00421 Gıda Mühendisliğinde Tasarım I

Transkript

1 FİZİBİLİTE Fizibilite (yapılabilirlik) çalışması uzmanlık bilgi ve deneyimi gerektiren bir proje faaliyetidir. Bir yatırımı teknik, mali yönleri ve sektörel/ekonomik boyutları ile ortaya koyan, fikir olarak ortaya çıkan yatırımın gerçekleģtirilmesinin kabul veya ret edilmesine yönelik analizleri de içeren bir çalıģmadır. Fizibilite etüdü (çalıģması) öngörülere dayalı (proforma) ekonomik değerlendirmeleri de içeren bir seri çalıģmalar bütünüdür ve proje çalıģmalarının bir parçasıdır.

2 Fizibilite raporu kesin hükümler içermemeli, ancak gerekli analizleri yaparak varsayımlara dayalı sonuçları ifade etmelidir. Kabul veya ret etme kararını verecek ve yatırıma fon sağlayacak kiģi veya kurumların (Bakanlıklar, Devlet Planlama TeĢkilatı, ilgili Genel Müdürlükler ve bankalar gibi kredi sağlayan kuruluģlar) kapsamlı değerlendirme yapabilmesine olanak sağlayacak bilgileri içermelidir. Fizibilite ve ön inceleme raporu birlikte hazırlanabilir ancak, değerlendirmelerin sağlıklı yapılabilmesi için bir ön inceleme raporunun hazırlanmasında fayda bulunmaktadır.

3

4 FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI İÇİN GEREKLİ BİLGİ KAYNAKLARI Üretim kaynaklarından birisi bilgidir ve bilgiye ulaģmanın bir ekonomik bedeli bulunmaktadır. Bilgiye ulaģma Ģekli bilginin kalitesini belirlemektedir. 1.AraĢtırma Gözlemleri ve toplanan bilgileri yeniden düzenlemek, analiz ve senteze tabi tutmak, yorumlamak ve değerlendirmek ve sonuçta anlamlı bilgiler bütünü haline getirmek için yapılan faaliyetlerin tümüne araģtırma denir.

5 AraĢtırmanın amacı bilgi ve veri toplamak, bu verileri iģleyerek problemlere güvenilir çözümler üretebilmektir. Veri toplama aģağıdaki yöntemlerle yapılır. GörüĢme, Anket, Örnekleme, Gözlem, Belgesel kaynak derlemesi.

6 GörüĢmeler hem genel araģtırma çalıģmalarında hem de fizibilite çalıģmalarında en çok baģvurulan yöntemdir. Yüz yüze yapılan görüģmelerde istekleri ve konuya verilen önemi en iyi Ģekilde anlatmak mümkün olacaktır. Böylece, verilerin elde edilmesinde de açıklık ve kesinlik kazanılır. Bir araģtırma tekniği olarak görüģmeye önceden hazırlanmıģ bir soru kılavuzu ile gitmek faydalı olacaktır.

7 Anket bilgi alınacak kiģilerin doğrudan doğruya okuyup cevaplandıracakları bir soru listesinin hazırlanması Ģeklinde yapılan bir gözlemdir. Anket soruları postayla veya anketörler yardımıyla deneklere ulaģtırılırlar. Bir araģtırma sırasında hedef grubun tamamına ulaģmak her zaman mümkün veya pratik olmayabilir. Bu durumda örnekleme yoluna gidilir. Bütünün tamamı yerine onu temsil edecek bir parçası dikkate alınır.

8 2. Bilgi Bir proje çalıģması için gerekli bilgiler genel olarak; yatırım yeri bilgileri (coğrafi, topografik, tapu, klimatik, sosyal), teknik (mimari, inģaat, altyapı, kapasite), pazar (genel sektör bilgileri, dıģ ticaret, hedef kitle, bölgesel ve ulusal rakipler, uluslar arası geliģmelerin sektöre yansımaları, ürün/hizmet türleri), mali bilgiler (genel finansman ve muhasebe bilgisi, tedarik, ihale, kredi veren kuruluģlar ve kredi koģulları, teminat türleri, teģvik sistemi), hukuki bilgiler (Ģirket yapısı, Ģirket kuruluģ Ģekli, sermaye artırımı, üretim ve çevre gibi faaliyetlerle ilgili mevzuat) Ģeklinde gruplandırılabilir.

