viral hastalık durumlarının DAS-ELISA ve moleküler yöntemlerle belirlenmesi amacıyla ele alınmıştır. Çalışma kapsamında Maize dwarf mosaic virus (MDMV), Sugarcane mosaic virus (SCMV), Maize mosaic virus (MMV), Barley yellow dwarf virus-pav (BYDV-PAV), Barley yellow dwarf virus-mav (BYDV-MAV), Maize chlorotic mottle virus (MCMV), Maize stripe virus (MStV) ve Johnsongrass mosaic virus (JGMV) ün varlığı araştırılmıştır. Çalışma kapsamında 2014 yılında toplanan 108 örneğin %37,96 sı (41örnek) bir veya birden fazla virüs ile enfekteli bulunmuştur. Toplanan örneklerde JGMV, MMV, MStV, SCMV, BYDV-MAV, BYDV-PAV MCMV ve MDMV enfeksiyonları tespit edilmiştir. Örneklerin %7,41 i (8 örnek) birden fazla virüsle enfekte bulunmuştur. En yaygın virüs %12,96 oranıyla JGMV olmuş, onu %8,33 ile MMV takip etmiştir. Çalışmalar 2015 yılında devam etmektedir. 14

15 Proje No Proje Alt Başlığı Projenin İngilizce Başlığı TAGEM-BS-11/07-03/02-01 Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde II. ürün mısırda koçan çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerinin moleküler teşhisi, önemli mikotoksinlerinin ve toksin oluşumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi Molecular Diagnosis of Fusarium Species Caused Ear Rot on Secondary Maize Production, Detection of The irmportant Mycotoxinsand Determination of Factors affecting Mycotoxin Occuring in Southeast Anatolia. Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüu Müdürlüğü Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Ankara İl Kontrol Laboratuvarı Mikotoksin Laboratuvarı Behzat BARAN Yardımcı Araştırmacılar Fatih ÖLMEZ, Tuğrul KAYMAK, Bayram KANSU Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL. Proje Özeti Bu proje GAB mısır üretim alanlarında koçan çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerinin ve toksin bulaşıklık durumlarının ortaya konulması amacıyla ele alınmıştır. Çalışmanın ilk iki yılında proje kapsamındaki Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa illerinde sürveyler gerçekleştirilmiş ve Fusarium bulaşıklık oranları ortaya konulmuştur. İki yıl boyunca yapılan sürvey çalışmaları Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa illerindeki koçan kurdu ortalama bulaşıklık oranının sırasıyla % 7.95, 4,9 ve 14.66; Fusarium spp. Ortalama bulaşıklık oranının ise yine sırasıyla % 26.02, ve 38.51olduğunu ortaya koymuştur. Yine 2011 ve 2012 yıllarının toksin analiz sonuçlarına göre örneklerin hiçbirinde Deoxynivalenol tespit edilemezken, Zearalenone oranları da yasal limiti aşacak seviyeye hiç bir örnekte çıkmamıştır. Fumonisin ile bulaşık örneklerin 2011 ylında11 adedinde (%11), 2012 yılında ise 22 (%21,8) adedinde, Ülkemizde müsaade edilen yasal limit olan 4000 ppb nin üzerinde bulaşıklık tespit edilmiştir. Bölgede yetiştirilen bazı mısır çeşitlerinin koçan çürüklüğü ve toksin gelişimine karşı duyarlılık seviyelerini belirlemek için Mardin ve Diyarbakır lokasyonlarında çeşit reaksiyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Koçan kurdu ve iklimin hastalık üzerine etkileri değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde mısır alanlarında, mısır koçan çürüklüğüne neden olan ana etmenlerin Fusarium proliferatum ve F. verticillioides oldukları moleküler tekniklerle gösterilmiştir. Yine örneklere ait HPLC analizleri bu funguslar tarafından üretilen Fumonisin bulaşıklığının, bölgede üretilen mısırlarda önemli boyutlara ulaştığını ortaya koymuştur. 15

