MACARİSTAN DA LİSANS DÜZEYİNDE VE MEZUNİYET SONRASI ORMANCILIK EĞİTİMİ1

Transkript

1 MACARİSTAN DA LİSANS DÜZEYİNDE VE MEZUNİYET SONRASI ORMANCILIK EĞİTİMİ1 B erene B E L D İ2 G İR İŞ B ü tü n d ü n y ad a son y ıllard a genel an lam d a b ir eğitim refo rm u n u n g erçek leştirilm esi ç a b a la n yoğun şekilde sü rd ü rü lm ek ted ir. G erek bilim in, g erekse kültüre] p o litik an ın sü rek li biçim de değişikliğe u ğ radığ ı bugünkü o rta m d a m evcut bilgilerim iz b ü y ü k ölçüde geçerliliğini yitirm ek te, g eriy e k a la n ı d a k ısa sürede y etersiz k a lm a k ta d ır. B ilim ve teknolojideki bu değişikliklerle b u n ların sonucunda günden güne a rta n bilgi akışı, bu eğilim i h ızlan d ırm ak tad ır. B u nedenle de «sürekli eğitim» k a v ra m ı günüm üzde iyice önem kazanm ış, sü rek li eğitim e duyulan gereksinm e de büyük ölçüde a rtm ış bulu n m ak tad ır. S ü rek li eğ itim in gerçek leştirilm esi am acıyla, h e r düzeydeki öğretim in fonksiyon ve yapısının yeniden gözden geçirilm esi ve b u n lard a yeni d u ru m ve k o şu llara göre g erek en değ işik lik lerin y ap ılm ası zorunludur. İd eal o la ra k h e r düzeydeki b ü tü n öğre tim k u ra m la rın ın, öğrencilerini, öğrenm e ve kendi kendini y e tiştirip g eliştirm e k o n u su n d a en y ü k sek düzeye u laşm ağ a özendirm eleri, öğrencilerini bu yönde desteklem eleri, böylece öğrencilerde «sürekli eğitim» an lay ışın ı okul so nrasında da k en di kendilerine ve b ü tü n y a şa m la rı boyunca u y g u lam a o lanağı v erecek sağ lam bir tem el o lu ştu rm a la rı g erek ir. Y etişkinlerin m eslek içi eğitim i de, okuldaki eğitim ve ö ğ retim in b ir devam ı ve geliştirilm esi şeklinde olm alıdır. B u y azıd a ku llan ıld ığ ı şekliyle «profesyonel bilgi» te rim i te o rik ve p ra tik bilg iy i k a p sa m a k ta, çeşitli beceri ve yeterlilik düzeylerine g öre olguları, verileri, doğ a l olayları, sü reçleri ve ilişkileri içerm ektedir. P rofesyonel fa a liy e tle rin bilim sel ve psikolojik analizi, eğ itim sırasın d a ve so n rasın d a hem ru tin çalışm alara, hem de yeni görev lere u y g u lanabilecek genel ve özel y eten ekleri o rta y a çık arab ilir. B ir kişinin özel yeten ekleri g erek profesyonel eğ itim sırasında, g erekse m ezuniyetten so n rak i m eslek h a y a tı boyunca sü rek li o la ra k geliştirilm elidir. 1 Bu yazı, Ekim 1980 de Roma'da yapılan FAO Orm ancılık Eğitimi Danışma Kurulu 10. Toplantısına ilişkin rapordan (FAO 1981) Doç. Dr. Ertuğrul G Ö RCELİO ğ LU tarafından dilim ize çevrilmiştir. 2 Sopron (M acaristan) Orm ancılık ve Odun Bilimleri Üniversitesi Orm ancılık Fakültesi Dekanı (1980). Yayın Kom isyonuna Sunulduğu Tarih :

