ĐKĐNCĐ DAĐRE. ÖZALP ULUSOY v. TÜRKĐYE. (Başvuru no. 9049/06) STRAZBURG. 4 Haziran 2013

Transkript

1 ĐKĐNCĐ DAĐRE ÖZALP ULUSOY v. TÜRKĐYE (Başvuru no. 9049/06) KARAR STRAZBURG 4 Haziran 2013 Đşbu karar AĐHS'nin 44 2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. 1 T.C. Adalet Bakanlığı, Bu gayrıresmi çeviri, Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 Özalp Ulusoy v. Türkiye Davası nda, Başkan Guido Raimondi, Yargıçlar Danute Jociene, Peer Lorenzen, András Sajó, Işıl Karakaş, NebojšaVučinić, Hellen Keller ve Đkinci Daire Yazı Đşleri Müdür Yardımcısı Françoise Elens-Passos un katılımıyla oluşturulan Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi (Đkinci Dairesi), 7 Mayıs 2013 tarihinde yapılan müzakereler sonrasında aşağıdaki kararı vermiştir: USUL 1. Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılan (9049/06 başvuru no.lu) dava, Türk vatandaşı Güllü Özalp Ulusoy un (Bayan) ( Başvuran ), 21 Şubat 2006 tarihinde, Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması na ilişkin Sözleşme nin ( Sözleşme ) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudan ibarettir. 2. Başvuran, Mahkeme önünde Đstanbul da görev yapan Avukat R. Doğan Yıldız ve Avukat Y. Aydın tarafından Türk Hükümeti ( Hükümet ) ise kendi görevlisi tarafından temsil edilmiştir. 3. Başvuran, Mahkeme ye ilettiği başvurusunda, Sözleşme nin 3. ve 11. maddelerinin ihlal edilmesi nedeniyle mağdur olduğunu ileri sürmüştür. 4. Başvuru Hükümete 10 Ocak 2011 tarihinde tebliğ edilmiştir. Öte yandan, Sözleşme nin 29. maddesinin 1. paragrafı gereğince, ilgili daire tarafından davanın esası ve kabul edilebilirliği hakkında birlikte hüküm tesis edilmesi kararlaştırılmıştır. OLAY ve OLGULAR SOMUT OLAYIN KOŞULLARI 5. Başvuran, 1972 doğumludur ve Đstanbul da ikamet etmektedir. 2

3 A. Đtilaf konusu olayların kaynağı olan gösterinin seyri 6. Sivil Toplum Kuruluşları ( STK lar ), Suriye de işlenen cinayetleri protesto etmek, 1988 yılında Halepçe de yapılan katliamın ve 16 Mart 1978 tarihli bombalı saldırının mağdurlarını anmak amacıyla 16 Mart 2004 tarihinde saat te gösteri yapmak üzere halka çağrıda bulunmuştur. Gösteride bir basın açıklaması yapılması planlanmıştır. Başvuran ve eşi bu gösteriye katılmışlardır. Meydanı kuşatan polis tarafından üzerleri arandıktan sonra gösteri alanına girmişlerdir. 7. Polis tarafından düzenlenen Mart 2004 tarihli soruşturma tutanağından aşağıdaki hususlar anlaşılmaktadır: - Aşırı sol görüşlü öğrenciler ve yasadışı örgüt üyeleri, 16 Mart 1978 tarihinde Đstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi önünde yedi kişinin ölümüne sebep olan bombalı saldırının mağdurlarını anma töreni ve 16 Mart 1988 tarihinde Halepçe de kimyasal silahlar kullanılarak öldürülenleri anma vesilesiyle 16 Mart 2004 tarihinde Beyazıt Meydanı nda eylemler gerçekleştirmişlerdir. - Aynı tarihte saat de, Özel Kuvvetler Komutanlığı ndan dokuz birlik Beyazıt Meydanı na ulaşmıştır ve civarda güvenlik önlemleri almıştır. - Saat sularında, yirmi kadar öğrenci, üzerinde 16 Mart ı ve Halepçe Katliamını unutmadık, unutturmayacağız yazılı bir pankart taşıyarak ve sloganlar atarak Đstanbul Üniversitesi nin ana kapısından Beyazıt Meydanı na gitmek için dışarı çıkmıştır; ÖTP (Özgür Toplum Partisi) Başkanı, DEHAP (Demokratik Halk Partisi) Bölge Başkanlığı yöneticileri ve bu örgütün kadın kolları başkanı, YAKAY-DER (Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği) Başkanı, TAYAD Derneğine üye aileler (Anadolu Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Yardımlaşma Derneği), Haklar ve Özgürlükler Cephesi ve Devrim için düşenler kavgamızda yaşıyor, Devrimci proteler gençlik, Öğrenciyiz haklıyız kazanacağız, Halepçe yi unutmadık unutmayacağız, Kürt halkına imha dayatılamaz, Devrim şehitleri ölümsüzdür, Suriye şaşırma sabrımızı taşırma, Suriye Kürtleri yalnız değildir, Katil Esat halka hesap verecek, Yirmi yıldır yılmadık yılmayacağız, Tecride hayır, Öcalan a özgürlük, Selam selam, Đmralı ya bin selam, Yaşa başkan Apo [Öcalan] ( Biji serok Apo ) yazılı pankartlar taşıyan bazı sol görüşlü bireyler meydandaki otobüs duraklarının yakınında bulunmaktaydı. Đstanbul Üniversitesi nden çıkan öğrenci grubu ve otobüs durağının yakınında bulunan kişiler Beyazıt Meydanı na ulaşmıştır. 3