16 Proje No TÜBİTAK 213O227 Kuzey (Exserohilum turcicum (Pass)) ve Güney (Bipolaris maydis (Nisk.&M yale) Mısır Yaprak Yanıklığı Hastalıklarının Patojenik, Morfolojik Karakterizasyonu ve Moleküler Tanımlanması Projeyi Yürüten Kuruluş Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş TÜBİTAK Dr. E. Burcu TURGAY Yardımcı Araştırıcılar Orhan BÜYÜK, Özge KÜÇÜK, Sevilay SAYGI, Dr. Efkan AKÇALI, Prof. Dr. Şener KURT Başlama ve Bitiş tarihleri Projenin Toplam Bütçesi ,74TL Proje Özeti Ülkemizde mısır üretimin yoğun olarak yapıldığı 4 coğrafik bölgede (Marmara Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi) yapılacak kapsamlı survey çalışmaları ile toplanacak hastalıklı örneklerden Kuzey (Exserohilum turcicum (Pass)) ve Güney (Bipolaris maydis (Nisk.&M yale) mısır yaprak yanıklığı etmenlerinin izole edilmesi, uluslararası standart ırk ayrım setleri kullanılarak, E. turcicum un ve B. maydis in ırklarının belirlenmesi, PCR a dayalı moleküler teknikler kullanılarak her iki etmene ait izolatların tanımlamaları gerçekleştrilerek etmenlerle ile ilgili bir izolat koleksiyonu oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu proje çerçevesinde 2015 yılında Ülkemizde mısır üretimin yoğun olarak yapıldığı 4 coğrafik bölgede (Marmara Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi) yapılacak kapsamlı survey çalışmaları ile toplanacak hastalıklı örneklerden Kuzey (Exserohilum turcicum (Pass)) ve Güney (Bipolaris maydis (Nisk.&M yale) mısır yaprak yanıklığı etmenlerinin izole edilmesi, uluslar arası standart ırk ayrım setleri kullanılarak, E. turcicum un ve B. maydis in ırklarının belirlenmesi, PCR a dayalı moleküler teknikler kullanılarak her iki etmene ait izolatların tanımlamaları gerçekleştrilerek etmenlerle ile ilgili bir izolat koleksiyonu oluşturulması amaçlanmaktadır yıllında yapılan arazi çalışmaları sonucunda toplamda 550 tarla incelenmiş olup, 172 tarladan hastalıklı örnek elde edilerek laboratuvara getirilmiştir. izolasyon çalışmaları devam etmektedir. 16

17 Proje No TÜBİTAK 314O540 İn Vivo Dihaploid ve Moleküler Markör Teknolojileri Kullanarak Mısırda (Zea mays L.) Kuzey Yaprak Yanıklığı (Exserohilum turcicum Pass.) Hastalığına Karşı Dayanıklı Katlanmış Hatların Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş TÜBİTAK/TEYDEP Dr. E. Burcu TURGAY Yardımcı Araştırıcılar Orhan BÜYÜK Başlama ve Bitiş tarihleri Projenin Toplam Bütçesi ,00TL Proje Özeti Bu proje ile in vivo dihaploid tekniği kullanılarak elde edilmiş mısır hatlarında, patojenik ve moleküler testler yaparak Kuzey Yaprak Yanıklığı (Exserohilum turcicum Pass.) hastalığına karşı dayanıklı mısır hatları geliştirmek hedeflenmiştir. Bu amaçla oluşturulmuş proje; (i)katlanmış (Dihaploid) Hatların Elde Edilmesi ve Agronomik Karekterizasyonu, (ii) Katlanmış Hatların Moleküler Markörlerle Taranarak Kuzey Yaprak Yanıklığına (Exserohilum turcicum) Dayanıklılık Genlerinin Belirlenmesi, (iii) Patolojik Testlemeler ve (iv) Test Melezlerinin Yapılması ve Agronomik değerlendirilmesi olmak üzere 4 iş paketinden oluşmaktadır. Üçüncü iş paketinin sorumluğu enstitümüze aittir. Bu iş paketindeki sorumluluğumuz; hastalığa dayanıklı veya tolerant hatların seçimi için firma tarafından toplanarak enstitümüze gönderilen hastalıklı bitki örneklerinden elde edilen izolatlarla sera ve tarla denemelerinin yürütülmesi ile firmanın kuracağı patoloji laboratuvarına teknik bilgi desteği sağlamaktır. 17

