PETDER ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ PROJESİ SONUÇLARI IWES Volkan SİĞİNÇ

Transkript

1 PETDER ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ PROJESİ SONUÇLARI IWES 2012 Volkan SİĞİNÇ

2 SUNUŞ PLANI; 1- GİRİŞ 2- TÜRKİYE MADENİ YAĞ SEKTÖRÜNÜN DURUMU 3- ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVZUAT 4- ATIK YAĞLARIN DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ 5- ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI 6- PETDER ATIK YAĞLARININ YÖNETİMİ PROJESİ İLE SAĞLANAN FAYDALAR 7- SONUÇ

3 1.GİRİŞ Atık Yağların Yönetimi Projesi ile motorlu taşıtlarda kullanılan ve atık hale gelen motor yağları; -araç servisleri, -akaryakıt istasyonları, -kamuya ait araç bakım istasyonlarından toplanmaktadır. Proje ile atık yağların; -çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde işlem görmesi, -atık üreten noktaların belirlenmesi ve -bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Tüm bu hizmetlerin yasalara uygun olarak -tüm ülke çapında, miktar ve sınır gözetmeksizinyerine getirilmesi için gerekli ilave maliyetler ise PETDER desteği ile yürütülmektedir. Atık yağların enerji geri kazanımı amaçla kullanıldığı çimento, kireç ve demirçelik fabrikalarında Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenen esaslar dahilinde atık yağlar ek yakıt olarak kullanılmakta ve atık yağlardan önemli bir seviyede enerji geri kazanımı sağlanmaktadır.

4 2. TÜRKİYE MADENİ YAĞ SEKTÖRÜNÜN DURUMU Ülkemizde piyasaya sunulan baz yağ miktarı, madeni yağ ithalat ve ihracat miktarları üzerinden yapılan değerlendirmeye göre; Şekil 1: Türkiye Madeni Yağ Yurtiçi Satışı, Bin Ton Madeni Yağ Yurtiçi Satışı Miktar (ton)

5 3. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVZUAT Tablo 1 : Atık Yağların Yönetimine İlişkin Ulusal Mevzuat, Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tarih Mevzuatın Adı Yürürlük Durumu 21 Ocak 2004 Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Mülga 14 Mart 2005 Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Yürürlükte 5 Temmuz 2008 Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Yürürlükte 30 Temmuz 2008 Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Yürürlükte 22 Haziran 2005 Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliğ Mülga 6 Ekim 2010 Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik Yürürlükte Yetkilendirilmiş Kuruluş: Atık motor yağlarının toplanması amacıyla, Bakanlıkça belirlenen esaslar dahilinde piyasa payları toplamı en az % 30 olan motor yağı üreticileri tarafından kurulan atık motor yağı toplama organizasyonunu, ifade eder. (Madde 4)

6 3. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVZUAT 19 Kasım 2008 tarihinde yayınlanan 2008/98/EC sayılı Atık Direktifi ile Avrupa Birliği tarafından yayınlanan mevzuatların basitleştirilmesi ve azami çevresel faydanın sağlanması için; - 75/439/EEC sayılı Atık Yağlar, - 91/689/EC sayılı Tehlikeli Atık, /12/EC sayılı Atık Çerçeve Direktiflerinin yeniden düzenlenmesi ve 2008/98/EC sayılı direktifle uyumlu hale getirilmesi sonrasında eski direktifler 12 Aralık 2010 tarih itibari ile yürürlükten kaldırılmıştır. 2008/98/EC sayılı Direktifte, -atık yağların kaynağında ayrı toplanması, -doğru atık yönetiminin yapılması, -uygun olmayan bertaraf sonucu çevreye verilecek zararın önlenmesi, -atık yağların yönetiminin atık hiyerarşisine göre yaşam döngüsü analizinin yapılması, hususlarına vurgu yapılmaktadır. Direktifte sunulan Atık Yönetimi Hiyerarşisine göre atıklar öncelik sıralaması ile; 1-Kaynağında azaltılmalı (prevention), 2-Tekrar kullanılmalı (preparing for re-use), 3-Hammadde olarak geri kazanılmalı (recycling), 4-Enerji olarak geri kazanılmalı (energy recovery), 5-En son seçenek olarak ise bertaraf (disposal) ettirilmelidir.

7 4. ATIK YAĞLARIN DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Atık yağların değerlendirme yöntemlerine ilişkin olarak gelişmiş ülkeler bazında yapılan değerlendirmeler ülkeler bazında yağların yönetimi konusunda standart bir uygulama bulunmadığını ve hatta çok farklı yaklaşımlar olduğunu göstermektedir. Atık yağlar, yasal olarak dünya genelinde kontrollü ortamlarda; 1-hammadde, 2-enerji değerinden yararlanmak üzere geri kazanım, 3-tehlikeli atık olarak bertaraf olmak üzere üç farklı şekilde değerlendirilmektedir.