4 - Emniyet müdür yardımcıları, gösterinin izinsiz, yasadışı olduğuna ve terör örgütü PKK ile Abdullah Öcalan a destek gösterisine dönüşerek amacının dışına çıktığına dair yukarıda belirtilen örgütlerin yöneticilerini ve gösteri alanında bulunan yaklaşık beş yüz kişiden oluşan gösterici grubunun liderlerini uyarmışlardır. Đhtarlara uyulmaması durumunda güç kullanılacağını ifade ederek birçok defa eylemlerini sonlandırmaları ve dağılmaları için göstericileri ikaz etmişlerdir. Abdullah Öcalan ı destekleyen sloganlar atan göstericiler, güvenlik güçlerine direnmişlerdir, 22 kadın ve 10 erkek gösterici, Emniyet Müdür Yardımcısı A.P. nin emri üzerine gözaltına alınmıştır. Bu müdahale, güvenlik güçleri arasında herhangi bir yaralanmaya sebep olmamıştır. 8. Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi ( Taksim Hastanesi ), 18 Mart 2004 tarihinde başvuranın regl döneminin on gün geciktiğini ve sırt ağrılarından şikâyetçi olduğunu belirten bir sağlık raporu düzenlemiştir. 9. Đstanbul Adli Tıp Kurumu, 19 Mart 2004 tarihli raporunda başvuranın jinekolojik muayenesinden regl döneminde on 10 günlük gecikmeden sonra «vajinal akıntıları», sırt ağrıları şikâyeti olduğunun, kanaması bulunmadığının, sağ kalçası üzerinde 5 x 6 cm çapında bir ekimoz ve vücudun diğer kısımlarında ekimozlar bulunduğunun Taksim Hastanesi nin 18 Mart 2004 tarihli raporundan anlaşıldığını belirtmiştir. 10. Başvuran 23 Mart 2004 tarihinde özel bir kliniğe ( «Ekin Patoloji-Stiloji» ) gitmiştir. Ertesi gün düzenlenen raporda düşük belirtilerinden bahsedilmiştir. B. Başvuran tarafından polis aleyhinde yapılan suç duyurusu 11. Başvuran belirtilmeyen bir tarihte Đstanbul Cumhuriyet Savcılığı na suç duyurusunda bulunmuştur. Bu şikâyette başvuran, polislerin ihtarda bulunmadan biber gazı, cop ve köpeklerini kullanarak göstericileri dağıtmak için müdahale ettikleri sırada eşiyle basın açıklamasının yapılmasını beklediğini açıklamıştır. Eşiyle kaçmaya çalışırken yere düşmüştür ve orada birçok kişi tarafından ezilmiştir. Polisler tarafından kalçalarına, sırtına, bacaklarına ve karnına cop darbeleri almıştır. Polisler başvurana tekmelerle vurmuş ve başvuranı yerde sürüklemişlerdir. Diğer göstericilere yöneldikleri sırada başvuran bu durumu fırsat bilerek olay yerinden uzaklaşmıştır. Eşine cep telefonundan ulaşmıştır, eşi hastaneye gitmesini önermiştir ancak başvuran çok yorgun olduğu için evine dönmeyi tercih etmiştir. Durumunun ağır olduğunun bilincinde 4

5 değildir. Gece boyunca başvuranın vajinal kanamaları sürmüştür ve bebeğini düşürmüştür, düşükten dolayı kaybettiği parçaları bir kavanoza almıştır. Başvuran kendisini iyi hissettiğinde, 18 Mart 2004 tarihinde muayene olmak için «Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi nin» (Đstanbul) Jinekoloji Bölümü ne gitmiştir. Bu muayeneyi gerçekleştiren doktor, başvuranın 16 Mart 2004 tarihinde kırk günlük hamile olduğunu, aldığı tekme ve cop darbeleri sonrasında düşük yaptığını tespit etmiştir. Başvuran inceleme yapılması için Đstanbul Adli Tıp Kurumu na naklini talep etmiştir. 12. Adli Tıp Kurumu, 18 Mart 2004 tarihinde «Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi» tarafından düzenlenen sağlık raporunu, düşük parçalarını, histopatolojik raporu ve itilaflı olaylardan önce gerçekleştirilen jinekolojik muayenenin sonuçlarını 12 Nisan 2004 tarihinde Cumhuriyet savcısına göndermiştir. 13. Cumhuriyet savcısı, «Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi nin» jinekoloji ve doğum servisi tarafından düzenlenen 18 Mart 2004 tarihli tıbbi raporu, düşükten dolayı kaybettiği parçaları ve başvuranın hamileliği boyunca gerçekleştirilen jinekolojik muayenelerin sonuçlarını 8 Haziran 2004 tarihli yazıyla gönderilmesini talep etmiştir. 14. Başvuranın ifadesi Cumhuriyet savcısı tarafından 24 Haziran 2004 tarihinde alınmıştır. Gösteri sırasında aldığı darbelere bağlı olarak düşük yaptığını ileri süren başvuran adli tıpa nakledilmesini talep etmiştir. Savcı başvuranın bu anlamda daha önce de Adli Tıp Kurumu na başvuranın müracaat ettiğini ancak Cumhuriyet Savcılığı tarafından sevk edilmediği gerekçesiyle talebinin reddedildiğini iletmiştir. 15. Cumhuriyet savcısı, aynı gün Đstanbul Adli Tıp Kurumu ndan gerekli incelemelerin yapılmasını talep etmiştir. Bu talebin ekinde farklı tıbbi raporlar ve başvuranın elinde bulunan düşükten dolayı kaybettiği parçalar da gönderilmiştir. 16. Adli Tıp Kurumu Müdürlüğü nün 14 Temmuz 2004 tarihinde düzenlediği raporda, başvuranın düşükten dolayı kaybettiği parçalar incelemesinde içerisinde koryon 1 (koryonvillus, cenin zarı) bulunmadığı belirtilmiştir. 17. Başvuranın şikâyetinde dile getirilen iddialar ve güvenlik güçleri tarafından Mart 2004 te düzenlenen itilaflı olaylar hakkındaki soruşturma raporu ışığında, Đstanbul Cumhuriyet savcısı 21 Temmuz 2005 tarihinde kırk dokuz gösterici ve başvuran tarafından ileri sürülen kötü muamele şikâyetine ilişkin olarak takipsizlik kararı vermiştir. Bu kararda özellikle şikâyetçilerin maruz kaldığı yaralanmaların, çevik kuvvet ekiplerinin, göstericilerin dağılması yönündeki talimatına olumsuz cevap 1 Koryon, Plasentanın Yunanca adı, embriyonun dış zarıdır. 5

6 verilmesi sonucu gözaltı işlemi sırasında oluştuğunu ve meşru bir uygulamadan kaynaklandığı belirtilmektedir. Ayrıca şikâyetçilerin iddialarının aksine çevik kuvvet ekiplerinin göstericilere karşı güç kullanarak yasal çerçevenin dışına çıktıklarını veya polislerin müdahaleden önce ihtarda bulunmadıklarını düşündürecek herhangi bir delil unsurunun bulunmadığı belirtilmiştir. 18. Başvuran, 22 Ağustos 2005 tarihinde Beyoğlu Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığına 14 Temmuz 2004 tarihli tıbbi raporu sunarak, savcılığın takipsizlik kararına karşı itiraz etmiştir. Başvuran daha önce şikâyetinde de açıkladığı gibi Beyazıt Meydanı na özellikle Suriye de işlenen cinayetleri protesto etmek ve Halepçe Katliamı mağdurlarını anmak amacıyla gittiğini belirtmiştir. Başvuran, savcılık kararının aksine, basın açıklaması yapılacak bir gösteriye katılmanın yasa dışı olmadığını, bu hakkın Anayasa tarafından güvence altına alındığını belirtmiştir. Olay ve olguların 16 Mart 2004 tarihli tutanakta belirtildiği gibi gerçekleşmediğini ifade ederek iddialarını yinelemektedir. Başvuran, Cumhuriyet savcısı tarafından, sadece polis tarafından düzenlenen tutanak ışığında karar verildiğini, diğer delil unsurlarının araştırılmadığını, gösterinin kayıtlarının incelenmediğini ve bu haliyle soruşturmanın tamamlandığını ileri sürmüştür. Başvuran, Savcılığın polislerin güç kullanımına başvurdukları sırada görev sınırlarını aşmadıkları iddiasının aksine polislerin ön uyarıda bulunmadan güç kullandıklarını, göstericilere tekme ve copla vurduklarını, biber gazı sıktıklarını ve üzerlerine köpekleri saldıklarını belirterek orantılı ve aşamalı güç kullanması gerektiğini savunmaktadır. 19. Beyoğlu Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı, 21 Temmuz 2005 tarihinde verilen takipsizlik kararına karşı yapılan itirazı 7 Ekim 2005 tarihinde reddetmiştir. Bu karar başvurana 28 Ekim 2005 tarihinde tebliğ edilmiştir. 20. Başvuran itilaflı gösteriye katıldığı için kovuşturmaya tabi tutulmamıştır. C. Đtilaflı olayların ardından göstericilerin sağlık kontrolü 21. Hükümet, gösteriden sonra yakalanan diğer göstericilerin sağlık raporlarının kopyalarını Mahkeme ye göndermiştir. Bu belgelerde ilgililerin vücudunda tespit edilen farklı hasarlar listelenmiştir ve her biri hakkında, bir günden yedi güne kadar olan iş göremezlik raporu verildiği belirtilmiştir. 6