18 4. Ülkesel Proje Adı Koordinatörü ÖRTÜ ALTI SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ENTEGRE MÜCADELE ARAŞTIRMA UYGULAMA VE EĞİTİM PROJESİ Doç. Dr. Seral YÜCEL (Adana BMAE) SONUÇLANAN PROJELER Proje No: TAGEM BS 12/ / Marmara Bölgesi nde Bazı Sebze ve Süs Bitkilerinde Tospovirüslerin Biyolojik, Serolojik ve Moleküler Karakterizasyonu (DOKTORA) Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enst. Müd. YALOVA Nesrin UZUNOĞULLARI Yardımcı Araştırmacılar Prof. Dr. Mustafa GÜMÜŞ Ege Ü.Z.F (Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri Projenin yıllara Göre Bütçesi 2013: TL, 2014: TL Proje Özeti Proje çalışmaları içerisinde Marmara Bölgesi nden toplanan marul bitki örneklerinde Tospovirus ları (Groundnut bud necrosis virus, Watermelon silver mottle virus, Groundnut ring spot virus, Impatiens necrotic spot virus, Tomato chlorotic spot virus, Chrysanthemum stem necrosis virus, Tomato spotted wilt virus) saptamak ve moleküler karakterizasyonlarını yapmak için serolojik, biyolojik ve moleküler analizler yapılmıştır. Daha önceki dönem çalışmalarında TSWV ile enfekteli domates izolatları içerisinden seçilenler, dizi analizi çalışmalarının yapılabilmesi için Triogen Biyoteknoloji San. Tic. Ltd.Şti. ne gönderilmiştir. Anahtar Kelimeler: Tospovirüs, domates, marul, analiz. 18

19 YENİ TEKLİF PROJELER Proje No Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırmacılar Kahramanmaraş ve Gaziantep İllerinde Biber Yetiştirilen Alanlarda Patates Y Virüs (Potato virus Y, PVY) Patotiplerinin Belirlenmesi ve Bazı Kırmızıbiber Hatlarının Reaksiyonlarının Araştırılması Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü TAGEM Kerim KARATAŞ Betül ÇAKMAK Zekeriya KANTARCI Doğan GÖZCÜ Yrd. Doç. Dr. B. Bülent ARPACI (Danışman) Prof. Dr. Nihal BUZKAN (Danışman) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2017: TL 2018: TL 2019: TL Projenin Özeti: Biber yetiştiriciliğinde verim ve kalite kaybında viral etmenlerin ayrı bir önemi vardır. Virüslere karşı doğrudan kimyasal mücadelenin olmaması, bazı virüslerin vektörlerle taşınıyor olması, virüse dayanıklı çeşitlerin çok az olması, virüs enfeksiyonlarından kaynaklanan verim ve kalite kayıplarının artmasına neden olmaktadır. Virüslerle mücadelede dayanıklı çeşitlerin kullanılması en etkili yöntemdir. Ülkemizde biber bitkisinde PVY nün varlığı ve ekonomik kayıplara neden olduğu birçok araştırmacı tarafından bildirilmiştir. Bu çalışmada Kahramanmaraş ve Gaziantep illerinde biber yetiştirilen alanlarda PVY nün patotiplerinin belirlenmesi ve 12 adet kırmızıbiber hattının belirlenen PVY patotiplerine reaksiyonlarının araştırılması hedeflenmektedir. Çalışmanın birinci yılında, Kahramanmaraş ve Gaziantep illerinde biber yetiştirilen alanlarda survey yapılacaktır. PVY ile enfekteli olduğu düşünülen bitkilerden örnekler alınacaktır. Örneklere PVY poliklonal antiserum kullanılarak ELISA testi uygulanacaktır. PVY ile enfekteli olan örneklere PVY nün patotiplerini belirlemek amacı ile patotiplere özgün antiserum kullanılarak ELISA testi uygulanacaktır. Patotiplere ait izolatlar tütün bitkisinde çoğaltılacak ve patotip ayrım setinde bulunan bitkilere mekanik inokulasyon yapılarak, simptomatolojik ve serolojik olarak bölgede enfeksiyon yapan PVY nün patotipleri belirlenecektir. Çalışmanın ikinci ve üçüncü yıllarında 12 adet Kırmızıbiber hattının PVY nün patotiplerine reaksiyonları incelenecektir. İklim odasında her patotip için üç tekerrürlü ve her parselde 5 bitki olacak şekilde deneme kurulacaktır. Fidelerin ilk gerçek yaprakların çıkmaya başladığı dönemde kotiledon yapraklarına mekanik inokulasyon yapılacaktır. Kontrol bitkisi olarak dayanıklı CM334 (Criollo de Morelos 334) ve hassas SD8 (Serademre 8) çeşidi kullanılacaktır. Hassas kontrolde simptomların görüldüğü dönemde birer hafta ara ile üç kez serolojik test uygulanacaktır. Okuma değerleri, negatif kontrolün iki katı veya daha fazlası pozitif olarak değerlendirilecektir. Simptomatolojik gözlemler haftada bir yapılacaktır. Çalışmanın üçüncü yılında reaksiyon çalışması tekrarlanacaktır. Anahtar Kelimeler: Kırmızıbiber, PVY, patotip, ELISA, reaksiyon 19

