Muhasebe Standartları. Eylül 2015 Sınavına Yönelik Ders Notları

Transkript

1 1 Muhasebe Standartları Eylül 2015 Sınavına Yönelik Ders Notları BAĞIMSIZ DENETÇİLİK SINAVLARINA HAZIRLIK

2 2

3 MUHASEBENİN TEMEL AMACI ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI * Bir işletmede ortaya çıkan ve para birimi ile ifade edilebilen olayları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine uygun olarak belirli bir sistem içinde: - kaydetmek, - sınıflandırmak, - özetlemek, - finansal tablolar biçiminde raporlamak ve - yorumlamaktır. Muhasebe mali nitelikteki işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma, özetleme, rapor etme ve sonuçları yorumlama bilim ve sanatıdır. MUHASEBE TÜRLERİ TEMEL MUHASEBE KAVRAMLARI Genel (Finansal Muhasebe: İşlemleri objektif belgeye dayanarak ve olduğu gibi kaydeder ve işletmelerin mali yapısını gösterir. Maliyet Muhasebesi : Üretim faaliyetlerini konu alan ve üretimle ilgili değer alış-verilerini kaydeden, sınıflandıran ve birim maliyetlerini hesaplayarak bu bilgi sisteminden elde edilen bilgileri rapor eden muhasebe. Yönetim Muhasebesi: Gerek genel muhasebe, gerekse maliyet muhasebesince sağlanan verilerden hareket ederek işletme yöneticilerinin karar alma süreçlerinde gereksinim duydukları sayısal bilgileri sağlayan muhasebe türü. Yöneticiler İşletme sahibi veya ortaklar Borç veren kişi ve kuruluşlar İşletmede çalışanlar, Devlet Kamu (Toplum) 3 Sosyal Sorumluluk Kavramı (belli kişi ya da grupların değil tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi) Kişilik Kavramı (işlemler firma ayrı kişi-adına yürütülür) İşletmenin Sürekliliği Kavramı (işletmeler sonsuz ömürlü kurulur) Dönemsellik İlkesi (her dönemin faaliyet sonucu diğer dönemlerden bağımsız saptanır) Para İle Ölçme Kavramı (ortak bir para birimi-ulusal para birimi) Maliyet Esası Kavramı (varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesi elde edilme maliyetleri ile) Tarafsız objektif belge kavramı (gerçek durumu yansıtan usulune uygun belge) Tutarlılık ilkesi (benzer olay ve işlemlerde kayıt düzeni aynı) Tam Açıklama Kavramı (yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine olanak tanıyan) İhtiyatlılık (Tutuculuk ) Kavramı (zarar için karşılık, muhtemel geliri gerçekleşene kadar kaydetmeme) Önemlilik Kavramı (parasal büyüklük önemli değil) Özün önceliği (vergi mevzuatı açısında şüpheli alacak, gerçekte tahsil yeteneği var, kayıtlarda takip gösterilemeyebilir)

4 MALİ TABLOLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI Geçici nitelikte Belli bir döneme ait gelir ve giderlerin karşılaştırılmasına odaklı Farklı tarihlerde farklı para değerleriyle olan işlemleri yansıtır Bir firmanın mali durumuna etki yapan tüm etmenleri göstermezler Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak, Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak, Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak Bilanço Bilanço İlkeleri Varlıklara ilişkin: vade, karşılık ayırma, peşin ödenmiş giderler, gelecekte Firmanın varlıklarını ve bu varlıkların hangi kaynaklardan finanse edildiğine ilişkin anlık fotoğraf yapılacak tahsilatlar,reeskont,amortisman ayırma, ortak yönetici personele ilişkin borç-alacakların ayrı gösterilmesi, tutarı kesin bilinemeyenlerin sadece dipnotta gösterilmesi, rehin ve teminatların dipnotta gösterilmesi, Yabancı kaynaklara ilişkin: vade, tutarı kesin bilinemeyen alacakaların dipnotta gösterilmesi, gelecek döneme ait yapılmış tahsilatlar, borç reekontu, ortak, yönetici çalışan bağlantılı kayıtların ayrı gösterilmesi, Özkaynaklara ilişkin. 4

5 BİLANÇO DÜZENLEME KURALLARI En Likit Bazı aktifler pasife, pasifler ise aktife düzenleyici hesap olarak ve eksi bakiye göstererek yerleştirilir. En Az Likit Vadesi 1 yılın altında: Kısa Vadeli 1 yılı aşan : Uzun Vadeli BİLANÇO AKTİFLER (Varlıklar) PASİFLER (Borçlar+Özkaynaklar) 1)- Dönen Varlıklar 1)- Yabancı Kaynaklar A)- Hazır Değerler A)- Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar B)- Menkul Değerler Portföyü a)- Mali Borçlar C)- Ticari Alacaklar b)- Ticari Borçlar D)- Şüpheli Alacaklar c)- Öden. Verg. Res. Harç E)- Diğer Alacaklar d)- Ortaklara Borçlar F)- Stoklar B)- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar G)- Diğer Dönen Varlıklar a)- Mali Borçlar Toplam Dönen Varlıklar b)- Ticari Borçlar 2)- Duran Varlıklar c)- Ortaklara Borçlar A)- Maddi Sabit Varlıklar d)- Karşılıklar B)- Maddi Olmayan Sabit Varlıklar 2)- Özkaynaklar C)- Birikmiş Amortisman (-) A)- Ödenmiş Sermaye Toplam Duran Varlıklar B)- Yeniden Değerleme Fonu 3)- Diğer Varlıklar C)- Yedekler D)- Geçmiş Yıl Zararları E)- Dağıtılmamış Karlar F)- Cari Yıl Kar \ Zararı TOPLAM VARLIKLAR TOPLAM BORÇ ve ÖZKAYNAKLAR GELİR GİDER TABLOSU GELİR GİDER TABLOSU İLKELERİ Mizanda bulunan gelir-gider kalemlerinin sınıflandırılarak belli formatlara göre hazırlanmasıyla elde edilen ve hesap dönemi sonunda işletmenin ulaştığı kar veya zarar durumunu ayrıntılarıyla gösteren tablodur. Kar \ zarar tablosu adı da kullanılmaktadır. Amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamak. Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz. 5

6 GELİR GİDER TABLOSU İLKELERİ GELİR GİDER TABLOSU İLKELERİ a) Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve kârlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemeli. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında veya sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalı. b) Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalı. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalı. c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalı. d) Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalı. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalı. GELİR GİDER TABLOSU İLKELERİ GELİR GİDER TABLOSU İLKELERİ e) Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmeli. f) Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmeli. g) Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalı. h) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmeli. ı) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve kârlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır. 6

