6331 sayılı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İŞVEREN VE İŞVEREN VEKİLLERİNE YÖNELİK İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ. Denizli-04 Mayıs 2016

Transkript

1 6331 sayılı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İŞVEREN VE İŞVEREN VEKİLLERİNE YÖNELİK İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ Mehmet SARIGÖL Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Dr. Emin KURTCEBE DSMMMO Genel İdare Müdürü Denizli-04 Mayıs 2016

2 Ünite 1 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış ve Güvenlik Kültürü

3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN AMAÇLARI İş sağlığı ve güvenliğinin temel amaçlarını üç başlıkta ele almak mümkündür. Bunlar: Çalışanları korumak, Üretim güvenliğini sağlamak, İşyeri güvenliğini sağlamaktır. Çalışanları Korumak: İş sağlığı ve güvenliğinin en önemli amacı, çalışanların hayatlarının ve vücut bütünlüklerinin korunmasıdır. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri sayesinde çalışma ortamındaki risklerin tamamen ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi yoluyla çalışanlar için tehlikelerden uzak ve sağlıkları açısından uygun çalışma ortamı sağlanmaktadır. Bu şekilde çalışanların, çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden ve iş kazaları ile meslek hastalıklarından korunmaları amaçlanmaktadır. Üretim Güvenliğini Sağlamak: İş sağlığı ve güvenliğinin önemli bir amacı da üretimin güvenliğini sağlamaktır. Güvenli üretim verimliliği de etkiler. İşyerlerinde alınacak iş sağlığı ve güvenliği önlemeleriyle iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda ortaya çıkabilecek iş gücü ve iş günü kayıpları azalacak, çalışanlar daha verimli olacaklardır. Bu verimlilik işyerlerine ekonomik açıdan katkı sağlayacaktır. İşyerinde üretimin düzenli bir şekilde yapılmasına bağlı olarak üretim güvenliği gerçekleşecektir. İşyeri Güvenliği Sağlamak : Güvenli bir işyeri ortamı iş sağlığı ve güvenliğinin en temel amaçlarındandır. İşyerlerinde alınacak iş sağlığı ve güvenliği önlemleriyle işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine, donanım ve tesisatta işyerini tehlikeye düşürebilecek riskler ortadan kalkacaktır. Bu şekilde işyeri güvenliği sağlanmış olacaktır.

4 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ Genel Anlamda Sebepler Sanayi Devriminin yarattığı: Yeni çalışma ortamı ve endüstrileşme, bir yandan fabrikalarda çalışanların sağlıklarının bozulmasına yol açarken diğer yandan çevre sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Makinaların doğurduğu; fiziksel ve kimyasal tehlikeler, düşük ücretler, uzun çalışma saatleri, - çalışma koşullarını ciddi biçimde güçleştirmiş ve - çalışanların yaşadığı kaza ve hastalıklarda önemli artışlar ortaya çıkmıştır.

5 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ Dünyada Milattan önce 2000 li yıllarda Babil imparatoru Hammurabi, oluşturduğu Hammurabi Kanunlarında, inşaatların güvenlik tedbirlerine uymadan yapılması hâlinde bir takım yaptırımlar öngörmüştür. İş sağlığı ve güvenliğinin tarihçesi eski Mısır a kadar gitmektedir. Antik Mısır da insanların çalıştıkları iş ile yaşadıkları sağlık problemleri arasındaki ilişkiye ilk kez dönemin ünlü mimar, mühendis, hekim ve rahibi olan İmhotep değinmiştir Piramitlerin yapımı sırasında meydana gelen kazalarda önemli tespitlerde bulunmuş ve çalışanların kazalarda yaralanmasını ve ölmesini önleyecek öneriler geliştirmiştir

6 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ Türkiye de Türkiye Büyük Millet Meclisinin kurulmasından hemen sonra 1921 de çıkarılan 151 sayılı Maden İşçisinin Hukukuna Dair Kanun ise madenlerde çalışanların maruz kaldıkları meslek hastalıklarına karşı korunmalarını öngörmektedir.

7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHÇESİ Cumhuriyet Dönemi 1926 da çıkarılan Borçlar Kanunu ve 1930 tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu o dönem için iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önemli hükümler getirmiş; çocuk ve kadın işçilerin korunması, asgari çalışma yaşı, sağlık yardımları ve işyeri hekimleri konusunda işveren yükümlülüklerini düzenlemiştir sayılı İş Kanunu (1971) /İşçi sağlığı ve Güvenliği 2003 yılına gelindiğinde Avrupa Birliği Normları ve ILO Sözleşmeleri esas alınarak hazırlanan 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girmiş./iş sağlığı ve Güvenliği 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK) adıyla, 2012 yılında kabul edilmiştir. Kademeli olarak yürürlüğe girmiştir. ( Sy.Resmi Gazete)

8 6331 Sayılı Kanun ile; Yerleşik kuralcı yaklaşım terk edilmekte bunun yerine iyileştirici, önleyici, geliştirici ve koruyucu bir yaklaşıma dönülmektedir. İş sağlığı ve güvenliği işçi ve işverenleri ilgilendiren bir husus olmaktan çıkmış ve tüm çalışanları kapsar. İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunumu amacıyla tehlike sınıflarına ayrılmıştır. - Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, - Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, - Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olanların görev yapması öngörülmüştür. Kanunla işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev yapması zorunlu hâle getirilmiştir. İşveren bunları kendisi istihdam edebileceği gibi hizmet satın alma yoluyla da temin edebilecektir.

9 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER 1982 Anayasası dışında, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren Türk Borçlar Kanunu nun 417. maddesinde işverenin, işçinin yaşam, sağlık ve bedensel bütünlüğünü korumak için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü düzenlenmiştir.

10 Genel olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; Kamu ve Özel sektör ayrımı olmaksızın tüm çalışanları kapsar. Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak, işverenin temel yükümlülüğü kabul edilerek kanun işveren yükümlülükleri üzerine şekillenmiştir. Geçmişin kuralcı yaklaşımından uzaklaşarak önleyici, iyileştirici ve koruyucu önlemleri içeren proaktif yaklaşım esas alınmış ve her işyeri için risk değerlendirmesinin yapılması öngörülmüştür. Tüm işyerlerine işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü getirilmiş, bu yükümlülüğün hizmet satın alma yoluyla sağlanmasına da imkân tanınmıştır. Çalışanların eğitimine ve bilgilendirilmelerine önem verilerek iş sağlığı ve güvenliği kültürü oluşturulması amaçlanmış, görüşlerin alınması ve katılımlarının sağlanması için de çeşitli mekanizmalara yer verilmiştir.

11 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN İSTİSNA OLDUĞU İŞ VE İŞYERLERİ a) TSK,Genel Kolluk Kuvvetleri ve MİT faaliyetleri b) Afet ve acil yardım birimleri c) Ev hizmetleri ç)çalışan istihdam etmeksizin mal ve üretim hizmeti yapanlar. d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik faaliyetlerde Yukarıda belirtilen faaliyetler hariç tüm işyerlerinde uygulanır.

12 Genel olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile; Denetim faaliyetinin etkinliğini artıracak düzenlemeler yapılmıştır. İdari para cezalarının caydırıcılığı ve etkinliği artırılmıştır. Toplumda güvenlik bilincinin geliştirilmesi amacıyla televizyon kuruluşları ve radyolara uyarıcı ve eğitici nitelikte yayın yapma zorunluluğu getirilmiştir. İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasını işverenin asli yükümlülüğü olarak gören bir anlayışı sergilemektedir.

13 Kanun un Amaçları ve Kanun un Kapsamı ve İstisnaları 6331 sayılı İSG Kanunu nun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir sayılı Kanun, kamu ve özel sektöre ait tüm işleri ve işyerlerini, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerini, çırak ve stajyerlerde dâhil olmak üzere tüm çalışanları faaliyet konularına bakılmaksızın kapsamına almıştır. Böylece, işçi, memur, sözleşmeli personel, çırak, stajyer, geçici, kısmi, tam zamanlı olmak üzere farklı statülerde olan kamu veya özel sektörde çalışan tüm çalışanlar Kanun kapsamına alınmıştır.

14 Kanun un Kapsamı ve İstisnaları 6331 sayılı Kanunda bazı çalışanlar ve faaliyetler kapsam dışı tutulmuştur. Bunlar: Türk Silahlı Kuvvetleri, Genel Kolluk Kuvvetleri ve Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının eğitim, operasyon, tatbikat gibi kendine özgü faaliyetleri, Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri, Ev hizmetleri, Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlardır.

