Meme kanseriyle mücadele. Erken ve ileri safhada meme kanserine sahip hastalar için bilgi amaçlı filmle ilgili broşür

Transkript

1 Meme kaseriyle mücadele Erke ve ileri safhada meme kaserie sahip hastalar içi bilgi amaçlı filmle ilgili broşür

2 1 İçidekiler Memede kalbe gide yol Memede kalbe gide yol Meme kaserii oluşumu Meme kaseri edir? Bir düğüm e zama kötü huyludur? Kist, iyi huylu tümör mü yoksa kaser mi? Ölem ve erke teşhis Kedii muayee etme talimatları Meme kaseri asıl teşhis edilir? Meme kaserii safha dağılımı Nüksetme Teşhis belli: Nede illa be? Hagi tedavi olaakları bulumaktadır? Işı terapisi (Radyoterapi) Kemoterapi Ati hormo terapisi Atikor tedavisi: Ati ajiyogeez Kemik metastazıı tedavisi Memei yeide oluşumu Meme içi koruyucu ameliyat sorasıda rekostrüksiyo Meme kesildikte (ampütasyo) soraki rekostrüksiyo Rehabilitasyo Ek tedavi yötemleri Tümör edeiyle bitkilik: Akut ve uzu süreli bitkilik Ağrılar ve ağrı tedavisi Terapi sorası zama Meme kaseriyle gülük yaşam: Aile ve eş Meme kaseriyle gülük yaşam: Mesleğe ve gülük hayata etkileri Meme kaseri efsaeleri: Pozitif düşüme Kampaya hakkıda Diğer bilgi malzemeleri Faydalı adresler Hakkımızda Meme kaseri korkuya, güçsüzlüğe ve çaresizliğe ede ola bir teşhistir. Bu teşhis hastayı, ailesii ve arkadaşlarıı tam kalbide vurmaktadır. Acak güümüzde artık birçok kadı içi şu geçerlidir: Meme kaserii tedavisi mümkü. Bu broşürü amacı, hastaları bu hastalığa alışmasıı sağlamak ve kapsamlı bilgi vererek olara güve aşılamaktır. Acak meme kaseri üksede kadılara da destek verilmektedir. Bua göre de bu broşür, başlagıç safhasıdaki tedavi olaaklarıı yaı sıra ilerlemiş meme kaserii tedavi yötemleri hakkıda da bilgi vermektedir. Hastaı bu hastalıkla kuracağı kişisel ilişki de kedisie verilecek tıbbi bilgiler kadar öemlidir. Bu edele de bu broşürde, geelde hayati bir tehlike olarak görüle meme kaseri teşhisii sosyal ve psikolojik etkileriyle ilgili sorulara da cevap bulacaksıız: Çevreme, parterime, arkadaşlarıma karşı asıl davraacağım? Söz kousu çocuklarımı bakımı olduğuda kime yöeleceğim? Bu zor durumda baa e iyi gelebilir? Bu failik deeyimiyle asıl baş edeceğim? Bu broşürde Göğüste kalbe gide yol meme kaseriyle mücadele isimli filme ek olarak hastalığı e öemli özellikleri bir kere daha gösterilmiş ve faydalı bilgiler yardımıyla alatılmıştır. Bu şekilde hastalar, koa teşhisle yalız bırakılmamaktadır. Hastalar, bu hastalıkla aktif bir mücadele sergileyerek iyileşme sürecii tasarlamaya yardımcı olabilmek içi daha fazla fırsata sahip olacaktır. Meme kaseri adir değildir Almaya da yılda yaklaşık kadı, yai ortalama olarak bakıldığıda her 8 kadıda biri yaşamı boyuca meme kaserie yakalamaktadır. Erkekler de meme kaserie yakalaabilir, acak bu sayı yılda erkek hasta arasıda olup, kadı hastalara göre oldukça küçük bir grup oluşturmaktadır.

3 2 3 Meme kaserii oluşumu Bazı kadıları ede meme kaserie yakaladığı ve bazılarıı ede yakalamadığı şuaa kadar et bir şekilde açıklaamamıştır. Acak meme kaserii oluşumuu teşvik ede belli başlı risk faktörleri bulumaktadır. Bu faktörler, müdahale edilemeyecek faktörler, yai geetik risk faktörleri ve müdahale edilebilecek faktörler, yai çevre etkeleri, yaşama alışkalıkları, jeerasyo tutumu ve hormoal etkeler, şeklide ayrılmaktadır. Geetik etki faktörleri 100 meme kaseri hastasıda sadece 5-10 u kalıtımla geçmiş veya kalıtımla geçebilir meme kaseri riskie sahiptir. Şuaa kadar hastaları büyük bir çoğuluğuda mutasyoa uğrayarak meme veya yumurtalık kaserie ede olabile iki ge bilimektedir: Breast Cacer Gee kısaltması BRCA 1 ve BRCA 2. Birici derece akrabalarda, ör. ae, kız veya kardeşlerde meme kaseri veya yumurtalık kaseri görülmüşse, bu hastalığı irsi olarak geçme tehlikesi oldukça yüksektir. Buu içi de eğer baba veya ae tarafıdaki akrabalarda aşağıdaki durumlarda biri söz kousuysa, bir ge testi yapılması öerilir: Yaşta bağımsız olarak üç kadıda meme kaseri; İki kadıda meme kaseri, bularda biri 51. yaşıda öce; Bir kadıda meme kaseri başka bir kadıda da yumurtalık kaseri; İki kadıda yumurtalık kaseri; Bir kadı ve bir erkekte meme kaseri; Bir kadıda yumurtalık kaseri ve bir erkekte meme kaseri; Bir kadıda 36. doğum güüde öce meme kaseri; Bir kadıda 51. doğum güüde öce çift taraflı meme kaseri; Bir kadıda hem meme hem yumurtalık kaseri. Ayrıca bir memeside meme kaseri görülmüş bir hastaı diğer memeside de bu hastalığı görülmesi riski, sağlıklı kadılara göre daha yüksektir. Buları dışıda belli başlı etik gruplarda ge değişimii sıkça görüldüğü de dikkate alımalıdır. İrsi meme ve yumurtalık kaseri merkezi geetik açıda meme kaseri riski olduğuu düşüe kadılar içi, Almaya geelide bulua o iki kliikte özel bir muayee ve görüşme imkaı sumaktadır. Bu muayee ve görüşme, ailedeki hastalık geçmişii tespit etmei ve ge aalizii yaı sıra, kadıları geetik bir muayeei olası souçları hakkıda bilgiledirilebilmesi içi de kapsamlı bir daışmalık hizmetide oluşmaktadır. Bu kadılar, kedi aileleride geetik bir iceleme yapılmasıı matıklı olup olmayacağıı doktorlarıa sormalıdır. Bu icelemeler geel olarak kaui hastalık sigortaları tarafıda üstleilir. Bireysel daışmalık ve kotrol amaçlı yoğu muayeeler, irsi bir risk durumuda mutlaka öerilmektedir. Meme kaseri merkezleri de bua yöelik hizmet verdiğide, hastalığı üksede, yai meme kaseri tekrarlaya kadılar da verilebilecek e iyi tedaviyi alacaktır. Buları dışıda tüm kadılar, bu merkezlerde verile stadart bir erke teşhis programıa katılma olaağıa sahiptir. Çeşitli uzmalık alalarıda meme hastalıkları uzmaları ve Breast Care Nurse, yai meme kaseri bakım uzmaları, hastalara hastalık sırasıda ve sorasıda mümkü olabile e iyi tedaviyi ve bakımı sumaktadır. Jeerasyo tutumu Meme kaserii oluşumuda doğum sırasıdaki tutum da bir risk faktörü olarak görülmektedir. Bir kadı östrojei ve gestagei (kadı cisiyet hormoları) dögüsel iiş ve çıkışlarıyla e kadar uzu süre yaşarsa, meme kaserie yakalama olasılığı da o kadar yüksektir. Bu edele de aşağıdaki durumlar risk faktörü olarak görülmektedir: 13. yaş öcesi adet kaaması (erke adet döemi); 52. yaş sorası meopoz (geç meopoz); Doğum yapmama veya ilk doğumu geç yapma (30 da sora); Emzirme döemi olmaması veya kısa sürmesi

