Journal of Neurological Sciences [Turkish] 29:(2)# 31; , Araştırma Yazısı

Transkript

1 Journal of Neurological Sciences [Turkish] 29:(2)# 3; , Araştırma Yazısı Epilepsisi Olan Kadınlarda Gebelikte Antiepileptik İlaç Kullanımı Çocukta EEG Değişikliklerine Yol Açıyor Mu? Betül GÜVELİ, Candan GÜRSES 2, Dilek ATAKLI 3, Nerses BEBEK 2, Nimet DÖRTCAN 4, Betül BAYKAN 2, Ayşen GÖKYİĞİT 2 Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nöroloji Kliniği, İstanbul 2 İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, İstanbul 3 Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi. Nöroloji Kliniği, İstanbul 4 Fatih Sultan Mehmet Eğitim ve Araştırma Hastanesi Elektrofizyoloji Laboratuarı, İstanbul Özet Epilepsi, toplumda 4 0/000 kişide görülen kronik nörolojik bir hastalıktır. Epilepsili kadın hastalar menstruasyon, gebelik ve menopoz gibi farklı durumlarla karşı karşıyadır. Gebelikte kullanılan antiepileptik ilaçların (AEİ) konjenital malformasyon oranını arttırdığı bilinmektedir. Ancak AEİ'lere bağlı elektrofizyolojik değişiklikler konusunda bilgi azdır. Bu çalışmaya annesi epilepsi hastası olan 27 ve annesi sağlıklı 33 çocuk alındı. İlaçsız gebelik geçiren 29, gebeliğinde AEİ alan 98 hasta vardı. Annelerin ve çocukların demografik özellikleri ile annelerin epilepsi özellikleri (epilepsi tipi, EEG anormalliği, gebelikte nöbet sıklığı ve tipi, kullandığı AEİ'ler, folik asit alımı) kaydedildi. Her bir çocuğa EEG incelemesi, 20 kanalla, en az 20 dakika süreli, uyanık ve/veya uyku olarak yapıldı. Kooperasyon sağlanabilen çocuklara birkaç kez göz açma kapama, 3 dakika hiperventilasyon ve 5-30 Hz frekansında intermittan fotik stimulasyon uygulandı. EEG kayıtları görsel olarak değerlendirildi. Epilepsi hastalarının çocuklarında EEG anormalliği oranı sağlıklı çocuklardan yüksek bulundu ve fark istatistiksel olarak anlamlı idi. Çocuk EEG anormalliği, politerapi alanlarda (%50) monoterapi alanlardan (%3,7) daha sık tespit edildi. En çok EEG anormalliği valproik asit (VPA) alan hastaların çocuklarında tespit edildi (%47). AEİ ile birlikte folik asit almayan hastaların çocuklarında EEG anormalliği görülme oranı, folik asit alanlardan yüksekti ve fark istatistiksel olarak anlamlı idi. Ayrıca annesinin EEG'sinde jeneralize olan çocuklarda, jeneralize daha sık bulundu. Gebeliğinde AEİ kullanan hastaları sadece konjenital malformasyonlar açısından değil, elektrofizyolojik etkileri açısından da değerlendirmek ve özellikle folik asit kullanımını tavsiye etmek gereklidir. AEİ etkisi altında doğmuş çocukların, ileriki yıllarda elektrofizyolojik ve nöropsikoloijk incelemelerinin yapılması, ilaç etkisinin onlara yaşam içinde engel teşkil edip etmeyeceği konusunda öngörüler oluşturabilir. Anahtar Kelimeler: Epilepsi, Gebelik, Antiepileptik ilaçlar, EEG, Teratojenite Are There Any EEG Changes in Children Whose Mothers With Epilepsy Had Used Antiepileptic Drug During Pregnancy? Abstract The prevalence rate of epilepsy is between 4-0/000 people in general population. It is a well-known fact that antiepileptic drugs (AEDs) used during pregnancy increase the rate of congenital malformations. However, there is not enough information about the electrophysiological effects of AEDs. In this study, 27 children whose mothers have epilepsy 92