15 İşverenler : İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ, ÖNEMİ ve İŞVERENİN SORUMLULUĞU İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadır.

16 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN AZ TEHLİKELİ VE ONDAN AZ ÇALIŞANI OLAN İŞYERLERİ Az tehlikeli ve 10 dan az çalışanı bulunan işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği bakımından daha düşük risk altında olması sebebiyle buralardaki bir kısım iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri işveren veya işveren vekillerince yürütülebilecektir. 29 Haziran 2015 tarih sayılı Resmî Gazete de İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik yayımlanmıştır. Çalışan sayısının ondan az olup olmadığının tespitinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinin olması hâlinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri üstlenilebilecek işyerlerinin belirlenmesinde Sosyal Güvenlik Kurumundaki tescil kayıtları esas alınır. b) İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar çalışan sayısına dâhil edilmez. c) Yükseköğretim Kanunu kapsamındaki öğrenci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmaz

17 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN AZ TEHLİKELİ VE ONDAN AZ ÇALIŞANI OLAN İŞYERLERİ İşveren ve işveren vekilleri Yönetmelik te belirtilen eğitimi tamamlamak koşuluyla sağlık gözetimi ve çalışma ortamı gözetimi dışındaki iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebileceklerdir. iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin üstlenilmesi veya işyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması Kanun da ilgili mevzuatta işverenler için öngörülen yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.

18 Ünite 2 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİ

19 Ünite-2 ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SİSTEMİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi, İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Sağlık Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Belediyeler, Verimlilik Genel Müdürlüğü, Türk Standartları Enstitüsü, Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Sendikalar ile Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi

20 İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTKB) çalışma hayatını izler, denetler ve teftiş eder. İTKB nin merkezi Ankara dadır. Ancak, teftiş hizmetlerinin daha etkili ve verimli yürütülebilmesi amacıyla 5 ilde (Ankara, Adana, Bursa, İstanbul, İzmir) grup başkanlıkları oluşturulmuştur. İşyerine gelen müfettiş, işyeri hangi grup başkanlığının görev alanına giriyorsa o grup başkanlığından gelmektedir.

21 İş Teftiş Kurulunun Görevleri Çalışma hayatı ile ilgili mevzuat çerçevesinde programlı veya program dışı teftiş, inceleme ve soruşturma yapmak, Kayıt dışı istihdamla mücadele etmek, denetimler yapmak ve öneriler sunmak, Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izlemek, Çalışma şartları, çalışma ortamı, çalışma ilişkileri, iş kazaları ve meslek hastalıkları, iş sağlığı ve güvenliğine yönelik ihlaller ve benzeri risk kriterlerine dayanarak işyerleri ve sektörler düzeyinde analizler yapmak, riskli sektörlerdeki işyerlerinin denetimine öncelik vermek, Çalışma hayatı ile ilgili mevzuat çalışmaları yapmak, mevzuatta aksayan yönleri belirlemek ve alınması gereken önlemleri belirlemek, Denetim sonuçlarına ilişkin istatistikler tutmak, derlemek, değerlendirmek ve yorumlamak.

22 TEKNİK İŞ MÜFETTİŞLERİ / SOSYAL İŞ MÜFETTİŞLERİ İş teftiş kurulunda; Teknik iş müfettişleri ve Sosyal iş müfettişleri görev yapar. Tıp, mimarlık ve mühendislik eğitimi almış olanlar Teknik İş Müfettişleridir. Sosyal bilimler eğitimi almış olanlar ise Sosyal İş Müfettişleridir. İş sağlığı ve güvenliği yönünden, Teknik İş Müfettişleri teftiş yaparlar. Çalışma koşulları açısından ise Sosyal İş Müfettişleri teftiş yaparlar.

23 2 Tür Teftiş yapılmaktadır; Programlı teftiş ve Program dışı teftişlerdir. İş Teftiş Faaliyetleri Programlı teftişler, yıllık olarak planlanan ve İş Teftiş Kurulunun kendi planları ve öncelikleri çerçevesinde yaptıkları teftişlerdir. Program dışı teftişler, İş Teftiş Kurulunun ihbarı şikâyet ve talep gibi nedenlerle yaptıkları teftişlerdir. Müfettişler, işyerlerine haftanın herhangi bir gününde gündüz veya gece çalışılan herhangi bir saatte önceden haber vermeden gelebilirler.

24 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÇASGEM, çalışma hayatı ve sosyal güvenlik konularında ulusal ve uluslararası düzeyde eğitim, araştırma, inceleme, yayın, dokümantasyon ve danışmanlık faaliyetlerinde bulunmaktadır. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ BAŞKANLIĞI İSGÜM, çalışanların sağlıklarının korunması, çalışma ortamındaki iş kazaları ve meslek hastalıkları risklerinin en aza indirilmesi amacıyla faaliyette bulunmaktadır. İSGÜM ün merkezi Ankara dır. (İstanbul, İzmir, Adana, Kocaeli, Bursa, Kayseri) de İSGÜM Bölge laboratuarları bulunmaktadır.

25 SOSYAL GÜVENLİK KURUMU SGK, sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir ve çağdaş standartlarda sosyal güvenlik sistemini yürütmek amacıyla faaliyette bulunmaktadır. Günümüzde; Ankara, İstanbul ve Zonguldak ta 3 adet Meslek Hastalıkları Hastanesi bulunmaktadır sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile sosyal güvenlik alanındaki farklı kanunlar tek bir kanunda toplanmıştır. Kanunda, kısa vadeli sigorta kolları içinde iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolu da düzenlenmiştir. İş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan sadece parasal yardımlar yapılmaktadır. Sağlık yardımları, genel sağlık sigortası kapsamında sağlanmaktadır. SGK, iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda sigortalıya yaptığı her türlü gider ve ödemeleri, sigortalının zarara uğramasına neden olanlardan geri isteme (rücu) hakkına sahiptir.

26 SAĞLIK BAKANLIĞI Sağlık Bakanlığı bünyesinde Türkiye Halk Sağlığı Kurumu kurulmuştur. Kurum bünyesinde Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanlığı oluşturulmuştur. MİLLÎ SAVUNMA BAKANLIĞI Askerî işyerleri, ÇSGB iş müfettişleriyle aynı yetki ve sorumluluklara sahip askerî iş müfettişleri tarafından denetlenir. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI Madenlerde, ruhsatların verilmesi, denetimi, projelerin incelenmesi ile ilgili madencilik faaliyetleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. ÇSBG iş müfettişleri tarafından madenlere teftişler yapılmaktadır.

27 BELEDİYELER Gayrisıhhi müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin ruhsatlandırmak ve denetlemek belediyelerin görevleri arasındadır. Belediyelerin işyeri çalışma ve açma ruhsatı verme yetkileri de vardır. VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Milli Prodüktivite Merkezi, 2011 yılında mevzuatta yapılan değişiklikle Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı na devredilmiştir TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÜNİVERSİTELER SENDİKALAR ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda, Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi nin kurulması düzenlenmiştir. Konsey, ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili politikalar ve stratejiler belirlemekle görevlidir. Konsey, iş sağlığı ve güvenliği konusunda ihtiyaç, öncelik, politika ve strateji belirleyerek tarafların görüş ve düşüncelerini açıklamalarını sağlama amacıyla faaliyette bulunur.

28 Ünite 3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliği Yaklaşımı

29 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ÖNLEYİCİ YAKLAŞIM ÇALIŞANLARIN KORUNMASI İş Sağlığı ve Güvenliğinde Tehlikelerin Tanımlanması Risklerden Korunma İlkeleri Sistematik risk değerlendirmesi sonucunda işyerlerinde karşılaşılan risklerden korunma yöntemleri dört ana başlıkta toplanabilir. 1. Mühendislik Çalışmaları 2. İkna ve Teşvik Çalışmaları 3. Ergonomiden Yararlanma 4. Disiplin Önlemleri (En son başvurulacak yöntemdir.) İş kazası ve meslek hastalıklarını önlemede kullanılması gereken son yöntem disiplin sistemidir. Disiplin cezaları, güvensiz hareketleri yapan çalışanlara çeşitli cezaların verilmesi olayıdır. Öncelikli olarak eğitim ve bilinçlendirme yöntemlerinin uygulanması gerektiği unutulmamalıdır.