4 4 5 Yaşama alışkalıkları ve çevre faktörleri Buu dışıda sigara içelerde, aşırı kilolularda, fazla alkol tüketelerde ve şeker hastalarıda da meme kaserie yakalama riski artmaktadır. Hayvasal yağ oraı yüksek besileri ve vitami, mieral değeri düşük besileri veya sebze ve meyvelerdeki sidirimi mümkü olmaya lifleri yemesi gibi yalış besleme de büyük bir rol oyar. Çevre kirliliği ise risk faktörleri olarak değerledirilebilmek içi heüz yeterice iceleememiştir. Hormoal etkiler Cisiyet hormoları da meme kaserii gelişmeside hafife alımayacak bir rol oyamaktadır. Doğum kotrol hapı veya östroje ve gestage gibi hormo tedavilerii meopoz döemideki etkisiyle ilgili olarak aksii göstere araştırmalar bulumaktadır. Büyük olasılıkla doğum kotrolü içi doğum kotrol hapıı uzu süre alımış olması, meme kaserie riskie olumsuz bir etkiye sahiptir, acak risk artışı geel olarak çok yüksek değildir. Acak bu etki, kaser türlerie karşı sağlaa hormosal koruma etkisi edeiyle e azıda istatistiksel olarak ağırlık kazamaktadır. E yei araştırmalara göre meopoz şikayetlerii gidermek içi yapıla yedek hormo tedavisii kesi olarak riski arttırdığı alaşılmıştır. Fito-hormoları içere bitkisel preparatları ve besi katkı maddelerii alımı da uzmalar tarafıda kritik olarak görülmektedir. Birçok maddei tehlike potasiyeli, uzu süre kullaıldıkları da daha da artmaktadır. Özellikle de meopoz döemide ve sorasıdaki kadılar tarafıda bu tür maddeleri kullaımı risksiz değildir. Meme kaseri edir? Bir düğüm e zama kötü huyludur? Memedeki bir düğümü oluşumu, çoğu zararsız ola birçok edee bağlı olabilir. Her hücre yığııa (ister iyi huylu ister kötü huylu) tümör demektedir. Acak sadece kötü huylu tümörler meme kaseridir ve bu kaser türü kadılarda e sık görüle türdür ve Mammakarsiom veya Mamma-CA olarak da adladırılmaktadır. Meme dokusu içideki hücreler yozlaştığıda ve durmada büyüdüğüde, yai sürekli çoğaldıklarıda meme kaseri oluşur. E sık görüle iki meme Yağ dokusu Kas Süt kaalları Bağ dokusu Meme ucu kaseri türü süt kaallarıdaki hücrelerde (duktal Mammakarsiom, yüzde 70 ila 80) ve süt bezleride (lobuler Mammakarsiom, yüzde 10-15) oluşur. Yozlaşmış bir hücrei ele gele bir düğüm halie gelmesi yıllarca sürebilir. Buda da meme kaseri teşhisii ede oldukça ciddiye alıması gerektiği acak tek başıa ede heüz akut bir acil durum oluşturmadığı da alaşılmaktadır. Bu durum, tekrar üksede bir meme kaseri içi de geçerlidir. Tümör dokusu Süt kaalı Süt kaalıda gelişe tümör Prof. Dr. Tıp Ulrike Nitz Hastalığı erede geldiğii bilmiyoruz. Elbette batıdaki yaşam şartları da bir problem oluşturmaktadır. Nede olsa meme kaseri batıda daha sık görülmektedir. Tümör gelişimi, memedeki süt kaallarıda veya süt bezi dokusudaki hücreleri yozlaşmasıyla başlar. Bu ö safha (ki bua Karsiom i situ demektedir) mamografide tespit edilebilir ve geelde bir ameliyatla tedavi edilebilir. Kaseri e kadar çabuk geliştiği birçok faktöre bağlıdır, bularda biri de tümör hücrelerii büyümeyi teşvik edebile hormolara ve başka aktarıcı maddelere karşı reaksiyo gösterip göstermemesi veya e şekilde göstermesidir.

5 6 7 Kist, iyi huylu tümör mü yoksa kaser mi? Bir kist ya da iyi huylu bir tümör geelde çevresideki meme dokusua karşı iyi sıırlamıştır ve bu edele de kolayca kayabilmektedir. Bir düğümü sıırları çok keski olmadığıda ve bua ilavete de düğümü kaydırmak zorsa, bu düğümde şüphe edilir. Bua göre de meme kaserii e sık göstergesi, süt bezlerideki ağrısız (yai baskıya karşı hassas olmaya), geelde bir yumru şeklide ve sert hissedile, tek taraflı bir düğümdür. Eğer tümör cilt altıdaki doku içide büyürse geelde cilt üzeride bir takım değişimler görülür. Bu durumda cilt veya meme ucu tümör üzeride kalıcı olarak çekilir. Meme kızarır ve ıslaabilir. Acak oldukça zararsız bir iltihaplama da bu görütüye ede olabilir. Meme ucuda, özellikle kalı ve sümüksü sıvı sızıtısı da yie bir hastalığı edei olabilir. Meme kaserie ait başka semptomlar, kaseri gelişimi çerçeveside metastazlar edeiyle görülür. Neredeyse tüm vakalarda ilk olarak koltuk altı boşluğudaki lef düğümleri etkileir. Bir tümörü istilasıa uğramış ve büyümüş lef düğümleri, koltuk altıda geelde sert ve alt alta birleşmiş düğümler şeklide ele gelir. İlgili kişi buu bir iltihap soucu büyümüş (ör. baal bir efeksiyoda) veya bir tümörü istilasıa uğramış bir lef düğümü olup olmadığıı ayırt etmekte zorlaır. Meme kaseri ileri safhalarda başka orgalara yayılabilir. Bu kaser geelde kemiklere, özellikle de omurgaya veya leğe kemiklerie, kemik iliğie, akciğerlere, karaciğere veya beyie sıçrar. Bu ikicil tümörleri birçoğu, geelde takip ede tedavi sırasıda veya hastalar tarafıda memede yei bir düğümü hissedilmesiyle veya başka şikayetleri oluşmasıyla tespit edilir. Tarama işlemi sırasıda baa sol mememi ve yedi milimetrelik çok küçük bir tümör gösterdiler. Bede buu üzerie bayaa şuu söyledim: Bu olamaz. Bu be değilim. Sürekli, böyle bir şeyi beim başıma gelemeyeceğii düşümüştüm. Hildegard (65)

6 8 9 Ölem ve erke teşhis Kedii muayee etme talimatları Memei kişii kedisi tarafıda muayeesi (düzeli doktor kotrollerii yaı sıra) güümüzde hale e iyi erke teşhis yötemidir. Tüm düğümleri yüzde 30 uda fazlası kadılar tarafıda elle hissedilerek tespit edilmektedir. Buu yaı sıra 40 yaşıdaki kadılarda bir kere bir mamografi çekilmeli ve bu mamografi ileriki ruti muayeelerde esas alımalıdır. 50. yaş itibariyle mamografii sertifikalı bir estitüde iki yıllık aralarla ruti bir öleyici muayee kapsamıda çekilmesi öerilir. Eğer bir meme kaseri teşhisi komuşsa bu doktor muayeeleri daha kısa aralıklarda yapılır. Bu oktada doktoru bireysel tavsiyesi dikkate alıır. Buu dışıda her kadı memesii ayda bir kere kedi muayee etmelidir, özellikle de adet kaamasıda kısa bir süre sora (memedeki gergilik geçtikte sora). Acak süt bezleri dokusu hafifçe düğüm düğüm olduğuda, elle bir şey hissetmek geelde zordur. Meme yağladığıda elle daha iyi hissedilebilir. Bir kadı kedii elliyle muayee edebilmek içi iyi bir ışık altıda ayaı öüde durmalı ve memei ve meme ucuu şeklii ve görüümü icelemeli. İki meme arasıdaki büyüklüğü sürekli ayı kalması ormaldir. Daha sora kollar kaldırılarak her iki memeye öde ve yada bakılmalı ve dikkati çeke kısımlar icelemelidir. Elle muayeei e iyi soucu verebilmesi içi üç orta parmak meme üzeride gezdirilmelidir. Buu yaparke de üst dış dörtte birlik dilimde başlaır (birçok kadıı meme dokusu burada daha yoğudur) ve parmaklar saat yöüde öce bir meme daha sora da diğer meme üzeride gezdirilir. Daha sora her bir meme ucu tek başparmak ile işaret parmağı arasıa sıkıştırılır ve meme ucuda sıvı çıkıp çıkmadığıa bakılır. Şimdi ayı muayee yötemi yatarak tekrarlamalıdır. So olarak da koltuk altıda büyümüş veya sertleşmiş düğümler olup olmadığıa bakılmalıdır. Prof. Dr. Tıp Ulrike Nitz Erke döemde çok iyi bir risk profili oluştura olaağımız var. Sıçrama eğilimi şiddetli bir tümörde mi bahsediyoruz? Tümörü büyüklüğü e kadar? Tüm bu bilgiler elimize oldukça erke geçer ve bu edele de mücadeleye çok iyi bilgilerle başlayabiliyoruz. Elle muayee sırasıda eye dikkat edilmelidir? Meme dokusu her yerde cilde doğru eşit bir şekilde kaydırılabiliyor mu? Doku da kısım kısım sertleşme var mı? Memei bir yeride ağrı var mı? Kızarıklık veya eflamasyo var mı? Cilt üzeride çukurluklar veya şişlikler var mı?