7 KULLANILAN DEFTERLER AKTİF AKADEMİ EĞİTİM MERKEZİ Birinci sınıf tüccarlar (Bilanço Esası) Yevmiye Defteri (Günlük Defter) Büyük Defter (Defteri Kebir) Envanter Defteri İkinci sınıf tüccarlar (İşletme Hesabı Esası) İşletme Hesabı Defteri Muhasebe Akışı : İşe Başlama Bilançosunun düzenlenmesi, Belge ve bilgilerin toplanması, Yevmiye Defterine kayıt, Defteri Kebire kayıt, Aylık Mizan düzenlenmesi, Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması, Genel Kesin Mizan düzenlenmesi Dönem sonu Bilanço ve Gelir Tablosunun düzenlenmesi Dönem Hesaplarının Kapatılması Çift Taraflılık İlkesi Muhasebe kayıtlarının tutulması esnasında, ortaya çıkan her olay en az iki ekonomik kavramı etkilemesinden dolayı en az iki tarafa kayıt yapılması gerekmekte. Değerleme Esasları - Tanımlar Tarihi Maliyet İlkesi : Varlıkların, "elde etme maliyeti" ile "net gerçekleşebilir değer"in veya "elde etme maliyeti" ile "rayiç bedel"in düşük olanı ile bilânçoda yer alacağını ifade eder. Elde Etme Maliyeti : Varlıkların satın alma, üretim veya inşa maliyetini ifade eder. Satın Alma Maliyeti : Varlıkların satın alma bedeli ile buna bağlı olarak yapılan giderler toplamından oluşur. Üretim Maliyeti : Mamullerin elde edilmesi için sarfolunan ilk madde ve malzeme ile işçilik ve üretimle ilgili diğer giderlerden oluşur. İnşa Maliyeti : İşletme tarafından imal veya inşa edilen duran varlıklarla doğrudan ilişkilendirilebilen maliyet unsurları ile imal veya inşa işleriyle ilgili olup söz konusu varlıklara yüklenebilen giderler toplamından oluşur. 7

8 Değerleme Esasları - Tanımlar Net Gerçekleşebilir Değer : Varlık unsurlarının "gerçekleşmesi beklenen satış bedeli'nden, yapılması gerekli "tamamlama maliyeti" ile "satış giderleri"nin indirilmesinden sonra kalan değeri ifade eder. Değerleme Esasları Değerleme her varlık, borç ve öz sermaye kalemi itibariyle ayrı ayrı (benzer kalemler birarada) Gerçekleşmesi Beklenen Satış Fiyatı : Bir varlığın satılması halinde sağlanması beklenen hasılatı ifade eder. Tamamlama Maliyeti : Yarı mamullerin tamamlanması veya mamullerin satılabilir hale getirilmesi için gerekli ek maliyetleri ifade eder. Rayiç Bedel : Varlıkların değerleme günündeki normal alım satım Menkul Kıymetlerin Değerleme Esasları: Geçici amaçlarla iktisap edilen menkul kıymetlerelde etme maliyeti ile değeridir. Değerleme Esasları Borsalar ve Teşkilatlanmış Diğer Piyasalarda İşlem Gören Menkul Kıymetler Değerleme Esasları Borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören hisse senetleri, bilanço gününden önceki 5 işgünü boyunca oluşan günlük ağırlıklı ortalama fiyatların ortalaması üzerinden Bilanço gününden önceki 5 işgünü içinde elde edilen hisse senetleri ise, elde etme maliyeti ve bilanço gününde oluşan ağırlıklı ortalama fiyatın düşük olanı ile değerlenir. 8

9 Değerleme Esasları Borsalar ve Teşkilatlanmış Diğer Piyasalarda İşlem Görmeyen Menkul Kıymetler Stok Değerleme Elde etme maliyetlerine göre % 10 veya daha fazla bir oranda değer kaybetmeleri ve bu değer düşüklüğünün yakın bir gelecekte ortadan kalkacağına dair objektif ve makul bir gerekçenin varolmaması durumunda rayiç değerleriyle değerlenir. Rayiç değer, borçlanmayı temsil eden menkul kıymetler için T.C.Merkez Bankasının açıkladığı iskonto oranı üzerinden hesaplanan değer; hisse senetleri için net defter değeridir. Sürekli Envanter (dönem içinde her an mevcut malların miktarını ve maliyetini, satışların tutarını gösterecek şekilde kayıt esası) Aralıklı Envanter (işletmedeki mal mevcudunun belirli aralıklarla yapılacak sayım ile hesaplandığı yöntem) Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri "ilk giren ilk çıkar", "son giren ilk çıkar", "hareketli ortalama maliyet" Stok Değerleme Stok Değerleme 9

10 Stok Değerleme Alacak ve Borç Değerleme Alacak ve borçlar kayıtlı değerle gösterilir. Senetli alacak ve borçlar ile vadesi 3 aydan fazla senetsiz alacak ve borçlar reeskonta tabi tutulur. (İskonto faiz oranı TCMB Avans faiz oranı) Aracı kurum, banka ve a) / 70 = 557 b) / 110 = 648 Miktar Toplam Maliyet Dönemin Alışları Dönemin SMM (160) ( ) Dönem Sonu mal stoku sigorta şirketleri kendi işlem faizlerini de iskonto oranı olarak kullanabilir. Dövize Dayalı İşlemler İşlem tarihinde geçerli kurlar esas alınarak muhasebeleştirilmesi gerekir. Değerleme gününde, işletmenin kasa ve bankalar hesabı içinde yer alan dövizleri ile dövize dayalı alacakları ve borçları; varsa oluşan borsa kur'u, borsa kur'unun bulunmaması halinde Merkez Bankası'nca ilan edilen kurlar üzerinden değerlenir. İştirakler, Bağlı Ortaklıklar, Bağlı Menkul Kıymetleri Değerleme Elde etme maliyeti üzerinden değerlenir. Borsada işlem görenler: bilanço gününden önceki 5 işgünü boyunca oluşan günlük AO fiyatların ortalaması üzerinden değerlenir. Amaç: sermaye artırımı ve temettü ödemesi gibi işlemlerden kaynaklanan etkilerin gidermesi. Bilanço gününden önceki 5 işgünü içinde elde edilen hisse senetleri ise, elde etme maliyeti ve bilanço gününde oluşan ağırlıklı ortalama fiyatın düşük olanı ile değerlenir. Borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyenler: net defter değerleri elde etme maliyetlerinden düşük olduğu takdirde, net defter değerleri üzerinden değerlenebilir. 10