8 4. ATIK YAĞLARIN DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Kline Group 2009[8] raporunda, 2009 yılında dünya genelinde toplam 32,3 milyon ton olan madeni yağ kullanıldığı ve kullanım sonrasında 22,4 milyon ton atık yağ ortaya çıktığı ve bunun ancak 16,5 milyon tonunun (%74) toplanabildiği, geri kalan 5,9 milyon ton (%26) atığın ise toplanamadığı ifade edilmektedir.

9 4. ATIK YAĞLARIN DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Toplanan atık yağ miktarı üzerinden yapılan değerlendirmede atık yağların; 1-12,9 milyon tonunun (% 78) enerji geri kazanım amaçlı ek yakıt olarak, 2-2,6 milyon tonunun (% 16) ürün geri kazanım amaçlı hammadde olarak, 3-1 milyon tonun (%6) ise başka uygulamalarda kullanıldığı ifade edilmektedir.

10 4. ATIK YAĞLARIN DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Ülkemizde 2010 yılında madeni yağ; - tüketim 416 bin ton - oluşan atık 250 bin ton - toplanan atık ton - geri kalan ton atık yağın ise kayıt altına alınamadığı görülmektedir. Toplanan atık yağların; tonunun enerji geri kazanım amaçlı olarak çimento, kireç, demir çelik tesislerinde, tonun hammadde olarak geri kazanım amaçlı olarak refinasyon ve rejenerasyon tesislerinde, tonun ise bertaraf tesislerinde bertaraf ettirildiği, görülmektedir.

11 5. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Petrol Sanayi Derneği (PETDER) tarafından Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde 2004 yılından günümüze yürütülen atık motor yağı toplama çalışmaları kapsamında 2011 yılı döneminde; - Toplam 80 ildeki, - 4 bin 827 farklı atık motor yağı üreticisinden, - 16 bin 139 sefer yapılarak - 20 bin 576 ton atık motor yağı toplanarak lisanslı işletmelerde hammadde, enerji olarak geri kazanılmış veya bertaraf ettirilmiştir.

12 5. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI 2012 yılının Ocak-Ekim döneminde PETDER tarafından atık motor yağı üreticilerine 12 bin 227 sefer yapılarak toplanan ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı işletmelere teslim edilen atık motor yağı miktarı ise 15 bin 312 ton olarak gerçekleşmiştir. Lisanslı işletmelere 2012 yılının ilk on aylık döneminde toplam 1597 tanker dolusu atık motor yağı teslimatı yapılmıştır.

13 Şekil 4: PETDER Atık Yağların Yönetimi Projesi Yıllara Göre Toplanan Atık Motor Yağı Miktarı, 2012

14 Şekil 5: PETDER Atık Yağların Yönetimi Projesi Ocak-Ekim Döneminde Toplanan Atık Motor Yağı Miktarı, Toplama Miktarları Karşılaştırma Miktar (ton) Ocak-Ekim 2008 Ocak-Ekim 2009 Ocak-Ekim 2010 Ocak-Ekim 2011 Ocak-Ekim 2012 Ocak-Ekim Geçtiğimiz yılların aynı dönemleri ile kıyaslandığında 2012 Ocak-Ekim aylarında toplanan atık motor yağı miktarında; yılına göre % 5 artış, yılına göre ise % 11 düşüş gerçekleşmiştir. Bu miktarın azalmasında özellikle 2012 yılının ilk yarısında yayınlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik Taslağının olumsuz etkileri ve kamu kurumlarından alınan atık yağ miktarının azalmasının önemli etkisi olmuştur.

15 5. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI 2012 Ocak-Ekim döneminde toplanan atık motor yağının; - %10 u hammadde olarak geri kazanılmak üzere lisanslı rafinasyon rejenerasyon tesislerinde, - %87 i enerji olarak geri kazanılmak üzere çimento, kireç veya demir çelik fabrikalarında, - % 3 i ise tehlikeli atık olarak bertaraf tesisinde değerlendirilmiştir yılı içinde PETDER olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından Lisans almış bulunan atık yağları; - hammadde olarak değerlendirmek üzere 29 Rafinasyon Rejenerasyon Tesisine, - ek yakıt olarak kullanarak enerji geri kazanımında bulunmak üzere 22 Çimento, 1Demir Çelik, 2 Kireç fabrikasına, - tehlikeli atık olarak değerlendirilmek üzere 1 tesise teslimatta bulunulmuştur.