9 3. Varsayımlar Ġstenen her bilgiye veya istenen detayda bilgiye ulaģmak her zaman mümkün olmadığı gibi, gelecekteki beklentilerle ilgili olarak da net tahminlerde bulunmak kolay olmayacaktır. Bu durumda araģtırmacı bazı varsayımlarda bulunmak zorundadır. Varsayımlar, araģtırmacının kontrolünde olmayan, doğruluğunu garanti edemediği, oluģumunu etkileyemediği fakat doğru olarak kabul ettiği, var olduğuna ve gerçekliğine inandığı, öneri ve yargılardır. Varsayımlara ulaģmak için, projenin baģarısını sürdürülebilirliğini etkileyecek dıģsal faktörler nelerdir? Sorusunun cevabını aramak gerekir.

10 Bir araģtırmada aģağıdaki örnek varsayımlarda bulunulabilir; Doğa olaylarında düzenlilik: Marmara bölgesinde 100 yıl içinde 7 ve üzeri Ģiddette deprem olmayacak gibi... Genellik: Ġnsanlar yılda en az bir kez tatil yaparlar örnek olarak verilebilir. Devamlılık: ülke ekonomisindeki istikrar devam edecek, siyasi kriz olmayacak veya Suriye deki savaģ Ģiddetini azaltacak varsayımları örnek olarak verilebilir.

11 TEġVĠK SĠSTEMĠ Sözlük anlamı cesaretlendirme, özendirme olan teģvik kelimesi, yatırımcılar için yatırımları özendirici uygulamaları içeren hukuki düzenlemeler anlamını taģır. TeĢvik sistemi yatırımlara engel olmaz, ancak devletin öncelikli gördüğü yerlere ve konulara yatırım yapmayı özendirir. Örneğin, kurulu kapasite fazlası nedeniyle komple yeni un yatırımları teģvik edilmemektedir. Bu konuda yatırım yapmak yasak değildir. Sadece böyle bir giriģim yatırım teģviklerden yararlanamayacak, muhtemelen yatırım maliyeti artacaktır.

12 TeĢvik belgelerinde yer alan teģvik unsurları belge sahibi yatırımcılar açısından bir hak değil ancak birer imkandır. TeĢvik belgesi almak için yatırım yapılmaz, ancak yatırımı kolaylaģtırmak için teģvik unsurlarından yararlanılır. Türkiye de teģvik sistemi üç gruba ayrılır; Ġhracatı teģvik sistemi, Genel teģvik sistemi, KOBĠ teģvik sistemi. Teşvik belgesi alan yatırımlar, Yatırım İndirimi, Gümrük Muafiyeti, Teşvik Kredileri, Vergi, Resim ve Harç İstisnası, Teşvik Primi, SSK Primi, Enerji Teşviki gibi yürürlükteki mevzuat çerçevesinde uygulanan teşvik tedbirlerinden yararlandırılmaktadır. Bunlar proje konusu yatırım için alınan teşvik belgesine göre belirtilmelidir.

13 Genel teģvik sistemi ve KOBĠ teģvik sistemi ise, T.C BaĢbakanlık Hazine MüsteĢarlığı TeĢvik Uygulama Genel Müdürlüğü tarafından yine kararnameler, tebliğler ve yönetmelikler aracılığı ile düzenlenir ve denetlenir. TeĢvik edilen yatırım konuları ve teģvik tedbirleri genelde her yıl Resmi Gazetede yayınlanmaktadır. Yine teģvik belgesinde yer almak kaydıyla bütçe kaynaklarından kredi imkanı da vardır. Bu uygulamaya iliģkin özet tablo aģağıdadır.