2 and 33 children whose mothers are healthy, were included. Twenty nine mothers did not use AEDs whereas 98 patients used AEDs during their pregnancy. Demographic features of both mothers and children, as well as epilepsy characteristics of mothers are recorded. The EEG examinations were done awake and/or during sleep. The children whose mothers have epilepsy had higher rate of EEG abnormalities and the ratio was statistically significant. EEG abnormalities were higher in the children whose mothers had polytherapy (%50) than in the group with monotherapy (%3,7). EEG abnormalities were mostly seen (%47) in children whose mothers used VPA. Children born of patients with epilepsy who did not use folic acid with AEDs had a higher rate of EEG abnormalities and this ratio was statistically significant. It was also observed that children, whose mothers have generalized EEG abnormalities, have generalized EEG abnormalities more frequently. It is necessary to examine patients who used AEDs during pregnancy not only in terms of congenital malformations but also electrophysiological effects and to advise taking folic acid. Examining children who are born under the effect of AEDs electrophysiologically in the years following their birth may provide predictions about whether the effects of AEDs. Keywords: Epilepsy, Pregnancy, Antiepileptic drugs, EEG, Teratogenicity GİRİŞ Epilepsi, toplumda 4 0/000 oranında görülen kronik bir nörolojik hastalıktır (6). Epilepsili kadınlar menstruasyon, gebelik ve menopoz gibi doğal süreçlerde erkeklerden çok farklı sorunlarla karşı karşıyadır (3). Özellikle gebe kalma kararı pek çok riski de beraberinde getirir (8,). Çünkü gebelikte geçirilen nöbetler fetüse zarar verebilir ve anne ölüm oranı, doğum komplikasyonları normal popülasyondan yüksektir (7,). Ayrıca epilepsi hastası kadınların çocuklarında major ya da minör malformasyonların genel toplumdan 2-5 misli olduğu bildirilmiştir (,4). En sık görülen konjenital malformasyonlar ve sorunlar; kardiyovasküler ve ürogenital sistem leri, orofasiyal defektler, nöral tüp defekti (NTD), iskelet leri, dismorfik özellikler, davranış bozukluğu ve IQ düşüklüğüdür (0,6,8). Gebelikte AEİ kullanımı ile ilişkili malformasyonlar ve oranları konusunda birçok, çok merkezli araştırma yayınlanmıştır. Buna karşın anne karnında AEİ'lere maruz kalmış çocuklarda uzun dönemdeki olası EEG değişiklikleri yeterince araştırılmamıştır. 999 yılında Koch ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, annenin epilepsi tipi ve gebelikte kullandığı AEİ'lerin, çocukta EEG anormalliği gelişiminde rol aldığı bildirilmiştir (9). Ancak düşük oranlarda sağlıklı çocuklarda da EEG anormalliği görülebileceği ve daha da önemlisi EEG lerinin genetik geçiş gösterdiği de akla gelmelidir (7,9). AEİ alan annelerin çocuklarında, EEG oranları ve çeşitli tipleri dolayısıyla bu çocukları EEG ile takip etmenin gerekip gerekmediği net olarak bilinmemektedir. Bu çalışmanın amacı; epilepsi hastası kadınların çocuklarının EEG bulgularını incelemek, sağlam çocuklarla karşılaştırarak AEİ'lerin elektrofizyolojik etkilerini irdelemektir. GEREÇ VE YÖNTEM İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı ve Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Epilepsi polikliniklerinde izlenen ve takipleri sırasında çocuğu olduğu dosya bilgilerinden öğrenilen hastalara telefonla ulaşıldı ve çalışmayı kabul edenler çocuğu veya çocukları ile birlikte polikliniğe çağrıldı. Her bir hastanın demografik verileri ve özgeçmiş bilgileri (yaş, eğitim düzeyi, sistemik hastalık öyküsü), epilepsi hastalığı bilgileri (epilepsi başlama yaşı, epilepsi tipi), gebeliğinde AEİ kullanıp kullanmadığı, kullanılan AEİ'lerin isimleri 93