7 10 11 Meme kaseri asıl teşhis edilir? Lokal teşhis Meme kaserii teşhisi birçok adımda oluşur, buları başıda da elle muayee, mamografi, ultraso ve doku aalizi (biyopsi) e öemli muayee yötemleridir. Her düğüm kaser alamıa gelmez. Acak bua rağme ele gele her düğüm jiekolog tarafıda icelemelidir. Hagi yötemi kullaılacağı ise birçok faktöre bağlıdır. Bularda biri de meme bezleri dokusuu e kadar sıkı olduğudur. Elle muayee bulguları Mamografide görülebile tümörleri yüzde ide meme kaserii elle hissedilmesi de mümküdür. Bu edele de elle muayee yötemi e basit ve e etkili düğüm teşhis yötemidir. Her kadı yukarıda tarif edile bu muayee yötemii kedi yapabilir. Mamografi Mamografi, memede çeşitli pozisyolarda rötge filmlerii çekildiği gibi rötge muayeesidir. Mamografide meme kaserie işaret ede belirtiler, özellikle yıldız şeklideki gölgeler veya küçük, gruplar halideki kireçlemelerdir (mikro kireçlemeler). Bular, kaser tarafıda zarara uğramış hücreleri sağlıklı dokuya kıyasla kireç biriktirmeside oluşmakta olup bular da rötge filmi üzeride beyaz görülmektedir. Mamografii ifade gücü, meme bezleri dokusuu sıkılığıa bağlıdır. Bu edele de özellikle sıkı bir meme bezi dokusua sahip geç kadılarda başka yötemler kullaılmaktadır. Moder tekik sayeside mamografi sırasıdaki ışıları etkisi artık çok azdır. Ultraso Bu yötem, mamografiye ek olarak kullaılır ve doktora, söz kousu düğümü iyi mi yoksa kötü huylu bir tümör mü olduğua karar vermek içi bir yardımcı araçtır. Biopsie Eğer mamografi ve ultrasoda ciddi bir kötü huylu düğüm şüphesie rastladıysa, memede bir doku öreği alımalı ve mikroskop altıda kaser hücreleri olup olmadığı icelemelidir. Laboratuarda yapıla bu mikro doku teşhisi çok güveli bir bulgudur. Birçok vakada memede ameliyatsız doku alıabilir, acak baze bir ameliyat daha matıklıdır. Biyopsii üç türü vardır: Ultraso kotrollü zımbalı biyopside şüpheli doku, içi boş bir iğeyle memede zahmetsizce alıır. Vakumlu biyopsi ise bilgisayar kotrollüdür ve daha fazla dokuu tam istediği gibi alımasıa olaak taır. Eğer zımbalı ve vakumlu biyopsi soucuda istee etlik sağlaamamışsa açık bir biyopsi çerçeveside tüm şüpheli bölge iceleme amacıyla çıkarılır. Daha sora alıa bu dokuda yozlaşmış hüre buluup bulumadığı iceleir. Eğer kaser hücreleri tespit edildiyse alıa bu doku (artık tümör olarak adladırılır) spesifik özellikler kousuda iceleir. Bu tümör özellikleri daha sora alıacak tedavi ve terapi kararları açısıda öemlidir. Tümör markerleri Kada meme kaseri hücresi oluşturabile ve tümör markeri olarak adladırıla belli başlı proteiler iceleir. Meme kaseri içi CA 15-3 tümör markeri oldukça spesifiktir. Acak sadece bu marker ile bir teşhis yapılması mümkü değildir, acak bu marker tedavi sırasıda ve sorasıda hastalığıı seyrii daha iyi değerledirilmesie yardımcı olabilir. Prof. Dr. Tıp Nadia Harbeck Güümüzde ilk hastalığa yakalaa 100 kadıda yaklaşık iii iyileştirebiliyoruz. Acak buradaki asıl soruu, hastalara herhagi bir vaat veremememizdir.

8 12 13 Vücut içideki tümör dağılımıı tespiti Teşhis komuşsa, başka muayeeler yapılarak kaseri başka orgaları istila edip etmediği, yai metastaz oluşumu olup olmadığıa bakılmalıdır. Rötge ve bilgisayarlı tomografi (CT) Göğüs kafesii rötge filmide, kaseri lef düğümlerie veya akciğerlere sıçrayıp sıçramadığı tespit edilmelidir. Metastazı var olup olmadığı, burada belli bir boyutta sora tespit edilebilir. Gerekirse bilgisayarlı bir tomografiyle daha detaylı bilgi sağlaabilir. Bu esada arka arkaya birkaç rötge çekilir ve bu şekilde doktor, ör. üst gövde filmlerii kademe kademe iceleyebilir. Kemik sitigrafisi Meme kaserii kemik iskeletie yayılıp yayılmadığı bir sitigram ile iceleir. Buu içi de hastaya Radyoüklid Techetium-99m-fosfat ejekte edilir (bu özellikle kemiklerde toplaa bir moleküldür). Özel bir kamerayla da radyoükleid ile zegileştirilmiş iskelet görütüleir. Tümörü aktif olduğu kemik dokularıda daha fazla radyoükledi birikir ve bu şekilde iskeleti diğer kısmıda ayırt edilir. Mayetik rezoas tomografisi (MRT) MRT bilgisayarlı tomografiye bezer şekilde, acak rötge ışıları olmada değişke mayetik alalar içide yapılır. Acak bu yötem sadece özel durumlarda kullaılır. Metastaz veya lokal üksetme şüphesi varsa, ilk teşhiste uygulaa yötemler bu durumlarda da uygulaır. Bu esada da her muayee yötemi her hastaya uygulamaz, teşhis yötemi her hasta içi bireysel olarak seçilir. Kaser bei yeemeyecek diye e başıda söyledim. Elbette bir gü öleceğim, acak kasere şimdi yeilmeyeceğim. Lucia (51)