7 II. ĐLGĐLĐ ĐÇ HUKUK sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nun, 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu nun ve gösteri durumlarında çevik kuvvet ekiplerinin güvenlik, denetim ve müdahale ilkelerini belirleyen 30 Aralık 1982 tarihli Polis Çevik Kuvvet Yönetmeliği nin somut olayla ilgili hükümleri, Kop v. Türkiye Kararı nın 15. paragrafından 19. paragrafına kadar olan kısmında yer almaktadır (no 12728/05, , 20 Ekim 2009). A. Anayasa 23. Anayasa nın 25. maddesi aşağıdaki gibidir: «Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.» 24. Aynı metnin 26. maddesi aşağıdaki gibidir: «Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir. Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir. ( ) Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılmasına ilişkin düzenleyici hükümler, bunların yayımını engellememek kaydıyla, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanması sayılmaz.» 7

8 B sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu 25. Bu kanunun 3. maddesi, herkesin, önceden izin almaksızın, bu kanun hükümlerine göre silahsız ve saldırısız olarak kanunların suç saymadığı belirli amaçlarla toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahip olduğunu belirtmektedir. 26. Bu kanunun 6. maddesinde, bir gösteri veya toplantıya katılacak kişilerin izleyeceği yol ve yöntemlerin belirlenmesinde vali ve kaymakamların yetkili olduğu öngörülmektedir. 27. Bu kanunun 10. maddesi, toplantının yapılmasından en az kırk sekiz saat önce valiliğe veya kaymakamlığa bildirilmesi gerektiğine hükmeder. Bu bildirimde özellikle; toplantının amacı, toplantının yapılacağı yer, gün, başlayış ve bitiş saatleri belirtilmelidir. 28. Bu kanunun 22. maddesinde, genel yollar ile parklarda, mabetlerde, kamu hizmeti görülen bina ve tesislerde ve bunların eklentilerinde ve Türkiye Büyük Millet Meclisine bir kilometre uzaklıktaki alan içinde toplantı yapılamayacağı ve şehirlerarası karayollarında gösteri yürüyüşleri düzenlenemeyeceği, genel meydanlardaki toplantılarda, halkın ve ulaşım araçlarının gelip geçmesini sağlamak üzere valilik ve kaymakamlıklarca yapılacak düzenlemelere uyulmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir. HUKUKĐ DEĞERLENDĐRME I. SÖZLEŞME NĐN 3., 6. VE 13. MADDELERĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA 29. Başvuran, gösterinin dağıtılması sırasında güvenlik güçleri tarafından kötü muameleye maruz bırakıldığını iddia etmektedir. Ayrıca ulusal makamlar tarafından yürütülen soruşturmanın yetersiz olduğunu, Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı tarafından verilen kararın gerekçeden yoksun olduğunu ve etkin bir iç başvuru yolunun bulunmadığını ileri sürmektedir. 30. AĐHM, başvuranın dile getirdiği şikâyetleri Sözleşme nin 3. maddesi açısından incelemenin uygun olduğu kanaatindedir (diğer birçoğu arasında bkz., Batı ve diğerleri v. Türkiye, no 33097/96 ve no 57834/00, 147, AĐHM 2004 IV, Fahriye Çalışkan v. 8

9 Türkiye, no 40516/98, 45, 2 Ekim 2007 ve Karaman ve diğerleri v. Türkiye, no 60272/08, 37, 31 Ocak 2012). Bu hüküm aşağıdaki gibidir: «Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya işlemlere tâbi tutulamaz.» 31. Hükümet başvuranın iddia (larına) sına karşı çıkmaktadır. A. Kabul Edilebilirlik Hakkında 32. Hükümet iç hukuk yollarının tüketilmediğini ileri sürmektedir. Hükümet, başvuranın, Devlete veya güvenlik güçlerine karşı kendisine iç hukuk tarafından öngörülen idari ve hukuki başvuru yollarını sunabileceği bir tazminat davası açmadığını savunmaktadır. Başvuran ceza mahkemelerindeki yargılamalar nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın, bu türden bir dava açabilirdi. 33. Başvuran, Sözleşme nin 3. maddesine ilişkin şikâyetleriyle ilgili olarak, belirtilen başvuru yollarının etkin olmadığını gerekçe göstererek Hükümet in bu itirazına karşı çıkmaktadır. 34. Mahkeme, somut olayın koşullarına benzer koşullar içeren davalarda bu türden bir itirazı daha önce de reddettiğini hatırlatmaktadır (diğerleri arasında bkz. Mete ve diğerleri v. Türkiye, no 294/08, 96, 4 Ekim 2011 ve Taşarsu v. Türkiye, no 14958/07, 36, 18 Aralık 2012). Mevcut davanın incelenmesinde AĐHM, atıfta bulunulan başvuruların sonuçlarından farklı bir sonuca ulaşmasını sağlayacak herhangi bir argümanın veya ikna edici herhangi bir olgu veya gerekçenin hükümet tarafından ileri sürülmediğini değerlendirmektedir. Dolayısıyla Hükümetin itirazını reddetmektedir. 35. AĐHM, Sözleşme nin 35. maddesinin 3. fıkrasının a) bendi anlamında başvuranın şikâyetinin açıkça gerekçeden yoksun olmadığını ve herhangi bir kabul edilemezlik gerekçesi taşımadığını tespit etmektedir. B. Esas Hakkında 1. Kötü muamele iddiaları hakkında a) Tarafların gerekçeleri 9