14

15 KOBĠ teģvik belgesinden yararlanabilmek için ise KOBĠ mevzuatında belirtilen KOBĠ tanımına uymak gerekmektedir. Ġmalat ve tarımsal sanayi sektöründe faaliyette bulunan iģletmelerden; kanuni defter kayıtlarında arsa ve bina hariç, makine ve teçhizat, tesis, taģıt araç ve gereçleri, döģeme ve demirbaģları toplamının net tutarı 400 milyar Türk Lirasını aģmayan Ģirketlerden; 1) 50 ila 250 iģçi çalıģtıran orta ölçekli, 2) 10 ila 49 iģçi çalıģtıran küçük ölçekli, 3) 1 ila 9 iģçi çalıģtıran mikro ölçekli, ĠĢletmeler olarak tanımlanmıģlardır.

16 FĠZĠBĠLĠTE ÇALIġMALARINDA YAKLAġIMLAR Yatırım projelerinin değerlendirme ölçütlerini, yatırımın ticari karlılığı ve toplumsal karlılığı olarak iki ana ayrımda ele almak mümkündür. Yatırımın ticari karlılığı yatırım projelerinin mikro açıdan, bir iģletmeye sağladığı iktisadi katkıları değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Toplumsal karlılıkta ise amaç; projelerin iģletme yerine ulusal ekonomi açısından değerlendirilerek, bunların makroekonomik açıdan kazandıracağı fayda (gelir) ve maliyetlerin ne olacağının belirlenmesidir.

17 Herhangi bir alanda yatırım yapmak isteyen kiģi veya kuruluģların en basit ve temel değerlendirme kriteri fayda/maliyet analizidir. Bu analiz, mali yatırımlarda risk/getiri, altyapı yatırımlarında sosyal fayda/sosyal maliyet, sabit sermaye yatırımlarında ise yatırımdan beklenen karlılık/yatırım harcamaları gibi farklı tanımlarla karģımıza çıksa bile, karar verme kriteri aynıdır: Belli miktarda bir parayı bir yatırıma dönüģtürmekle gelecek dönemde bu yatırımdan beklenen Bu kriteri, yatırımcı karlılık çerçevesinde değerlendirirken, yatırım harcamalarının bir kısmını finanse eden mali kuruluģlar (örneğin bankalar), verecekleri finansman desteğinin tesis iģletmeye geçtikten sonra yaratılacak fonlarla geri ödenip ödenmeyeceği anlamında dikkate alırlar.kazanç ne olacaktır?

18 Proje değerlendirme kavramı, iģte bu belirsizliği (kredinin geri ödenmeme riskini) en aza indirgemek için kullanılabilecek tekniklerden birisi ve belki de en önemlisidir. Dünyadaki belli baģlı mali kuruluģlar (örneğin Dünya Bankası) kredi verme kriterleri ve destekleyecekleri yatırım türlerine göre farklı proje değerlendirme formatlarını oluģturmuģlardır.

19 FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARININ GENEL ŞEKLİ Bir fizibilite çalıģması sektörel, teknik ve mali değerlendirmeler olmak üzere üç ana baģlıktan oluģur. Sektörel değerlendirme ekonomist, teknik değerlendirme mühendis, mali değerlendirme mali uzmanlar tarafından yapılır. Ancak bazı durumlarda sektör ve mali analizi tek uzmanın yaptığı çalıģmalar da mümkündür. Ancak mühendislik hizmetlerini mühendislerin dıģında almak mümkün değildir ve aksi durumlar yanlıģ kararların alınmasına da neden olabilir.