9 14 15 Meme kaserii safha dağılımı Nüksetme Meme kaseride progostik ve tedavi hastalığı buluduğu safhaya bağlıdır. Erke safhalar Safha 0: Heüz içeri sıza, yai yok edici bir kaser büyümesi yok (Carcioma i situ = ö safha). Safha I: Kesi sızıtı yapa ve iki satimetrede daha küçük ola bir tümör, meme kaseri bu safhada heüz meme bezleriyle sıırlıdır.. İleri safhalar Safha II: Tümörler iki ila beş satimetre büyüklüğüdedir. Geelde ilk lef düğümlerie sıçramaya başlamışlardır. Safha III: Bir tümörü lef düğümlerie sıçradığıı belirtir. Metastaz safhası Safha IV: Diğer orga sistemlerie yayılma var.. İltihaplı meme kaseri İltihaplı meme kaseri, bu hastalığı adire görüle bir şeklidir. Meme, kızarık olmasıda ve ısıda dolayı iltihaplıymış gibi görüür. Cilt üzeride şişlik ve kırışıklık görülebilir veya çatlak oluşumu görülebilir. İltihaplı meme kaseri çok çabuk yayılma eğilimie sahiptir. Nüksetme Nüksetme tekrar oluşum alamıa gelir, yai kaser tedavide sora tekrar oluşur ve ya memeyle (lokal) ya da memede uzak kısımlarla (metastaz) sıırlıdır. TNMG-sııfladırması, birçok tümör hastalıklarıda uygulaa bir safha dağılım şemasıdır. T tümör büyüklüğüü, N lef düğümü durumuu, M metastaz var olup olmadığıı ve G geçmişteki diferas derecesii (yai tümör hücrelerii ormal hücre yapısıda e kadar farklılık gösterdiğii) temsil eder.. Eğer kaser ilk hastalıkta sora tekrar oluşursa, bua üksetme, yai tekrar oluşum deir. Nüksede bir kaser ilk hastalıkta olduğu gibi memeyle sıırlı olabilir (lokal) veya memede uzakta diğer orgalarda görülebilir (metastaz). Tüm hastaları yaklaşık yüzde 30 uda kaser tekrar ükseder, buları üçte ikiside metastaz şeklide üçte birideyse lokal sıırlı bir şekilde. Burada temel olarak şu geçerlidir: Tekrar üksede kaser e kadar küçükse ve e kadar geç üksederse, iyileşme şası da o kadar yüksektir. İlerlemiş meme kaseri Kaser metastaz şeklide üksetmişse bu biricil tümörü bir kardeş tümörüdür ve bu tümör, hastaları yarısıda fazlasıda kemiklerde, akciğerde, karaciğerde ve beyide oluşabilir. Metastaz oluşumu varsa, güümüzde sahip olua bilgilere göre hastaı uzu sürede iyileşmesi sadece istisai durumlarda mümküdür. Burada bahsedile tedavi palyatif bir tedavidir, yai bir iyileşme hedeflemede. sadece şikayetler azaltılır. Tıbbi tedavi olaakları oldukça iyi olduğuda birçok kadı iyi bir yaşama kalitesie sahip olduklarıda bu hastalıkla geelde birçok see yaşayabilmektedir. Bu edele de doktorlar bu hastalığa iyileşmesi mümkü olmaya bir hastalık gözüyle değil de kroik bir hastalık gözüyle bakmaktadır. Lokal üksetme Eğer kaser lokalde tekrar üksetmişse, bu çok farklı bir durumdur, çükü bu geelde iyileştirilebilmektedir (elbette burada da istisalar mevcuttur). Burada söz kousu ola tümör, biricil tümörle ayı dokuda, ayı yerde veya ayı orgada oluşmuş bir tümördür. Düğümü orga sıırları aşmamış olması, meme kaserii erke safhada olduğuu gösterir. Düğüm belli bir kritik büyüklüğe ulaştığıda kaser hücreleri lef kaalları üzeride çevredeki meme dokusua yayılmaya başlar.

10 16 17 Teşhis belli: Nede be? Hagi tedavi olaakları bulumaktadır? Şu soruyla: Nede bei buldu bu hastalık? kadılar geelde duygusal bir çıkmaza girerler. Oysa ki bu çıkmaz teşhisi yarattığı alık güçsüzlük hissii yasıtmaktadır. Suçlu be miyim? Yoksa souçta gittikçe artmış ola çevre kirliliği mi suçlu? Hastalar bu soruları kedi kedie sorar, çükü hastalıkla aktif bir mücadeleye girmeye çalışırlar. Güümüzde meme kaserii e geel oluşumuu e de metastaz oluşumuu kişilikle veya yalış bir davraışla ilgisi olmadığı biliir, çükü meme kaserii çok farklı edeleri olabilir. Kaseri üksede bir hastadaki progostiği e kadar iyi görüdüğü de birçok etkee bağlıdır. TNMGsııfladırmasıı dışıda başka özellikler de öemli bir rol oyamaktadır. Tümörü iki kat büyüme hızıı ve metastaz oluşturma özelliğii yaı sıra biyolojik özellikleri de, yai bir hormo reseptörü veya HER2/yeipozitif olup olmadığı, gibi etkeler de kötü huyluluğuu belirler (Bu kouda Atikor terapisi bölümüde detaylı bilgi verilmiştir). Bu edele de klasik progostik faktörleri şulardır: Tümör büyüklüğü Lef düğümüü durumu Metastaz varlığı Gradig (kötü huylu hücreleri ormal hücre yapısıda ayrışması) Hormo reseptör durumu HER2/yei-Reseptör durumu Yaş Öemli ola koa teşhisi kabul etmek ve buula yaşamayı öğremektir. Bu oktada yardım istemesi ve kişisel iyileşme sürecie eleri iyi geleceğii tespit edilmesi öerilir. Soraki adımlar içi şular çok öemlidir: Meme kaseri teşhisi (üksetmiş olsa da) akut bir acil durum değildir. İkici bir tıbbi görüş almak ve saki kafayla düşüüp hagi tedavii e iyisi olduğua karar vermek içi süre vardır. Olabilecek e iyi tedavi içi (ister ilk teşhis ister üksetme), kaseri e kadar yayıldığıı tam olarak tespit edebilmek içi öcelikle bir dizi ö muayee daha gereklidir. Safha e kadar doğru tespit edilirse, uygulaacak tedavi de o kadar iyi plalaabilir. Bu tedavi ise meme kaseride ilgili kaser safhasıa adapte edilerek yapılır, yai belirtile muayee yötemleriyle doğru hastalık safhası tespit edildikte sora tedavi adımları tespit edilir. Metastaz veya lokal üksetme şüphesi varsa, presip olarak ilk teşhiste uygulaa ayı yötemler bu durumlarda da uygulaabilir. Doku alıdıkta, tümörü büyüklüğü ve yaygılığı tespit edildikte ve spesifik tümör özellikleri de belirledikte sora hasta içi bireysel bir tedavi plaı hazırlaır. Hasta bu durumda saki kafayla bilgi toplamak ve hagi tedavii kedisi içi doğru tedavi olduğua karar vermek içi yeterice zamaa sahiptir. Belirsizlik halide ikici bir fikir alabilir ve başka uzmalara görüebilir. Buları dışıda bir psikookolog ve başka hastalarla görüşmesi matıklı olacaktır. Erke safha Bu safhada tümör ameliyatla alıdıkta sora şu tedavi olaakları bulumaktadır: Kemoterapi, radyoterapi, Ati hormo tedavisi ve atikor tedavisi. Hagi tedavii uygulaacağı ve buları kombie edilip edilmeyeceği veya asıl kombie edileceği ise çeşitli etkelere bağlıdır. Bu etkeler ilk etapta tümörü büyüklüğü, yayılma durumu ve özellikleridir. Bu, lokal üksetmiş bir tümör içi de geçerlidir. Tümörü buluduğu koum müsaade ettiği takdirde bir ameliyatla tamame alıır. Tümörü bu oktada tekrar üksetmesii ölemek içi bu bölgeye radyoterapi uygulaır. Prof. Dr. Tıp Ulrike Nitz Meme kaseri güümüzde e iyi araştırıla hastalıklarda biridir. Göğüs sağlığı merkezleri de bu araştırma bilgilerie sahiptir. Bu merkezlerde, meme kaseri tedavisi ve bakımıda öemli ola tüm uzmalık dalları temsil edilmektedir..