2 102 F E R E N C B E L D İ 1. M A C A R İST A N D A P R O F E S Y O N E L V E M E Z U N İY E T SO N R A SI O RM A N C ILIK E Ğ İT İM İ 1.1. P rofesyonel Orm ancılık E ğitim i P rofesyonel orm an cılık eğ itim inin an a b ra n şla rı şu n lard ır : sosyal bilim ler; doğa bilim leri, genel m ühendislik; a ğ a ç k ültivasyonu; o rm an m ühendisliği; o rm ancılık ekonom isi. P rofesyonel eğ itim sü resi beş yıldır. Bu eğitim. tem el eğitim, m eslek eğitim i olm ak üzere iki k ısm a ayrılabilir. T em el eğitim, m ate m a tik, b ilg isay ar teknikleri, ta s a rı geom etri, kim ya, fizik, m ekanik, to p ra k bilim i, botanik, zooloji, felsefe, politik ekonom i, bilim sel sosyalizm ve y ab an cı diller derslerin i k ap sar. M eslek eğitim i ise şu n la rı k a p sa m a k ta d ır : A ğaç kültivasyonu ağ açlandırm a, silv ik ü ltü r, o rm an a ğ a ç la n patolojisi, o r m an k orum ası, ekim - dikim (tohum, fidan, fidanlık, a ğ açlan d ırm a p ra tik le ri), çevresel o rm ancılık ve y a b a n h a y a tı am enajm anı. Orman m ühendisliği orm an m ekanizasyonu, işletm e, tra n sp o rt, yol ve köprü in şaatı, su korum ası, o rm an geodezi ve fo to g ram e trisi, o rm an binaları. Orman ekonom isi orm an am enajm anı, orm an ekonom isi, o rm an idaresi, o r m an h u k uku, orm ancılık iş organizasyonu. B ütünleyici konular fiziksel eğitim, iş güvenliği vb. K onu g ru p la rın ın o ra n la n şöyledir : tem el konu g ru b u % 58 profesyonel konu g ru b u % 4ü bütünleyici konu g ru b u % 2 P rofesyonel eğitim in k o n u lar itib ariy le bölünm esi ise şöyledir : ağ aç k ü ltiv asy o n u bilim leri % 40 orm an m ühendisliği % 40, ekonom i % Tropikal Orm ancılık Konusunda Tam am layıcı Etüdler Sopron O rm ancılık ve O dun B ilim leri Ü niversitesi, tro p ik a l m em leketlerden g e. len öğrenciler için özel b ir eğitim olanağı d a sa ğ la m a k ta d ır. B unda güdülen am aç,

3 M A C A R İST A N 'D A O R M A N C ILIK E Ğ İT İM İ 103 bu öğrencilere, m em leketlerinin ekonom ik k alk ın m asın a h izm et edebilm eleri için g e rekli olan o rm ancılık bilgisinin kazan d ırılm asıd ır. P rogram,, tro p ik a l orm ancılığın uzun sü red ir ö ğ retilm ekte olduğu diğer ü n iv ersitelerin p ro g ra m la rın a dayandırılm ış, ay rıc a bu p ro g ra m la r k alite ve içerik b ak ım ın d an d ah a d a g e liştirilm iştir. B ir A v ru p a o rm ancılık üniversitesi, orm ancılık u y g u lam aların ın d o ğ ru d an doğru y a to p rak, iklim, hidroloji gibi çevre koşu lları (genel yetişm e o rta m ı özellikleri) ile b ağ lan tılı olm ası nedeniyle, tro p ik al o rm ancılık ö ğ retim i b ak ım ın d an k ısıtlı o lan a k la ra sa h ip tir. D urum un ve çevre koşu lların ın tro p ik a l bölgelerdekinden çok fa rk lı olm ası, d iğer A v ru p a ülkelerinde olduğu gibi M a c a rista n da d a tro p ik a l orm ancılık eğitim inin a n c a k o rm an am enajm anı, yab an h a y a tı ve orm an ekonom isi k o n u ların d a genel bilgi verilm esi şeklinde y ü rü tü lm esin i zorunlu k ılm ak tad ır. Ö ğrencilerin o rm ancılık a ra ş tırm a ç alışm aları k o nusunda eğitilm elerine büyük önem v erilm ek ted ir; z ira bu k onuda y eterli bilgi sahibi olanların, m esleklerinde gelişm elerini