11 Maddi Duran Varlık Değerleme Elde etme maliyeti üzerinden değerlenir. Elde etme maliyetine giren giderler: a) Nakliye ve montaj giderleri, b) Varlığın yerleştirileceği yerin veya arsasının hazırlanması için yapılan giderler, c) Donatım giderleri (tesislerin çalıştırılabilmesi için yapılan eklemelere ilişkin giderler gibi), d) Noter, mahkeme, kıymet takdiri v.b. giderler, e) Duran varlıklarla ilgili olarak yapılan ilerden dolayı serbest meslek erbabına ödenen ücretler, f) Varlığın edinilmesinde kullanılan kredilerle ilgili olan ve bu varlıkların aktifleştirildiği tarihe kadar birikmiş bulunan finansman giderleri (kur farkları dahil), MDV-Normal Bakım Onarım Giderleri ve Yatırım Harcamaları Elde etme maliyeti üzerinden değerlenir. Normal bakım onarım gideri MDV maliyetine eklenmez. a) Varlığın ekonomik ömrünü uzatan giderler, b) Varlığın hizmet kapasitesini artıran giderler, c) Üretilen mal veya hizmetin kalitesini artıran ya da maliyetlerini azaltan giderler, gibi maliyet unsurlarından oluşur. Bu harcamalar duran varlığın kalan amortisman süresi içinde itfa edilir. MDV- Özel Durumlar Kuruluş ve Teşkilatlanma Giderleri Takas ile edinilmiş, maliyet bedelinin bilinmemesi: Takas edip elden çıkarılan MDV defter değeri esas alınır. Hizmet karşılığı alınmış, ancak elde çıkarılacak MDV: net defter değeri veya net gerçekleşebilir değer (düşük olan alınır, amotisman ayrılmaz) İnşaat sözleşmeleri: İnşaat bitene kadar bilançoda, bitiminde gelir tablosunda. Teşvik ve sübvansiyon: Varlık bazında politika belirlenerek, ya gelir ya da maliyetten indirme uygulanır. Bilançoda ya da gelir tablosunda izlenir. Bilançoda izlenmesi durumunda izleyen 5 yıl içinde itfa edilir. Ar-Ge Giderleri a) Açıkça tanımlanabilen bir proje veya ürünün bulunması ve bu ürün veya projeye ilişkin maliyetlerin ayrı belirlenebilmesi, b) Kuruluş yöneticilerinin ürünü imal etme, pazarlama veya kullanma konusunda karar vermiş olmaları, c) Ürünün veya projenin teknik olarak gerçekleştirilebilir olması, d) Yeni ürünün veya hizmetin pazarlanma veya işletme için yararlı olma imkânının bulunması, e) Projeyi tamamlamak için yeterli kaynak bulunması. durumunda aktifleştirilebilir, 5 yılda itfa edilir. 11

12 Duran Varlıklarda Amortisman Amortisman Ayırma İlkeleri İşletmelerde bir yıldan fazla kullanılan sınırlı ömre sahip olan duran varlıklar için amortisman ayrılır. Normal amortisman yöntemi, Azalan bakiyeler yöntemi veya Diğer amortisman hesaplama yöntemlerinden herhangi birini işletmeler seçebilir. Vergi mevzuatına aykırı olmamak kaydıyla kullanım süresini belirleyebilir. Amortisman, yeniden değerleme uygulamasi hariç, duran varlığın elde etme maliyeti üzerinden ayrılır. Amortisman yöntemlerinin değistirilmesinden kaynaklanan ve mali tabloları önemli olçüde etkileyen değişikliklerin mali tabloların dipnotlarında parasal etkileriyle birlikte açıklanması zorunludur. Amortisman Ayırma İlkeleri Amortismanın bilanço tarihinde ayrılması gerekir. Ancak maliyet muhasebesi uygulamasında yıllık maliyet döneminden farklı bir sistemin benimsenmesi halinde, maliyet donemine (aylık, 3 aylık, 6 aylık v.b.) rastlayan amortisman tutarlarının hesaplanarak maliyetlere yansıtılması şarttır. Boş arsa ve arazi amortismana tabi değildir. Ancak, tarım işletmelerindeki meyvalık, fındıklık, zeytinlik ve güllükler, incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri ile işletmede inşa edilmis olan her nev'i yollar ve arklar amortismana tabi tutulur. Seçilen amortisman yöntemlerinin sürekliliği temel ilkedir. Ancak, uygulanan amortisman yöntemleri makul bir gerekçeye dayanılarak değiştirilebilir. MALİ TABLOLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Anlaşılabilirlik İhtiyaca Uygunluk Güvenirlik Karşılaştırılabilirlik 12

13 TEMEL FİNANSAL TABLOLAR Bilanço Gelir Tablosu DİĞER FİNANSAL TABLOLAR Fon Akımı Tablosu Satışların Maliyeti Tablosu Nakit Akımı Tablosu Kar Dağıtım Tablosu Özkaynaklar Değişim Tablosu Brüt Satışlar (-) Satış İade ve İndirimleri Net Satışlar (-) Satılan Malın Maliyeti (+) Devre Başı Stoklar (+) Devre İçi Stoklar (-) Devre Sonu Stoklar Brüt Kar (Net Satışlar Satılan Malın Maliyeti) (-) Satış Yönetim Giderleri ve Genel Giderler Ücret ve Aylıklar Kiralar Isıtma, Aydınlatma ve Enerji Giderleri Finansman & Sigorta Giderleri Amortisman Giderleri Diğer Giderler Faaliyet Karı (Brüt Kar Satış Yönetim Giderleri ve Genel Giderler) (+) Olağanüstü Karlar (-) Olağanüstü Zararlar Olağanüstü Kar\Zarar Sonrası Faaliyet Karı (+) Faaliyet Dışı Gelirler (-) Faaliyet Dışı Giderler Vergi Öncesi Kar (-) Vergi Provizyonu GELİR GİDER TABLOSU Sermaye NET Piyasasında KAR Muhasebe Standartları...Dr. Sedat YENİCE SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU Gelir tablosunda yer alan satışların maliyeti kaleminin detayını gösterir. Direkt İlk Madde Analizi Malzeme Giderleri Analizi Direkt İşçilik Giderleri Analizi Genel Üretim Giderleri Analizi SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÜRETİM MALİYET A)- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri B)- Direkt İşçilik Giderleri C)- Genel Üretim Giderleri D)- Yarı Mamul Kullanımı ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ E)- Mamul Stoklarında Değişim I- SATILAN MAMUL MALİYETİ TİCARİ FAALİYETLER A)- Dönem Başı Ticari Mallar Stoku (+) B)- Dönem İçi Net Alışlar (+) C)- Dönem Sonu Ticari Mallar Stoku (-) II- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ III- SATILAN HİZMET MALİYETİ SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III) Önceki Dönem Cari Dönem 13

14 FON AKIM TABLOSU NAKİT AKIM TABLOSU Belirli bir dönemde işletmenin fon kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren tablodur. Bilanço ve gelir gider tablosunu tamamlayıcı ve işletmenin finansal durumunun yorumlanmasına yardımcı Belirli bir dönemde işletmenin nakit kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren tablodur. Nakit girişi sağlamayan veya nakit çıkışı gerektirmeyen işlemler dikkate alınmamalıdır. bir kapsama sahiptir. KAR DAĞITIM TABLOSU ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU İşletmenin dönem karının dağıtım biçimini gösteren tablodur. Ortaklara ve diğer ilgililere ana sözleşme ve\veya yasa hükümleri uyarınca dağıtılacak kar payını belirlemek, Dönem karından ödenecek vergileri, ayrılacak yedek akçeleri göstermek, Dönem kar \ zararının finansal yapıya etkisini ortaya koymak, Yatırım alanı arayan birikim sahiplerine şirketin kar dağıtımı hakkında bilgi vermek. İlgili dönemde özkaynak kalemlerinde meydana gelen artış ve azalışları bir bütün olarak gösterir. Bilanço ve gelir gider tablosunda yer alan bilgileri kullanarak hazırlanır. 14