11 18 19 Acak buu içi de radyoterapi olaağı bulumalıdır, yai vücudu bu bölgesi tekrar bir radyoterapiyi müsaade etmelidir. Uygulaacak maksimum ışı dozu, çeşitli doku yapılarıı özellikleri edeiyle belli bir ölçüyle sıırlıdır. İleri safha Bu safhada da öce bir ameliyat yapılır. Daha sora da geelde kemoterapi uygulaır ve bu tedavi yötemi gerektiği takdirde bir radyoterapi, ati hormo tedavisi, atikor tedavisi veya Small Molecules ile kombie edilir. Lokal üksede bir tümör geelde bir ameliyatla ve/veya radyoterapiyle kotrol altıa alıabilirke, uzak orga metastazı oluştuğuda geellikle sistematik bir terapi (atikor ve/veya kemoterapi, ati hormo tedavisi) gereklidir. Her durumda tedavii başıda itibare etkili bir ağrı tedavisi uygulamalıdır. Metastaz safhası Metastaz safhasıda şuada bir iyileşme mümkü değildir. Acak meme kaseri, atikor terapisi, ajiyogeez öleme veya Small Molecules tedavileri gibi moder tedavi opsiyolarıı kullaılmasıyla uzu bir süre içi kotrol altıa alıabilmektedir ve bua da hastalığı kroikleştirilmesi (devamlı seyir) demektedir. Tümörü büyümesii sürekli yei bir etke maddesiyle durdurabilmek içi arka arkaya farklı ilaçlar kullaılır. Bua ilavete bu safhada terapi yötemleri koruarak uygulamaya ve hasta içi sürekliliği ola dayaıklı bir yaşama kalitesi oluşturulmaya çalışılır. Paiğe kapılmayı! Kesi bir teşhis geelde birkaç gü içide, acak e geç bir hafta sora koabilir. Geelde bir hastae seçmek ve radevu almak da birkaç sürer. Bilgi toplamak, kararıızı saki kafayla vermek ve uygu desteği aramak içi zama ayırı. Kliik araştırmalar gelecekti tedavi türleri içi bir olaak suar. Yei ilaçlar, belli başlı tedavi tedbirleri ve tıbbi müdahaleler, etkileri ve güvelikleri açısıda kotrol edilir. Hasta burada kesilikle bir deey hayvaı değildir, souçta o döemde güvelikle ilgili yeterice bilgiye sahibiz. Ayrıca yei bir ilaç geelde olağa stadart tedaviye ek olarak verilir. Bu deli şiddetli bir hastalıkta bile güzel, hatta çok güzel bir hayat sürmek mümkü. Hayat belki daha kısa sürecek, acak her şeye sahip ola ve 80 ie kadar yaşayacağıı düşüe birçok kişide daha güzel yaşaabilir. Temel olarak şu geçerlidir: Her hasta bir terapiyi reddetme veya verilmiş bir terapi oayıı geri alma hakkıa sahiptir. Jutta (48)

12 20 21 Gücel ameliyatlı terapi koseptleri Kötü huylu olduğu teşhis edile tümörü ilk tedavisi, buu ameliyatla alımasıdır. Bu ameliyat sırasıda e kadar meme dokusu alıacağı, tümörü büyüklüğüe ve buluduğu yere bağlıdır. Bu oktada radikal bir işlemi hastalığı uzu süreli progostiğie hiçbir etkisi olmadığı görülmüştür, yai gerektiğide daha fazla doku almaya gerek yoktur. Bu bilgii başarısı, güümüzde artık meme kaserii yaklaşık yüzde 80 ii memei komple kesilmesie gerek kalmada ameliyat edilebildiğidir ve gelecekte bu rakamı yüzde beş ila o arasıda arttırılabileceği umulmaktadır. Memei koruduğu ameliyatlar Memei koruduğu bir ameliyatta tümörü tamamı ve tümör yatağıı sıırıda bulua sağlıklı doku (bir satimetreye kadar) alıır. Tümörü bu kear sıırı, sağlıklı ve hastalıklı doku arasıdaki güveli mesafesidir. Memei koruduğu cerrahii başlıca kriterleride biri, memei tümör büyüklüğüe ola oraıdır. Bua göre eğer tümör ile sağlıklı doku arasıda bir satimetrelik bir güveli ala var- sa, bu durumda büyük bir memei beş satimetre büyüklüğüdeki bir tümörde bile komple alımasıa gerek yoktur. Kozmetik açıda bakıldığıda memei koruduğu ameliyat e ideal çözümdür: Geriye de sadece çok küçük, hatta zamala kaybola bir yara izi kalır. Ameliyat kesikleri geelde doğruda tümörlü doku üzerie yapılır. Tümörü bu şekilde ameliyat edilmesiyle birlikte geelde koltuk altı boşluklarıdaki lef düğümleri de alıır ve hastalığı öüde hagi safhaı buluduğu güvele tespit edilir. Buu soucuda da lef tıkaması, kolu oyatamama veya hareket sırasıda ağrı gibi rahatsız edici ya etkiler görülebilir. Yei, hatta şu ara stadart halie gelmiş ameliyat işlemleride biri ör. Setiel-od-biyopsisidir ve bu tür müdahaleleri amacı, lef düğümlerii koltuk altı boşluklarıda alımasıı (aksilla diseksiyou) azaltmaktır. Setiel-lef odu (Türkçe: Bekçi lef düğümü ) aatomik açıda kaserli meme bölgesie e yakı ilişkidedir. Bu lef bir kotrast maddesi yardımıyla işaretleir, ameliyatla alıır ve daha sora da hassas doku icelemesie tabii tutulur. Eğer bu lefte kaser hücresi bulumuyorsa, büyük olasılıkla diğer lef düğümleride de kaser hücresi bulumadığı varsayılabilir. Dolayısıyla da diğer lef düğümlerii alımasıa gerek yoktur ve ya etki oraları da azalır. Bir tedavii ameliyatta öce veya sora mı yapılması gerektiğie bağlı olarak eoadjuvat ve adjuvat terapi uygulaabilir. Neoadjuvat terapi Neoadjuvat terapide ameliyatta öce kemoterapiye başlaır. Buu amacı, kötü huylu bir tümörü ameliyatta öce küçülmesi ve ör. küçük meme yapısıa ve büyük bir tümöre sahip kadılar da memeyi koruya bir ameliyat yapılabilmesidir. Adjuvat terapi Adjuvat terapi ameliyatta sora yapılır. Bu döemde artık tümör hakkıda çok sayıda bilgi bulumaktadır: Büyüklüğü, Hormo ve HER2/yei reseptör durumu ile lef düğümüe sıçrama olup olmadığı. Soraki tedavii radyoterapi, kemoterapi, ati hormo terapisi, atikor terapisi e şekilde yapılacağı bu faktörlere bağlıdır. Buradaki hedef sorada yapıla tedaviyle, vücutta hale bulua kaser hücrelerii parçalamak ve hastalığı ilerlemesii veya tekrar üksetmesii ölemektir. Dr. Tıp Adrea Peterma-Meyer Birçok kadı içi göğüsleri kadılığı e öemli simgesidir. Acak bazı kadılar içi de göğsü pek öemi yoktur. Göğüs yapısıyla ilgili soru da sadece hastaı düşüceleri öemlidir. Setiel-Nod-biyopsiside tümöre e yakı ola lef düğümleri, yai bekçi lef düğümleri alıır. Bular radyoaktif maddelerle ve maviye boyaarak buluabilir. Kasersiz diğer lef düğümleri alımaz. Bu şekilde olası ya etkilerde e az idirgemiş olur.

13 22 23 Işı terapisi (Radyoterapi) Işı terapisi (radyoterapi) meme kaseri tedavisii öemli bir parçasıı oluşturmaktadır. Bu tedavi yötemi yardımıyla, geriye kalmış olası tümör hücreleri memede veya yara izi bölgeside parçalaarak kaseri lokalde tekrar üksetmesi öleir. İki veya üç hafta sora, yai ameliyat yarası iyileştiğide ve radyoterapi plalaması tamamladığıda, bu terapiye başlaır. Müferit durumlarda müdahale sırasıda bile itraoperatif radyoterapi uygulaabilir Heüz ameliyat sırasıda tümör yatağıa uygulaa ışılar sayeside, sorada uygulaacak radyoterapi de bir iki hafta kısaltılabilir, bu şekilde de o bölgedeki tüm tümör hücrelerii parçalama güveilirliği de artar. Radyoterapiye tam olarak e zama başlaması gerektiği de bir kemoterapiye ihtiyaç olup olmamasıa bağlıdır. Bua göre de radyoterapiye kemoterapi tamamladıkta sora başlaır. 30 gülük seaslarda gerçekleştirile radyoterapi sadece bir kaç saiye sürmektedir. Burada gülük alıa tek doz ile toplam doz birbiride ayırt edilmelidir, bu esada da plalaa temel doz kısmi dozlara (fraksiyolara) bölüür. Temel doz terapi hedefie (kuratif veya palyatif) ve tümörü buluduğu yere bağlıdır. Güümüzde uygulaa tedavilerde ışı yoğuluğu öyle dozlara ayrılarak kotrol edilir ki ormal şartlar altıda cilt üzeride ciddi yaıklar meydaa gelmez. Radyoterapi, ilerlemiş hastalık safhalarıda da metastaz tedavisi içi kullaılmaktadır. Tedavi hedefi ilk etapta ağrıyı azaltmak ve metastazı buluduğu bölgeye bağlı olarak başka komplikasyoları (ör. kemik metastazıda kemiği kırılmasıı) ölemektir. Acak tedavi görmüş bir bölgeye sadece bir kere radyoterapi uygulaabilir, çükü fazla ışılama hücrei geie zarar verebilir. Ya etkiler Radyoterapii uyguladığı bölgedeki cildi geellikle kızarması ve çok hassaslaşması oldukça rahatsız edici görülmektedir ve bu edele de radyoterapi sırasıda suyla temas etmemelidir, sadece pudralaabilir. Buu dışıda birçok meme kaseri hastası radyoterapii çok da rahatsız edici olmadığıı belirtmiştir. Sıkça görüle ya etkiler yorguluk ve huzursuzluktur. Radyoterapi süresii artmasıyla bu şikayetler de artsa da, terapi soa erir ermez heme yok olurlar. Prof. Dr. Tıp Nadia Harbeck Güümüzde moder radyoterapide ışılar doğruda hedef oktaya doğrultulabilmektedir. Bu şekilde de çevredeki doku, kalp ve akciğerler koruur. Ciddi ya etkiler de beklemez.