30 İŞ KAZASI ANALİZLERİ VE RAMAK KALA OLAYLAR Kazaların nedenlerini açıklayan iki temel teori; 1. Heinrich Teorisi: İş kazalarını bir zincirin halkaları şeklinde tanımlayarak bu zincirin en zayıf halkasının çalışanların tehlikeli durum ve davranışlarının olduğunu kabul eder. 2. Domino Teorisi : İş kazalarının oluşumunu birbirini takip eden beş sebeple açıklamaktadır. Bu sebeplerin mutlaka birbirini takip ederek gerçekleşmesi gerekir; bunlardan birisi olmadıkça bir sonraki olay meydana gelmez ve zincir tamamlanmadıkça da kaza ve yaralanma olmaz. 1. Doğal durum 2. Kişisel hatalar 3. Tehlikeli davranış ve durumlar 4. Kaza olayı 5. Yaralanma, zarar veya hasar İşyerlerinde yaşanan ramak kala olaylar olabilecek büyük kazaların habercisi olmasından dolayı, iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında ramak kala bildirim ve raporlamaları mutlaka sistematik bir şekilde yapılmalıdır.

31 Tehlikeli Davranışlar: Tehlikeli Davranış ve Tehlikeli Durumlar Çalışanın mesleki yeterlilik eğitimi almaması, işini bilmemesi ve dikkatsizliği, ruhi, bedeni ve sosyal durumundan kaynaklanan sebepler; tez canlılık, çabuk heyecanlanma, sinirlilik, maddi ve ailevi durum; kişisel koruyucu donanımı kullanmamak, Tehlikeli Davranışlar a örnek olarak verilebilir. Tehlikeli Durumlar: Tehlikeli Durumlar a, yetersiz organizasyon yapısı, yerleşim bozukluğu veya düzensizliği; kaygan zemin veya bozuk zeminde çalışma; uygunsuz istifleme; elektrik tesisatının uygunsuzluğu ve kötü aydınlatma; bina yapısı ile ilgili bozukluklar; kötü termal şartlar (ısıtma-havalandırma), örnek olarak verilebilir. Tehlikeli davranışlar, iş kazalarının en önemli nedenlerindendir.

32 Ünite 4 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Mevzuatı

33 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞININ ULUSAL KAYNAKLARI Anayasası Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Sayılı İş Kanunu Sayılı Türk Borçlar Kanunu Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu de yürürlüğe giren Türk Borçlar Kanunu; işverenin çalışanı gözetme borcu düzenlenmiştir. Buna göre; işveren işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için; - Gerekli her türlü önlemi almak, - Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, Çalışanlar da iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

34 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; 30 Haziran 2012 tarihli Resmî Gazete de yayımlanarak kademeli olarak yürürlüğe girmiştir sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işçi değil çalışan kavramını benimsemiştir. Buna göre bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Böylece İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kişi itibariyle kapsam açısından; İş Kanunu ile birlikte, Borçlar Kanunu, Deniz İş Kanunu Basın İş Kanunu tabi özel işyerleri ile Kamu kurum kuruluşlarında istihdam edilen işçileri Kamu idarelerinde görevli memurlar ile, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 4. maddesinde tanımlanan 4/B ve 4/C statüsünde çalışan personeli de kapsama almıştır.

35 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na göre, işverenler; Mesleki risklerin önlenmesi, Çalışanlara eğitim ve bilgi verilmesi, İşyerinde her türlü tedbirin alınması, İşyeri organizasyonun yapılması, Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hâle getirilmesi, Mevcut durumun iyileştirilmesi, Tedbirlere uyulup uyulmadığını denetlenmesi, Sağlık gözetimi yapılması, Çalışanların görüşlerini alma ve katılımlarını sağlama, İş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür (İSGK md. 22/1). 58 Ayrıca işverenler, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamakla yükümlüdürler (md 4).

36 6331 Sayılı İş sağlığı Güvenliği Kanunu ve Kademeli Geçiş İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı; 6331 Sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanununun vazgeçilmez aktörleridir sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği en önemli yenilik işletmenin büyüklüğüne bakılmaksızın İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğüdür. Artık elliden az çalışanı bulunan işyerleri de iş güvenliği uzmanı çalıştırmakla yükümlü olacaktır. Buna göre; Elli ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde tarihinden sonra işin sanayiden olup olmadığına bakılmaksızın uzman çalıştırmak zorunluluğu başlamıştır. Elliden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için tarihinde, Elliden az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için tarihinde, Diğer işyeri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra ( ) tehlike sınıfına göre iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurmak zorunda olacaklardır.

37 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. İşveren, - çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, - çalışma yeri veya iş değişikliği, - iş ekipmanının değişmesi, - yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimleri verecektir. Eğitimler, *çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa, *tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa, *az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa, * iş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verecek şekilde tekrarlanacaktır. Herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilmek zorundadır.

38 İŞYERİ HEKİMİ - İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI İşyeri hekimi: Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak, gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmakla görevlidir. İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek, işyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yapmakla görevlidir. İşveren; işyerinden görevlendirilecek işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi konusunda çalışan temsilcilerinin önceden görüşlerinin alınmasını sağlar.

39 Risk değerlendirmesi: Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilecektir.

40 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İlişkisi tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile iş sözleşmesi ile çalışanlar ve bağımsız çalışanlar birlikte kısa vadeli sigorta kolları kapsamında düzenlenmiştir. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası geçici veya sürekli gelir kaybına uğrayan sigortalıya veya onun yakınlarına parasal yardımlar sağlar. İş kazası; ani bir olay sonucu, Meslek hastalığı ise; yavaş yavaş ortaya çıkması bakımından birbirinden ayrılır. İş kazası; a. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d. 4/a lı çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

41 5510 sayılı Kanun da, İŞ KAZASI ve NEDENLERİ Olayın iş kazası sayılması için sadece işyeri koşulları veya işverenin iş güvenliği önlemlerini almaması nedeniyle meydana gelmesi gerekmediği gibi, kazanın işverenin otoritesi altında meydana gelmesi yeterlidir. İşyeri ile doğrudan ya da dolaylı olarak bile ilgisi olmayan 3. kişilerin eylemleri ya da doğal afetler gibi; yıldırım düşmesi, deprem, sel gibi doğal olayların neden olduğu bazı kazalar da iş kazası sayılabilmektedir. İş Kazasının nedenleri; kullanılan teknolojinin geriliği, güvenlik önlemlerinin yetersizliği, mevzuatın çalışanların tamamını kapsamaması, kayıt dışı ekonominin yaygınlığı, çalışanların eğitim düzeyinin yetersizliği, işverenlerin ve çalışanların umursamazlığı, sosyal güvenlik sistemlerinin yetersizliği gibi konu ile ilgili bileşenler sayılabilir.

42 Ünite 5 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İşveren Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri

43 İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ İşverenlerin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na göre; gerekli her türlü önlemi alma, ( objektif özen yükümlülüğünden ) denetleme, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini verme, bilgilendirme, işyerinde risk değerlendirmesi yapma, işyerinde gerekli araç ve gereç temin etme, Mevcut durumun iyileştirilmesi, çalışanların sağlık gözetimini yerine getirme ve iş kazasını ve meslek hastalığını bildirerek kayıtlarını tutma yükümlülükleri bulunmaktadır. İşverenlerin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için kanun ve yönetmelik hükümlerine öncelikli biçimde başvurması ancak bunlarla yetinmeyerek gerekli olanı yapması, bu husustaki şartları sağlaması, araç ve gereçleri noksansız bulundurması gerekmektedir.

44 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İÇİN GEREKLİ HER TÜRLÜ TEDBİRİ ALMAK İşveren, işyeri dışındaki uzman kişilerden iş sağlığı ve güvenliği konusunda hizmet alabilir. Bu hizmeti işyeri dışından alması, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Çalışanların, iş sağlığı ve güvenliği anlamındaki yükümlülükleri, işverenlerin sorumluluğunu etkilemez sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na göre, işverenlerin, iş sağlığı ve güvenliği anlamında yapacağı maliyetleri, işçilerine yansıtamayacağı hükme bağlanmıştır. Denetleme; İşveren gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması ile yetinmemeli, bu önlemlerin uygulanmasını izlemeli ve denetlemelidir. Eğitim Verme; İşe başlamadan önce, Çalışma yeri ve iş değişikliğinde, İş ekipmanlarının değişmesi hâlinde, Yeni teknoloji uygulanması hâlinde, yapılır.