sü rd ü rm eleri m üm kün o laca k tır. Ü n iversite yetkilileri, tro p ik a l ü lk e lerden gelen öğrencilerin, m ezun olup geriye döndüklerinde, ülkelerinde o rm ancılığın öncüleri o la c a k la rın a in an m ak tad ır. E ğ itim k o n u ları bu in an çla seçilip düzenlen m iştir. B u esas ü zerine d ersler üç g ru b a a y rılm ıştır : (1) h er yerde uygulanabilen (evrensel) o rm an cılık bilgileri; (2) belli çevre k o şu lların d a uygulanabilen (spesifik) bilgiler - tro p ik a l o rm an cılık dahil-; (3) tro p ik a l orm ancılık. 1. G rup dersleri M atem atik T a s a n geo m etri G enel ve in o rg an ik k im y a O rg an ik kim ya, G enel b o ta n ik B itk i fizyolojisi F izik T ek n ik resim (endüstriy el çizim ) M ekanik D en d ro m etri E le k trik m ühendisliği G enel M ekanik O rm an m a k in a la n K siloloji B itk i beslem e - y etiştirm e, O rm an işletm eciliği O rm an tra n sp o rtu O dun tek n o lo jisi İn ş a a t ve in ş a a t m alzem eleri O rm an binaları....i-. j O rm an ekonom isi

4 1 0 4 F E R E N C B E L D İ M uhasebe G üvenlik m ühendisliği 2. Grup dersleri Jeoloji K lim atoloji O rm an to p ra k bilgisi B itk i co ğ rafy ası Ve dendroloji O rm an zoolojisi O rm an geodezisi S ilv ik ü ltü rü n tem el prensipleri A vcılık ve a v tü fe k le ri bilgisi O rm an b itk ile ri patolojisi O rm an k o ru m ası F o to g ra m e tri Su k a y n a k la rı am enajm anı 3. G rup dersleri A ğ açlan d ırm a O rm an am en a jm an ı O rm an 'hukuku Y aban, h a y a tı ve b alık çılık am en ajm an ı S ilv ik ü ltü r O rm an ü rü n le ri p azarlam ası O rm an cılık ta a ra ş tırm a yöntem leri O rm an id aresi T ro p ik al ü lk elerd en gelen öğrenciler, beş yıllık eğ itim leri boyunca tro p ik a l o r m an cılık la ilgili 533 özel k o nuda bilgi alm ak tad ır M ezuniyet S o n rası E ğ itim B elli k onuda y ü k sek öğrenim gören b ir kişinin ü n iv ersited en m ezun olm asıyla eğ itim inin sona erdiği düşünülem ez. P rofesyonel m ezuniyet so n rası eğ itim geçm işte önem li b ir ro l o y n am ıştır ve gelecekte bunun önem i d a h a d a a rta c a k tır. Sistem li b ir m e z u n iy e t's o n ra sı eğ itim in önemi, M acar H ü k ü m eti ta ra fın d a n 1970 y ılında çık a rıla n ve b ü tü n kalifiy e orm an cıların h e r beş yılda b ir organize m ezuniyet sonra s ı eğitim inden geçirilm esini zorunlu k ılan k a ra rn a m e ile de v u rg u lan m ış b u lu n m a k ta d ır. M a c a rista n da sü rek li o rm ancılık eğ itim i için m erkez, O rm ancılık ve Odun B ilim leri Ü n iv ersitesi dir. P rofesyonel m ezuniyet so n rası eğitim, düzenli ve siste m a tik eğitim, 1 kişilerin kendi b a şla rın a çalışm aları esasına d a y a n a n sü rekli eğ itim olm ak üzere iki g ru b a ayrılabilir. D üzenli ve siste m a tik eğ itim iki şekilde o labilm ektedir : fa ) Y en ilem e kursları P rofesyonel o rm an cılar için y apılan yenilem e k u rsla rın ın am acı, bu elem anların