10 36. Hükümet kendi görevlileri tarafından toplanan bilgi ve belgelerden, başvuranın 18 Mart 2004 tarihinde «Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi ne» gittiğinin ancak herhangi bir muayeneden geçmeyerek 23 Mart 2004 tarihinde özel bir kliniğe («Ekin Patoloji-Stiloji») gittiğinin anlaşıldığını açıklamaktadır. Hükümet, 19 Mart ve 23 Mart 2004 tarihinde düzenlenen tıbbi raporların başvuranın iddialarını destekleyecek nitelikte olmadığını savunmaktadır. 37. Hükümete göre Cumhuriyet savcısı, başvuranın 24 Haziran 2004 tarihinde sunduğu şikâyet doğrultusunda, Adli Tıp Kurumu nda muayene edilmesi için gerekli izni vermiştir. Bu kurum, plasenta veya embriyon tespit edilmeğine dair bir rapor düzenlemiştir. «Ekin Patoloji-Stiloji» Kliniği nin düzenlediği iki tıbbi rapor da başvuranın iddialarını doğrulamamıştır. Başvuran, özel bir klinikte muayene olmadan önce niçin 18 Mart 2004 tarihinde «Taksim eğitim ve Araştırma Hastanesi ne» gittiğini ve orada muayene olmayı reddettiğini açıklamamıştır. 38. Başvuran Hükümet in iddialarını kabul etmemekte ve kendi iddialarını yinelemektedir. b) AĐHM in değerlendirmesi 39. Mahkeme öncelikle şikâyetin Sözleşme nin 3. maddesi kapsamında değerlendirilmesi için asgari düzeyde bir kötü muamelenin söz konusu olması gerektiğini hatırlatmaktadır. Bu kötü muamelenin düzeyinin değerlendirmesi görecelidir: bu değerlendirme, kötü muamelenin süresi, fiziksel veya psikolojik etkileri, bazı durumlarda mağdurun cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumu gibi davaya özgü koşulların tümüne dayanmaktadır (Mouisel v. Fransa, no 67263/01, 37, 14 Kasım 2002, AĐHM 2002 IX, Kudła v. Polonya [BD], no30210/96, 91, AĐHM 2000 XI, Peers v. Yunanistan, no 28524/95, 67, AĐHM 2001 III, Jalloh v. Almanya [BD], no 54810/00, 67, 11 Temmuz 2006 ve Labita v. Italya [BD], no 26772/95, 120, AĐHM 2000 IV). AĐHM ayrıca, bir kimsenin özgürlüğünden mahrum bırakıldığı ya da daha genel olarak bir kimsenin güvenlik güçleriyle yüzleştirildiği durumlarda; örneğin yakalanması sırasında, ilgiliye karşı aşırı ve eylemlerine göre haksız fiziki güç kullanılmasının, ilkesel olarak Sözleşme nin 3. maddesi tarafından garanti altına alınan haklar açısından ihlal teşkil ettiğini yeniden ileri sürmektedir (diğerleri arasında bkz., Klaas v. Almanya, 22 Eylül 1993, 23 ve 24, seri A no 269, Rehbock v. Slovenya, no 29462/95, 68-78, AĐHM 2000 XII, Günaydın v. Türkiye, no 27526/95, 29, 13 Ekim 2005). 10

11 40. Güç kullanımının mutlak surette gerekli olduğu hallerde bu kullanımın orantılı olup olmadığını belirlemek gerekmektedir (Altay v. Türkiye, no 22279/93, 54, 22 Mayıs 2001, Hulki Güneş v. Türkiye, no 28490/95, 70, AĐHM 2003 VII). Bu bağlamda AĐHM, hasar veya neticelerin doğmasına vesile olan ve bunları oluşturan koşullara özellikle önem vermek gerektiğini hatırlatmaktadır (Çelik v. Türkiye (no 3), no 36487/07, 65, 15 Kasım 2012). 41. Mahkeme öncelikle, başvuranın Cumhuriyet savcısına sunduğu şikâyetinde, güvenlik güçlerinin darbeleri sebebiyle düşük yaptığını ayrıca iddia ettiğini tespit etmektedir. Dolayısıyla AĐHM, somut olayda gösterinin dağıtılması sırasında güvenlik güçleri tarafından başvuranın kötü muameleye maruz kalıp kalmadığı ve ulusal makamlar tarafından yürütülen soruşturmanın bu noktada yeterli olup olmadığı konusunda karar vermeye davet edildiğinin altının çizilmesinde fayda olduğu kanaatindedir. 42. Bu koşullar altında AĐHM, başvuranın güvenlik güçleri tarafından maruz bırakıldığı kötü muamele nedeniyle düşük yapıp yapmadığı hakkında resen karar vermek zorunda değildir. 43. Somut olayda, AĐHM, özellikle Đstanbul Adli Tıp Kurumu tarafından 19 Mart 2004 tarihinde düzenlenen sağlık raporuna göre, başvuranın sağ uyluğunda 5 x 6 cm çapında bir ekimoz ile vücudunun diğer kısımlarında (yukarıda belirtilen 9. paragraf) çeşitli morlukların bulunduğunu tespit etmektedir. Söz konusu raporda yapılan tespitler ışığında, Mahkeme, başvuranın mağduru olduğu muamelelerin Sözleşme nin 3. maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği kanaatindedir. 44. Mahkeme, başvuranın şikâyeti çerçevesinde gösterinin seyrini ve kendisiyle beraber diğer göstericilerin maruz kaldığı kaba davranışları subjektif bir ifadeyle anlattığını da dikkate almaktadır. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen takipsizlik kararında, başvuranın, güvenlik güçlerinin bizzat kendisine karşı görevlerinin yasal çerçevesinin dışına çıktıkları yönündeki iddialarının hiçbir delil unsuru ile desteklenmediği belirtilmektedir. Ancak AĐHM, davaya konu olay ve olgular bakımından, başvuranın sadece güç kullanımı ile zapt edilebilecek nitelikte saldırgan bir tutum sergilediğinin tespit edilmediğini saptamaktadır. Mahkeme, ayrıca bir gösterinin dağıtılmasının tek başına başvuranın maruz kaldığı darbelerin şiddetini haklı göstermeye yetmeyeceği kanısındadır. 45. Daha önce ifade edilenler ve başvuran tarafından ibraz edilen sağlık raporları göz önünde bulunduran AĐHM, Hükümet in görevlilerinin güç kullanımı konusundaki 11