15 1.Mali tabloların hazırlanmasında kullanılan muhasebe politikaları, bunlarda yapılan değişiklikler ve bu değişikliklerin etkileri hakkında açıklama yapılması muhasebe bilgisinin hangi niteliği ile ilgilidir? A)Önemlilik B) İhtiyaca uygunluk C) Anlaşılabilirlik D) Karşılaştırılabilirlik E) Güvenilirlik 1) Bir işletmenin özsermayesinin, ödenmiş sermayesinden yüksek olması durumunda aşağıdaki sonuçlardan hangisi gerçekleşir? A) Defter değeri nominal değerden yüksektir. B) Nominal değer defter değerinden yüksektir. C) Defter değeri değişmez. D) Nominal değer düşer. E) Olağanüstü yedek akçeleri yasal yedek akçelerinden düşüktür. Ocak 2009 Eylül ) Aşağıdakilerden hangisi sermaye piyasasında muhasebe standartları uygulamalarında, finansal bilgilerin sunumunda dikkate alınması zorunlu ölçütlerden biri değildir? A) Kârlılık B) İhtiyaca Uygunluk C) Fayda Maliyet Dengesi D) Tarafsızlık E) Güvenilirlik 3) Aşağıdakilerden hangisi sermaye piyasasında bilgi ile ilgili veya bilgiye dayalı bir suç değildir? A) Defter ve kayıt tutmamak B) Muhasebe hilesi yapmak C) İçerden öğrenenlerin ticareti D) Karşılıksız repo işlemi yapmak E) Bir hissenin değerini etkileyecek yalan haber yaymak Eylül 2008 Eylül

16 5) Halka açık şirketler finansal tablolarını Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri uyarınca hazırladıkları dönemlerde, muhasebe defter ve kayıtları ile SPK düzenlemeleri uyarınca hazırlanmış finansal tablolar arasındaki ilişkiyi aşağıdakilerden hangisini yaparak kurarlar? A) Sermaye piyasası muhasebe defterinin tutulması B) Bu amaçla yapılan işlemler için yönetim kurulu kararının alınması C) Farklılıkların, kamuya açıklanan finansal tablo Eylül 2008 dipnotlarında gösterilmesi D) Yasal defterler üzerinde uygun düzeltme kayıtlarının yapılması E) Farklılıkların, kamuya açıklanan finansal tablo kalemleri ile gösterilmesi 6) Aşağıdakilerden hangisi mali tablolar ile ilgili temel ilkelerden biri değildir? A) Mali tabloların; işletmelerin varlıkları, mali durumu ve kâr veya zararı hakkında, gerçeği ve doğruyu yansıtacak bir şekilde hazırlanması zorunludur. B) Mali tabloların açık ve anlaşılır olması için, bu tablolarda bulunması gereken bilgilerin tümünün yer alması şarttır. C) Mali tablolarda, bu tablolardan yararlananların kararlarını etkileyebilecek boyutta olan hesap kalemleri ayrı olarak gösterilir. D) Mali tabloların son dört hesap dönemini karşılaştıracak şekilde düzenlenmesi ve mali tablolarda yer alan bilgilerin önceki dönem tablolarıyla aynı olması zorunludur. E) Tablolarda yer alan hesap kalemlerini açık ve anlaşılır bir duruma getirmek için gerekli görülen bilgiler, mali tabloların dipnotlarında veya eklerinde verilir. Eylül ) İşletmenin sahip ve ortaklarından, personelinden ve diğer ilgililerden farklı bir kişiliğe sahip olduğunu gösteren ve "o işletmenin muhasebe işlemlerini tüzel kişi adına yürütme" olarak ifade edilen Muhasebe Temel Kavramı aşağıdakilerden hangisidir? A) Tutarlılık B) İşletmenin sürekliliği C) Kişilik D) Sosyal sorumluluk E) Dönemsellik 2) Aşağıdakilerden hangisi "Finansal Tabloların Hazırlanma ve Sunulma Esaslarına İlişkin Kavramsal Çerçeve" kapsamında finansal tabloların taşıması gereken niteliksel özelliklerden biri değildir? A) Değer Esaslılık B) Karşılaştırılabilirlik C) Anlaşılabilirlik D) Güvenirlik E) İhtiyaca uygunluk Mayıs 2008 Mayıs

17 3) Maddi duran varlıkların amortismanı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Mayıs 2008 A) Varlıkların tahmin edilen faydalı ömürlerinde çeşitli nedenlerle değişikliklerin ortaya çıkması durumunda, amortismana tabi tutulmamış tutarlar, saptanan yeni sürede itfa edilir. B) Amortismana tabi varlıkların faydalı ömürleri, işletmeler tarafından gerçekçi tahminlere dayanılarak serbestçe tayin edilir. Vergi mevzuatının amortisman süresine ilişkin düzenlemelerine uyulması bu hükme aykırılık teşkil etmez. C) Seçilen amortisman yöntemlerinin sürekliliği temel ilkedir. Ancak, uygulanan amortisman yöntemleri makul bir gerekçeye dayanılarak değiştirilebilir. D) Amortisman, yeniden değerleme uygulaması hariç, duran varlığın elde etme maliyeti üzerinden ayrılır. E) Anonim şirketlerde, kullanım süresi sonsuz olan maddi duran varlılar için amortisman ayrılmaz. 1. I. Anlaşılabilirlik II. İhtiyaca uygunluk III. Güvenilirlik IV. Karşılaştırılabilirlik Yukarıdakilerden hangileri, finansal tablolardaki bilgilerin kullanıcılar tarafından faydalı olmasını sağlayan özelliklerdir? A)Yalnız II B) I ve II C) I, ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV Ocak I. Faydalı ömür, işletme tarafından beklenen kullanım süresidir. II. Faydalı ömür, birden fazla işletme tarafından varlığın kullanılması beklenen toplam süredir. III. Faydalı ömür, işletme tarafından beklenen kullanım süresi ile birden fazla işletme tarafından varlığın kullanılması beklenen toplam sürenin ortalamasıdır. Sermaye Piyasası Kurulu'nun Seri:XI, No:25 sayılı muhasebe düzenlemesi çerçevesinde, maddi duran varlığın faydalı ömrüyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 4. Sermaye Piyasası Kurulu'nun Seri:XI, No:25 sayılı muhasebe düzenlemesi çerçevesinde, maddi duran varlığın faydalı ömrünün tespitinde aşağıdakilerden hangisi dikkate alınmaz? A)Benzer varlıklara ilişkin deneyimler B) Teknik ve ticari eskime C) Varlığın kullanımı ile ilgili yasal veya benzer kısıtlamalar D) Varlığı kullananların eğitim düzeyi E) Varlığın beklenen kullanım süresi D) I ve II E) II ve III Ocak 2008 Eylül