3 ve dozu, kraniyal BT ve/veya MRG sonuçları, EEG özellikleri, gebelik dönemi (gebelik yaşı, gebelikte nöbet sıklığı), folik asit tedavisi alıp almadığı, kullandı ise dozu, çocuklardaki medikal problemler, malformasyonlar ve/veya epilepsi varlığı kaydedildi. Epilepsi sendromları Uluslararası Epilepsi Topluluğunun (ILAE) 989 sınıflamasına göre sınıflandı. EEG incelemesi, Nihon-Kohden cihazında 20 kanalla, en az 20 dakika süreli, uyanık ya da spontan ve/veya kloral hidratla sağlanan uyku olarak yapıldı. Elektrotlar uluslararası 0-20 sistemine göre yerleştirildi. Kooperasyon sağlanabilen çocuklara birkaç kez göz açma kapama, 3 dakika hiperventilasyon ve 5-30 Hz frekansında intermittan fotik stimulasyon uygulandı. EEG kayıtları görsel olarak değerlendirildi, patolojik aktiviteler; fokal veya yaygın yavaşlama, fokal veya jeneralize epileptiform ve nonspesifik ler olarak sınıflandırıldı. Epileptiform tanımı, tipik diken dalga, keskin dalga, multipl diken veya diken-yavaş dalga kompleksleri için kullanıldı. Çalışma için İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Etik Kurulundan etik kurul onayı alındı. Her bir tetkik öncesi ebeveynlere çalışmanın içeriği ile ilgili onam formu okutulup, gerekli açıklamalar sözel olarak da yapılarak yazılı izin alındı. Veriler için deskriptif analizler yapıldı ve farklı lar Chi-square testi kullanılarak istatistiksel olarak değerlendirildi. BULGULAR Çalışmaya 92 anneden doğan 27 çocuk alındı. Yetmiş dört anne gebeliğinde AEİ kullanmıştı. Yüz yirmi yedi çocuğun 29'u ilaçsız gebelik, 98'i ilaçlı gebelik sonrası doğmuştu. Bir annenin dört çocuğu, altı annenin üç çocuğu, yirmibir annenin iki çocuğu ( kardeş 64 çocuk) vardı. Kontrol grubu olarak otuz üç sağlam çocuk alındı. Annelerin gebelik yaş ortalaması AEİalan ve ilaçsız ta benzerdi ve en sık epilepsi tipi idiyopatik epilepsi idi (Tablo ). AEİ alan annelerin %83,6'sı monoterapi almıştı ve monoterapide en sık VPA (%36.7) ve karbamazepin (CBZ) (%24.4) kullanılmıştı. Çocukların yaş ortalamaları, AEİ alan ta 4 yaş±3.55 yaş, ilaçsız ta 6 yaş ±3.67 yaş, kontrol grubunda ise 0 yaş±3.22 yaş idi (Tablo 2). Çocukların EEG incelemelerinde (Tablo 3), AEİ alan taki patolojik EEG oranının, hem kontrol grubu ve hem de ilaçsız izlenen epileptik anne grubundan istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü (p< 0.05). Gebelik sırasında politerapi alanların çocuklarında, EEG oranı %50, monoterapi alanlarda %3,7 olarak tespit edildi ancak istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (p>0.05). Tüm ta en sık görülen ; nonspesifik paroksismal lerdi. AEİ alan ta, EEG'si patolojik olan çocuklarda en sık kullanılan AEİ, tüm ta en sık kullanılan ilaç olan VPA (%47) idi. VPA dozu (000mg/gün altı ve üstü) ile EEG' de görülme oranı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı. Ayrıca VPA alan annelerin çocuklarında jeneralize görülme oranının daha yüksek olduğu, bu farkın CBZ ile karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edildi (P<0.05). Maternal ve çocuk EEG'lerini karşılaştırdığımızda; EEG'sinde jeneralize olan kırk yedi annenin çocuklarında jeneralize oranı daha yüksekti. EEG'sinde fokal olan annelerin çocuklarında jeneralize ile karşılaşılmadı (Tablo 4). Tüm hastalarda standart olarak gebelik boyunca kullanılan folik asit dozunun 5 mg/gün olduğu tespit edildi. Folik asit almayan annelerin (n:40) çocuklarında EEG anormalliği görülme oranı, folik asit alan annelerin (n:55) çocuklarından yüksek bulundu ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görüldü (p<0.05). 94

4 Her iki ta, gebelikte nöbet sıklığında büyük oranda değişiklik olmadığı (%63), en sık görülen nöbet tipinin jeneralize konvulsiyon olduğu tespit edildi. Gebelikte geçirilen nöbet tipi ile EEG'de olması arasında anlamlı bir ilişki bulunamadı (p>0.05). Çalışmamızda epilepsi hastası olan 4, FK öyküsü olan 4 çocuk vardı (Tablo 5). Tablo : Epilepsi Hastası Annelerin Özellikleri İlaç alan İlaçsız Annenin Gebelik Yaşı 25 yaş± 3.5 yaş 24 yaş ± 5.7 yaş Annenin Eğitim Durumu İlköğretim 40 2 Lise 26 4 Üniversite 7 Okuryazar olmayan Epilepsi Başlama Yaşı 5 yaş±5.9 yaş 5±4.0 yaş Epilepsi Tipi İdiyopatik Epilepsi 34 Juvenil miyoklonik epilepsi 2 6 Diğer idiyopatik jeneralize epilepsi 0 2 Juvenil absans epilepsi İdiyopatik parsiyel epilepsi - İdiyopatik ışığa duyarlı epilepsi 2 Kritojenik Fokal Epilepsi 29 6 Yapısal (Semptomatik) Epilepsi - Meziyal temporal skleroz 5 İskemik enfarkt 2 Ensefalomalazi 2 Kortikal displazi Disembriyoplastik nöroepitelyal tümör Tablo 2: Çocukların Özellikleri İlaç alan (N:98) İlaçsız (N:29) Kontrol grubu (N:33) Yaş 4 yaş ±3.55yaş 6 yaş ± 3.67 yaş 0 yaş ±3.22 yaş Cinsiyet 50 K/48 E 8 K/ E 6 K/7 E Medikal hastalıklar Febril konvulsiyon (FK) Epilepsi Atopik dermatit Otizm Brakiyal pleksopati Doğum sonrası hipoglisemi Hipotroidi Akut romatizmal ateş Konjenital adrenal yetmezlik Miyopi Doğumsal kalça çıkığı Nefrokalsinozis İnguinal herni