20 Bir proje yukarıda bahsedilen üç çalıģmanın bütünü olmakla birlikte, bu üç çalıģmanın birbirleri ile kesiģen ve birbirlerini etkileyen noktaları vardır. Bu nedenle;

21 Proje ve fizibilite bir ekip çalışmasıdır. Bir proje/fizibilite çalıģmasını oluģturan üç ayrı değerlendirmenin hem kesiģen hem de kendine özgü çalıģma konuları bulunur. Bu çalıģmaların içeriklerini aģağıdaki grafikte özetleyebiliriz;

22 SEKTÖREL DEĞERLENDİRME Fizibilite çalıģmasının ilk aģamasını Sektörel Değerlendirme Bölümü oluģturmaktadır. Sektörel analizlerde projenin kalkınma planları karģısındaki yeri ve teģvik edilme durumu, sektörün ve ürünün temel özellikleri projenin ilk aģamasında ele alınır. Sektörel değerlendirmenin en önemli bölümünü arz ve talep analizi oluģturur. Bu analiz sayesinde firmanın rakipleri karģısındaki durumu belirlenir ve böylece gelecekteki pazar koģulları tahmin edilmeye çalıģılır. Pazar potansiyeli ile kastedilen; tesisin üretime baģladığı/hizmete girdiği tarihten itibaren, takip eden yıllarda hangi miktarda ürünü hangi fiyattan satabileceği sorularının cevabıdır.

23 Sektörün ve Ürünün Tanımı, Sınıflandırılması Sektörün belirlenmesi beģ yıllık kalkınma planlarına, yıllık programlara veya teģvik belgesine dayanılarak yapılır. Bir ürünü üretirken hangi sektörde çalıģılacağı konusunda Devlet Planlama TeĢkilatı (DPT) veya Hazine MüsteĢarlığı nın KOBĠ ler için hazırladığı listelerden yararlanmak mümkündür. Sektörler genelde imalat, tarımsal sanayi, hizmetler turizm, enerji, madencilik, tarım ana baģlıklarında sınıflandırılabilir. Ġmalat sanayi ise tekstil, konfeksiyon, gıda-içki, piģmiģ kil ve çimentodan gereçler, demir-çelik, otomotiv, oto yan sanayi gibi onlarca alt sektöre, bunlar ise yüzlerce daha alt sektörlere ayrılırlar.

24 Teşvik Durumu Bu bölümde yatırımın yararlanabileceği teģvik tedbirlerinden bahsedilir. Ayrıca teģvik belgesinde ihracat taahhüdü olup olmadığı, varsa tutarı belirtilmelidir. TeĢvik belgesine dayanılarak oluģturulan bu bölümde belgede yer alan özel Ģartlar maddesi hükümleri de yer almalıdır. Özel Ģartlar yatırımın bitiģ tarihi, kullanılacak minimum özkaynak tutarı, alınacak bazı makine-teçhizata iliģkin olabilmektedir.

25 ÖRNEK Teşvik Durumu ABC Turizm ĠnĢaat Yatırım ve Ticaret A.ġ. Kredi konusu yatırımı için Hazine MüsteĢarlığı TeĢvik Uygulama Genel Müdürlüğü nden tarih ve.. sayılı teģvik belgesi almıģtır. Anılan Belgede yatırımın yararlanacağı teģvik tedbirleri aģağıdadır: 1. Yatırım Ġndirimi % Gümrük Muafiyeti % Vergi, Resim ve Harç Ġstisnası 4. KDV Desteği % KDV + 10 Puan

26 Arz Analizi Arz, üreticinin piyasaya mal çıkarması veya hizmet sunması demektir. Bir konuda mevcut tesislerin üretim/hizmet sunma kapasitelerinin toplamı toplam arz kapasitesini oluģturur. Örneğin Türkiye deki iplik tesislerinin kurulu kapasiteleri toplamı, toplam kurulu kapasitedir. Bu tesislerin herhangi bir yıldaki üretimleri toplamı ise toplam arzı oluģturur. Potansiyel arz ise planlanan ve/veya yatırımı devam eden tesislerin yukarıdaki toplamlara ilave edilmesidir.