14 24 25 Kemoterapi Kemoterapi de ayı radyoterapi gibi başarılıdır, çükü verile ilaçlar (Sitostatik maddeler) özellikle de kaser hücreleri gibi çabuk büyüye hücrelere saldırmaktadır. Meme kaseri tedaviside birçok sitostatik ilaç şemalar halide kombie edilerek kullaılır. Tekrar üksede bir kaser halide kemoterapii amacı meme kaserii durdurmak ve hastalık semptomlarıı kotrol altıda tutmaktır. Bu durumlarda ölçülü seyir altıda daha az agresif ola bir terapi kombiasyou (iki veya daha fazla ilaçla tedavi) veya bir moo terapi (tek bir ilaçla tedavi) daha uygu olacaktır. Progostiği uygusuz olması ve kliik seyri çok çabuk olması halide ise daha yoğu bir kemoterapi tercih edilmelidir. İlacı dögüsü sayısı ve alıma şekli ilgili kemoterapi ilacıa göre değişir. Kemoterapii kedisi ise tümör ilerleyee kadar devam ettirilebilir. Başka bir strateji ise tam bir emisyo (görüle tümörü tamame yok olması) veya bulguları stabilizasyou halide kemoterapiyi durdurmak ve tümör ilerlemeye başladığıda da tekrar başlatmaktır. Kemoterapi çok katı bir zama plaı çerçeveside, birçok dögüde uygulaır. Geellikle haftada veya üç haftada bir verile ilaçta sora bir mola verilir. Kemoterapi ilaçları farklı kombiasyolar halide kullaılabilir. Bu da gücel terapi direktiflerie ve bireysel durumla ilgili tahmilere dayaır. Güümüzde Atrasikli lerde oluşa kemoterapi kombiasyoları ve Taksa etke maddesi sııfıa sahip şemalar kullaılmaktadır. Kemoterapi geelde ayakta tedavi şeklide uygulaır, yai ilaç hastaya ejekte edildikte sora hasta heme evie döebilir. Bu durum, hastada ilerlemiş bir meme kaseri söz kousu olduğuda da geçerlidir. Hastaya ör. sabah kliikte veya okoloji muayeehaeside bir ifüzyo verilir ve hasta buda sora evie veya işie döebilir. Bilie ifüzyo terapilerii yaı sıra güümüzde metastaz durumlarıda tablet şeklideki bir kemoterapi de uygulaabilir, bu yötem sayeside hastaı sürekli muayeehaeye veya hastaeye gelmesie gerek kalmaz. Bu ilaç oldukça akıllı bir etki mekaizmasıa sahip bir etke maddesi içerir. Bu etke maddesi ilk öce tümör dokusudaki aktif maddeye döüştürülür ve burada ayı etkiyi yarattığı halde daha az ya etkiye ede olur. Ya etkiler Kemoterapi sırasıda hastalara sıkça ifüzyo verilmesi gerektiğide cilt altıa bir tür Port-sistemi takılır. Bu sistem, köprücük kemiğii altıa yerleştirile yaklaşık 4 cm büyüklüğüdeki bir metal gövdedir (port odacığı). Bu gövdede ice plastik bir borucuk çıkmakta ve kalbi heme öüde bulua merkezi toplar damara gitmektedir. Buu bir avatajı hastaya her ifüzyo yapılması gerektiğide yei bir toplar damar girişie gerek olmaması ve diğer tarafta da ilacı daha kolay verilebilmesidir. Bu Port kemoterapi tamamladıkta sora çıkarılır. Kemoterapide vücuda kada çok etkili hücre zehirleri verilir ve bular çok çabuk büyüye kaser hücrelerii yok eder. Acak bu işlem çok çabuk büyüye ormal hücreleri de, ör. terapi sırasıda eredeyse tamame döküle saçları da etkiler. Prof. Dr. Tıp Nadia Harbeck Kemoterapi geel tedavimizi bir parçasıdır, acak artık e öemlisi değildir.

15 26 27 Kemoterapiyle birlikte sağlıklı ve sıkça bölüe hücreler de (ör. saç folikülleri, kemik iliği ve mukoza) etkiye uğradığıda saç dökülmesi, zayıflık, mide bulatısı, yorguluk gibi ya etkiler görülmektedir. Saçlar tedavide üç ila altı ay sora tekrar büyümeye başlar. Ayrıca diğer akut ya etkiler de Sitostatik ilaç tedavisi kesildikte sora ortada kalkar. So birkaç yılda tedavi daha da geliştirilmiştir. Güümüzde artık mide bulatısı ve kusma gibi ya etkilere karşı oldukça etkili ola ve kemoterapii ya etkilerii azaltabile çok sayıda ilaç arasıda bir seçim yapılabilmektedir. Bilimsel tıbbi uzma şirketler çalışma birliğie (AWMF) ait Okoloji rehberlik programı, hastalar içi özel olarak, meme kaserii teşhisi, terapisi ve tedavi sorası bakımıyla ilgili şua da e gücel ola talimatları bir araya getiriştir. Hasta talimatamesi Meme kaseri 1: Hastalar içi ilk hastalık ve DCIS ile ilgili bir talimatame 2010 ve hasta talimatamesi Meme kaseri 2: ilerlemiş hastalık, üksetmiş hastalık ve metastaz oluşumu 2011 isimli talimatameleri şu likte bulabilirsiiz: Bua ek olarak, Arbeitsgemeischaft Gyäkologische Okologie e.v. (Jiekolojik Okoloji Dereği) gücel bir hasta kılavuzu yayıladı: Her iki broşür de kediiz içi e yapabileceğiiz, muayeeleri avatajları ve dezavatajları, doktoruuza yöeltebileceğiiz öemli sorular, hasta hakları ve bilimeye değer adresler hakkıda bilgiler içermektedir. Bu yılda sora birçok kişi baa şuu söyledi: Bu yılı aklıda artık çıkar, geride kaldı. Bede şöyle düşüdüm: Be geçtiğimiz yılı aklımda çıkarmak istemiyorum ki. O yıl çok güzel şeyler yaşadım. Ute (55)