45 Risk Değerlendirmesi Yapma 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na göre, Risk değerlendirmesi; işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır. Risk değerlendirme Ekibinde; - işveren veya işveren vekili, - iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri, - çalışan temsilcileri, - destek elemanları, - çalışan temsilcisi (işyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar )yer alır.

46 Risk Değerlendirmesini Yenilemek Yapılmış olan risk değerlendirmesi, tehlike sınıfına göre; çok tehlikeli,işyerlerinde 2 yılda bir, tehlikeli işyerlerinde 4 yılda bir, az tehlikeli işyerlerinde 6 yılda bir yenilenir. ayrıca işyerinde belirtilen yeni risklerin ve değişikliklerin ortaya çıkması hâlinde risk değerlendirmesinin tamamen veya kısmen yenilenmesi gerekir. SAĞLIK GÖZETİMİ: Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılmaz. Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel yaşamı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar, mesleki eğitim almadan çalıştırılamayacakları gibi yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamazlar.

47 İş Kazasını ve Meslek Hastalığını Bildirme ve Kayıtları Tutma İşveren; iş kazalarını, kazadan sonraki 3 işgünü içinde SGK bildiri. Sağlık hizmet sunucuları ile işyeri hekimi; kendisine bildirilen meslek hastalıklarını da üç işgünü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. İş kazasının meydana geldiği gün, üç iş günlük süreye dâhil değildir.

48 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu İşverenin; çalışanı koruma borcu ve gözetme borcu Çalışanın ise; işverene sadakat borcu Çalışanı gözetme borcu kapsamında, altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı ve en az elli çalışanın çalıştığı işyerlerinde; İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurulması öngörülmüştür. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu, - işveren veya işveren vekili, - iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, - insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, - bulunması hâlinde sivil savunma uzmanı, bulunması hâlinde formen, ustabaşı veya usta, - çalışan temsilcisi, birden çok çalışan temsilcisi olması hâlinde baş temsilciden oluşur.

49 İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırmak İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğunun tek kişilik işyerleri için bile mecburidir. İşveren, çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; diğer sağlık personeli görevlendirir. (A), (B) ve (C) sınıfı iş sağlığı ve güvenliği uzmanlık belgesi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından verilir. İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; -çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, -tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, -az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları gerekir.

50 İşveren tarafından; İşyeri Hekimi Çalıştırmak işyeri hekimi olarak görevlendirilecekler işyeri hekimliği belgesine sahip olmak zorundadır. diğer sağlık personeli nin de geçerli belgeye sahip olması gerekir. İşyeri hekimlerinin görevleri: iş sağlığı ve güvenliği konusunda rehberlik ve danışmanlık, risk değerlendirilmesine katılma, sağlık gözetimi, çalışanlara eğitim verilmesi, bilgilendirme ve kayıt, ilgili birimlerle iş birliği yapmak.

51 Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Ortak sağlık ve güvenlik birimi kurulabilmesi ve hizmet sunabilmesi için; tam süreli iş akdiyle en az bir işyeri hekimi, bir iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli istihdamı zorunludur. Tam süreli görevlendirilenler, başka ortak sağlık ve güvenlik biriminde veya işyerinde aynı unvanla ya da Bakanlıkça yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitici unvanıyla görev alamazlar. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun 38. maddesi uyarınca; kamu kurumları ile 50 kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; -İşyeri Hekimi ve -İş Güvenliği Uzmanı çalıştırma -veya Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınması, Zorunluluğu; tarihinde yürürlüğe girecektir.

52 Ünite 6 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Kazası ve Meslek Hastalığı Kavramı ve Getirdiği Maliyetler

53 İŞ KAZASI KAVRAMI Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) iş kazasını ; Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olay olarak tanımlamıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO); Önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara, maddi zarara ve üretimin durmasına sebep olan olaydır sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 13. maddesinde de; Sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır. Bir Olay ın İş Kazası olabilmesi için; a. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, c. Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d. Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında meydana gelen ve çalışanı olay anında ya da daha sonrasında bedenen veya ruhen olumsuz yönde etkileyen olaylardır.

54 İŞ KAZASI KAVRAMI VE NEDENLERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 3. maddesinde iş kazası; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır. İş Kazalarının Nedenleri İş kazalarının nedenlerine bakıldığı zaman dört temel faktör; Bunlar: İnsan, Makine, Ortam ve Yönetim faktörleridir.

55 İŞ KAZASI NEDENLERİNDEN Yönetsel Faktörler İş Kazalarında Yönetsel Faktörlerin Etkisi ; İş kazalarında uygun olmayan personel istihdamı, yönetme, izleme, iletişim kurma, makine seçimi, kullanımı, bakımı, ilk yardım ve kurtarma, yetersiz yönetim organizasyonu, yetersiz güvenlik yönetim planı, eğitim ve öğretim yetersizliği ve yetersiz sağlık kontrolleri gibi yönetsel faktörlerin etkileri sayılabilir. Ayrıca, Güvensiz davranışlar ve/veya Güvensiz durumlar kazaları ortaya çıkarmaktadır Güvensiz davranışlar; Kabul edilebilir ve yasal güvenlik kurallarına uymayan, kişinin kendisine, başkalarına ya da alet ve ekipmanlarına zarar veren davranışlar gibi İşi bilinçsiz yapmak, dalgınlık, dikkatsizlik, makine koruyucularını çıkarmak, tehlikeli hızla çalışmak, görevi dışında iş yapmak, iş disiplinine uymamak, işe uygun makine kullanmamak, kişisel koruyucu donanımları kullanmamak, ekipmanların ehil kişilerce kullanılmaması, arızalı ekipman kullanımı, ikazlara ve işaretlere uyulmaması, hatalı çalışma pozisyonları gibi örnekler verebiliriz.

56 Güvensiz durumlar; İŞ KAZASI NEDENLERİ devamı Normal ve güvenli kabul edilmeyen, düzeltilmezse yaralanmaya, ölüme ve/veya maddi hasara neden olabilecek durumlar ise güvensiz durumlar olarak tanımlanmaktadır. Güvensiz durumlara başka örnekler vermek gerekirse; - güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları, - topraklanmamış elektrik makineleri, - işe uygun olmayan el aletleri, - tehlikeli yükseklikte istifleme, - kapatılmamış boşluklar, - işyeri düzensizliği, - koruyucusuz makine ve tezgâhlar, - arızalı ekipmanlar, - çalışma yerinin dağınıklığı, düzensizliği, - yetersiz denetim sayılabilir.

57 MESLEK HASTALIKLARI KAVRAMI Meslek hastalıkları; işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisiyle meydana gelen hastalıklardır. Yapılan İş ile Meslek hastalığının çıkışı/neden-sonuç ilişkisi olmalı. *5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 14. maddesinde; Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hâlleridir. şeklinde tanımlanmaktadır. Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. Çalışanlar arasında meslek hastalıklarından daha sık görülen işle ilgili hastalıklar; kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları gibi kronik ve dejeneratif hastalıklardır.

58 Meslek Hastalıklarının Tarihçesi ve Sınıflandırılması Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kurulduğu yıl olan 1919 yılında ilk meslek hastalığı olarak antraks hastalığını tanımlamıştır. İş ve hastalık ilişkisi üç kategoride tanımlanmaktadır: 1. Meslek Hastalıkları: 2. İşle İlgili Hastalıklar:. 3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar: Meslek hastalıkları tümüyle önlenebilir hastalıklardır.

59 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirimi ve Sonuçları İşverenin, çalıştırdığı bir sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenmesi veya durumun kendisine bildirilmesi hâlinde, en kısa zamanda tedavi altına alınabilmesini sağlamak amacıyla bunu, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile kâğıt ortamında ya da elektronik ortamda ve öğrendiği günden başlayarak üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdür. İşverenin bildirim yükümlülüğü, hâlen çalıştırdığı çalışanlarla sınırlıdır. İşten ayrılanlardan sorumlu değildir. Bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen veya haber verme kâğıdında belirtilen bilgiyi kasten eksik veya kasten yanlış bildiren işverenler, haber verme kâğıdında yazılı bilginin eksik veya yanlış olmasından doğan ve ileride doğacak SGK nın zararlarından sorumlu tutulur. Bildirimin zamanında yapılmaması nedeniyle, sigortalının tedavi süresinin uzaması veya malül kalması yüzünden doğan SGK nın zararlarından işveren sorumlu tutulmakta ve bu sebeple yapılan harcamalar işverenden tahsil edilir. İş Kazalarının Raporlanması: İşveren işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.