27 Kurulu ve potansiyel arz kapasitesinin belirlenmesinde aģağıdaki kaynaklardan yararlanmak mümkündür; DPT Özel Ġhtisas Komisyon Raporları, Sektörle ilgili olan kamu ve özel kuruluģların çalıģmaları, Piyasada faaliyet gösteren firmalarla yapılan telefon görüģmeleri ile elde edilen bilgiler, Anket çalıģmaları, Sektörle ilgili olarak Hazine MüsteĢarlığı TeĢvik Uygulama Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan teģvik belgesi alan yatırımlar listesi.

28 Mevcut sektörel kapasitenin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken konulardan en önemlisi, sektördeki vardiya sayısı ve çalıģma günü farklılıklarının dikkate alınmasıdır. Vardiya, bir tesisteki nöbetleģe çalıģma sayısıdır. Her vardiya sekiz saat olarak kabul edilir. Bu nedenle bir günde (24 saatte) üç vardiya çalıģılır. Bu anlamda sektörün genel bilgilerinin yanı sıra üretim prosesi de belirleyici olmaktadır. Örneğin sektörel özelliklerinden dolayı bir konfeksiyon tesisi tek vardiya çalıģabilir ancak bir kireç veya çimento tesisi fırınların sönmemesi gerektiğinden, günlük yıllık bakım süresi dıģında günde üç vardiya çalıģmak zorundadır. Ayrıca, bir üretim tesisin yılda Pazar günleri ve resmi tatiller dıģında ortalama 300 gün çalıģabileceği kabul edilir.

29 Tarımsal sanayi için durum daha farklı olabilir. Tarımsal ürünlerin hasat ve toplama mevsimi değiģik olduğundan bu sektörde çalıģan firmaların yıllık çalıģma süreleri ve dolayısıyla kapasiteleri değiģecektir. Her makinenin saatte iģleme/üretim kapasitesi belli olduğu için, yukarıdaki süreler önem kazanmaktadır. KarĢılaĢtırmalar sırasında da buna dikkat edilmelidir. Makroekonomik açıdan bir malın toplam arzı aģağıdaki gibi hesaplanır, Toplam Arz = yurtiçi üretim + ithalat

30 Proje konusu ürünün ithalat durumunu görebilmek için Gümrük Tarife Ġstatistik Pozisyonu (GTĠP) numaralarına ihtiyaç vardır. Bu numaralara göre gerekli kayıtlar tutulduğu için bunun dıģında istatistik bilgilerine ulaģmak mümkün değildir. Bu numaralar hemen her ürün ve ürün grubunu temsil etmek üzere 12 haneye kadar uzanan rakamlardan oluģur. Bakanlar Kurulu kararı olarak düzenlendiği için, her yılın sonuna doğru resmi gazete yayınlanır. Ġlgili Resmi Gazete bulunarak numaralara ulaģmak mümkündür.

31 Örneğin; grubu konsantre edilmemiģ süt ve krema, grubu konsantre edilmiģ süt ve krema, grubu sütten elde edilen tereyağı, diğer katı ve sıvı yağlar, grubu peynir ve lor gibi... Proje konusu ürünün ithalat düzeyi yüksekse, ürün üretildiğinde ithal ikamesi yaratacak demektir. Ancak elbette hem kalite hem de fiyat düzeyi ithal ürünlerle tutturulmalıdır. Bu durumda döviz tasarrufu da sağlanacaktır.

32 Yıllar itibariyle sektörel kurulu kapasite ile üretilen ürünlerin oranı sektörel kapasite kullanım oranını verir. Bu oran sektörel kurulu kapasitenin ne düzeyde kullanıldığını, diğer bir ifade ile sektörün performansını verir. Bu sektörde yatırım yapacaklar için sektörün geçmiģ yıllar itibariyle ve mevcut performansı önemli bir veridir.

