Uluslararası Kara Yolu Taşımacılığı

Transkript

1 Uluslararası Kara Yolu Taşımacılığı Ziya ve Hasar Sorumluluğu 1 Güncellenme Tarihi:

2 CMR NEDİR? Uluslararası eşya taşı a ılığı faaliyetleri taşıyı ı ile gönderen arası da akdedilen sözleş elere ağlı olarak yapıl aktadır. Uluslararası taşı a sözleş eleri olarak adla dırıla bu sözleş elere, tarafları ve faaliyetlerin gerçekleştiği ülkelerin farklı hukuki rejime tabi ol aları nedeniyle çoğu zaman hangi hukuk kuralı ı uygula a ağı tam olarak belirlenememekte ve tartış a konusu ol aktadır. Bu nedenle uluslararası eşya taşı ası a ilişki kuralları uluslar arası alanda yek esaklaştırıl ası ve taşı a sözleş eleri i emredici ve çok taraflı kurallarla düzenlenmesi zoru luluğu ortaya çık ıştır. Bu zorunluluk doğrultusu da, Birleş iş Milletler bünyesinde 2 Temmuz 1961 tarihinde Eşyaları Karayolundan Uluslararası Nakliyatı İçi Mukavele özleş esi (CMR özleş esi) yürürlüğe gir iştir. 2

3 CMR NEDİR? Türkiye 7 Aralık 1993 tarihinde CMR özleş esi e ve tarihli Protokole, sözleş e i 47. maddesine itirazi kayıt koymak suretiyle taraf ol uştur ve CMR özleş esi 28 Temmuz 1995 tarihli Resmi Gazetede yayı la arak bir iç hukuk kuralı haline gel iştir. CMR özleş esi hukukumuz yönünden, usulüne göre yürürlüğe ko ul uş illetlerarası a tlaş a ol ası nedeniyle kanun hükmünde olup, hakkı da Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine aşvurula az. 3

4 TARAF ÜLKELER 2014 itibariyle CMR özleş esi e taraf olan ülkeler şu şekildedir: Almanya, Avusturya, Belçika, Lüksemburg, Fransa, Hollanda, İtalya, İspa ya, Portekiz, Danimarka, Finlandiya, Birleşik Krallık, Yunanistan, İsveç, İrla da, Bulgaristan, Hırvatista, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Ermenistan, Gürcistan, Macaristan, Makedonya, Norveç, Litvanya, Letonya, Moldovya, Polonya, Romanya, Rusya, Beyaz Rusya, Slovakya, Slovenya, İsviçre, Türkiye, Bosna-Hersek, ır ista, Karadağ, Kazakistan, Kırgızista, Fas, Tunus, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, İra, Azerbaycan, Arnavutluk, Lübnan, Moğolista, Kı rıs Rum Kesimi, Malta,Ukrayna, Suriye, Ürdün 4

5 CMR NİN UYGULAMA ALANI Bir taşı a faaliyetine CMR özleş esi nin uygulanabilmesi için: Taraflar arası da geçerli ve yazılı taşı a sözleş esi ulu alıdır. Taşı a ı bir bedel karşılığı da yapıl ası gerekmektedir. Taşı a ı konusu eşya ol alıdır. Taşı a karayolu ile yapıl alıdır. Taşı a belli araçlarla yapıl alıdır. Eşya ı teslim alı dığı yer ile gönderilene teslim edile eği yerin iki ayrı devletin sı ırları içinde ol ası ve bu devletlerden en az birinin Sözleş e ye taraf ol ası gerekmektedir. Taşı a konusu eşya ı taşıyı ıya teslimi yani zilyetliği i gönderen tarafı da taşıyı ıya devredilmesi gerekmektedir. 5

6 CMR NİN UYGULAMA ALANI Cenaze taşı ası, ev eşyası taşı ası, posta a laş aları dahilinde yapıla a laş alar, bir otomobilin herhangi bir vasıtaya yüklenmeksizin kendi motor gücüyle bir yere götürülmesinin taahhüt edilmesi halinde, aradaki ilişki CMR özleş esi i uygulama ala ı a girmemektedir. Bir taşı a işle i i CMR özleş esi kapsa ı da girip gir ediği belirlenirken ve bu doğrultuda TE LİM ALMA YERİ İLE TE LİM ETME YERİ TE PİT EDİLİRKEN FİİLİ DURUM GÖZ ÖNÜNE ALINMAZ. Tarafları taşı a sözleş esi i akdettikleri andaki niyetlerine göre ör eği yurt içinden yurt dışı a yola çıka bir araç yurt içinde bir kaza nedeniyle sı ırı geçe e iş ise yine böyle bir taşı a CMR Sözleş esi hükümlerine tabiidir. 6