12 açıklamalarının, kullanılan gücün aşırı olmadığı veya gösterinin dağıtılması sırasında başvurana uygulanan davranış bakımından mutlaka gerekli olduğu sonucuna varmaya imkân verir nitelikte ikna edici olmadığı kanaatine varmıştır. Dolayısıyla, Mahkeme mevcut davada kullanılan gücün aşırı olduğu ve haklı sebeplere dayanmadığı sonucuna varmıştır. 46. Bu unsurlar, Mahkeme nin Sözleşme nin 3. maddesinin esas bakımından ihlal edildiği sonucuna varması için yeterlidir. 2. Yürütülen soruşturmaların etkin niteliği hakkında a) Tarafların iddiaları 47. Hükümet, başvuranın şikâyeti üzerine Đstanbul Savcılığı tarafından soruşturma açıldığını belirtmektedir. Söz konusu soruşturma çerçevesinde, başvuranın ifadesi alınmış ve muayeneden geçmek için Adli Tıp Kurumu na gitmesine izin verilmiştir. Hükümet, bu soruşturmanın diğer kırk dokuz gösterici hakkında yapılan soruşturmayla birleştirildiğini ve müştekilerin, söz konusu kötü muamelelerin iddia edilen failleri olan polislere ilişkin kimlik tespiti işlemine -Emniyet Müdürlüğü nde bilgisayar ortamında veri tabanları aracılığıyla yapılması gereken- katılmayı reddettiklerini ileri sürmektedir. 21 Temmuz 2005 tarihli takipsizlik kararının gerekçesine atıfta bulunan Hükümet, Cumhuriyet Savcısı nın polislerin görev sınırlarını aşmadıkları kanısına vardığını ileri sürmekte ve bu karara yapılan itirazın da Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı tarafından reddedildiğini eklemektedir. Hükümet, ayrıca başvuranın Cumhuriyet Savcısı na şikâyette bulunmadan önce, ihtilaf konusu olaydan üç ay sonrasına yani 23 Haziran 2004 tarihine kadar neden beklediğini açıklamakla yükümlü olduğu ve Đstanbul da yaşayan başvuranın sosyal ve mesleki durumunun gecikmeli olarak şikâyette bulunmasını haklı gösteremeyeceği kanısındadır. 48. Başvuran, Hükümet in bu iddiasına karşı çıkmakta ve karşı iddialarını yinelemektedir. b) AĐHM in Değerlendirmesi 49. Ulusal yetkililerin etkin bir soruşturma açma ve yürütme yükümlülüğüne ilişkin olarak, AĐHM, Khachiev ve Akaïeva v. Rusya (no /00 ve 57945/00, 177, 12

13 24 Şubat 2005), Menecheva v. Rusya, (no /00, 67, AĐHM 2006-III), anılan Batı ve diğerleri kararı ( ), Abdülsamet Yaman v. Türkiye (no /96, 54, 2 Kasım 2004), et Ciğerhun Öner v. Türkiye (no. 2) (no. 2858/07, 98, 23 Kasım 2010) kararlarında geliştirdiği içtihadından ileri gelen ilkelere atıfta bulunmaktadır. 50. Ardından, herhangi bir şahıs, polisin veya Devlet in farklı birimlerinin gözetimi altında bulunduğu sırada Sözleşme nin 3. maddesine aykırı olarak yasadışı ağır istismarlara uğradığını iddia ederse, AĐHM ( ) yetkisi dâhilinde bulunan herkesin, bu Sözleşme [de] açıklanan hak ve özgürlüklerden yararlanmalarını sağlayan Sözleşme nin 1. maddesiyle ilgili Devlet e yüklenen genel sorumluluklarla birlikte değerlendirilen 3. maddenin, zımnen resmi ve etkin bir soruşturma gerektirdiğini hatırlatmaktadır (Assenov ve diğerleri v. Bulgaristan, 28 Ekim 1998, , Karar ve hükümler derlemesi 1998-VIII, Ay v. Türkiye, no /96, 59-60, 22 Mart 2005 ve Şafak v. Türkiye, no /03, 66, 25 Ocak 2011). Bu soruşturma, Sözleşme nin 2. maddesinin de gerektirdiği gibi, sorumluların belirlenmesine ve cezalandırılmalarına olanak sağlayabilmelidir. Mahkeme ye göre, soruşturma bu şekilde gerçekleştirilmiyorsa, temel önemine rağmen aşağılayıcı veya insanlık dışı muamele ya da cezaların ve işkencenin genel ve kanuni olarak yasaklanması, uygulamada etkili olmayacaktır ve cezai sorumluluktan büyük oranda muaf tutulan Devlet görevlilerinin, gözetimlerinde olan kişilerin haklarına bazı durumlarda saygı duymamaları mümkün olacaktır (anılan Labita kararı, 131 ve burada ifade edilen atıflar ve anılan Çelik kararı (no. 3), 73). 51. Somut olayda, AĐHM, öncelikle, yalnızca gösterinin dağıtılması sırasında başvurana atfedilen eylemlere ilişkin olarak Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan dikkatli ve detaylı incelemenin, başvuranın çevik kuvvet ekiplerince kendisine karşı güç kullanımını gerektiren bir fiil işleyip işlemediğinin belirlenmesine imkân sağlayabildiğini tespit etmektedir. Oysa Cumhuriyet Savcısı, ilgililerin dağılma emrine uymamaları nedeniyle çevik kuvvet ekipleri tarafından gözaltına alınmaları amacıyla güç kullanıldığı şeklindeki basmakalıp gerekçeye dayanarak takipsizlik kararı vermiştir (yukarıda belirtilen 18. paragraf). Ancak, AĐHM, başvuranın hiçbir şekilde gözaltına alınmadığını, bu durumun da Cumhuriyet Savcısı tarafından başvuranın iddialarının dikkatle incelenmediğinin düşünülmesine imkân verdiğini kaydetmektedir. Mahkeme, Cumhuriyet Savcısı nın böyle bir sonuca varmadan önce başvuran tarafından sunulan ve vücudunda özellikle çeşitli lezyonların bulunduğunu belirten farklı sağlık raporlarına dayanarak çıkarımlarda bulunması gerektiği kanısındadır. 13