20 Proje No Kültür Mantarı Yetiştiriciliğinde Sorun Olan Hastalıkların Belirlenmesi ve Mücadele Yollarının Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırmacılar Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) TAGEM Dr. Mehmet AYDOĞDU İlker KURBETLİ, Serap Melike SÜLÜ, Dr. Meral YILMAZ, Aytül KİTAPÇI, Hüseyin NAMAL Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2017: TL 2019: TL 2018: TL Proje Özeti : Kültür mantarı yetiştiriciliğine ilgi her geçen gün giderek artmaktadır. Buna karşılık, son yıllarda mantar yetiştiriciliğinde arzulanan verim ve kalitede üretim çeşitli hastalıklar nedeniyle gerçekleşememektedir. Kültür mantarı üretiminin hammaddesini oluşturan kompost ve örtü toprağı gibi üretim materyalleri özellikle toprak kökenli patojenlerin üretim yerlerine taşınmasında rol oynayabilmektedir. Ayrıca, küçük ölçekli işletmelerin çoğunun yetersiz fiziki şartları ve gerekli hijyen kurallarına uyulmamasıyla da çeşitli hastalıkların üretim alanlarına girmesi mümkün olabilmektedir. Ülkemiz mantar üretiminin yarısından fazlası Antalya nın Korkuteli ilçesinde çoğunluğu küçük ölçekli aile ve bazı büyük ölçekli işletmelerden tarafından karşılanmaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda Korkuteli mantar üretim işletmelerinde başta yeşil küf olmak üzere çeşitli hastalıkların üretimi olumsuz olarak etkilediği ve üreticilerin bu hastalıklara karşı tavsiye dışı bazı pestisitleri kullandığı ve alınan numunelerinde MRL değerlerin sıklıkla aşıldığı bildirilmiştir. Bu durum, mantar üretimini olumsuz etkileyen hastalık kaynaklarının tespit edilmesi ve alternatif mücadele yöntemleriyle savaşımı üzerine çalışılmasını gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda, kültür mantarı yetiştiriciliğinde sorun olan hastalıkların tanılanması, inokulum kaynaklarının belirlenmesi ve gereken mücadele tedbirlerinin alınması birim alandan daha fazla verim ve pazar değeri yüksek, kaliteli ürün alınması bakımından önemlidir. Bu amaçla, araştırma yılları arasında Antalya nın Korkuteli ilçesi mantar üretim işletmelerinde yürütülecektir. Çalışmada, öncelikle çeşitli kompost ve örtü toprağı numuneleri hastalıklar açısından analiz edilecektir. Bununla birlikte, yapılacak sürveyler ile hastalık belirtisi görülen üretim materyalleri ve mantarlardan numuneler alınarak hastalık izolasyonları yapılacaktır. Saf olarak izole edilen hastalık etmenlerinin tanılanmasında morfolojik ve moleküler yöntemler kullanılacak ve patojenisiteleri test edilecektir. Sonuçta, üretimde ekonomik olarak ürün kaybına neden olan hastalık etmenlerine karşı bazı bitki ekstrat ve uçucu yağları kullanılarak alternatif mücadele yolları araştırılacaktır. Ülkemiz mantar yetiştiriciliğinde hastalıkların üretim materyallerinden tespiti ve hastalıkların mücadelesi konusunda yeterli çalışma bulunmaması da bu alanda ciddi bir eksiklik teşkil etmektedir. Araştırma ile kültür mantarı üretiminde sorun olan hastalıkların gerek üretim öncesi gerekse üretim esnasında belirlenmesi ve mücadele stratejilerinin oluşturulmasıyla bu alanındaki mağduriyetin ortadan kaldırılması ve mantar üreticileri için uygun mücadele kılavuzunun oluşturulması hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler : Kültür mantarı, Hastalıklar, Mücadele 20