16 28 29 Ati hormo tedavisi Hormolar vücudu aktarıcı maddeleridir ve büyüme, metabolizma ve ci sel davraışlar gibi bir ömrü boyuca süre işlemleri düzeler. E öemli kadı hormou ola östroje geelde yumurtalıklar da oluşur ve hormo reseptörleri yardımıyla vücuttaki çeşitli hücrelerii büyüme işlemii stimüle eder. Belli başlı tümör hücreleri de bu reseptörlere, yai östroje içi bağlatı oktalarıa sahiptir ve bularda büyüme dürtüsüü alırlar. Ati östrojelerle ise bu hormoları etkisi ve dolayısıyla da tümörü büyümesi freleebilir, hatta bloke edilebilir. Bazı yei maddelerde östroje oluşumuu öler, acak ayı tedavi hedefie sahiptirler. Uygulaa bu meme kaseri tedavisi oldukça etkilidir. Erke safhalarda ve çok uygu bir risk profilide ati hormo tedavisi ameliyatta sora tek başıa uygulaabilir, acak buu içi tümör hücrelerii reseptör açısıda oldukça pozitif olması gerekir, yai yüzey üzeride çok sayıda hormo reseptörü bulumalıdır. Hormo tedavisi diğer risk gruplarıda radyoterapide veya kemoterapi-radyoterapi kombiasyouda sora uygulaır ve biricil terapide sora beş see boyuca devam ettirilir. Ati hormo tedaviside farklı birçok madde kullaılabilir. Hagi maddei kullaılacağı ise ilk etapta hastaı meopoz öcesi döemde mi yoksa sorası döemde mi buluduğua bağlıdır. Ati-östrojeler Reseptörleri istila ede ati östrojeler tablet şeklide verilebilir. Bu sayede östrojeleri tümörü büyümesii teşvik edici etkisii ölerler. Acak östroje eksikliği de (aromataz öleyici ilaçları kullaılmasıda olduğu gibi) kemik yoğuluğua olumsuz etki edebilir ki bu da osteoperoza ede olabilir. Bu durumda doktorla görüştükte sora ek olarak kalsiyum ve vitami D alıması tavsiye edilir. Spor yapmak da osteoporoz u öleyebilir. Aromataz öleyiciler Aromataz öleyicileri alımasıyla östroje oluşumu öleebilir ve bu şekilde büyümeyi teşvik etme ihtimali tamame ortada kalkar. Östroje reseptör atagoistleri Saf östroje reseptör atagoistleri sadece hormo reseptörlerii istila etmekle kalmaz, ayı zamada da reseptörleri ayrışma işlemii de hızladırırlar. Bu şekilde bu etki mekaizması tüm diğer ati hormo tedavisi yötemleride farklılık göstermektedir ve meme kaseri artık ati östroje ve aromataz öleme terapisie cevap vermeye hastalar içi de uygulaabilir. Saf östroje reseptör atagoistleri ayda bir kere iğeyle verilir. GRH-Aalogları Östrojei çoğuluğuu yumurtalıklarda oluştuğu geç kadılara ek olarak GRH-Aalogları da verilir. Her dört haftada bir karıa, ete maddeyi serbest bıraka ve yumurtalıklarda östroje oluşmamasıı sağlaya bir implat ejekte edilir. GRH-Aalogları Tamoxife lerle veya aromataz öleyicilerle kombie halde verilir, çükü bular östrojei kemik içeriside oluşmasıı ölememektedir. Gestage Gestage grubudaki hormolarda başka bir kadı hormou ola Progestero da yüksek dozlarda hormo reseptörü pozitif ola tümörleri gelişimii durdurabilir. Acak ya etkileri çok fazla olduğuda (Kilo artışı, su birikimleri, yüksek tromboz ve emboli oluşma riski, yüksek ka basıcı ve ruh halide sık değişim) gestage tedavisi, diğer ati hormo tedavileri artık etki etmediğide uygulaır.

17 30 31 Ya etkiler Bir ati hormo tedavisi birçok hasta içi kemoterapiye göre daha az ya etkiye ede olur. Bu edele de hormo reseptörü pozitif ola tümörlerde bu yötem tercih edilir. Tüm hastaları yüzde 60 ıda hastalıkta gerileme görüleceği düşüülmelidir. Ati hormo tedavisii olası ya etkileri geellikle tipik meopoz şikayetleri, ör. terleme, uyku bozukluğu, ruh hali değişimleri ve kilo artışıdır. Bu durumda doktorla görüşülerek adaçayı, kılıç otu veya ati depresif ilaçlar kullaılabilir. Meopoz döemideki kadılar bu ya etkileri pek de rahatsız edici bulmazke, ati hormo tedavisi daha geç kadılar da doğurgalığı sou alamıa gelir. Tüm kadıları etkileyebilecek diğer ya etkiler ise vajiada kuruluk ve cisel istekte azalma olabilir. Kuruluğu gidermek içi kaygalaştırıcı kremler ve östroje jeli kullaılabilir. Cisel isteği azalması ise kesilikle kişisel bir hata olarak görülmemelidir, çükü tüm hastaları yaklaşık yüzde 20 side bu ya etki görülmektedir. Eğer cisel isteği azalması ruhsal açıda bir soru oluşturuyorsa, psikoterapi desteği alıabilir. Hastalar ayrıca bu kouyu doktorla veya bir yardım grubuyla kouşmakta da çekimemelidir. Bu durumda hasta bu ya etkilerde dolayı ilaç alımıı kedi kararıyla durdurmada öce bir doktorla görüşmeli ve tüm tedavi olaaklarıı kouşmalıdır. Bu olası ya etkilere rağme hormo tedavisii verimliliği kesilikle göz ardı edilmemelidir. Bu tedavi sayeside kaseri gelişmesi veya tekrar üksetmesi öleebilir. Kaseri yayılmış (metastaz oluşumu ) ola kadılarda da hormo tedavisi başarıyla uygulaabilir.. Prof. Dr. Tıp Nadia Harbeck Hastalar kedilerii rahatsız ede her şeyi biz doktorlara alatabilmelidir. Eğer bir hasta uygulaa tedaviyi istemiyorsa, buu bize söylemelidir. Elbette alteratif yötemler var. Ya etkiler geelde öleebilir. Acak yardımcı olabilmemiz içi bize öce daışılması gerekir, bu edele de hastalarda ricam bizimle kouşmalarıdır.

18 32 33 Ati hormo tedavisi Atikor tedavisi hedefe yöelik tedavilerdedir. Bu tedavi türleri kemoterapiye göre sağlıklı dokulara az etki eder veya hiç etki etmez. Kaser hücrelerii spesifik özellikleri bu tedavi sırasıda bloke edilir ve bu şekilde tümörü büyümesii durdurur. Bu tedavi yötemiyle özellikle de meme kaseride çok öemli başarılar elde edilmiştir. Ayı hormolara bezer biçimde burada da belli başlı büyüme faktörleri reseptörler yardımıyla vücut hücrelerii olgulaşmasıı düzeler. Bu esada da ormal vücut hücrelerii yüzeyide reseptör proteii olarak bulua HER2/ yei-proteii öemli bir rol oyar. HER2/yei-reseptörleri meme kaseri hücrelerii yüzeyide çok sayıda görülebilir. Bu, hastaları yaklaşık yüzde 20 side görülmektedir. Bu durumda reseptör sayısı geellikle olması gerekei 100 katıa çıkar. Bu tür bir HER2/ yei-aşırı ekspresyou tümörü daha çabuk büyümesi ve metastaz oluşumu içi bir tehlike alamıa gelmektedir. Yıllar öce HER2/yei-Protei e karşı reseptör oktalarıı bloke ede bir atikor buluabilmiştir. Büyüme siyalleri artık aktarılamamakta ve dolayısıyla da hücreleri büyümesi egellemektedir. Ayrıca tümör hücreleri, yüzeyleri atikorlar istila edilerek işaretleir ve bu şekilde de vücudu bağışıklık sistemie ait hücreleri saldırısıa uğrarlar ve yok edilirler. Kemoterapide farklı olarak tedavide sadece kaser hücreleri zarar görür. Eğer tümör yüzeyide aşırı derecede çok HER2/yei-reseptörleri varsa, bu durumda HER2-atikor tedavisi hem metastaz oluşumuda hem de erke safhadaki meme kaseride stadart olarak uygulaır. Atikorları kemoterapiyle birlikte verilmesi ise üksetme eğilimlerii ölediğii ve iyileşmeye katkı sağladığıı göstermiştir. Atikor tedavisi ileri safhalarda tek başıa veya kemoterapiyle veya ati hormo tedavisiyle birlikte uygulaabilir. Sayısız araştırma soucuda ileri safhalardaki HER2/yei-pozitif meme kaseride de tümör gelişimii freleebildiği görülmüştür. Erke safhalardaki meme kaseride atikor tedavisi bir yıl sürer. Yayılmış meme kaserii tedavisi ise, ilaçlar pozitif bir etki gösteree ve kaser duraa kadar sürdürülmelidir. Eğer hastalık HER2- atikor tedavisie rağme ilerlerse, HER2/ yeireseptörüe yöelik başka tedavi olaakları da bulumaktadır, ör. Small Molecules. Bu küçük moleküller kaser hücrelerie girer ve burada reseptörleri hücre içide bulua parçaları ola tirosikiazları bloke ederler. Hücre bölümesi sürecii başlata büyüme faktörleri siyalleri artık iletilmez ve tümör gelişimi durdurulur. Küçük moleküllerle yapıla bu tedavi kemoterapiyle kombie halde uygulaır. Ya etkiler İfüzyo sırasıda gribe bezer semptomlar görülebilir, ör. ateşleme ve üşüme gibi. Bu ya etkiler özellikle ilk ifüzyoda sora görülür, soraki ifüzyolarda ise adire görülürler. Geelde ifüzyoa verile kısa bir ara bu semptomları yok etmeye yarar, ifüzyo daha sora devam ettirilebilir. Gerektiği takdirde grip semptomları ilaçlarla (ör. Paracetamol) ile kotrol altıa alıabilir. HER2- atikor tedaviside öce güvelik amacıyla tüm hastaları kalp foksiyoları kotrol edilir. Bu da geel olarak bir Elektrokardiyogram (EKG-) ve ultraso (ekokardiyografi) ile düzeli aralıklarda yapılır. Temel olarak atikor tedavisi kemoterapiye göre daha az rahatsız edicidir, çükü hedefe yöelik etkisi sayeside sağlıklı hücrelere zarar vermez. (1) (2) (3) Meme kaseride bazı tümör hücrelerii yüzeyide reseptörler buluur (1). Eğer bu reseptörler HER2- atikorlarıyla istila edilmişse kaser hücrelerie gide büyüme siyalleri azalır (2). Bu şekilde de bu hücreleri çoğalması yavaşlatılır ve ideal bir şekilde de kaser hücrelerii ölmesie yol açar (3). Bir hastaı bu HER2-atikoruda fayda görüp görmeyeceği, tümör hücrelerii yüzeyide HER2-reseptör proteilerii buluup bulumamasıa bağlıdır. Bu edele de geellikle öce HER2-reseptör durumu kotrol edilir.