60 İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINDAN DOĞAN MALIYETLER İş kazaları ve meslek hastalıklarının maliyeti; - çalışanlar açısından, - işverenler açısından ve - ülke ekonomisi açısından olmaktadır. Maddi ve manevi olarak kayıplar, gelir kayıpları vb. Doğrudan Maliyetler İşverenlerin karşılaşabilecekleri ve parasal olarak ölçülebilen doğrudan maliyetler şunlar olabilir: İşverenlerin SGK ye ödedikleri iş kazaları ve meslek hastalıkları primi ile karşılanan tıbbi müdahale ve hastane masrafları, ilaç bedelleri ile çalışana ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik gelirleri ile ailesine ödenen ölüm giderleri, Mahkeme masrafları, Çalışana, ailesine veya yakınlarına ödenen tazminatlardır.

61 Ünite 7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi ve Hukuki Sonuçları

62 İş Kazasını Ve Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğü Ve Hukuki Sorumluluğu İşverenin, işyerinde meydana gelen iş kazasını ve meslek hastalığını bildirim yükümlülüğü ve meydana gelen zarar nedeniyle hukuki sorumluluğu; gerek 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gerekse de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yla düzenleme altına alınmıştır. İşverenin bu sorumluluk hâli, ilke olarak iş sözleşmesinden doğan, işçiyi gözetme ve koruma borcundan kaynaklanmaktadır. İşçinin borcu ise; sadakat borcudur. İş Kazasını Bildirim Yükümlülüğü İş kazası hâlinde, kazaya uğrayan sigortalının ve onun ölmesi durumunda hak sahiplerinin; - Sosyal sigorta yardımlarından yararlanabilmesi için kazanın SGK ya bildirilmiş olması ve Kurumun da olayı iş kazası olarak kabul etmesi gereklidir. Bu bağlamda, 2006 yılında kabul edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 2010 yılında kabul edilen Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ve 2012 yılında kabul edilen 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işvereni, sigortalıyı (veya hak sahiplerini) ve Kurumu bazı işlemleri yapmakla yükümlü kılmıştır.

63 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na Göre İş Kazasını Bildirim Yükümlülüğü 5510 sayılı Kanun un 13. maddesine göre, İş kazasının, 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ile 5. maddenin (a) ve (c) bendi kapsamında bulunan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, - o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve - SGK ya da en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde; (4/b li sigortalı) (b) bendi kapsamında bulunan sigortalı açısından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonraki 3iş günü içinde SGK ya bildirilmesi zorunludur (5510 sayılı SSGSSK m.13/2-a,b). Yetkili kolluk kuvvetleri, iş kazasının olduğu yerde görevli jandarma veya polistir. İş kazası kolluk kuvvetlerinden herhangi birine değil, kazanın olduğu yere göre, bunlardan hangisi görevliyse onun yetkili karakoluna bildirilir. Not: 4/b liler için kolluk kuvvetlerine bildirim zorunluluğu yoktur.

64 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na Göre İş Kazasını Bildirim Yükümlülüğü 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md.14 iş kazalarının kayıt ve bildirimi şöyle; İşveren, bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler Aynı maddenin (b) bendinde, İşveren, işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı hâlde işyeri ya da ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler hükmü yer. Risk değerlendirmelerine esas alınan raporlar düzenlenir.

65 İŞVERENLER VE SAĞLIK KURULUŞLARININ İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINI BİLDİRİMİ 6331 sayılı Kanun un 14. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinde ise bildirim yükümlülüğü düzenleme altına alınmıştır. Söz konusu hükme göre, İşveren iş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde, SGK ya bildirmekle yükümlüdür (6331 sy. İSGK m.14/2-a). İşverene bildirim yükümlülüğü getirilmesindeki amaç, kazaya uğrayanın veya sigortalının ölmesi hâlinde hak sahiplerinin sosyal sigorta yardımlarından yararlanabilmesi için Kurumun bu durumdan haberdar edilmesi gerekliliğidir. Sağlık hizmeti sunucuları; kendilerine intikal eden iş kazalarını, Yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise; meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde SGK ya bildireceklerdir (6331 sayılı İSGK m.14/4).

66 Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğü 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na Göre Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğü; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 14/4 e göre, Meslek hastalığının, 4/a lı ve 5. madde kapsamında bulunan sigortalılar açısından, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından; 4/b li sigortalı açısından ise kendisi tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde; iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur (5510 sayılı SSGSSK m.14/4-a, SSİY m.36/4-a,b) sayılı Kanunun 4. maddesinin (a) bendi kapsamında tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan ve meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen sigortalıların kendileri veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından durumun öğrenildiği günden başlayarak 3 iş günü içerisinde Kuruma bildirilmesi gerekir (SSSİY m.36/4c).

67 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na Göre Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğü İşverenin, meslek hastalığını bildirim yükümlülüğü ise yine aynı Kanun un 14. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendinde düzenleme altına alınmıştır. İşveren, sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını; -öğrendiği tarihten itibaren, - 3 iş günü içinde SGK ya bildirmekle yükümlüdür

68 İŞVERENİN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNE AYKIRI DAVRANIŞININ YAPTIRIMI 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na Göre İş Kazasını Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımı: 4/a lı Sigortalı açısından; 5510 syk./ 21. maddesine göre, İş kazasının 13. maddenin 2. fıkrasının (a) bendinde belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi hâlinde bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir hükmü yer almaktadır (5510 m.21/2). 4/b li Sigortalı açısından; Kanun da, bağımsız çalışan sigortalıların iş kazasını geç bildirmeleri de bir yaptırıma bağlanmıştır. Gerçekten, 5510 sayılı Kanun un 22. maddesindeki hükme göre, 13. maddenin 2. fıkrasının (b) bendinde belirtilen (bağımsız çalışan sigortalılar tarafından); iş kazasının anılan bentte belirtilen süre içinde Kuruma bildirilmemesi durumunda, sigortalıya yapılacak iş göremezlik ödenekleri bildirim tarihinden itibaren ödeneceği düzenleme altına alınmıştır. (5510 sayılı SSGSSK m.22/2). Böylece, sigortalı iş kazasını Kuruma bildirmekte geciktiği her gün için geçici iş göremezlik ödeneğinden yoksun kalacaktır.

69 İŞ KAZASININ İŞ KAZASI SAYILMASI İÇİN; İşverenin; Kurumca hazırlanan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini usulüne uygun şekilde doldurarak Kuruma vermesi, olayın iş kazası sayılması için yeterli değildir. Kurum ünitesince bildirilen kazanın iş kazası sayılıp sayılmayacağı, bildirge ve ekli belgeler esas alınarak denetim ve kontrolle görevli memurları ve Bakanlık iş müfettişleri tarafından incelenir/soruşturulabilinir. Yaptırılabilecek inceleme veya soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa; Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96. madde hükmüne göre tahsil edilir (5510 sayılı SSGSSK m.13/4) Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na Göre İş Kazasını Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımı : 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun 26. maddesinin (e) bendinde, 14. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen yükümlülüklere aykırı davranan işveren hakkında, idari para cezası öngörmektedir hükmü yer almaktadır (6331 sayılı İSGK m.26/1-e).

70 Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na Göre Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımı: Meslek hastalığının süresinde Kuruma bildirilmemesi veya kasten eksik yahut yanlış bildirim yapılması hâlinde, buna neden olan İşverenden yahut (kendi bildirimini yapmayan 4/b li sigortalıdan), Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödeneği tahsil edilir. (5510syk.14/4). Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri aracılığıyla yaptırılabilir (5510 sayılı SSGSSK m.14/5; SSİY m.36/4). İş kazasında olduğu gibi meslek hastalığında da yardımlar bakımından öncelikle Kurumun sorumluluğu söz konusudur. Ancak bu yardımların Kurum tarafından yapılabilmesi için iş kazasında olduğu gibi meslek hastalığının da süresinde veya gecikmiş olarak da olsa Kuruma bildirilmesi gerekmektedir Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na Göre Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımı : 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu da iş kazası açısından düzenlediği esaslara paralel olarak meslek hastalığının da bildirilmesi yükümlülüğüne aykırılık hâlinde işveren hakkında idari para cezası öngörmektedir (6331 sayılı İSGK m.26/1-e). Bu cezanın uygulanması halinde 5510 sy. Kanundaki idari para cezası uygulanmaz.