5 M A C A R İSTA N 'D A O R M A N C ILIK E Ğ İT İM İ 105 o rm an cılık bilim inin b ü tü n a lan ların d ak i yeni gelişm eler h a k k ın d a bilgi sahibi k ı lınm asıdır. K u rsla r esas itib ariy le yeni gelişm elerin a k ta rılm a sı ve açık lan m ası şek linde y ü rü tü lm ek te, g ü n sü rm ek ted ir. H e r k u rs a k a d a r profesyonel orm ancı k a tılır. H er yılki k u rsla rın içereceği k o n u ları k a ra rla ş tırm a d a n önce Ü niv ersite, o rm an cılık m esleğinin istek ve gerek sin m eleriy le ilgili o la ra k geniş bilgi to p la r ve k u rsla rın k a p sa m ve içeriğini bu bilgiler ışığında belirler. P ro fesy o n el o rm an cılar için 1979/80 ak ad em ik yılında yap ılan yenilem e k u rs ların ın konuları, bilgi için a şa ğ ıd a v erilm iştir : Y öneylem a ra ş tırm a s ı ve sistem analizinin o rm an cılık ta k u llanılm ası; O rm ancılık y a tırım la rın ın org anizasyon ve am en ajm an ı; O rm an cılık ta k im y asal işlem ve k o ru m a yöntem lerinin k u llanılm ası ve ekonom ik etkileri; S ilv ik ü ltü rd e k u llan ılan m ak in alarm ekonom ik etk ileri; Ç ok am açlı ü re tim m a k in a la n n m çalıştırılm ası ve bakım ı. (b ) U zm a n orm ancılar için kurslar U zm an o rm an c ılar için y apılan k u rs la r sadece bilgi verm e şeklinde yürü tü l- m em ektedir. Bu k u rsla rın am acı, k a tıla n la ra o rm an cılık bilim i konuların ı ü n iv ersite (lisan s) eğ itim i düzeyinde m üm kün olandan d ah a a y rın tılı ve d ah a d erin olar a k etü d etm e fırs a tı v erm ektedir. K u rsla r 4 sö m estre sü rer. K a tıla n la r h er söm estred e ik işer kez b ire r h a fta süreyle derslere devam eder ve p ra tik çalışm alar y a p a rla r. H er sö m estrenin sonunda, o söm estrede verilen d erslerin sınavı yapılır. Ü çüncü sö m estre sonunda öğrencilere ta m a m la n m a k üzere b ir diplom a pro jesi verilir. D ördüncü sö m estre sonunda bu proje h ak lım d a b ir ra p o r düzenlenir. P ro jen in b a şa rılı k ab u l edilm esi halinde öğrenciler b ir k u ru l önünde D evlet sın av ın a a lın ırlar. Bu sın av ı d a b a şa ra n la ra uzm an orm ancı diplom ası verilir. M ezuniyet sonrası (lisans ü stü ) k u rs la rı hem M acar, hem y abancı ö ğrenciler için y ap ılm ak tad ır. Bu konuda b ir fik ir verm ek üzere halih azır uzm anlık k u rsla rın ın a y rın tıla rı aşağ ıd a g ö ste rilm iştir : M ezuniyet S onrası O rm an K orum ası K ursu (O rm an K orum ası U zm anlığı için u y g u lan an p ro g ram ) S öm estre başın a s a a t K o n u l a r D ers P ra tik çalışm a O rm an zoolojisinde seçilm iş bilgi alan ları O rm an b itk ile ri patolojisinde seçilm iş bilgi a la n la rı O rm an k o ru m asın d a seçilm iş bilgi alan ları B itk i k o ru m a kim yası T om ruğun k o ru n m ası 4 4 Z a ra rlı o tla r bilgisi B itk i k o ru m a d a k u llan ılan m a k in a la r 8 10 B itk i k o ru m a id aresi 6 O rm an k o ru m an ın ekonom i ve teknolojisi 8 8 îş güvenliği 6 6 B itk i k o ru m ası ve in san çevresi 6 4