16 Şekil 6: PETDER Atık Yağların Yönetimi Projesi Toplanan Atık Motor Yağlarının Kaynağına Göre Dağılımı, 2012Ocak-Ekim(ton) 2012 yılının ilk on ayı; araç servisleri %61, endüstri araç parkından %9, kamu kuruluşları %7, belediyeler %4, inşaat ve madencilik %6, yağ üretim tesisleri %2, askeri kurumlar %7, nakliye firmaları %1, yıkama yağlama %1, akaryakıt istasyonları %1.

17 Şekil 7: PETDER Atık Yağların Yönetimi Projesi Toplanan Atık Motor Yağlarının Bölgesel Dağılımı, 2012 Ocak-Ekim 2012 yılının Ocak-Ekim döneminde; - Marmara Bölgesi 6 bin 480 ton, - İç Anadolu Bölgesi 2 bin 308 ton, - Ege Bölgesinden 2 bin 282 ton, - Akdeniz Bölgesi ton, - Karadeniz Bölgesi ton, - Doğu Anadolu Bölgesi 611 ton, -Güneydoğu Anadolu Bölgesi 486 ton, toplanmıştır.

18 Tablo 2: PETDER Tarafından En Çok Atık Motor Yağı Toplanan İller, 2012 Ocak-Ekim (ton) İl Miktar (kg) Sefer Sayısı İstanbul 3,717,593 2,873 Ankara 1,287,264 1,087 İzmir 1,218,732 1,031 Kocaeli 761, Bursa 738, Adana 537, Antalya 447, İçel (Mersin) 377, Tekirdağ 358,

19 5. ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Proje çalışmaları çerçevesinde; - atık motor yağlarının çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerine dikkat çekmek, - atık üreticilerinin projeye katkılarını sağlamak üzere atık üreticileri düzenli olarak ziyaret edilmekte, - yerel yönetimlerle işbirliği protokolleri imzalanmakta, - toplantı ve eğitim programları düzenlenmekte, - yazılı ve görsel iletişim araçları vasıtasıyla, fuar vb. etkinliklerde proje çalışmaları hakkında bilgilendirme yapılmaktadır.

20 6. PETDER ATIK YAĞLARININ YÖNETİMİ PROJESİ İLE SAĞLANAN FAYDALAR - Bir litre atık yağ bir milyon litre içme suyunu içilemez hale getirir. - Bir litre atık yağdan 3.56 kwh elektrik üretilebilir. - Bir litre atık yağın enerji karşılığı kilokaloridir. - Bir litre atık motor yağından 0,625 litre baz yağ üretilir. Yukarıda sunulan bilgiler ışığında aşağıdaki veriler değerlendirildiğinde PETDER Atık Yağların Yönetimi Projesi ile sağlanan çevresel faydanın önemi daha net anlaşılacaktır. PETDER tarafından Ekim döneminde toplanan yaklaşık 120 bin ton atık motor yağı; milyar metreküp suyu kirletecek büyüklüktedir milyon kişinin bir yıllık su ihtiyacına karşılık gelen miktarda suyu kirletir. - Ülkemizin tüketilebilir tüm yeraltı ve yerüstü su potansiyelinin tamamını kirletebilir büyüklüktedir bin kişinin bir yıllık elektrik ihtiyacını karşılayacak miktarda elektrik üretilebilir.

21 7- SONUÇ 1- Türkiye de T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayınlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ile atık yağların kayıt altına alınması, geri kazanımı ve bertarafının sağlanması için önemli çalışmalar başlatılmış, bu kapsamda PETDER ülke çapında yaygın ve etkin bir sistem kurmuştur. 2- PETDER atık motor yağı toplama miktarları 2004 yılında ton, 2005 yılında 7 bin 492 ton, 2006 yılında 10 bin 425 ton, 2007 yılında 15 bin 80 ton, 2008 yılında 16 bin 94 ton, 2009 yılında 17 bin 640 ton, 2010 yılında 17 bin 780 ton, 2011 yılında 20 bin 576 ton, 2012 yılının Ocak-Ekim döneminde 15 bin 312 ton olarak gerçekleşmiştir. 3- Atık Yağların Yönetiminde üretici sorumluluğunda başlatılan Proje çalışmalarına ve 7 yıllık ciddi yatırımlara rağmen 2010 yılı verilerine göre atık motor yağların % 83 ü kayıt dışı olarak toplanmakta ve çevre ve insan sağlığını tehdit edecek alanlarda yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir

22 Teşekkür ederiz.