18 6. "Vergi mevzuatı bakımından şüpheli alacak olarak kabul edilen takipteki bir alacak, pratikte şüpheli görünmüyorsa, bu hesap için şüpheli alacak işlemi yapılmamalıdır." Yukarıdaki cümle, Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri'nden hangisini ifade eder? A)Dönemsellik B) Maliyet Esası C) Sosyal Sorumluluk D) Özün Önceliği E) Kişisel sorumluluk Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablolara İlişkin İlke ve Kurallar Eylül 2007 Ara Mali Tablolar Ara mali tablolar ilgili bulundukları ara dönemler itibariyle, işletmelerin mali durumlarının ve faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesine imkan sağlamak üzere Kurulca belirlenen işletmeler tarafından düzenlenir. Sermaye Piyasasında Malî Tablo ve Raporlara İlişin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliği'e ve bu Tebliğ'in ek ve değişikliklerinde yer alan kavram, ilke, kural ve formlara uyulması zorunludur. Kurulca istenecek veya kamuya açıklanacak ara mali tablo ve raporların bu Tebliğde öngörülen esaslar dahilinde düzenlenmesi zorunludur. Ara Mali Tablo Düzenleyecek Olanlar Tebliğ kapsamındaki işletmelerden; a) Menkul kıymet yatırım ortaklıkları dahil hisse senetleri menkul kıymet borsalarında işlem görenler 3'er aylık ara dönemleri, b) Aracı kurumlar ve menkul kıymet yatırım fonları hesap dönemlerinin ilk 6 aylık dönemi, için bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırmalı ara bilanço ve gelir tablosu düzenlemekle yükümlüdürler. Ancak, bu Tebliğ uyarınca ilk kez hazırlanması durumunda, ara bilanço ve gelir tablosu, bir hesap dönemine mahsus olmak üzere karşılaştırmalı olarak hazırlanmayabilir. Bu durumda tutarlılık kavramının sonucu olarak gerekli açıklamaların mali tablo dipnotlarında bulunması zorunludur. 18

19 Ara Mali Tablo Düzenlemede Özel Durumlar Aşağıdaki hallerde ara mali tablo düzenlenmesi zorunludur; a) Tebliğ kapsamındaki işletmelerin birleşme, devir veya tasfiye durumunda bulunmaları, b) Hesap döneminin ilk üç ayından sonraki bir süre içinde menkul kıymetlerin halka arzı için Kurula başvuruda bulunulması. Kıst (Zaman ile Orantılı Pay) Esası İşletmelerin gelir ve giderleri, ilgili bulundukları ara dönemde tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilir. Ara döneme ait hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması zorunludur. Ara malî tabloların kapsadığı dönemi aşan tahakkuk etmiş gelir ve gider unsurları ile ara dönemden sonra tahakkuk etmekle birlikte ara döneme yansıtılması gereken gelir ve giderler kıst esasına göre dikkate alınır. Kıst esasının uygulanmasında; ara dönemi aşan gelir ve gider unsurlarının kullanım süresi, elde edilecek fayda ve dönemin faaliyetleri ile olan ilişkisi gözönüne alınır. Ancak, kullanım süreleri veya ara dönemle olan fayda ve ilişkileri kesin olarak belirlenemeyen gelir ve giderler tahakkuk ettikleri dönemde düzenlenen malî tablolara yansıtılırlar. Bu şekilde yapılan işlemler, malî tablo dipnotlarında parasal tutarlarıyla birlikte açıklanır. Vergi Karşılığı İşletmeler, ara malî tabloların kapsadığı dönem itibariyle oluşan dönem kârından, geçmiş yıl zararlarının tamamını düştükten sonra ilgili mevzuat hükümlerini dikkate alarak vergi karşılığı ayırmak zorundadırlar. Vergi karşılığının hesaplanmasında, ara dönem vergi matrahı; Ara dönem kârından geçmiş yıl zararlarının tamamı düşüldükten sonra, Kesinleşen veya asgari tutarları belirlenen indirim ve ilâvelerin yapılması suretiyle belirlenir. Tutarları kesinleşmeyen muhtemel indirim ve ilâvelerin ise malî tablo dipnotlarında açıklanması zorunludur. Ara Mali Tablo ve Raporların İlan ve Kurul'a Bildirimi Ara mali tabloların Kurula bildirimi ve kamuya duyurulmalarında bağımsız denetlemeden geçmeyen mali tablo başlıklarında "Bağımsız Denetlemeden Geçmemiş" ibaresine yer verilir. Hisse senetleri borsada işlem gören ortaklıklar, bağımsız denetlemeden geçmiş ayrıntılı ara bilanço ve gelir tabloları bağımsız denetleme rapor özeti ile birlikte yayınlanmak üzere ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içinde; bağımsız denetlemeden geçmemiş ayrıntılı ara bilanço ve gelir tablolarını ise ilgili ara dönemi izleyen 4 hafta içinde Kurula ve borsa bülteninde yayınlanmak üzere hisse senetlerinin işlem gördüğü borsalara, gönderirler. Hisse senetleri borsada işlem gören bankalar için bu süreler bağımsız denetlemeden geçmiş ara mali tablolar için 8, bağımsız denetimden geçmemiş ara mali tablolar için 6 haftadır. 19

20 Ara Mali Tablo ve Raporların İlan ve Kurul'a Bildirimi Aracı kurumlar ve menkul kıymet yatırım fonları ayrıntılı ara bilanço ve gelir tablolarını ilgili ara dönemi izleyen 6 hafta içinde Kurula gönderirler. Menkul kıymet yatırım fonlarınca düzenlenen ayrıntılı ara bilanço ve gelir tabloları bağımsız denetleme rapor özeti ile birlikte aynı süre içinde katılma belgelerinin alınıp satıldığı yerlerde ilan edilir. Birleşme, devir veya tasfiye durumunda düzenlenecek ara mali tablolar ve bu tablolara ilişkin bağımsız denetleme raporu özeti ilgili genel kurul toplantısından önce pay sahiplerinin emrine hazır bulundurulur ve genel kurulda okunur. Mali tablolar ve bağımsız denetleme raporu ilgili genel kurul toplantısını izleyen 30 gün içinde Kurula gönderilir. 4. Bir ara dönemde tahakkuk eden vergi karşılıkları, yıllık vergi oranına ilişkin tahminde bir değişiklik meydana gelmesi halinde ne zaman düzeltilir? A)Cari yılın en son ara döneminde B) O yılın takip eden ara döneminde C) İçinde bulunulan ara dönemde D) Bir önceki ara dönemde E) Cari yılın önceki ara dönemlerinde Ocak Aşağıdakilerden hangisi ara mali tablo düzenlenmesinde zorunlu özel durumlar arasında sayılmaz? 8) Ara döneme ait hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması zorunludur." ifadesi, ara mali tablolar ile ilgili aşağıdaki esaslardan hangisini açıklamaktadır? A) Hasılat Paylaşımı Esası B) Kıst (Zaman İle Orantılı Pay) Esası C) Maliyet Esası D) Mevsimlik Faaliyetler Esası E) Transfer Merkezi (Merkezi Dönem) Esası Eylül 2008 A)Seri:XI, No:3 Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablolara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ kapsamındaki işletmelerin birleşme durumunda bulunmaları B) Seri:XI, No:3 Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablolara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ kapsamındaki işletmelerin devir durumunda bulunmaları C) Hesap döneminin ilk üç ayından sonraki bir süre içinde menkul kıymetlerin halka arzı için Sermaye Piyasası Kurulu'na başvuruda bulunulması D) Seri:XI, No:3 Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablolara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ kapsamındaki işletmelerin tasfiye durumunda bulunmaları E) Hesap döneminin ilk altı ayından sonraki bir süre içinde menkul kıymetlerin halka arzı için Sermaye Piyasası Kurulu'na başvuruda bulunulması Ocak