21 DEVAM EDEN PROJELER Proje No TÜBİTAK COST 113 O 882 Örtüaltı Biber Yetiştiriciliğinde Görülen Kurşuni Küf Hastalığı (Botrytis cinerea) İzolatlarının Fungisitlere Karşı Direnç Durumunun ve Genetik Farklılıklarının Moleküler Yöntemlerle Tanımlanması, BATEM Gen Havuzunda Bulunan Islah Materyallerinin Reaksiyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş BATEM Projeyi Destekleyen Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi Kuruluş Dr. İlknur POLAT Yardımcı Araştırmacılar Emine GÜMRÜKCÜ, Biyolog Görkem SÜLÜ, Biyolog Aytül KİTAPCI, Ramazan ÖZALP, İbrahim ÇELİK (BATEM), Prof. Dr. Ersin POLAT (Akdeniz Üniversitesi), Doç. Dr. Zübeyir DEVRAN (Akdeniz Üniversitesi), Prof. Dr. Ömür BAYSAL (Muğla Sıtkı Koçman Ü.) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL Proje Özeti Biber (Capsicum annnum L.), Solanaceae familyasının Capsicum cinsine ait bir tür olup, tüm tropik ve subtropik iklimlerde yetiştirilebildikleri gibi pek çok ılıman iklim kuşağında da açık ve örtüaltı yetiştiriciliğinin önemli ürünlerini oluştururlar. C. annuum L. gerek sebze gerekse baharat olarak yeryüzünde ticari anlamda en fazla yetiştirilen ve bilinen tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünya biber üretiminde Türkiye üçüncü sırada yer almaktadır. Ülkemizde 2011 yılında biber üretimi ton olarak gerçekleşmiş ve bu üretimin tonu örtüaltı üretiminden elde edilmiştir. Antalya, ton örtüaltında biber üretimi ile en fazla üretimin yapıldığı ildir ve ülkemiz örtüaltı üretiminin % 59,7 sini karşılamaktadır. B. cinerea ile savaşımda günümüzde birçok fungusit kullanılmakta olup, ancak patojenin bu fungusitlere karşı dayanıklılık oluşturması nedeniyle hastalıkla mücadele giderek zorlaşmaktadır. Fungisit olarak isimlendirilen bu kimyasalların kullanımının hızla artması ve üreticinin bilinçsiz kullanması sonucu, kalıntı, dayanıklılık, çevre kirliliği sorunlarının yanı sıra fitotoksisite ile de karşılaşılabilmektedir. Kullanılan bir takım fiziksel ve kimyasal uygulamalar bu patojende mutasyona da sebep olabilmektedir. Patojeni tanımak, yapılacak olan mücadelenin etkinliğini ve güvenirliliğini artırmak açısından büyük önem arzetmektedir. Bu amaçla, Antalya nın örtüaltı biber yetiştiriciliğinin yoğun yapıldığı alanlardan (Kumluca, Demre, Serik, Kaş, Aksu, Kepez, Finike, Alanya, Manavgat) survey çalışması yapılmıştır. Elde edilen izolatların morfolojik tanımlaması, in-vitro ve gen (Bos1 ve β- tubulin gen) analizleriyle fungisitlere karşı dayanıklılık oluşturup oluşturmadıkları, virülenslik dereceleri tespit edilmiştir. İzolatlar arasında genetik farklılığın bulunup bulunmadığını belirlemek amacıyla, moleküler işaretleyicilerden SSR, ISSR ve SRAP primerler kullanılmıştır. BATEM biber gen havuzunda yer alan çarliston, kapya, dolma ve sivri biber tiplerine ait ıslah materyallerinin B. cinerea ya karşı reaksiyon seviyeleri tespit edilmiştir. Ayrıca, proje sonuçlarının bir kısmı, Çanakkale de düzenlenen VII. Bahçe Bitkileri Kongresinde ve Almanya, Kiel de düzenlenen workshopta poster olarak sunulmuştur. Önümüzdeki yıl, proje sonuç raporu ve 1 adet SCI makale yazılacaktır. 21