7 CMR NİN UYGULAMA ALANI CMR özleş esi uluslararası taşı a konusunda her türlü soruna cevap verebilecek kapsamda kaleme alı a ıştır ve azı durumlarda yerel kanuna atıfta ulu uştur: Taşı a konusu eşya ı satıl ası ı zaruri olduğu durumlarda, eşya ı ulu duğu yer hukuku uygula ır. Kaybolan eşya ı ulu ası da itibaren 30. gün içerisinde gönderenin eşyayı talep etmemesi durumunda, taşıyı ı ı eşya üzerinde ulu duğu yer hukuk üzerine talepte ulu ası gerekmektedir. Kasta eş değer sayıla kusurun tespiti, za a aşı ı kesilmesi veya dur ası sebepleri yerel kanununa göre belirlenecektir. Ayrı a, CMR i düze le ediği veya atıfta ulu adığı bir konuda ihtilaf ol ası durumunda, mahkemenin ilk olarak taraflar arası da konuya bir çözüm getirilip getiril ediği e ak ası, getiril e işse kendi kanunlar ihtilafı kuralları a göre yetkili olan ulusal hukuku dikkate alarak karar vermesi gerekmektedir. 7

8 ZİYA VE HASAR NEDİR? Taşı a hukukunda, taşı a eşya ı hak sahibine kıs e ya da tamamen teslim edilememesi ya da teslim edilen eşya ı, taşı aya alı a eşyada nitelik olarak tamamen farklılaştığı veya nicelik olarak eksildiği ya da ortadan kalk ış olduğu durumlarda ziya ve/veya hasardan bahsedilmektedir. Eşya ı teslim edilememesi durumu, eşya ı ya ası, kay ol ası, çalı ası gibi fiili bir durumdan kay akla a ile eği gibi eşyaya el ko ul ası, müsadere edilmesi, hak sahibinden aşkası a teslim edilmesi ve geri alma i ka ı kal a ası gibi hukuki durumlardan da kaynaklanabilir Gümrük kontrolünün uzun sürmesi nedeniyle teslim edilmeyen eşya, el ko ul adığı sürece zayi ol uş sayıl az. 8

9 ZİYA VE HASAR NEDİR? CMR özleş esi i 20. Maddesi uyarı a kararlaştırıla zaman limitinin sona ermesini izleyen 30 gün içinde veya kararlaştırıla zaman limiti yoksa, taşı a ı ı yükü al ası da sonra 60 gün içinde yükün teslim edil e iş ol ası, u ları kay olduğu a kesin ka ıt oluşturup ve bunun üzerine hak sahibi yükü kay ol uş varsaya aktır. Taşı a eşya söz konusu süreler geçtikten sonra teslime hazır olsa bile eşya ı ilgilisi eşyaya zayi ol uş kabul ederek, zıya soru luluğu u teslim menfaatine tercih edebilecektir. 9

10 ZİYA VE HASAR NEDİR? Tam ziya, taşı aya verilen eşya ı ta a ı ı teslime elverişsiz ol ası, teslim edilememesi ya da genel bir deyişle hukuki veya fiili olarak teslim edilememesidir. Eşya ı nerede olduğu ili diği halde teslim edilmiyorsa yine tam ziya halinden söz edilecektir. Yine bir parça eşya ekonomik değeri i yitir iş ise tam zıya halinden söz edilmesi gerekir. Taşı aya verilen misli eşya ı nicelik olarak hacmen, ağırlık veya adet olarak bir kıs ı ı zayi ol ası halinde kıs i ziyadan söz edilecektir Burada taşı a eşya ı miktar olarak ekonomik değeri i koruyacak şekilde bölünebilen türden veya birden fazla ve her biri ayrı ekonomik değere sahip ol ası gerekir Aksi halde kıs i ziya söz konusu olmayacak ancak eşya ı hasarı da söz edilebilecektir. 10