33 Talep Analizi Talep genel olarak bir malı veya hizmeti satın alma isteğidir. Ancak ekonomide satın alma isteğinden çok, satın alma gücüne sahip olanların satın alma talebi, teknik bir ifade ile efektif talep önem kazanmaktadır. Efektif Talep, Belirlenen sürede Belirli bir pazarda, Belirlenen fiyatta, Spesifik bir ürünün toplam miktarını yansıtır. Proje konusu ürün için Toplam Talep, yurtiçi talep ve dıģ talep(ihracat) olarak iki bölümden oluģmaktadır.

34 Ürünün nitelikleri talebi etkileyeceğinden talep analizinde dikkate alınması gerekir. Talep analizi için aģağıdaki bilgiler toplanmıģ olmalıdır; Üretilen veya üretilecek olan mal veya hizmetin kullanım yerleri ve ticari özellikleri, En az geçmiģ on yıllık üretim, satıģ, ihracat, ithalat miktarları, Stok hareketlerine iliģkin bilgiler, Rakip mal ve hizmetlerin özellikleri ve fiyatlarına iliģkin bilgiler, Yayınlanan milli gelir, üretim ve tüketime iliģkin istatistikler, DıĢ ticaret istatistikleri, ÇeĢitli kurum ve kuruluģlardan elde edilen piyasa ve firmalara ait çalıģmalardır.

35 Toplanan verilerin birbiriyle tutarlı olması, piyasadan elde edilen bilgilerle çeliģmemesi ve tanımlama farklarının olmamasına dikkat edilir. Ancak hem veri bulmak, hem de bu verilerin uyumunu sağlamak hiç de kolay değildir. Hazırlanan projenin kalitesi, kullanılan bilgilerin kalitesi ile sınırlıdır.

36 İhracat Bir ülkenin ürettiği malları baģka bir ülkeye veya ülkelere satması anlamına gelen ihracat 1980 yılından itibaren ülkemizde izlenen iktisat politikalarının ana eksenlerinden birisi olup, halen tüm ekonomik politikaların temelinde yer almaktadır. Bu nedenle bazı finansal teģvikleri de proje konusu firmaya kazandırabilmektedir. Bu çerçevede, ürünün toplam talebi hesaplanırken dıģ talebin de dikkate alınması gerekmektedir.

37 Yurtiçi Talep Proje konusu ürün ile ilgili olarak geçmiģ yıllar toplam üretim, ithalat ve ihracat değerlerine ulaģılabilmiģ ise yurtiçi toplam tüketim değerlerine hiç stok yapılmadığı varsayımıyla aģağıdaki eģitlikle ulaģılır; Toplam Yurtiçi Talep = Toplam Üretim İhracat + İthalat Yurtiçi talebi görebilmek amacıyla, aģağıdaki örnek tablo hazırlanabilir.

38 Bilgi Toplama Yukarıdaki analizleri sağlıklı yapabilmenin yegane koģulu sağlıklı, karģılaģtırılabilir ve mümkün olduğu ölçüde geçmiģe dönük bilgilere ulaģabilmektedir. Ancak maalesef bu her zaman ve her proje için mümkün olamamaktadır. Bu bilgileri iki gruba ayırmak mümkündür, birincil ve ikincil veriler. Ġkincil veri kaynakları çoğu kez yeterli olmamaktadır. Bu durumda geniģ bir alan için veya da yalnızca bir ürün için piyasa araģtırmaları çözüm aracı olarak kullanılırlar. Ġkincil veri kaynakları ile yapılan araģtırmalar sonucunda talep düzeyi beklenenin çok üzerinde çıkabilir.