22 Proje No TUBİTAK-2013 O 103 Farklı Domates Genotiplerinde Fusarium oxysporum f.sp. radicis- lycopersici ve Tomato Yellows Leaf Curl Virus Dayanıklılık Durumlarının Klasik ve Moleküler Yöntemlerle Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş TUBİTAK Yardımcı Araştırmacılar Dr. Ayşegül ÇOLAK ATEŞ Yrd. Doç.Dr. Hakan FİDAN (Akdeniz Ü.) Mehmet KARACAOĞLU Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi ,86 TL Proje Özeti: Bu çalışmada örtüaltı domates üretiminde önemli kayıplara neden olan F. oxysporum f. sp. radicis-lycopersici nin neden olduğu Fusarim kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığı ile Domates sarı yaprak kıvırcıklığı virüs (TYLCV- İsrail, Mild, Sardunya ırkları) hastalığının geliştirilmiş moleküler markerlar yardımıyla, ıslahçısı tarafından verim ve bazı meyve kalite özellikleri bakımından üstün olarak seçilmiş ve abiyotik faktörlere dayanıklı olduğu tespit edilmiş (düşük sıcaklık ve tuzluluk vb), Çukurova Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü nden 62 domates hattı, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Sebze ıslahı bölümünün geliştirdiği 196 saf domates hattı ve ticari 160 saf domates hattı) domates hatlarının sözkonusu her iki hastalığa dayanıklı genotiplerin moleküler ve klasik yöntemlerle doğrulamasının yapılması amaçlanmıştır. Ayrıca her iki hastalığa dayanıklı ve fenotipik olarak piyasa değeri yüksek olan yeni çeşit adaylarının verim ve bazı meyve kalite özelliklerininde belirlenmesi ile hat sahibi kurum tarafından hızlı bir şekilde ticarileşme ve piyasa sunma aşamalarına geçmesine büyük katkı sağlayacaktır. 22

23 Proje No Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırmacılar Sanayiye Yönelik Geliştirilen Karaisalı Biber Hatlarına Phytophthora capsici ye Dayanıklılığın Aktarılması Alata BKAE TAGEM Duygu ALTUNÖZ (Alata BKAE) Dr. Ayşegül ÇOLAK ATEŞ Atilla ATA (Alata BKAE) Nihal DENLİ (Alata BKAE) Mustafa ÜNLÜ (Alata BKAE) Seyfeddin FARUK (Alata BKAE) Dr. Davut KELEŞ (Alata BKAE) Prof. Dr. Saadet BÜYÜKALACA (ÇÜ) Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2015: : : Proje Özeti: Biber kök boğazı yanıklığı (Phytophthora capsici Leon.), dünyada biber üretilen tüm alanlarda verim kaybına neden olan önemli hastalıkların başında gelmektedir. Oomycetes cinsine ait Phytophthora capsici Leon. patojeni biberde kök, gövde, yaprak ve meyve yanıklığına sebep olmasına ilaveten patlıcan, domates, kabak, hıyar ve kavun gibi bir çok sebze ve yabani bitkilere de zarar vermektedir Söz konusu hastalığın toprak kökenli bir fungus oluşu, hastalıkla savaşımı olanaksız hale getirmektedir. Kültürel önlemler ise ancak hastalığın çıkışını ve yayılmasını yavaşlatıcı rol oynamaktadır. Başarı elde etmenin tek yolu dayanıklı çeşit kullanmaktan geçmektedir. Buradan hareketle projede, modern ıslah yöntemleri (moleküler markırlar ve double haploidi) kullanılarak, özellikle Adana ve Mersin yöresi için önemli bir sanayilik çeşit olan Karaisalı biber hattına Phytophthora capsici Leon. hastalığına dayanıklılığın aktarılması amaç edinilmiş olup, hem bölge hem de ülkemiz üreticisinin önemli bir sorununun giderilmesi hedeflenmiştir. 23

24 Proje No Kazanlı-Mersin de Örtüaltı Biber Yetiştiriciliğinde Sorun Olan Nematod ve Kök Hastalıklarına Karşı Toprak Dezenfeksiyonuna Yönelik Demonstrasyon ve Eğitim Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Adana Projeyi Destekleyen Kuruluş Mersin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Yardımcı Araştırmacılar Doç. Dr. Seral YÜCEL Dr. Adem ÖZARSLANDAN Dr. Ayşegül Ç. ATEŞ Dilek DİNÇER Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi : TL : TL Proje Özeti: Bu proje tüketicinin daha sağlıklı ürün tüketmesi ve çevrenin korunmasını amaçlayan entegre mücadele/iyi tarım uygulamaları kapsamında dikim öncesi uygulanması gereken toprak dezenfeksiyonu çalışmalarının sonuçlarını üreticilere göstermek amacıyla yürütülmüştür. Bir önceki üründe biberde kök hastalıkları /nematod sorunu olan seralarda toprak dezenfeksiyonu amacıyla solarizasyon uygulaması ile fumigantın düşük dozu ( l/da) kombine edilerek uygulama yapılmıştır. Fumigant uygulamalarında halen kullanılan polietilen örtü (PE) yanında gaz geçirgenliği azaltılmış (VIF) naylon örtülerin kullanımıyla gazın atmosfere yayılması yerine toprakta kalarak daha etkili olması amaçlanmıştır. Dikim öncesi yapılması gerekli olan toprak dezenfeksiyonu uygulamaları Temmuz 2014 tarihinde,10 serada yapılmıştır. 