14 52. Mahkeme, diğer yandan, davalı Hükümet tarafından verilen bilgilere göre başvuranın ihtilaf konusu gösterinin meydana gelmesinden yaklaşık üç ay sonra, yani 24 Haziran 2004 tarihinde suç duyurusunda bulunduğunu saptamaktadır. Oysa dosyaya eklenen belgelere göre Cumhuriyet Savcısı, Taksim Hastanesi nden 18 Mart 2004 tarihinde Hükümet tarafından ileri sürülen tarihten daha önce - düzenlenen sağlık raporunu 8 Haziran 2004 tarihinde talep etmiştir (yukarıda belirtilen 13. paragraf). Bu koşullarda, Mahkeme, davalı Hükümet in başvuranın polisler aleyhine suç duyurusunda bulunmadan önce üç aydan fazla bir süre beklediği yönündeki iddiası ile ikna olmamıştır. 53. AĐHM, savcıların soruşturma yürütürken oynadıkları rolün anahtar niteliği dikkate alındığında, ihtilafa ilişkin yürürlükte olan diğer yasal gerekliliklere, yapılan müdahalenin uygun olup olmadığının kanuniliğinin kontrolünün bizzat kendilerinden beklenmesinin yerinde olduğunu belirtmektedir (daha önce anılan Taşarsu kararı, 54. paragraf). Bilhassa, ne Cumhuriyet Savcısı ne de Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı polislerin başvurana vurmasıyla ilgili bir açıklamada bulunma gereği görmemişlerdir. Cumhuriyet savcısı, başvurana karşı kullanılan gücün orantısını incelemeden, 2911 sayılı Kanunun hükümlerine (yukarıda geçen 17. paragraf) başvurmakla yetinmiştir (Serkan Yılmaz ve diğerleri v. Türkiye, no /04, 25. paragraf, 13 Ekim 2009 ve anılan Klaas kararı, paragraflar). Diğer yandan, Cumhuriyet Savcısı tarafından verilen takipsizlik kararından, başvuranın şikâyetinde de belirttiği gibi, gösterinin dağıtılması sırasında polislerin vurduğu darbeler nedeniyle düşük yaptığı yönündeki iddiasının savcı tarafından hiçbir şekilde incelenmediği anlaşılmaktadır (yukarıda geçen 17. paragraf). 54. Sonuçta başlarında kask taşımalarından dolayı kimliklerinin tespiti imkânsız olan çevik kuvvet polislerinin kimlik tespitlerinin yapılabilmesi için AĐHM, yetkili ulusal makamların maskeli polisleri kamu düzenini korumak veya kişilerin yakalanmasıyla görevlendirdiği zamanlarda, üzerlerinde birbirlerinden ayırt edilmelerini sağlayacak bir işaret mesela bir seri numarası - bulundurmaları gerektiğini hatırlatmaktadır. Mahkemeye göre, bu ayırt edici işaret, daha sonra yapılan operasyon ihtilaf konusu olduğunda, polislerin ifadelerinin alınması amacıyla onların kimliklerinin tespit edilmesine, anonim kalmalarını engelleyerek olanak sağlamaktadır (Hristovi v. Bulgaristan, no /05, 92. paragraf, 11 Ekim 2011ve anılan Taşarsu kararı, 54. paragraf). 14

15 55. Yukarıda belirtilenleri dikkate alan AĐHM, Sözleşme nin 3. maddesinin usul yönünden ihlal edildiği sonucuna varmıştır. II. SÖZLEŞME NĐN 10. ve 11. MADDELERĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA 56. Başvuran, güvenlik güçlerinin gösteriyi dağıtmaya yönelik müdahalesinin gösteri yapma özgürlüğüne zarar verilmesi olarak incelenmesi gerektiğini iddia etmektedir. Bu bağlamda, başvuran Sözleşme nin 10. ve 11. maddelerini ileri sürmektedir. 57. Başvuranın bu yönde dile getirdiği şikâyeti dikkate alan Mahkeme, bu şikâyetin yalnızca Sözleşme nin 11. maddesi açısından incelenmesi gerektiğine karar vermiştir (anılan Çelik kararı, (no. 3), 78. paragraf). Söz konusu madde, aşağıdaki gibi ifade edilmektedir: 1. Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak amacıyla başkalarıyla birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir. 2. Bu hakların kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz. ( ) 58. Hükümet, başvuranın iddiasını kabul etmemektedir. A. Kabul edilebilirlik hakkında 1. Đç hukuk yollarının tüketilmemesi 59. Hükümet, iç hukuk yollarının tüketilmediğini ileri sürmektedir. Başvuranın Sözleşme nin 11. maddesi kapsamında AĐHM e sunduğu şikâyeti ulusal makamlar önünde hiçbir şekilde - açıkça ya da özet olarak - dile getirmediğini iddia etmektedir. Hükümet e göre, başvuranın Đstanbul Savcılığı nezdinde yaptığı şikâyet, sadece Sözleşme nin 3. maddesinin ihlaline ilişkin iddialarından oluşmaktadır. 15

16 60. Başvuran, Hükümet in iddiasını çürütmekte ve kendi iddialarını savunmaya devam etmektedir. 61. AĐHM, Sözleşme nin 35. maddesinin 1. fıkrasının belli bir ölçüde esneklikle ve aşırı şekilciliğe kaçmadan uygulanması gerektiğini; ilgilinin daha sonra Sözleşme organları önünde sunmak istediği şikâyetleri en azından özet olarak ve iç hukukta öngörülen süre ve koşullarda ileri sürmesinin yeterli olacağını hatırlatmaktadır (bkz, diğerlerinin birçoğu arasında, Guzzardi v. Đtalya, 6 Kasım 1980, 72. paragraf, seri A, no. 39, Cardot v. Fransa, 19 Mart 1991, 34. paragraf, seri A, no. 200 ve Fressoz ve Roire v. Fransa, [BD], no /95, 37. paragraf, AĐHM 1999-I). 62. AĐHM, başvuranın kötü muameleler nedeniyle Cumhuriyet Savcısı nezdinde yaptığı şikâyeti ve takipsizlik kararına ilişkin itirazı çerçevesinde (yukarıda belirtilen 11. ve 18. paragraflar), özellikle Suriye de işlenen cinayetleri protesto etmek ve Halepçe katliamı kurbanlarını anmak için Beyazıt Meydanı na geldiğini ifade ettiğini gözlemlemektedir. Đtirazında başvuran, basın açıklaması yapılması gereken bir gösteriye katılmanın yasadışı olmadığını, zira bu hakkın Anayasa ile güvence altına alındığını ileri sürmüştür. Başvuran, aynı zamanda polislerin kendisinin de arasında bulunduğu bir grup insanı dağıtmak için uyarı yapmaksızın göz yaşartıcı gaz kullanarak müdahalede bulundukları sırada bu açıklamanın okunmasını beklediğini belirtmiştir. 63. Yukarıda belirtilenleri göz önünde bulunduran AĐHM, başvuranın Sözleşme nin 11. maddesiyle açıkça ilişkili olan bir şikâyetini yetkili ulusal makamlar önünde dile getirdiği kanaatindedir. Dolayısıyla, AĐHM başvuranın Sözleşme nin 11. maddesine dayanan şikâyetini en azından özet olarak yetkili ulusal makamlar önünde ileri sürdüğü kanaatine varmıştır. Bu nedenle, iç hukuk yollarının tüketilmediğine ilişkin iddianın reddedilmesi uygun olacaktır. 2. Altı aylık süre kuralına uyulmaması 64. Hükümet, gösterinin 16 Mart 2004 tarihinde meydana geldiğini belirtmekte ve başvuranın Sözleşme nin 11. maddesine ilişkin şikâyetini ulusal mahkemeler önünde ileri sürmediğini iddia etmektedir. Hükümet, altı aylık sürenin bu tarihten itibaren işlemeye başladığını ve başvuranın da ihtilaf konusu olay ve olguların meydana geldiği tarihten altı aydan fazla bir süre sonra, yani 21 Şubat 2006 tarihinde AĐHM e başvurduğunu belirtmektedir. 65. Başvuran, Hükümet in iddiasına itiraz etmektedir. 16