71 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI NEDENİYLE İŞVERENİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KARŞISINDAKİ SORUMLULUĞU Sigortalı, işverenin eylemi dolayısıyla ya da kendi eylemi dolayısıyla iş kazasına ya da meslek hastalığına uğrayabilir. Sigortalı kendi eyleminden dolayı bir iş kazasına ya da meslek hastalığına yakalanmışsa Kurumun ona rücu hakkı söz konusu değildir. Bu durumda parasal yardımlarda belirli oranlarda indirim söz konusu olmaktadır. Kurum bunun dışında kaza veya hastalığın oluşumunda işverenin sorumluluğu söz konusu ise yaptığı harcamaları geri isteme hakkına sahiptir. İş kazası ve meslek hastalığı hâlinde işverene açılacak olan rücu davasında önce 5510 sayılı Kanun un 21. maddesi, daha sonra da 23. maddesi kapsamında işverenin sorumluluğu üzerinde durulacaktır. İşverene karşı açılacak rücu davasının ilki, İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. (5510 syk.m.21/1). İş kazasının belirlenen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi hâlinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş görmezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir. (5510 syk.m.21/2).

72 İş Kazası ve Sonuçları İşverene karşı açılacak rücu davasının ikinci durumunda, işveren işçilerinin Kanun a uygun olarak Kuruma sigorta bildirimini yapmamış ise işçilerin iş kazası ya da meslek hastalığına maruz kalmaları hâlinde, söz konusu maruziyet nedeniyle Kurum, işçiye ya da ölmüşse geride kalan hak sahiplerine yaptığı tüm masrafları işverenden isteyebilir (5510 syk.m.23/1, 2). İşveren, işçilerini Kuruma uygun olarak bildirdiği takdirde ise ancak Kanun un 21. maddesi gereği ortaya çıkan iş kazası işverenin kastı, iş sağlığı ve iş güvenliği önlemlerini almaması yüzünden meydana gelmişse bu hâlde Kurum işçiye ve Kanun gereği ilgililere yaptığı tüm masrafları sermaye değeri oranında işverenden rücu sistemine göre talep edebilir. Bunun yanında bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverenin ayrıca 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinde düzenlenen idari para cezaları ile cezalandırılması Bakanlığın 2015/22 sayılı Genelgesi gereği mümkün olmayacaktır sayılı Kanun un 76. maddesindeki hükme göre, İşveren iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 65. madde hükümlerine göre yapılacak tüm masraflar Kurum tarafından karşılanır (5510 sayılı SSGSSK m.76/1). İşveren, 76. maddenin 1. fıkrasında belirtilen bu yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malul kalmasına veya malullük derecesinin artmasına neden olursa Kurumun bu yüzden yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür.

73 Sağlık raporu alınması gerektiği hâlde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbi yönden elverişli olmadığı belirtildiği hâlde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere, bu nedenle Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. Sağlık kurulu raporu ile belli bir işte çalışamayacağı belgelenen 4/a lı sigortalılar bu işte çalıştırılmaz. Aksi halde, çalıştıran işverenler, genel sağlık sigortalısının aynı hastalık sebebiyle Kurumca yapılan masraflarını ödemekle yükümlüdür. Tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir durumda olduğuna dair Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları ise kendisinden alınır (5510 syk.m.76/3). Ayrıca İş kazası ile meslek hastalığı, işverenin kastı veya genel sağlık sigortalısının iş sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri işverene tazmin ettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. (5510 syk.m.76/4).

74 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI NEDENİYLE İŞVERENİN SİGORTALI VE HAK SAHİPLERİ KARŞISINDAKİ SORUMLULUĞU İş kazası veya meslek hastalığı sonucu; İşçi veya Hak sahiplerinin 3 türlü Dava Açma Hakkı vardır. 1- Maddi Tazminat Davası 2-Manevi Tazminat davası 3-Destekten Yoksun Kalma Davası Birincisi,, bu olaylara maruz kalan ancak hayatta olan işçinin; (Kurumun karşılamadığı zararlar için) İşverene karşı açacağı maddi ve manevi tazminat davasıdır. İkincisi, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu işçi ölürse; destekten yoksun kalanların işverene karşı açacakları destekten yoksun kalma tazminatı davasıdır. SGK NIN İŞVERENE VEYA 3.KİŞİYE AÇACAĞI RÜCU DAVASI: Üçüncüsü de, Kurumun işçiye ve hak sahiplerine ödediği ya da ileride ödeyeceği aylık ve masrafların karşılanması için işverene ya da iş kazası veya meslek hastalığına sebebiyet veren üçüncü kişiye karşı açacağı rücu davasıdır.

75 MADDİ ve MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI İşçiler, bu davalarla iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle uğradıkları zararların Kurum tarafından karşılanmayan kısmının işveren tarafından karşılanmasını talep edebilirler. Türk Borçlar Kanunu nun 54. maddesine göre bedensel zarar kalemleri şunlardır; Tedavi giderleri, Kazanç kaybı, Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar, Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar. Maddi Tazminat; Maddi tazminatın amacı, iş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmeden önce işçi hangi durumdaysa o durumun sağlanmasıdır. Manevi Tazminat: Manevi tazminatın amacı, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan işçinin ya da yakınlarının çekmiş oldukları bedensel veya ruhsal acı, elem ve ıstırabın kısmen olsun giderilmesidir.

76 Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Destekten yoksun kalma tazminatı davasının amacı; Destek yaşamış olsaydı yardım ettiği kimseye yapabileceği yardım tutarını sağlamaktır. Destekten yoksun kalma tazminatı davası açacak olanlar; sadece mirasçılar veya kurum tarafından kendisine gelir bağlananlar değil, işçi hayatta iken kendisine sürekli destek verdiği veya vereceği kuvvetle muhtemel olan kişilerdir.

77 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sigortalıya yapılacak yardımlar; 1- Sağlık yardımları ve 2- Parasal yardımlardır. Bu risklerle karşılaşan sigortalılara yapılacak sağlık yardımları ise aynı Kanun içinde yer alan Genel Sağlık Sigortası içinde düzenleme altına alınmıştır. Parasal Yardımlar; Geçici İş Göremezlik Ödeneği; Geçirdiği iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle sigortalının geçici olarak çalışamama hâlidir. İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla işinde geçici bir süre çalışamayacağı doktor raporu ile saptanan sigortalıya, Çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir (5510 syk.16/1-a). Geçici iş göremezlik ödeneği, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu çalışamadığı için ücret gelirinden yoksun kalan sigortalının bu gelir kaybını telafi etme amacına yöneliktir.

78 GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ Bu ödeneğe hak kazanmak için; sigortalının belirli bir süre çalışmış olma ve Kuruma belirli bir miktar prim ödemiş olması koşulu aranmaz. Bu ödeneğe hak kazanmak için aranan tek şart sigortalı olmaktır. Geçici iş göremezlik ödeneği, iş kazası ve meslek hastalığı hâlinde göremezliğin devam ettiği müddetçe, iş göremez duruma düştüğü her gün için verilir (5510 SYK.m.18/1-a). Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise günlük kazancı, bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak Kanunun 17. maddesindeki hükümlere göre hesaplanır (5510 sayılı SSGSSK m.17/4). Geçici iş göremezlik ödeneği, sigortalıya belirli bir süreyle sınırlı olmaksızın sağlık durumuna göre, tedavi ve istirahatinin devam ettiği sürece verilir. ÖDENECEK GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ TUTARI: İş kazası ve meslek hastalığı hâlinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, - Sigortalının yatarak tedavisinde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, - Ayakta tedavilerde ise üçte ikisidir.

79 İki tür Sürekli İşgöremezlik Hali sözkonusu: Sürekli İş Göremezlik Geliri 1-Sürekli Tam İşgöremezlik (Sigortalının meslekte kazanma gücünü %100 kaybetmesi hali) 2-Sürekli Kısmi İşgöremezlik (Sigortalının meslekte kazanma gücünü %10 dan %100 e kadar nispette kaybetmesi hali)) Sürekli tam iş göremezlikte; sigortalıya 17. maddeye göre hesaplanacak aylık kazancının %70 i oranında bir gelir bağlanır. Sürekli kısmi iş göremezlik hâlinde ise %70 oranının iş göremezlik derecesi oranına tekabül eden miktar kadar ödeme yapılır. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı %100 olarak uygulanır. Sigortalı iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü %10 dan daha az kaybetmişse sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaz.