5 serada PE, 5 serada VIF plastik örtü kullanılmıştır. Biber fideleri ise Eylül-Ekim 2014 tarihinde dikilmiş, tarihinde yapılan söküm ve değerlendirme yapılmıştır. Proje kapsamında 2 adet broşür hazırlanmış ve üretici ve teknik elemanlara dağıtılmıştır. Eğitim çalışmalarında göstermek amacıyla uygulamaların yapılışını anlatan, sonuçları gösteren bir film hazırlanmıştır. Biber seralarında yürütülen demonstrasyon denemelerinin sonuçları tarihinde düzenlenen tarla günü ile üreticilere ve yayım teşkilatına gösterilmiştir. Sonuç olarak; biber fidelerinin dikiminden önce sera toprağına solarizasyon ile birlikte azaltılan dozda fumigant uygulamasının, dikimden sonra yaklaşık 9 ay toprak kökenli hastalıklar ve nematod sorununa çözüm sağladığı belirlenmiştir. Uygulama yapılmayan toprakta nematod gal indeksi 6 ve üzerinde olurken uygulama yapılan toprakta 0-2 arasında belirlenmiştir. Yetiştirme sezonu sonunda belirlenen bu oran verim kaybına neden olmamaktadır. Biberde kök çürüklüğü ve solgunluk hastalığına neden olan fungal etmenler (Fusarium spp., ve Rhizoctonia solani) açısından ise uygulama yapılmayan toprakta hastalık oranı %30-60 arasında belirlenirken, solarizasyonla birlikte fumigantın azaltılan dozunun birlikte uygulandığı toprakta % 5-15 arasında görülmüştür. 2. yıl demonstrasyon denemeleri yetiştirme sezonunda 5 üretici serasında (15 da) yürütülecektir. 24

25 Proje No TÜBİTAK-TOVAG 213O204 Serada Dalga Boyu Seçici Özellikte Plastik Örtü Kullanarak Domates Üretiminde Kurşuni Küf (Botrytis cinerea) ve Bakteriyel Kara Leke Hastalığının (Pseudomonas tomato) Mücadelesi Projeyi Yürüten Kuruluş Çukurova Ü. Ziraat F. Tarımsal Yapılar ve Sulama Projeyi Destekleyen Kuruluş TUBİTAK Prof. Dr. Sevilay TOPCU (Ç.Ü.) Yardımcı Araştırmacılar Prof. Dr. Yeşim AYSAN ( Ç.Ü. Bitki Koruma) Doç. Dr. H. Hüseyin ÖZTÜRK (Ç.Ü Tar. Mek.) Dr. Ayşegül ÇOLAK ATEŞ Asiye AKYILDIZ (Ç.Ü. Gıda Müh.) İlknur POLAT (Ç.Ü. Bahçe Bitkileri) Pelin Keleş ÖZTÜRK Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi ,46 TL Proje Özeti: Projenin temel amacı, ışınım geçirgenliği farklı polietilen (PE) plastik örtülerin, seralarda domates üretiminde önemli sorun olan kurşuni küf (Botrytis cinerea) ve bakteriyel kara leke hastalığı (Pseudomonas tomato) nın gelişimine etkileri ve bu etkilerin arkasındaki fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmaların araştırılmasıdır. 25

26 AÇIK ALANDA DOMATES ENTEGRE MÜCADELE 5. Ülkesel Proje Adı ARAŞTIRMA, UYGULAMA VE EĞİTİM PROJESİ Koordinatörü Dr. Sirel CANPOLAT (Ankara ZMMAE) YENİ TEKLİF PROJELER Proje No Projeyi Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırmacılar Erzincan ilinde Domateste Erken Yaprak Yanıklığı Alternaria solani Hastalığına Karşı Tahmin Uyarı Modellerinden Yararlanma İmkanları Üzerine Araştırmalar Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü TAGEM Halil Reşat AKBAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri Serdar TUNCER, Yılmaz KARABIÇAK Projenin Toplam Bütçesi: 2017:30000TL 2018:20000TL 2019:10000TL Proje Özeti: Erken uyarı modelleri en uygun ve en doğru zamanda ilaçlama yapma imkanı sağladığından yanlış ilaçlamaların önüne geçilmesi ve daha