17 66. Hükümet in iç hukuk yollarının tüketilmediğine ilişkin itirazı hakkında AĐHM in vardığı sonuç, yukarıda geçen 46 ve 55. paragraflarda ulaşılan sonuç ve Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı tarafından 7 Ekim 2005 tarihinde kabul edilen kararın başvurana tebliğ edildiği 21 Şubat 2006 tarihi dikkate alındığında, söz konusu başvurunun Sözleşme nin 35. maddesinin 1. fıkrası uyarınca iç hukukta verilen nihai karar tarihinden itibaren altı aylık bir süre içerisinde yapıldığı tespit edilmektedir. Dolayısıyla, Hükümet in bu itirazını da reddetmek yerinde olacaktır. 67. Mahkeme, başvuranın şikâyetinin Sözleşme nin 35. maddesinin 3. fıkrasının a) bendi uyarınca açıkça dayanaktan yoksun olmadığını ve başka herhangi bir kabul edilemezlik unsurunun bulunmadığını saptamaktadır. Bu nedenle, şikâyetin kabul edilebilir olduğu belirtmek yerinde olacaktır. B. Esas Hakkında 1. Tarafların iddiaları 68. Hükümet, 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nda, kamuya açık yerlerde gösteri yapılmasına ilişkin şartların belirtildiğini ifade etmektedir (yukarıda belirtilen paragraflar). Hükümet, dosyaya göre, göstericilerin bu kanunun gereklerine riayet etmediklerinin ve başvuranın böyle bir gösteri düzenleneceğine dair valiliği bilgilendirmesi durumunda muhtemel bir redde karşı Đdare Mahkemeleri önünde itiraz etmesinin mümkün olabileceğinin anlaşıldığını ileri sürmektedir. 69. Polislerin müdahalesi en azından düzenin korunması, suçun önlenmesi ve başkasının hak ve özgürlüklerinin korunması gibi meşru bir amaç taşımıştır. Aynı zamanda başvuranın ilgili ulusal mevzuata aykırı olarak, kamuya açık bir yerde önceden izin verilmeksizin yapılan bir gösteriye katıldığından dolayı bu müdahale demokratik bir toplumda gerekli olmuştur. Diğer yandan, bazı göstericiler polislerin verdiği dağılma emrine uymamışlardır. Makamlara bu konuda geniş bir değerlendirme payı veren AĐHM içtihadına göre, makamlar kamu düzenini bozabilecek nitelikteki yasadışı bir gösteriyi engellemek için gereken tedbirleri almakla yükümlüdürler. Đstanbul un merkezinde trafiğin yoğun olduğu saatlerde seyahat eden kişiler için ortaya çıkabilecek sorunlar, gösterinin dağıtılmasını haklı göstermiştir. Bu nedenle, polislerin müdahalesi 11. maddenin ikinci bendi uyarınca gerekli görülmüştür. 17

18 70. Başvuran, Hükümet in iddiasına itiraz ederek, kendi iddialarını savunmaya devam etmektedir. 2. AĐHM in değerlendirmesi 71. AĐHM, öncelikle, başvuranın toplantı özgürlüğü hakkına yapılan müdahalenin varlığının taraflar arasında tartışma konusu olmadığını ortaya koymaktadır. Mahkeme, bu müdahalenin yasal bir dayanağının Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu - bulunduğunu ve dolayısıyla da Sözleşme nin 11. maddesinin 2. fıkrası anlamında kanunla öngörüldüğünü dikkate almaktadır. Öte yandan, söz konusu müdahale 11. maddenin 2. fıkrasında belirtilen meşru amaçlardan en azından birini - düzenin korunması - taşımaktadır. 72. Mahkeme, ihtilaf konusu müdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olup olmadığının araştırılması için öncelikle 11. maddeye ilişkin içtihadından ileri gelen temel ilkeleri hatırlatacaktır (Djavit An v. Türkiye, no /92, paragraflar, AĐHM 2003-III, Piermont v. Fransa, 27 Nisan 1995, paragraflar, seri A, no. 314, Platform Arzte für das Leben v. Avusturya, 21 Haziran 1988, 32. paragraf, seri A, no. 139 ve Schwabe ve M.G. v. Almanya, no. 8080/08 ve 8577/08, paragraflar, AĐHM 2011 (özetler)). Bu içtihada göre, makamlar her türlü yasal gösterinin uygun şekilde yapılmasını güvence altına almak için gereken tedbirleri almakla yükümlüdürler (Makhmoudov v. Rusya, no /04, paragraflar, 26 Temmuz 2007). 73. Akabinde, AĐHM, devletlerin yalnızca barışçıl toplanma hakkını korumakla yükümlü olmadıklarını, aynı zamanda usulsüz ve dolaylı sınırlamalar getirmekten de kaçınmaları gerektiğini hatırlatmaktadır. Diğer yandan, Mahkeme, 11. madde kapsamında bireyin güvence altına alınan haklarını kullanırken kamu güçlerinin keyfi müdahalelerine karşı korunmasının esas alınmasına karşılık, bu hakların etkin şekilde kullanımının güvence altına alınmasına yönelik pozitif yükümlülüklerin de ortaya çıkabildiğini yeniden ifade etmektedir (anılan Djavit kararı, 57. paragraf). 74. Diğer yandan, bu ilkeler aynı zamanda kamuya açık yerlerde düzenlenen gösteri ve yürüyüşler için de uygulanabilir niteliktedir (anılan Djavit An kararı, 56. paragraf). Ancak Yüksek Sözleşmeci Tarafça toplantılar yapılmasının önceden izne tabi tutulması ve kamu düzeni ile ulusal güvenliğe ilişkin sebeplerle derneklerin faaliyetlerinin düzenlenmesi 11. maddenin ruhuna aykırı değildir (Karatepe ve diğerleri 18