80 Ölen Sigortalının Hak Sahiplerine Yapılan Parasal Yardımlar İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının gelir bağlanmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babasına yapılacak parasal yardımlar; - Gelir bağlanması (Ölüm aylığı) - Kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi ve - Ölüm hâlinde cenaze ödeneği ödenmesi. Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü hâlinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası hak sahibi sayılacaktır. İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda ölen sigortalının hak sahiplerine iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan gelir bağlanabilmesi için, sigortalının belirli bir süre sigortalı olması ve belirli süre prim ödemiş olması şartı aranmamaktadır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, 17. madde gereğince hesaplanacak aylık kazancının %70 i gelir bağlanır.

81 Dul ve Yetim Aylığı İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ölen sigortalının; Dul eşine hesaplanacak gelirin %50 si gelir olarak bağlanır. Ancak, aylık bağlanmış çocuğu olmayan dul eşine ise çalışmıyor ve kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık almıyorsa aylık bağlama oranı %75 olacaktır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ölen sigortalının; Yetim Çocuklarına, çalışmıyor veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık almıyorlar ise 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi hâlinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması hâlinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocuklarına veya Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanların veya yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla birlikte sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının her birine %25 oranında gelir bağlanır. Bu çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine %50 oranında gelir bağlanır. Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması hâlinde, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından az olması ve diğer çocuklardan hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya hesaplanacak gelirin toplam %25 i oranında gelir bağlanır. Ana ve babanın her birinin hissesi %25 i geçemez. Ana ve babanın 65 yaşın üzerinde olması hâlinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıda ifade ettiğimiz şartlarla toplam %25 oranında gelir bağlanır. Hak sahiplerine bağlanacak gelirlerin toplamı sigortalıya ait gelirlerin tutarını geçemez)

82 Evlenme ve Cenaze Ödeneği Verilmesi Sigortalının ölümü nedeniyle kendisine gelir bağlanmış olan, ancak evlenmeleri nedeniyle gelirin kesilmesi gereken kız çocuklarına, evlenmeleri ve talepte bulunmaları hâlinde bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği verilir. Cenaze Ödeneği Verilmesi; İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının; Hak sahiplerine, Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine ödenir.

83 Ünite 8 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Faktörleri-I

84 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Faktörleri İş sağlığını ve güvenliğini tehlikeye sokan etmenler dört ana başlık altında sınıflandırılabilir: 1. Fiziksel faktörler: Ortam aydınlatması, çalışma ortamındaki Radyasyon(kızılötesi, görünür ve morötesi radyasyon), Titreşim, Gürültü, Isıl Konfor (Çalışanların zihinsel ve bedensel faaliyetlerini sürdürdükleri çalışma ortamındaki sıcaklık, nem ve hava dolaşımının çalışanlara rahatlık vermesi) 2. Kimyasal faktörler: Patlayıcı, aşındırıcı, yanıcı veya zehirli maddeler, karışımlar veya bileşimler, tehlikeli kimyasal maddeler içerisinde yer alır. 3. Biyolojik faktörler: Biyolojik faktörler, hastalığa, aşırı rahatsızlığa ve hatta ölüme neden olan bakteri, mantar, parazit ve mikro organizmalar olarak sıralanabilir 4. Psikososyal faktörler: İşin tasarımı, organizasyonu ve yönetimiyle olduğu kadar, işin ekonomik ve sosyal içeriğiyle de bağlantılı olan ve sonucunda gerilim seviyesinin artmasına ve zihinsel ve bedensel sağlığın bozulmasına neden olan etmenlere psikososyal faktörler denir. İşyerindeki psikososyal faktörler: İşin kapsamı, işyerindeki insanlarla olan ilişkiler, süreçlerdeki değişimler, yeniden yapılanma ve yeteneklerin kullanımı. İş yükü, işin temposu ve kontrolünü de içeren işin yoğunluğu ve iş özerkliği. Çalışma süresi düzenlemeleri ve iş-yaşam dengesi. İşyerindeki kişiler arası ilişkilerin yer aldığı sosyal çevre ve sosyal destek İş garantisi ve kariyer gelişimi.

85 ATIK YÖNETİMİ T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 2 Nisan 2015 tarihinde Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetmelik ile; atıkların oluşumundan bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetiminin sağlanmasına, atık oluşumunun azaltılması, atıkların yeniden kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı gibi yollar ile doğal kaynak kullanımının azaltılması ve atık yönetiminin sağlanmasına, çevre ve insan sağlığı açısından belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip, bu Yönetmelik in kapsamındaki ürünlerin üretimi ile piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin genel usul ve esaslar belirlenmiştir.

86 Ünite 9 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Faktörleri-II

87 TEHLİKE ve RİSKLER İş kazası ve meslek hastalığı konusunda Tehlike kaynakları: -elektrik, -elle kaldırma, -taşıma, -yükleme, -boşaltma, -istifleme, -depolama, -ekranlı araçlar ve el aletleriyle çalışmalar. Elle yük taşıma ve kaldırma işlemlerinden kaynaklı kas ve iskelet sistemi hastalıklarına maruz kalan çalışanların iyileştirilmesi ve yeniden işe adapte olması işyeri iş sağlığı ve güvenliği politikasının önemli bir unsuru olmalıdır. Amerika Ulusal Mesleki Güvenlik ve Sağlık Enstitüsü (NIOSH) tarafından yayınlanan yük kaldırma ile ilgili rehberde, tavsiye edilen standart değerler ortalama erkek ve kadınlar için 23 kg dır. Eğer yük ağırsa: 25 kg den fazla yük taşıyan kişilerin mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunmaktadır.

88 ELLE TAŞIMADA ÖNLEYİCE KONTROL TEDBİRLERİ Elle taşımadan kaynaklanan risklerin ortadan tamamen kaldırılması ya da kabul edilebilir risk seviyesine indirilmesi için önleyici tedbirler planlanmalı ve uygulanmalıdır. Bunun için; Kaynağından çözme (ortadan kaldırma): Taşıyıcı ya da forklift gibi elektrikli ya da mekanik bir taşıma aracı kullanarak elle taşıma işlemi ortadan kaldırılmalıdır. Mühendislik çözümleri (teknik tedbirler): Eğer elle taşıma işlemi mutlaka yapılacaksa ve kaçınmak mümkün değilse taşıma ve elle kaldırmayı kolaylaştıracak vinç, el arabası ve vakumlu kaldırma araçları gibi destekleyici araçlarla mühendislik tasarımları kullanılmalıdır. Organizasyon ve yönetim planlamaları: Görev değişimi ve yeterli uzunluktaki dinlenmeler ile maruziyetin azaltılması sağlanmalıdır. Çalışanlara eğitim verilmesi: Elle taşıma işleminin riskleri ve sağlık üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili bilgi ve ekipmanların kullanımı ve doğru taşıma teknikleri konusunda eğitim verilmesi gibi önleyici kontrol tedbirleri. Ağır bir yükü kaldırmak zorundaysanız çok iyi konsantre olunuz. Kaldırırken yavaş ve dikkatli hareket ediniz, ani hareketlerden kaçınınız. Sırtı, omurgayı desteklemek için bütün kaslarınızı kasınız.

89 DOĞRU TAŞIMA TEKNİKLERİ 1. Bir yükü kaldırmadan önce yükün ağırlığı kontrol edilmeli. 2. Hareket alanı engellerden arındırılmalı, temizlenmeli. 3. Güvenli bir şekilde kaldırılmalı. 4. Ayaklar ikiye on var saat pozisyonu şekline getirilmeli. 5. Dizler bükülmeli. 6. Arka düzgün ve dimdik tutulmalı. 7. Boyun, kafa, çene yukarıda tutulmalı. 8. Taşınacak yük sıkıca kavranmalı. 9. Eller ve tutulacak nesnelerin kaygan olmamasına dikkat edilmeli. 10. Taşınacak yük yerden kaldırılırken nesneyi ayak ve vücuda mümkün olduğu kadar yaklaştırmalı. 11. Kaldırırken yükün bacak kaslarına bindiğine emin olunmalı. 12. Eğik, açılı durmamalı, dik bir konumda olunmalı. 13. Eğer ayaklar emniyette ve vücut uygun bir durumda değilse zorlanmamalı. 14. Yük mümkün olduğunca vücuda temas ettirilmeli. 15. Yükün kaldırılmasında ve taşınmasında kollar düz ve aşağı doğru dönmüş bir vaziyette tutulmalı.