11 ZİYA VE HASAR NEDİR? Taşı a eşya ı değeri i azal ası neticesini doğura eşyada meydana gelen her türlü maddi kötüleş edir. Eşya ı değer kay ı ı iteliği de bir kötüleş eye daya adığı durumlarda taşıyı ı ı soru luluğu u gerektirecek bir hasardan söz edilemez. Hasar taşı a eşya ı ta a ı da veya sadece bir kıs ı da meydana gel iş olabilir. Eşya ı bir kıs ı da meydana gelen hasar diğer kıs ı ekonomik değeri i de azaltıyorsa eşya ı ta a ı da meydana gel iş bir hasardan söz edilecektir. 11

12 ZİYA VE HASAR SORUMLULUĞU CMR özleş esi e göre kural olarak taşıyı ı, yükü teslim aldığı andan, teslim edinceye kadar, yükün kıs e veya tamamen kay ı da ve doğa ak zarardan dolayı tazminat ödemekle sorumludur. CMR özleş esi de düzenlenen sorumluluk sistemi kusursuz sorumluluktur. TAŞIYICININ SORUMLULUKTAN KURTULMASI İÇİN, KENDİ KU UR UZLUĞUNA İ PAT ETME İ YETERLİ DEĞİLDİR. TAŞIMACI, ZİYA VE HASARI DOĞURAN SONUÇLARIN ÖNLENMESİNİN MÜMKÜN OLMADIĞINI KANITLAMADIĞI SÜRECE, SORUMLULUKTAN KURTULAMAYACAKTIR. Ancak, CMR özleş esi de ka ıtla dığı taktirde taşı a ıya yönelik bir alacak talebine karşı savunma sağlaya azı istisnai durumlardan bahsedilmektedir. Eğer kayıp, hasar veya gecikme i) istek sahibinin hatası veya ihmalinden, ii) taşı a ı ı hatası da değil de, iii) istek sahibinin verdiği talimattan, iv) yüke has bir kusurdan taşı a ı sorumlu tutulamaz. (kötü hava şartları, hırsızlık, maliyeti çok yüksek olsa önlem alı a ile ek durumlar istisna kapsa ı a 12

13 SORUMLULUKTAN KURTULMA Meydana gelmesi her türlü tedbir alı sa dahi önlemeyecek (ve bu sayede taşıyı ı ı sorumlu tutul aya ağı) durumlara örnek olarak, i) hiçbir kural ihlali yapmadan kendi yolunda seyreden bir araca, aşka bir ara ı tamamen kusurlu bir şekilde çarp ası sonucu meydana gelen kazalar, ii) iş savaş, iii) ayaklanma, iv) terör gibi mücbir sebepler örnek gösterilebilir. Ancak her halükarda, taşıyı ı ı basiretli bir taşıyı ı ı göstermesi gereken özeni göstermesi gerekir. 13

14 SORUMLULUKTAN KURTULMA Ayrı a, kayıp veya hasar duru ları aşağıda belirtilen koşullarda bir veya bir kaçı ı doğal sonucu olan özel risklerden doğ uş ise taşı a ı sorumlu tutulamaz. Kulla ıl ası da a laş aya varıl ış ve sevk mektubunda açıkça elirtil iş olduğu üzere, madeni levha ile kapla a ış açık taşıtlar kulla ıl ası, (anormal bir oksa lık veya sa dık ya da paketlerde bir kaybolma olduğu durumla hariç) A alajla adıkları veya kötü a alajla dıkları zaman, özellikleri gereği fire veren veya hasara uğraya alları a alajla a ası veya hatalı a alajla ış ol ası, Yükün gönderici, alı ı veya bunlar adı a hareket eden kişiler tarafı da alı ası, taşı ası, yüklenmesi, yığıl ası veya oşaltıl ası, Özellikle kırıl a, paslanma, çürüme, kuruma, normal, fire ya da güve ve haşeratta kıs e veya tamamen zarar görebilecek alları özelliği, (taşı a ı alı sı ağa, soğuğa, ısı derecesindeki değiş elere ve rutubete karşı koruyacak şekilde do atıl ış taşıtlarla yapıldığı durumlar hariç ancak yinede taşıyı ı gerekli önlemi aldığı ı veya talimata uyduğu u ka ıtlaya ilir) 14