19 v. Türkiye, no /04, 36110/04, 40190/04, 41469/04 ve 41471/04, 46. paragraf, 7 Nisan 2009). 75. Somut olayda, AĐHM, öncelikle dosyaya eklenen belgelere ve taraflarca sunulan bilgilere göre, gösteri yerine gitmeden önce başvuran üzerinde güvenlik güçleri tarafından üst araması yapıldığını göz önünde bulundurmaktadır (yukarıda belirtilen 6. paragraf). Akabinde Mahkeme; ihtilaf konusu olaylara ilişkin polis tarafından düzenlenen soruşturma raporunda, Özel Kuvvetler Komutanlığı na bağlı dokuz birliğin gösterinin yapılacağı olay yerinde saat 8 den 20 ye kadar hazır bulunduğunun ve çevrede güvenlik tedbirlerinin de alındığının belirtildiğini ortaya koymaktadır (yukarıda belirtilen 7. paragraf). Bu koşullarda, AĐHM, iç hukukun gerektirdiği üzere, davalı Hükümet in gösterinin yetkili makamlara bildirilmediği yönündeki iddiası ile ikna olmamıştır. Bu bağlamda, Mahkeme, daha önce spontane bir şekilde gösteri düzenleme hakkının ancak özel koşullarda yazılı olarak bildirme yükümlülüğüne uymayı gerektirdiği kanısına vardığını hatırlatmaktadır (Bukta ve diğerleri v. Macaristan, no /04, 35. paragraf, AĐHM 2007-III). 76. Böylelikle, kamu güçlerinin barışçıl toplanmalara karşı belli bir oranda tolerans göstermesi, Sözleşme nin 11. maddesi ile güvence altına alınan toplantı özgürlüğünün tüm içeriğinden yoksun bırakılmaması için önem arz etmektedir (Disk ve Kesk v. Türkiye, no /08, 29. paragraf, 27 Kasım 2012). 77. Somut olayda, taraflarca sunulan belgelere göre, güncel bir soruna - Đstanbul Eczacılık Fakültesi önünde yedi öğrencinin ölümüne sebep olan ve 16 Mart Mart 1978 tarihinde gerçekleşen patlama olayı ile birlikte 16 Mart 1988 tarihinde Halepçe de kimyasal silahların kullanılmasının anılması - halkın dikkatini çekmek için toplanan göstericiler hiçbir şekilde kamu düzenini tehdit etmemektedir, ancak en fazla trafik akışını bozma tehlikesi taşımaktadır. Bu bağlamda, AĐHM, kamuya açık bir yerde yapılan her türlü gösterinin, günlük hayatın akışında belli bir düzensizliğe ve düşmanca tepkilere yol açabilecek nitelikte olduğunu ve bu durumun tek başına toplantı özgürlüğüne zarar verilmesini haklı göstermediğini belirten içtihadını hatırlatmaktadır (Berladir ve diğerleri v. Rusya, no /06, paragraflar, 10 Temmuz 2012). Bu koşullarda, AĐHM, davalı Hükümet in ihtilaf konusu müdahale ile çok yoğun kullanılan bir anayol üzerindeki trafik akışının güvence altına alınmasının amaçlandığı yönündeki iddiası ile ikna olmamıştır. Mahkeme, bilhassa ulusal yetkililerin gösteriye katılanları gözaltına alarak veya feci şekilde döverek - başvuranın mağdur olduğu bir uygulama - gösteriye son vermeye çalıştıklarını tespit etmektedir (bkz, Oya Ataman v. Türkiye, no. 19

20 74552/01, 41. paragraf, AĐHM 2006-XIII ve a contrario, Eva Molnar v. Macaristan, no /05, 42. paragraf, 7 Ekim 2008). 78. Dolayısıyla, AĐHM, polisin başvuranın da aralarında bulunduğu göstericilere sert müdahale ederek orantısız güç kullandığı ve basın yararına bildiri okunması gereken bir gösterinin yapılmasını engellediği kanısına varmıştır. Benzer müdahalenin Sözleşme nin 11. maddesinin 2. fıkrası anlamında kamu düzeninin korunması için gereklilik arz etmediği kanaatine varmıştır. 79. Neticede, AĐHM, Sözleşme nin 11. maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmıştır. III. SÖZLEŞMENĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI HAKKINDA 80. Sözleşme nin 41. maddesi aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir: Eğer Mahkeme, bu Sözleşme veya Protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Taraf ın iç hukuku bu ihlalin sonuçlarını ancak kısmen ortadan kaldırabiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, zarar gören taraf lehine adil bir tazmin verilmesine hükmeder. A. Zarar 81. Başvuran, maruz kaldığını ifade ettiği maddi zarar bağlamında Avro (EUR) ve manevi zarar bağlamında ise Avro (EUR) talep etmektedir. 82. Hükümet, bu iddiaları kabul etmemektedir. 83. Mahkeme, tespit edilen ihlaller ile iddia edilen maddi zarar arasında herhangi bir nedensellik bağının bulunmadığını belirtmektedir. Dolayısıyla, bu bağlamda dile getirilen talebi reddetmektedir. Buna karşın, Sözleşme nin 3. ve 11. maddelerinin ihlaline ilişkin yapılan tespitleri dikkate alan Mahkeme, başvurana manevi zarar için Avro ödenmesi gerektiği kanısındadır. B. Masraf ve Harcamalar 84. Başvuran, ayrıca AĐHM önünde yaptığı masraf ve harcamalar için Avro talep etmektedir. Bu bağlamda, başvuran talebini desteklemek için herhangi bir kanıtlayıcı belge sunmamıştır. 85. Hükümet, bu talebi kabul etmemektedir. 20

21 86. AĐHM in içtihadına göre, başvuran ancak harcama ve masraflarının doğruluğunu, gerekliliğini ve ödenen miktarların makul olduğunu ispatlamak kaydıyla bu masrafların iadesini talep edebilmektedir. Somut olayda, elinde bulunan belgeler ile içtihadını göz önünde bulunduran AĐHM, başvuranın talebini reddetmektedir. C. Gecikme faizi 87. AĐHM, gecikme faizi olarak Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç puan eklenerek elde edilecek oranın uygun olduğu sonucuna varmaktadır. BU GEREKÇELERLE, AĐHM, OYBĐRLĐGĐ ĐLE; 1. Başvurunun kabul edilebilir olduğuna; 2. Sözleşme nin 3.maddesinin esas yönünden ihlal edildiğine; 3. Sözleşme nin 3. maddesinin usul yönünden ihlal edildiğine; 4. Sözleşme nin 11. maddesinin ihlal edildiğine; 5. a) Sözleşme nin 44. maddesinin 2. fıkrasına uygun olarak; davalı devletin başvurana kararın kesinleştiği tarihten başlamak üzere üç ay içerisinde, ödeme tarihinde geçerli olan döviz kuru üzerinden Türk lirasına çevrilmek ve ödenmesi gereken her türlü vergi tutarı hariç olmak üzere, manevi tazminat olarak Avro (beş bin Avro) ödemekle yükümlü olduğuna; b) Söz konusu sürenin bittiği tarihten başlayarak, ödemenin yapıldığı tarihe kadar, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan faiz oranının üç puan fazlasına eşit oranda basit faiz uygulanmasına; 6. Başvurunun geri kalan kısmı için adil tazmin talebinin reddine karar vermiştir. 21

22 Đşbu karar Fransızca dilinde tanzim edilmiş; Sözleşme nin 77. maddesinin 2. ve 3. fıkraları uyarınca 4 Haziran 2013 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. Françoise Elens-Passos Daire Yazı Đş leri Müdür Yardımcısı Guido Raimondi Başkan 22