21 7. I. Ara mali tabloların düzenlenmesini takiben, söz konusu tabloların Sermaye Piyasası Kurulu'na bildirilmesi gerekmektedir. II. Hesap döneminin ilk üç ayından sonraki bir süre içinde menkul kıymetlerin halka arzı için Sermaye Piyasası Kurulu'na başvuruda bulunan şirket için ara mali tablo düzenleme yükümlülüğü doğmuştur. III. Menkul kıymet yatırım fonlarının Sermaye Piyasası Mevzuatı uyarınca ara mali tablo düzenleme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Yukarıda ara mali tablolar ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A)Yalnız III B) I ve II C) I ve III 8. Sermaye Piyasası Kurulu Seri XI, No: 3 Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablolara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ'in hükümlerine göre ara mali tablolar düzenlenirken kıst (zaman ile orantılı pay) esasının uygulanmasında aşağıdakilerden hangisi dikkate alınmaz? A)Elde edilecek fayda B) Ara dönemi aşan gider unsurlarının kullanım süresi C) Nakit esasının tahakkuk esasına göre kullanımı D) Dönemin faaliyetleri ile ilişkisi E) Ara dönemi aşan gelir unsurlarının kullanım süresi D) II ve III E) I,II ve III Eylül 2007 Eylül Aşağıdaki durumlardan hangisinde ara mali tablolar düzenlenmesi gerekmez? A) Z İşletmesinin Y işletmesini devir alması B) T işletmesinin F İşletmesi ile birleşmesi C) X İşletmesinin 1 Şubat 2009 tarihi itibarıyla menkul kıymetlerin halka arzı için Kurula başvuruda bulunması D) Q İşletmesinin bölünmesi E) R İşletmesinin Tasfiyeye gitmesi Menkul Kıymet Yatırım Fonları Mali Tabloları ve Raporlarına İlişkin İlke ve Kurallar Mayıs

22 Menkul Kıymet Yatırım Fonlarında Muhasebeleştirme Fon portföyünde bulunan menkul kıymetlerin, alım ve satımı, katılma belgelerinin alım ve satımı, fonun gelir ve giderleri ile fonun diğer işlemleri yapıldıkları gün itibariyle muhasebeleştirilir. Yapılan muhasebe kaydı, her bir işlem itibariyle, yapılan işlemin miktar, birim fiyat ve toplam tutarını göstermek ve gerekli açıklamaları içermek zorundadır. Menkul kıymetlerin alım ve satımına ilişkin muhasebe kayıtlarında, bu menkul kıymetler için düzenlenen alım satım emri belgesinin tarih ve numarasının belirtilmesi de zorunludur. Muhasebe kayıtlarına yansıyan günlük işlemler, yasal defterlere toplam tutarları ile kaydediliyor ise, işlemin ayrıntıları ilgili yardımcı defter ve kayıtlarda gösterilir. Yardımcı defter ve kayıtlarda işlemin açıklaması, yevmiye ve muhasebe fiş numarası ile karşı hesabın da belirtilmesi gerekir. Hesapların İşleyişi a) Menkul Kıymet Alımı Fona satın alınan menkul kıymetler, alış bedeli ile "Menkul Kıymetler Hesabı"nın, alınan menkul kıymetlerin nitelikleri dikkate alınarak açılacak alt hesaplarına borç kaydedilir. b) Menkul Kıymetler Değer Artış veya Azalışı Fon potföyündeki menkul kıymetler ihraçcı kurum türleri, tertibi ve iskonto oranları gibi ayırıcı özellikleri dikkate alınarak açılacak ayrı hesaplarda her gün itibari ile fon içtüzüğü hükümlerine göre değerlenir. Menkul kıymetin fon içtüzüğü hükümlerine göre tespit edilen toplam değeri, aynı menkul kıymet hesabının borç bakiyesinden fazla ise bu fark, "Menkul Kıymetler Hesabı"na borç, "Katılma Belgeleri Değer Artış/Azalışı Hesabı"na alacak; az ise bu fark, "Menkul Kıymetler Hesabı"na alacak, "Katılma Belgeleri Değer Artış/Azalışı Hesabı"na borç kaydedilir. Böylelikle her menkul kıymet hesabının borç bakiyesi, o menkul kıymetin günlük değerlemeler sonucu oluşan toplam rayiç değerini verir. Hesapların İşleyişi c) Menkul Kıymet Satışı Fondan satılan bir menkul kıymet satış günü değeri (alış bedeli ve satış gününe kadar oluşan değer artış veya azalışları toplamı) üzerinden "Menkul Kıymetler Hesabı"na alacak kaydedilir. Satış günü değeri, ortalama bir değer olup; "Menkul Kıymetler Hesabı"nın borç bakiyesinin, ilgili menkul kıymetin birim sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. Satış tutarı ile satış günü değeri arasında bir fark oluştuğu takdirde bu fark "Menkul Kıymet Satış Kârı Hesabı"na veya "Menkul Kıymet Satış Zararı Hesabı"na kaydolunur. Ortalama değerler bulunurken kullanılacak birim sayısının hesabında, ilgili menkul kıymetin nominal değerinin her 1000 TL.'lık kısmı bir birim kabul edilir. Menkul kıymet alım satımına ait aracılık komisyonları alım ve satım bedelinden ayrı olarak "Aracılık Komisyonu Giderleri Hesabı"nda izlenir Hesapların İşleyişi d) Bedelsiz Hisse Senetleri Bedelsiz hisse senetleri, bu senetlerin dağıtım tarihinin başlangıç gününde, nominal bedelle, menkul kıymetler hesabına borç, katılma belgeleri değer artış/azalışı hesabına alacak kaydolunur. Dağıtım tarihini takip eden değerleme günlerinde de içtüzük hükümleri dikkate alınarak kayıtlarda izlenir. e) Bedelli Hisse Senetleri (Rüçhan Hakkı Kullanımı) Fon portföyündeki hisse senetlerine ilişkin rüçhan hakkının kullanılması suretiyle sahip olunan hisse senetleri, muvakkat makbuzlar veya geçici ilmuhaberler rüçhan hakkı kullanım gününde alış bedeli ile menkul kıymetler hesabına borç kaydedilir. f) Kâr Payları Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin başlangıç gününde, tahsil edilmesine bakılmaksızın, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir.