6 106 F E R E N C B E L D İ M ezuniyet S onrası K esim ve T aşım a K u rsu (K esim ve T aşım a U zm anlığı için u y g u lanan p ro g ram ) K onular S öm estre b aşın a s a a t D ers P r a tik çalışm a M a te m a tik ve yöneylem a ra ş tırm a s ı B ilg isayar teknik leri 12 8 E rgonom i 24 İş güvenliği S ın ıflam a ve k a lite k o n tro lü 8 8 Ü re tim m a k in a la rı K ablo sistem leri O rm an y o lları yapım ı ve bakım ı T o m ru k tic a re ti ve p a zarlam a 18 6 İşletm elerin am en ajm an ı T o m ru k ü retim i süreci M ezuniyet S onrası O rm an (O rm an M ühendisliği U zm anlığı K onular M ühendisliği K ursu için u y g u lanan p ro g ram ) S ö m estre b aşm a s a a t D ers P r a tik çalışm a B ilg isayar tek n ik leri İş güvenliği 18 H id ro lik ve p n ö m atik güç transm isyonu O tom asyon ve k o n tro l m ühendisliği O rm an m ek an iğ i O rm ancılık çalışm aların ın organizasyonu O rm an m ak in alarm ın çalıştırılm ası O rm an m ak in alarm ın b akım ı O rm an işletm elerin in elek trifik asy o n u Profesyonel m ezuniyet so n rası eğitim in ikinci grubu, k işilerin kendi b aşlaru la ç alışm aları esasın a d ayan an sü rek li eğ itim dir. Bu, resm i ve usule uygun b ir yönetim ve yönlendirm e g erek tirm ez. B ilim sel a ra ş tırm a y a p m a ğ a istekli orm ancılar, 5-10 yıllık b ir profesyonel p ra tik te n sonra b ir d o k to ra derecesi alm a o lan ağ ın a sah ip tirler. A day, d o k to ra çalışm ası yap m ak üzere seçtiğ i konuyu da belirtm ek su retiy le F ak ü ltesin in D ek an ın a bu isteğ in i d u y u ru r. F a k ü lte K urulu bu başv u ru y u g ö rüşüp uygun g ö rd ü k ten so n ra ad ay a ra ş tırm a çalışm aların a başlayabilir. B u çalışm alar o üniversitede, b a şk a b ir ü n iv ersitede, y a d a b ir a ra ş tırm a en stitü sü n d e y ü rü tü lebilir. N e v a r ki, ad ay ın zam an z a m an F a k ü lte K u ru lu ta ra fın d a n belirlenm iş olan b ir dan ışm an la a ra ş tırm a k o n u su n d a tem as k u rm ası g erek m ek ted ir. D o k to ra çalışm ası tam am lan ın ca K urul, iki

7 M A C A R İST A N 'D A O RM A N C ILIK E Ğ İT İM İ tan ın m ış u zm andan çalışm ayı incelem elerini ric a eder. Bu u zm an lar çalışm anın k a b ulünü önerdikleri ta k d ird e F a k ü lte D ekanı, adaya, F a k ü lte K u rulunun belirlediği k o n u lard an im tih an edilm ek üzere ç a ğ ın d a bulunur. Sınavı y a p a c a k kom isyonu da F a k ü lte K u ru lu belirler. A d ay bu sın av d a da b a şa rı sağ larsa, Ü n iv ersite S enatosu kendisine «D octor technicarum» üııvanım tevcih eder ve «D oktor» U nvanını k u llan m a h a k k ın ı verir. D iğer D oğu A v ru p a m em leketlerindeki lisans ve lisans - ü stü (m ezuniyet so n. rası) eğ itim sistem leri de esas itib ariy le M a c a rista n dakine benzem ektedir. KAYNAK F A O, R ep o rt o f th e T en th Session o f th e F A O A d viso ry C om m ittee on Fore s try E dııcation. (H eld in R o m e Oct. 1980). R om e.