19 34 35 Ati ajiyogeez İlerlemiş meme kaseri veya metastaz teşhisi koa hastalar içi çok sayıda tedavi opsiyoları bulumaktadır. So birkaç yılda ise ajiyogeez öleyiciler de kullaılmaktadır. Bir tümör asıl büyür? Ajiyogeez de kastedile yei ka damarlarıı oluşumu, ajiyogeez ölemesideyse bu ka damar oluşumuu ölemesidir. Bir tümör oluştuğuda bu tümör ilk etapta yakı çevredeki besi maddeleri ve oksijele besleebilir. Tümör yaklaşık iki milimetre büyüklüğe ulaştıkta sora kedi beslemesii sağlamalıdır ve buu içi de ka damarlarıı tümörlü doku içerisie girip buula birleşmesii sağlaya aktarıcı maddeler serbest bırakır. Bu tür damar büyüme faktörlerii e öemli grubu VEGF lardadır (Vascular Edothelial Growth Factors). Damar hücreleri bu damar büyüme faktörü siyali aldıklarıda yei ka damarları oluştururlar ve bular da tümörü besi ve oksijele besler. Bu şekilde de tümör büyür ve yayılır (metastaz oluşumu). Tümör gelişimii ölemesi Biyotekolojik olarak hazırlamış bir atikor, VEGF büyüme faktörlerii yakalayıp buları etki etmesie egel olarak yei damar oluşumuu öler. Bu edele de ajiyogeez öleyicisii hastalığı ilerlediği tespit edildikte heme sora kullaılması çok öemlidir, çükü bu şekilde yei damar oluşumu mümkü olabile e erke şekilde öleir ve tümör gelişimi durdurulur. Bu tedavii amacı ise tümörü kemoterapiye cevap verebilme özelliğii iyileştirmek ve hastalığı ilerlemesii mümkü olduğuca uzu bir süre içi geciktirmektir. Bu edele de ajiyogeez öleyicisi öce kemoterapiyle kombie halde ve daha sora tek başıa, tedavi etkisi devam edee kadar verilir. İfüzyo geelde her üç haftada bir yapılır. Ya etkiler Ajiyogeez öleyicisi buru kaama sıa yol açabilir ve bazı hastalarda ka basıcıı arttırır. Bu edele ka basıcı düzeli olarak kotrol edilmelidir. Baş dömesi, buru kaaması gibi yüksek ka basıcıa veya kaama eğilimie işaret ede ya etkileri doktora heme bildirilmesi çok öemlidir, bu şekilde doktoruuz gerektiği takdirde uygu bir tedavi yapacaktır. (1) (2) (3) Tümör hücreleri, ka damarlarıa siyal gödere ve buları büyümeye teşvik ede VEGF damar büyüme faktörlerii serbest bırakır (1). Bu yei damarlar sayeside de tümör besi ve oksijele besleir (2). Atikor ise bu VEGF damar büyüm faktörlerii bağlar ve bloke eder (3). Tümör damarları geri çekilir, ayrıca da yei damar oluşumu da bloke edilir. Tümör artık yeterice beslemez ve açlıkta ölür.

20 36 37 Kemik metastazıı tedavisi İskelet sistemi meme kaseri hücrelerii e sık metastaz oluşturduğu yerlerde biridir. İlerlemiş meme kaserie sahip hastaları yaklaşık üçte ikiside, hastalık boyuca kemik metastazları gelişir. Buda özellikle de digil iskeleti, yai omurga, leğe, üst baldır kemikleri ve kaburgalar etkileir. Hem kemik oluştura hem de kemikleri erite hücreler bulumaktadır. Normalde kemik oluşumu ve kemik erimesi bir degededir. Acak bazı tümör hücreleri kemiksi maddeyi erite hücreleri aktif hale getirir, bulara kemik kemire hücreler veya osteoklast lar deir. Gittikçe arta kemik erimesi de beraberide kalsiyumu kemikte kaa çökmesie ede olur. Kalsiyum seviyesii bu şekilde yükselmesi ise sayısız metabolizma işlemlerii etkiler ve bu edele de ciddi komplikasyolar oluşabilir. Arta kemik erimesi edeiyle kemikte kalsiyum oraı ve dolayısıyla da kemiği dayaıklılığı azalır. Buu soucuda da kemik kırılması, omur parçalamaları ve kemik ağrıları meydaa gelebilir. Kemik metastazları geelde uzu süre fark edilmez. Kemik metastazı varlığıa işaret ede ilk belirti geelde kemiği eridiği bölgelerdeki ağrılardır. Hastaları yarısıda fazlası, kemik metastazı tespit edildiği ada ağrıları uzu sürede beri devam ettiğii bildirmişlerdir. Bu edele de iskelet sistemii bir bölgeside yei oluşa ve devam ede ağrıları ciddiye alıması ve doktor gidilmesi çok öemlidir. Kemik metastazıı tedaviside güümüzde bisfosfaatlar kullaılmaktadır. Bular kemiği daha fazla erimesii öler, kadaki kalsiyum seviyesii düzeler ve kemik ağrılarıı etkili bir şekilde azaltır ki bu da hastaı yaşama kalitesi içi çok büyük bir öeme sahiptir. Bisfosfoatlar kemik metastazıda hastaya ömrü boyuca verilir. Kullaım ve ya etkileri Bisfosfoatlar ya her gü tablet olarak veya ayda bir kere ifüzyo olarak verilir. Bular başka tedavilerle kombie edilerek de verilebilir ve geellikle vücut tarafıda iyi karşılaır. Bisfosfoat damarda verildiğide ilk etapta gribe bezer semptomlar görülebilir, tablet şeklide alıdığıda ise mide bulatısı ve mide-bağırsak şikayetlerie yol açabilir. Bisfosfoat kemik metabolizmasıa etki ettiğide, çeeside ameliyat olacak hastaları mutlaka doktorlarıı bu durumda haberdar etmeli ve Bisfosfoat tedavisii durdurulup durdurulmayacağı hakkıda görüşülmelidir. Kemik metastazı alaıda yei bilgiler ve ilerlemeler kaydedilmiştir. Güümüzde artık kemik metastazıda kullaıla atikorlarda bulumaktadır. Atikor subkuta verilir, yai iğeyle cilde ejekte edilir. Jutta (48) Doktor hastayı tedavi kousuda acele ettirmiyorsa ve isa bua kedisii karar vermesi gerektiğii biliyorsa, duruma çok farklı bir açıda bakılabiliyor ve tedaviye daha iyi katlaılabiliyor.