az sayıda ilaçlama ile sonuç alınabilmesi nedeniyle önem kazanmaktadır. Bu çalışmada bölgemizde bulunan sebze üretim alanlarında önemli bir yer tutan domates bitkisinin önemli hastalıklarından biri olan Erken yaprak yanıklığı A. solani etmenine karşı ilk aşaması yapılmış olan projenin Erzincan ilinde toplam 3 farklı lokasyonda karşılaştırması yapılacaktır. Projenin ilk aşamasında TomCAST, FAST ve P-DAY modelleri denenmiş olup çalışmada TomCAST ve FAST modellerinden olumlu sonuç alınamamıştır. P-DAY modelinde hastalık başlangıcı ile ilgili gözlemler olumlu çıkmıştır. İlaçlama aralıklarının belirlenmesi ile ilgili çalışmalarda son ilaçlama +3 gün eğer 4. gün meteoroloji yağmur uyarısı verirse ilaç atılmasını öngören P-DAY 3 uygulaması ile çalışma devam edecektir. Bu çalışmada özellikle kurak periyotların değerlendirilmesi ayrıca çiğlenmeye bağlı yaprak ıslaklık periyotlarının izlenmesi çalışmaları için uzun yıllar iklim verilerine ve gözlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla çifçi şartlarında mümkün olduğunca farklı iklim varyasyonlarında alınan sonuçlar değerlendirilerek modifikasyon çalışmaları devam edecektir. Anahtar Kelimeler: Domates, Erken yaprak yanıklığı, Alternaria solani, Erken Uyarı, Erzincan 26

27 DEVAM EDEN PROJELER Proje No: TAGEM-BS-14/ 09-03/02-06 Aydın İli Tarla Domatesi Yetiştiriciliğinde Domates Mildiyösü [Phytophthora infestans (Mont.) de Bary] Hastalığına Karşı En Uygun Tahmin Uyarı Modelinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zirai Mücadele Araştırma Enstitüu Müdürlüğü- Bornova Dr. Tijen TAŞKIN Yardımcı Araştırmacılar Gülcan YIKILMAZSOY, Nurgül KONAK, Yasemin ÖZKUL KAVAK Başlama ve Bitiş Tarihleri 01/01/ /12/2017 Projenin Toplam Bütçesi 2015 : TL 2016 : TL 2018 : TL İşbirliği yapılan kuruluş Aydın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından elektronik tahmin uyarı Enstitüu alınması : TL Proje Özeti Bu projede Aydın İli tarla domatesi yetiştiriciliğinde domates mildiyösü [Phytophthora infestans (Mont.) de Bary] hastalığına karşı en uygun tahmin uyarı modelinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Domates ekiliş alanlarında, fide dikiminden itibaren iklim verilerinin alınması için gerekli olan elektronik rasat Enstitüunun, projede teknik destek ve ayni yardım işbirliği ile yer alan Aydın İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından alınmaması nedeniyle proje çalışmalarına 2015 yılında başlanamamıştır. Aydın Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nden ve tarihlerinde söz konusu Enstitüun alınması ve arazi tesisi ile ilgili bilgi istenmiş, ancak cevap alınamamıştır. Proje çalışmalarının yapılması için gerekli rasat Enstitüu temin edilemediği için proje kapatılacaktır. Proje No Güneydoğu Anadolu Bölgesi Domates Üretim Alanlarında Bakteriyel Hastalık Etmenlerinin Klasik ve Moleküler Yöntemlerle Tespiti ve Yaygınlıklarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Zekiye Ceren AKTAN Yardımcı Araştırmacılar Şahimerdan TÜRKÖLMEZ Başlama ve Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2014: 10 bin TL 2015: 8 bin TL Proje Özeti 2015 yılı proje çalışma döneminde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Diyarbakır, Adıyaman ve Mardin illerinde domates üretim alanlarında yapılan sürveyler ile bakteriyel hastalıkların yaygınlığının ortaya konulmasına yönelik arazi çalışmaları yapılmıştır. Elde edilen 50 izolat Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü laboratuarlarında biyokimyasal yöntemler kullanılarak tanılanmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. 27