90 İstifleme İstifleme; malzemelerin düzenli bir şekilde yerleştirilmesine denir. Kademeli istiflemelerin olmadığı durumlarda; istifleme yüksekliği genel olarak 3 metreyi geçmemelidir. Devrilme ihtimalinin olmadığı malzemelerde, makineyle istifleniyorsa azami yükseklik makinenin bom yüksekliği kadar olmalıdır. EL ALETLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ; -El aletlerinin güvenliği doğru alet seçimiyle başlar. Güvenli olmayan el aletleri ile yapılan çalışmaların risk dereceleri çok yüksek olabilir. El aletleri ergonomik olmalıdır. -Kıvılcımın tehlikeli olacağı yerlerde kullanılacak el aletleri, kıvılcım çıkartmayacak malzemeden yapılacak ve bu nitelikte olmayan aletler, bu yerlerde kullanılmayacaktır. Elektrikle Çarpma Olayında Yapılması Gerekenler Elektrikle çalışmalarda meydana gelebilecek çarpılmalarda telaşa kapılmadan yapılması gerekenler aşağıda verilmiştir: 1. Hatalı akım devresi hemen kesilmelidir. 2. Akım kesilmemişse yalıtkan bir cisim kullanarak çarpılan kişinin elektrikle teması kesilmelidir. 3. Akım kesilmemişse çarpılan kişi, elbisesinin kuru olan kısmından tutularak gerilim altındaki bölgeden uzaklaştırılmalıdır. 4. Çarpılan kişinin çıplak vücuduna dokunulmamalıdır. 5. Kalp durmuş ise kalp masajına başlanmalıdır. 6. Kalp masajı ile birlikte suni solunum uygulanmalıdır. 7. Sıhhi yardım istenmeli ve ambulans çağrılmalıdır. 8. Nakil sırasında, suni teneffüse devam edilmelidir. 9. Kazalı bir örtü ile örtülerek sıcak tutulmalıdır.

91 EKRANLI ARAÇLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Ekranlı Araçlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri 1. Göz muayeneleri yapılmalıdır. 2. Ekipmanların ergonomik olmasına dikkat edilmelidir. 3. Uygun çalışma planı yapılarak, çalışanların periyodik olarak işe ara vermeleri veya dönüşümlü olarak başka işlerde çalışmaları sağlanmalıdır. Çalışanların Bilgilendirilmesi Çalışanlara verilecek eğitim, özellikle aşağıdaki konuları içermelidir: 1. Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları, 2. Doğru oturuş, 3. Gözlerin korunması, 4. Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renklerin kullanımı, 5. Çalışma sırasında gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı, 6. Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi, 7. Ara dinlenmeler ve egzersizler. Gözlerin Korunması Ekranlı araçlarla çalışmalarda çalışanların gözlerinin korunması için; 1. Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce, 2. Yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre işyeri hekimince belirlenecek düzenli aralıklarla, 3. Ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme zorlukları yaşandığında göz muayeneleri yapılmalıdır.

92 Ünite 10 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş Sağlığı ve Güvenliğinde Risk Faktörleri-III

93 İŞYERİ BİNA ve EKLENTİLERİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun 30. maddesine dayanılarak 17 Temmuz 2013 tarih ve sayılı Resmî Gazete de İşyeri Bina ve Eklentilerde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik yayımlamıştır. Yönetmelik in amacı, işyeri bina ve eklentilerinde bulunması gereken asgari sağlık ve güvenlik şartlarını belirlemektir. Bu yönetmelik sadece aşağıda belirtilen iş ve yerleri kapsamamaktadır: a) İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya taşıma araçlarının içindeki işyerleri, b) Yapı ve benzeri geçici veya hareketli iş alanları, c) Maden, petrol ve gaz çıkarma işleri, d) Balıkçı tekneleri, e) Tarım veya orman işyerlerine ait işyeri bina ve eklentileri hariç, işyerinin sınırları içerisinde olmakla beraber işyeri bina ve eklentilerinde çalışanları iş sağlığı ve güvenliği açısından etkilemeyecek uzaklıkta olan veya işyeri bina ve eklentileri ile iş sağlığı ve güvenliği açısından etkileşim içerisinde olamayacak kadar uzak tarım ve orman alanları.

94 İşyeri Bina ve Eklentilerde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik te açıklanan Hususlar: Binaların Yapısı ve Dayanıklılığı Elektrik Tesisatı Acil Çıkış Yolları ve Kapıları Yangınla Mücadele Kapalı İşyerlerinin Havalandırılması Ortam Sıcaklığı Aydınlatma İşyeri Tabanı, Duvarları, Tavanı ve Çatısı Pencereler Kapılar ve Girişler Ulaşım Yolları - Tehlikeli Alanlar Merdivenler Yürüyen Merdivenler ve Bantlar Yükleme Yerleri ve Rampalar Çalışma Yeri Boyutları ve Hava Hacmi-Çalışma Yerinde Hareket Serbestliği Dinlenme Yerleri Yemek Yeme Yeri Soyunma Yeri ve Elbise Dolabı Duşlar, Tuvalet ve Lavabolar Atık Sulara Drenaj Kanalı İlk Yardım Odaları Engelli Çalışanlar

95 Acil Çıkış Yolları ve Kapıları İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİ Acil çıkış kapılarının, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde ve dışarıya doğru açılır (panik çıkış sistemi) olması gerekir. Raylı veya döner kapılar acil çıkış kapısı olarak kullanılamaz. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmaması, acil çıkış kapılarının kilitli veya bağlı olmaması gerekmektedir. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi hâlinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulmalıdır. Tüm çalışanların görebileceği bir yerde iş yerine ait Tahliye planı da bulunması gerekmektedir. Yangınla Mücadele: 10 dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri, yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatın sağlanması ve yetkilinin haberdar edilmesi gibi gerekli düzenlemelerin yapılması için en az bir çalışanını görevlendirmelidir.

96 TEMİZLİK ve DÜZEN İşyeri temizliği ve düzeni konusunda günümüzde uygulanan en etkili yöntem 5S kuralıdır. Kısaca S harfi ile başlayan 5 Japonca sözcükten oluşan bir kavramdır. Bu kavramlar; 1. Seiri (Sınıfla); gerekli olmayanı kaldır, gerekli olanı sakla. 2. Seiton (Düzenle); her şeye bir yer ve her şey yerli yerinde. 3. Seiso (Süpür); her şeyin ve her yerin temizlenmesi ve sürekli olarak temiz tutulması. 4. Seiketsu (Standartlaştır); araç, gereç, donanım, alan ve koridorların sürekli ve güvenli biçimde tertipli, düzenli ve temiz tutulması. 5. Shitsuke (Sürdür); kurallara ve prosedüre uymak ve uygun biçimde sürdürerek takip etmek. * İşyerinde temizlik ve düzene dikkat edildiğinde kaza ve yaralanmalar ortadan kalkar, temiz ve düzenli bir işyerinde daha keyifli çalışılır, zaman kayıpları ortadan kalkar, sorunlar daha erken teşhis edilir, hata oranı azalır, makine arızaları azalır ve performansları artar, bütün alanların verimli kullanımı sağlanır, olağan dışı durumlar bir bakışla fark edilir, çalışan için işyerini benimseme ve iftihar etme nedeni olur, beraber çalışanlar arasında birlik duygusu gelişir, herkesin birlikte uygulayabileceği bir sistem oluşur, toplam üretkenlik artar, iş güvenliği sağlanır ve verimlilikle birlikte kalite artar.

97 Kullanılacak İşaret Levhaları 1- Yasaklayıcı işaretler: Daire biçiminde, beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgiden oluşan işaretlerdir. 2- Uyarıcı işaretler: Üçgen şeklinde, sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeveden oluşan işaretlerdir. 3- Emredici işaretler: Daire biçiminde, mavi zemin üzerine beyaz piktogramdan oluşan işaretlerdir. 4- Acil çıkış ve ilk yardım işaretleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde, yeşil zemin üzerine beyaz piktogramdan oluşan işaretlerdir. 5- Yangınla mücadele işaretleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde, kırmızı zemin üzerine beyaz piktogramdan oluşan işaretlerdir.

98 SAĞLIK ve GÜVENLİK İŞARETLERİ

99 Yasaklayıcı işaretler; daire biçiminde, beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgiden oluşan işaretlerdir.

100 Uyarı işaretleri; üçgen şeklinde, sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeveden oluşan işaretlerdir.

101