23 Hesapların İşleyişi g) Fon Yönetim Ücreti Fon içtüzük hükümlerine göre fon toplam değeri üzerinden hergün için tahakkuk ettirilen yönetim ücretleri "Fon Yönetim Ücretleri Hesabı"na borç, "Ödenecek Fon Yönetim Ücretleri Hesabı"na alacak kaydedilir. Her ay sonunu izleyen bir hafta içinde "Ödenecek Fon Yönetim Ücretleri Hesabı", "Kasa Hesabı" ile ilişkilendirilerek kapatılır. h) Banka Avans Faizi Kurucu bankanın fona tahsis ettiği avans üzerinden fon içtüzükleri uyarınca alınabilecek avans faizi, katılma belgelerinin halka arz tarihinde hesaplanarak "Ödenecek Banka Avans Faizi Hesabı"na aktarılır ve "Banka Avans Faizleri Hesabı" ile ilişkilendirilerek gider yazılır. Katılma belgelerinin satışı ile sağlanan fon ile geçici hesap kapatılır. ı) Katılma Belgeleri Alım Satımı Satılan katılma belgeleri satış tutarlarıyla, geri satın alınan katılma belgeleri ise alış tutarlarıyla "Katılma Belgeleri Hesabı"nda izlenir. Katılma belgelerinin satışında, satış komisyonu uygulanan fonlarda; satış tutarı, söz konusu komisyon düşüldükten sonra bulunan tutardır. Katılma belgelerinin satışında alınan komisyon, "Katılma Belgeleri Satış Komisyonları Hesabı"nda izlenir. Mali Tablo ve Raporların Düzenlenme Esasları Mali tablo ve raporların fonun varlıkları, kaynakları ve mali durumu hakkında, fon içtüzüğünde belirtilen kurallara uygun olarak, gerçeği ve doğruyu yansıtacak bir şekilde hazırlanması zorunludur. Mali tablo ve raporların açık ve anlaşılır olması için, bu tablo ve raporlarda bulunması gereken bilgilerin tümünün yer alması zorunludur. Mali tablolardaki "diğer" ifadesini taşıyan hesap kalemlerinden, dahil olduğu grubun toplam tutarının % 20'sini veya bilançoda görünen fon toplam varlıkların % 5'ini aşanlar, söz konusu kalemlerden önce ana başlıklar itibariyle ve ayrı ayrı gösterilir. Mali tablolarda, bu tablolardan yararlananların kararlarını etkileyebilecek nitelikte olan hesap kalemleri ayrı olarak gösterilir. Mali tablolarda yer alan hesap kalemlerini açık ve anlaşılır duruma getirmek için gerekli görülen bilgiler, mali tablo dipnotlarında verilir. Bu durumda ilgili hesabın yanına dipnot numarası yazılarak açıklamaya yollama yapılır. Mali tablolar iki hesap dönemini karşılaştıracak şekilde düzenlenir. Mali tablolarda yeralan bilgilerin bir önceki dönem tablolarıyla tutarlı olarak verilmesi gerekir. İlan ve Bildirim Mali Tablo Dipnotları Bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenmiş ; A) Fon bilançosunun dipnotlarında şu hususlara yer verilmelidir. Bilanço Gelir tablosu Fon portföy değeri tablosu Fon toplam değeri tablosu Katılma belgesi,../../... tarihli, Birim Pay Değeri: Fon Toplam Değeri/ Dolaşımdaki Pay Sayısı Çıkarılmış katılma belgesi sayısı ve dönem içinde satılan ve geri alınan katılma belgesi sayısı Fon süresi ve kaçıncı yılında olduğu Bu tablolara ilişkin bağımsız denetçi raporu en geç hesap döneminin bitimini izleyen üç ay içinde Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir ve katılma belgelerinin alınıp satıldığı yerlerde müşterilere açıklanır. Menkul kıymetlerin sigorta tutarı Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ve açıklamayı gerektiren hususlara ilişkin bilgiler, Değerlemede uygulanan döviz kurları Yapılan ilanların bir örneği, ilanı takip eden 6 işgünü içinde Kurula gönderilir. Değerlemede esas alınan gelir ortaklığı senetleri fiyatları Açıklanması gerekli görülen diğer hususlar 23

24 Mali Tablo Dipnotları Mali Tablo Dipnotları B) Fon gelir tablosu dipnotlarında şu hususlara yer verilmelidir. C) Fon portföy değeri tablosu dipnotlarında şu hususlara yer Tahsil edilemeyen anapara, faiz ve temettü tutarları, verilmelidir. Yönetici bankadan alınan avans ve kredi faiz oranları, Varsa imtiyazlı hisse senetleri Gelir ve gider hesaplarında, bir önceki yıla göre % 25'in üzerinde ortaya çıkan artış veya azalışın nedenleri, Alınan bedelsiz hisse senetleri İhraç edilen menkul kıymetin toplam tutarının % 10'unu aşan kısmı Açıklanması gerekli görülen diğer hususlar. Menkul kıymetler borsalarına kote edilmemiş menkul kıymetler Açıklanması gerekli görülen diğer bilgiler Mali Tablo Dipnotları 5. Aşağıdakilerden hangisi "Menkul Kıymetler Yatırım Fonu" bilanço dipnotlarında sunulması gereken bilgilerden biri değildir? D) Fon toplam değeri tablosu dipnotlarında şu hususlara yer verilmelidir. Varsa şüpheli alacakların tutarı Fon toplam değerinin % 5'inden fazla tutardaki diğer varlıkların ayrıntısı Açıklanması gerekli görülen diğer bilgiler. A)Çıkarılmış katılma belgesi sayısı ve dönem içinde satılan ve geri alınan katılma belgesi sayısı B) Değerlemede uygulanan döviz kurları C) Menkul kıymetlerin sigorta tutarı D) Fon süresi ve kaçıncı yılında olduğu E) Yönetici bankadan alınan avans ve kredi faiz oranları Ocak

25 9) Menkul kıymetler yatırım fonlarının muhasebesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Menkul kıymetlerin alım ve satımına ilişkin muhasebe kayıtlarında, bu menkul kıymetler için düzenlenen alım satım emri belgesinin tarih ve numarasının belirtilmesi zorunludur. B) Bedelsiz hisse senetleri, bu senetlerin dağıtım tarihinin son gününde, rayiç bedelle, menkul kıymetler hesabına alacak katılma belgeleri değer artış/azalışı hesabına borç kaydolunur. C) Fon portföyünde bulunan menkul kıymetlerin alım ve satımı, katılma belgelerinin alım ve satımı, fonun gelir ve giderleri ile fonun diğer işlemleri yapıldıkları gün itibariyle muhasebeleştirilir. D) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin başlangıç gününde, tahsil edilmesine bakılmaksızın, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. E) Fona satın alınan menkul kıymetler alış bedeli ile "Menkul Kıymetler Hesabı"nın, alınan menkul kıymetlerin nitelikleri dikkate alınarak açılacak alt hesaplarına borç kaydedilir. Eylül ) Fon portföyünde bulunan menkul kıymetlerin satımı ve fon portföyüne menkul kıymet alımında, her bir işlem için düzenlenecek alım ve satım emri belgesinde aşağıdaki bilgilerden hangisinin bulunması zorunlu değildir? A) Emrin niteliği B) Menkul kıymetin türü, miktarı ve fiyatı C) Belgenin seri numarası D) Emrin veriliş tarihi E) İşlem aracısının adı soyadı Eylül Aşağıdakilerden hangisi, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine göre menkul kıymetler yatırım fonlarının düzenlemekle yükümlü bulunduğu mali tabloları tam olarak belirtir? A)Fon portföy değeri tablosu ve fon toplam değeri tablosu ile bunların ek ve dipnotları B) Bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu, fon toplam değeri tablosu ile bunların ek ve dipnotları C) Bilanço, gelir tablosu ve fon portföy değeri tablosu ile bunların ek ve dipnotları D) Bilanço, gelir tablosu, fon portföy değeri tablosu, fon toplam değeri tablosu ile bunların ek ve dipnotları E) Bilanço ve gelir tablosu ile bunların ek ve dipnotları Ocak I. Yatırım fonu portföyünde bulunan menkul kıymetlerin değer artış veya azalışları fon muhasebe kayıtlarında "Menkul Kıymet Hesabı" ve "Katılma Belgeleri Hesabı"nda muhasebeleştirilir. II. Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin başlangıç gününde, tahsil edilmesine bakılmaksızın, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. III. Satılan katılma belgeleri satış tutarıyla, geri satın alınan katılma belgeleri ise alış tutarıyla "Katılma Belgeleri Değer Artış / Azalış Hesabı"nda muhasebeleştirilir. Yatırım fonu işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A)Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Eylül