15 SORUMLULUKTAN KURTULMA a dık veya paketlerin üzerindeki marka veya u araları yetersiz veya hatalı oluşu, Ca lı hayvan nakli. Taşı a ı ı kendisine düşe bütün önlemleri aldığı ı ve verilen özel talimata uyduğu u ka ıtla ası şartıyla Taşı a ı, durumun koşulları akı ı da kayıp veya hasarı yukarıda belirtilen özel risklerin bir veya daha fazlası a atfedile ildiği i elirlediği de, u ları bu nedenlerden ileri geldiği kabul edilir. Hak iddia eden kimse, kayıp veya zararı bu risklere kıs e veya tamamen ağlı ol adığı ı ka ıtla ak hakkı a sahiptir. 15

16 SORUMLULUKTAN KURTULMA A alajla adıkları veya kötü a alajla dıkları zaman, özellikleri gereği fire veren veya hasara uğraya alları a alajla a ası veya hatalı a alajla ış ol ası duru ları ile ilgili olarak yükleme ve istif hatası ı, ayrı a bir araştır aya gerek duyul aksızı kolaylıkla fark edile ile eği hallerde, taşıyı ı ı durumu gönderene bildirerek onu uyar ası Türk Medeni Ka u u u 2. Maddesinde yer alan dürüstlük ilkesinin bir gereğidir. Dolayısıyla uyarı ı yapıl adığı hallerde, zararı gönderen ile taşıyı ı arası da Türk Borçlar Ka u u u 52. Maddesi uyarı a paylaştırıl ası uygun olur. 16

17 SORUMLULUKTAN KURTULMA Ayrı a, gönderenin hatalı yükleme konusunda ya lış talimat verdiği durumlarda, taşıyı ı ı alı emniyetle taşı ak üzere her türlü tedbiri al ası, hatalı yüklemeye karşı çık ası gerektiği de, basiretli bir taşıyı ıda beklenen bir davra ışta ulu a ası nedeniyle soru luluğu vardır. Yargıtay bir kararı da, yükleme ve istifleme işi göndericiye ait ol ası a rağ e, hasarı paketlerin sağla laştırıl a ası nedeniyle, taşı a sırası da yükün kay ası sonucu meydana gelmesi nedeniyle, basiretli bir taşıyı ıda beklenen davra ışta bulunmayan taşıyı ıyı gönderen birlikte kusurlu ul uştur. 17

18 SORUMLULUKTAN KURTULMA Sorumluluktan kurtulma ile ilgili olarak eğer hasar, taşı a ı ı kendi kötü hareketinden veya davaya bakan mahkemenin kararı ile isteyerek kötü harekete eşdeğer sayıla kusurundan ileri gel iş ise taşı a ı, soru luluğu u kaldıra veya sı ırlaya ya da ka ıt yükünü karşı tarafa yükleyen hükümlerinden yararlanamaz. Bilerek kötü hareket veya kusur taşı a ı ı vekil veya çalışa ları tarafı da görevleri sırası da isle iş ise de sorumluluktan kurtulanamaz. 18

19 KIYMET TESPİTİ VE TAZMİNAT Hasar ve ziya duru ları da tazminat, alları taşı a için kabul edildiği tarih ve bedel doğrultusu da hesaplama yapılır. Hazar gören ve ziya olan yüküm kıy eti ticaret orsası fiyatları a göre, eğer böyle bir fiyat yoksa geçerli piyasa fiyatları a göre belirlenir. Eğer ne ticaret orsası fiyatı ne de geçerli piyasa mevcutsa, bu durumda bedel tespiti ay ı cins ve kalitedeki alları normal kıy eti e göre yapılır. Yükün taşı ası dolayısıyla, ödenen taşı a ücreti, gümrük resimleri ve diğer ödemeler, alı tamamen kaybedilmesi halinde tamamen, kıs e kaybolma halinde ise belirli orana göre geri ödenir. 19