39 Bu durumun doğrulanması için piyasa araģtırmasının yapılması gerekli olabilir. Bu çalıģmada toplanacak bilgiler aģağıdaki gibi sınıflandırılabilir. Talep analizi için toplanacak bilgiler, üretilen veya üretilecek olan mal veya hizmetin kullanım yerleri ve ticari özellikleri, en az geçmiģ on yıllık üretim tüketim (satıģ), rakip mal ve hizmetlerin özellikleri ve fiyatlarına iliģkin bilgiler, talep tahminine iliģkin makro göstergelerdir. Bu bilgiler, yayınlanan milli gelir, ülkeye giriģ ve çıkıģ yapanlara iliģkin istatistikler, dıģ ticaret istatistikleri ve çeģitli kurum ve kuruluģlardan elde edilen piyasa ve firmalara ait çalıģmalar çeģitli kaynaklardan toplanmaya çalıģılır.

40 Arz ve Talebin Karşılaştırılması Yukarıdaki bölümlerde arzın ve talebin geçen yıllarda nasıl bir seyir izlediği ve bu verilerden hareketle gelecekte nasıl bir geliģme göstereceği incelenmiģti. Bu bölümde, her iki verinin karģılaģtırılması gerekecektir. Gelecek yıllar için beklenen toplam talep tahmini değerleri ile kapasite geliģmeleri arasındaki oran gelecek yıllar için tahmini sektörel KKO (kapasite kullanım oranı) değerlerini verir. Bu oranlar önümüzdeki yıllarda sektörde kapasitenin ne oranda kullanılacağına iliģkin beklentileri yansıtmaktadır.

41 Sektörde gerçekleģen ve beklenen (tahmini) KKO değerleri, DüĢük düzeylerde ise, sektörde genel olarak bir atıl kapasite sorunu olduğunu Kapasite sınırına yakın ve yüksek düzeylerde ise ve gelecek yıllarda ilave kapasite artıģları yeterli olmaz ise, bir kapasite yetersizliği sorunu ile karģılaģılabileceğini gösterebilir. Bu analizin hedefi, kurulacak tesisin bölgedeki tesisler de dikkate alınarak pazar pastasının büyüklüğünün ve gelecekteki muhtemel geliģmelerin belirlenmesidir.

42 Girdi Piyasaları Girdiler, bir iģletmenin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli unsurların tümüdür. Hammadde malzeme, iģletme malzemeleri, hatta iģçilik, elektrik, su da girdiler olarak adlandırılabilir. Bu unsurların hepsi malın veya hizmetin üretilmesinde üretime, diğer bir ifade ile maliyetlere girecek değerlerdir. Bu nedenle, ekonomik değerlendirmenin en kritik noktalarından biridir. Girdi maliyetlerinin yüksek olmasının farklı nedenleri olabilir. Örneğin kuruluģ yerinin yanlıģlığı, hammadde ve malzemenin ithal ediliyor olması nedeniyle navlun ve gümrükleme maliyetleri girdi maliyetlerini de artırırlar.

43 Satış ve Rekabet Olanakları Proje konusu yatırım mevcut tesiste kapasiteyi artıran, modernizasyon, darboğaz giderme gibi yatırımlar ise firmanın üretim ve satıģ faaliyetleri devam ediyor demektir. Bu nedenle, firmanın izlediği satıģ politikaları, proje konusu ürün ya da hizmet için hedeflenen pazar, pazardan alınan paylar, rakip firmaların durumu ve satıģ politikaları, dağıtım kanalları gibi bilgileri firmadan elde etmek mümkündür. Olabildiğince kontrol ve karģılaģtırma yapabilmek için birincil ve ikincil verilere de ulaģmak gerekir.

44 Eğer proje konusu yatırım komple yeni yatırım ise; Piyasa koģullarında firmanın devreye girmesiyle beklenen değiģmeler, Aynı malı üreten rakip firmaların durumu, Ġzledikleri satıģ, fiyatlandırma ve dağıtım politikaları, Proje konusu firma için öngörülen satıģ, dağıtım ve fiyatlandırma politikaları bilgiler önem kazanacaktır.