26 8. Menkul kıymet yatırım fonlarının muhasebe usul ve esaslarına göre; fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kar paylarının muhasebeleştirilmesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin son gününde, tahsil edilmesine bakılmaksızın, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. B) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr paylarının izlenmesi, tahsil ve muhasebesinden ilgili hisse senetlerinin alımını gerçekleştiren aracı kurum sorumlu olduğundan, menkul kıymet yatırım fonunun muhasebe işlemi yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. C) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin başlangıç gününde, ancak tahsil edilmişlerse, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. D) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin başlangıç gününde, tahsil edilmesine bakılmaksızın, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. E) Fon portföyünde bulunan hisse senetlerinin kâr payları, kâr payı dağıtım tarihinin son gününde, ancak tahsil edilmişlerse, temettü geliri olarak muhasebeleştirilir. Mayıs Menkul kıymetler yatırım fonunda her bir menkul kıymet hesabının borç kalanı (bakiyesi) neyi gösterir? A) Menkul kıymetteki değer artışını B) Menkul kıymetlerin nominal değerini C) Günlük değerlemeler sonucu oluşan toplam rayiç değeri D) Her bir menkul kıymetteki değer azalışını E) Her bir menkul kıymetin alış değerini Mayıs 2009 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN MUHASEBESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR Vadeli İşlemlerin Muhasebeleştirme Esasları Bu Tebliğ kapsamındaki sözleşmelerin muhasebeleştirilmesine ilişkin esaslar sözleşmelerin kullanılış amacına bağlı olarak değişir. Korunma amaçlı sözleşmeler, riski ortadan kaldırmak, azaltmak veya bir başkasına yansıtmak amacıyla kullanılır ve riskten korunma muhasebesinin uygulanmasını gerektirir. Riskten korunma muhasebesi, riskten korunma amacıyla kullanılan sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde bu sözleşmelerin değerinde meydana gelen değişmelerin gelir tablosuna yansıtılma zamanı ile riske maruz pozisyonun değerinde meydana gelen değişmelerin ortaya çıktığı zaman arasında denklik sağlanması sürecidir. Korunma amaçlı olmayan sözleşmelerin alım-satımı ise, spekülasyon amaçlı işlem olarak kabul edilir. 26

27 Korunma Amaçlı işlemler Korunması amaçlanan varlık veya yükümlülüğün rayiç bedel üzerinden değerlenmesi, Korunması amaçlanan varlık, yükümlülük ve taahhütlerin değeri ile varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen muhtemel işlemlerin nakit akışlarındaki değişmelerin işletmeyi döviz kuru, fiyat ve faiz oranı riskine maruz bırakması, Riske karşı korunma önlemi oluşturulurken, riskin niteliği, işletmelerin risk yönetim stratejisi, riske karşı korunma ilişkisi, riske karşı korunma aracının niteliği ve korunmada etkinliğin nasıl değerlendirileceğine ilişkin yetkili organ tarafından karar alınması ve korunma işleminin belgeye dayandırılması, Hem riske karşı korunma önlemi oluşturulurken hem de korunma ilişkisi sürdürülürken, riske karşı korunma ilişkisinin, riske karşı korunmanın belirlendiği dönemde korunan risk ile ilişkisi kurulabilen makul değer ve nakit akışı değişikliklerini dengelemede etkin olması ve etkinliğin mali tablo hazırlanma dönemlerinde düzenli olarak değerlendirmeye tabi tutulması, Korunması amaçlanan kalemlerin makul değerlerinin güvenilir bir şekilde elde edilebilir olması. Korunma Amaçlı işlemler Korunma Amaçlı İşlemler; Makul değer değişikliklerinin riskten korunması ve nakit akışlarının riskten korunması olmak üzere iki ayrı tip riskten korunma muhasebesi düzenlenmiştir. Makul değer değişikliği riskine karşı korunma; mevcut bir varlığın, yükümlülüğün ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen ve mali tablolarda gösterilmeyen taahhüdün makul değerindeki değişikliklere karşı korunmadır. (Makul Değer: Bilgili ve istekli taraflar arasında, herhangi bir ilişkiden etkilenmeyecek şartlar altında bir varlığın el değiştirebileceği fiyatı veya yükümlülüklerin yerine getirilmesinde esas teşkil edecek olan değer.) Nakit akışı riskine karşı korunma, mevcut bir varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen gelecekteki muhtemel işlemlerin nakit akışlarında belirli bir riskten kaynaklanan değişmelere karşı korunmadır. Korunma Amaçlı işlemler Makul değer değişikliklerinin riskten korunması muhasebe esasları; Korunma amaçlı olarak alımı veya satımı yapılan riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen değişiklikler cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır. Mevcut varlık, yükümlülük veya taahhütlerin değerinde makul değerini yansıtacak şekilde ayarlama yapılır. Değer ayarlamasından kaynaklanan kâr veya zarar cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır. Taahhütlerin gerçek değerinin riskten korunması söz konusu olduğunda, taahhütlerin değerinde meydana gelen değişikliklerin mali tablolara yansıtılması zorunludur Korunma Amaçlı işlemler Nakit akışı riskine karşı korunma muhasebe esasları; Riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen artış veya azalışların riski dengelemekte etkin kısmı ilk olarak, kısa veya uzun pozisyon alınmasına göre, bilançoda vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir olarak yedekler hesabı içerisinde muhasebeleştirilir ve riske karşı korunan işlemin sonuç hesaplarını etkilediği dönem ya da dönemlerde gelir tablosuna yansıtılır. Dengelenmekte olan riskle ilgili olarak riske karşı korunma aracının değerindeki kümülatif değişme, korunan kalemin veya işlemin makul değerindeki kümülatif değişmeden farklılaştığı zaman, riske karşı korunma aracının değerindeki değişimin etkisiz kalan kısmı gelir tablosuna yansıtılır. Başlangıçta gerçekleşmesi beklenen işlemin gerçekleşmemesi veya gerçekleşmeyeceği ihtimalinin ortaya çıkması sonucu nakit akışı riskine karşı yapılan korunma işlemi sona ererse, vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir kalemi altında kaydedilen tutarın gelir tablosuna aktarılır.