20 KIYMET TESPİTİ VE TAZMİNAT Ancak, ödenecek tazminat, hiçbir şekilde taşı a yükün brüt ağılığı ı kilogram aşı a 8,33 hesap birimi özel çekme hakkı (SDR) ile çarpı ı sonu elde edecek iktarı aşa aya aktır. Buradaki sı ırla a kilogram ölçüsü esas alı arak ve zayi ağırlığı kilogra ı aşı a 8,33 Özel Çekme Hakkı (SDR) olarak elirle iştir. (SDR olarak kısaltıla ve İ giliz ede spe ial drawing right olan bu ibare ile uluslararası para biriminden bahsedilmektedir. ) SDR, uluslararası olarak ta ı la a bir değişi değeri i ifade etmektedir tarihinden geçerli olmak üzere 100 birim DR i ekonomik değeri 45 birim USD, 29 birim Euro, 15 birim Japon Yeni ve 11 birin GBP ye denk paraları değeri e eşdeğerdir. Tazmini gereken zararı da bu değerle belirlenen ve sonra bu değeri milli paraya çevrilmesi ile hesapla a ağı CMR özleş esi de ayrı tılı olarak düze le iştir. Üst sı ırı ulusal paraya tahvilinde esas alı a ak tarih, taraflar aksi bir şekilde a laş a ışlarsa mahkemenin karar verdiği tarihtir. 20

21 KIYMET TESPİTİ VE TAZMİNAT Hasar ve ziya ı birlikte ulu ası durumu ile misli eşya taşı aları da ve birden çok parça eşya ı bir ara taşı dığı taşı a sözleş eleri de karşılaşıla il ektedir. Ör eği, 100 koliden 30 adedi yolda çalı ış, 30 adedi maddi kötüleş eye sebebiyet veren bir ya gı a maruz kal ış ve 40 adedine de her hangi bir şey olmadan teslime hazır olan eşyada söz edilmesi mümkündür. Bu durumda zıyaa uğraya kısı açısı da zıyaa ilişki, hasarlı kısı açısı da ise hasara ilişki sorumluluk hükümleri uygulama ala ı ula aktır. 21

22 ÇEKİNCESİZ ALMA CMR özleş esi i 30/1 Maddesi uyarı a, alı ı, taşı a ı ile beraber duru ları ı kontrol etmeden, veya ziyan ve hasarı açıkça görüldüğü hallerde teslim a ı da veya açıkça görül ediği hallerde teslimden 7i gün içinde (pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine bildirmeden alı tesellüm ederse, bu husus onun yükü sevk mektubunda elirtildiği şekilde aldığı a ka ıt oluşturur. Açıkça gözükmeyen ziyan veya hasarlarda bildirme yazılı olarak yapıla aktır. Mal alı ı ve taşı a ı tarafı da kontrol edildikten sonra, bu kontrolün sonucuna uymayan ka ıtlar ancak açıkça görülmeyen ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Ancak bunun için alı ı ı kontrolden sonra 7 gün içinde (pazar ve resmi tatil dışı da) durumu yazılı olarak taşı a ıya bildirmesi gereklidir. 22

23 ÇEKİNCESİZ ALMA Yük alı ı ı kulla ı ı a verildiği tarihten sonraki 21 gün içinde durum yazılı olarak taşı a ıya ildiril e iş ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez. Bu kapsamda zaman limitlerini hesap ederken duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi, veya yükün alı ıya verildiği tarih sayıl a aktadır. 23

24 DAVALAR CMR Sözleş esi gereği e yapıla taşı alarda doğa ak davaları 1 yıl içerisinde açıl ası gerekir. Ancak, bilerek kötü hareket veya mahkeme tarafı da bilerek kötü hareket olarak kabul edilen kusurlarda, bu süre 3 yıldır. Bu süre, kıs i kayıp ve hasarda teslim tarihinden itibaren, tam kayıplarda kararlaştırıla zaman bitiminden 30 gün sonra, kararlaştırıl ış zaman limiti yoksa, yükün taşıyı ı tarafı da teslim alı ası da sonraki 60 i günde, bütün diğer durumlarda, taşı a mukavelesinin akdedildiği tarihten sonraki 3 aylık dönemin sonunda aşlar. 24

25 DAVALAR Bilerek kötü hareket etmeye örnek olarak, Yargıtay ı bir kararı da, özel soğutu u araçlarla taşı a bir yükün üstelik gönderenin tali atı a rağ e +6 derecede değil, daha soğuk bir ortamda taşı ası ve eşya ı do ası a sebep olu ası ağır kusur olarak değerle dirildiği gibi geçerli neden olmadan e tia ı alı ısı a teslim edilmemesi hali, bilerek kötü hareket sayılıp, açıla ak dava ı 3 yıllık za a aşı ı a tabi ola ağı a hük edil iştir. 25

26 Büyükdere Cad. Ta kaya Palas No: /D: 9 6 Şişli-İsta ul Tel: (+90) Faks: (+90) info@oadlegal.com Web: 26