45 ÖRNEK BĠR FĠZĠBĠLĠTE RAPORU ĠÇERĠĞĠ Bir fizibilite raporunda içeriği uygun Ģekilde doldurulacak alt baģlıklar asgari olarak Ģu Ģekilde düzenlenmelidir: 1.GĠRĠġ BÖLÜMÜ 1.1. Amaç 1.2. Tanımlar 1.3. Özet 2. ÜRÜNLER BÖLÜMÜ 2.1. Ürün çeģitleri, tanımları ve özellikleri 2.2. Ürünlerin Türkiye ve Dünya daki durumu

46 3. KURULACAK FABRĠKAYA AĠT PROJE ESASLARI 3.1. Pazar durumu 3.2. Hammadde durumu 3.3. Kapasite 3.4. Üretim akıģ Ģeması 3.5. Seçilen yer 3.6. Seçilen üretim yöntemleri 3.7. Yer ihtiyacı 3.8. Personel ihtiyacı 3.9. Sabit yatırım hesabı Ürün maliyeti hesabı ĠĢletme sermayesi hesabı

47 4. ÜRETĠM VE SATIġLAR BÖLÜMÜ 4.1. Kapasite kullanımı 4.2. Üretim ve satıģ olanakları 4.3. DıĢ satım olanakları 4.4. Ġç ve dıģ rekabet durumu 4.5. Uygulanacak satıģ fiyatları 4.6. Sağlanacak gelir, brüt kar, baģa baģ noktası

48 5. FĠNANSMAN BÖLÜMÜ 5.1. Yatırımın yıllara dağılımı 5.2. Ġç ve dıģ para dağılımı 5.3. Sermaye ve kredi durumu 5.4. Kredi kullanımı, geri dönüģ ve faizler 5.5. Vergi durumu 5.6. Nakit akımı ve borçların ödenme olanakları 5.7. Yıllık gelirin dağılımı

49 6. KARLILIK VE VERĠMLĠLĠK BÖLÜMÜ 6.1. Net kar, sermaye ve yatırımla olan iliģkiler 6.2. Amortisman ve net kar durumu, yatırımın geri dönüģ süresi 7. YATIRIMIN ULUSAL EKONOMĠYE KATKISI 7.1. Ekonomik, sosyal ve bölgesel yararlar 7.2. Yaratacağı istihdam olanakları 7.3. Ödenecek vergi tutarları 7.4. Ekonomiye kazandırılan katma değer, döviz tutarı ve diğer yararları

50 8. SONUÇ BÖLÜMÜ 9. GÖRÜġ VE ÖNERĠLER BÖLÜMÜ 10. YARARLANILAN KAYNAKLAR BÖLÜMÜ

51 Termin planı olarak da söylenebilen uygulama planı adından da anlaģılacağı gibi yapılacak faaliyetlerin öncelikle, zaman çizelgesi olan bir Ģema üzerinde gösterilmesidir. Yapılacak faaliyetler öncelikle bir sıralamaya konur. Daha sonra aģağıdaki gibi bir tabloya yerleģtirilir. Burada önemli olan, her bir faaliyetin ne kadar süreceği, bir faaliyete baģlarken hangi faaliyetlerin bitmiģ olması gerektiği konularından emin olmak gerekir.

52 Bu tür tabloları üçer veya dörder aylık hazırlamakta mümkündür. Hatta, istenen faaliyetler günlük baza da dökülebilir. Örneğin 7. ve 10. aylar arasında tamamlanması gereken inģaat faaliyetleri için, ihtiyaç duyuluyorsa haftalık bazda tablolar da hazırlanabilir.

53 Bu tabloların iki temel amacı vardır. Birincisi yukarıdaki bölümlerde bahsedildiği gibi projeyi yönetebilmek için gerekli olan planlamanın, ilerdeki bölümlerde bahsedilecek olan denetimin bir parçasıdır. Ġkinci önemli amacı ise, yukarıdaki her faaliyet parasal değerlere döküldüğünde ne zaman ve ne miktarda bir kaynak ihtiyacı olduğu ortaya çıkacaktır.

54

55

56 (Önceki tablonun devamı)