5 Çocuk EEG Özellikleri Tablo 3: Çocukların EEG Özellikleri İlaç alan (N:98) VPA CBZ PHT PB OXC CLZ LTG Politerapi (36) (24) (2) (8) (9) (2) () (6) İlaçsız N:29) Kontrol grubu (N:33) Normal Fokal ler Fokal keskin dalga Fokal yavaş 2 dalga Jeneralize ler Jeneralize epileptiform epileptiform 2* Nonspesifik ler * epileptiform anomalliği olan bir hastada aynı zamanda nonspesifik yaygın yavaşlama saptanmış ancak tabloda gösterilmemiştir. (VPA: Valproik asit, CBZ: Karbamazepin, PHT: Fenitoin, PB : Fenobarbital, OXC : Okskarbazepin, CLZ : Klonazepam, LTG : Lamotrigin) Tablo 4: Anne Ve Çocuk EEG Bulgularının Karşılaştırılması Maternal EEG Özellikleri Fokal (32) Jeneralize epileptiform (N:33) epileptiform (N:4) Çocuk EEG Özellikleri İlaç alan İlaçsız İlaç alan İlaçsız İlaç alan İlaçsız (N:35) (N:6) (N:37) (N:0) (N:5) (N:3) Normal Fokal Anormallikler Fokal keskin dalga Fokal yavaş dalga Jeneralize Anormallikler Jeneralize epileptiform 4 epileptiform 2 2 Nonspesifik Anormallikler

6 Tablo 5: Epilepsi veya FK öyküsü olan çocukların özellikleri Çocuk Yaş/Cinsiyet Maternal Epilepsi Tipi Çocuk Epilepsi Tipi Maternal EEG Özellliği Çocuk EEG Özelliği AEİ Epilepsi- 6 yaş/e İdiyopatik jeneralize İdiyopatik jeneralize jeneralize jeneralize VPA 500mg/gün Epilepsi-2 6 yaş/k Kriptojenik fokal Kriptojenik fokal Fokal keskin dalga Nonspesifik PHT 200mg/gün Epilepsi-3 8 ay/e İdiyopatik jeneralize İdiyopatik jeneralize Jeneralize Normal VPA 500mg/gün Epilepsi-4 0 yaş/e İdiyopatik jeneralize İdiyopatik jeneralize Jeneralize Jeneralize İlaçsız FK- 2 yaş/k İdiyopatik jeneralize - jeneralize jeneralize VPA 750 mg/gün FK-2 7 yaş/k İdiyopatik jeneralize - jeneralize Normal VPA 750 mg/gün FK-3 3yaş/K İdiyopatik jeneralize - Jeneralize Jeneralize VPA 500 mg/gün FK-4 8 yaş/e Kriptojenik fokal (FK:Febril konvulsiyon, VPA: Valproik asit, CBZ: Karbamazepin, PHT: Fenitoin) - Fokal keskin dalga Normal CBZ 400 mg/gün TARTIŞMA Gebelikte AEİ'lerin kullanılmasını bebekte major ve minor malformasyon gelişimi açısından ele alan çok sayıda çalışma olmasına rağmen bu çocukları EEG bulguları açısından uzun dönemde araştıran çok fazla çalışma yoktur. Bu nedenle çalışmamızda epilepsi hastası annelerden doğan çocuklar EEG bulguları açısından incelendi, gebeliğinde AEİ kullanmayan epilepsi hastası annelerden doğan çocuklar ve kontrol grubu olarak sağlıklı annelerden doğan çocuklarla karşılaştırıldı. Koch ve ark, annesi epilepsi hastası olan çalışmamıza göre az sayıda (n:53) çocukta, politerapi alanlarda %89, monoterapi alanlarda %75, AEİ almayanlarda %50, kontrol grubunda %35 oranında EEG anormalliği tespit etmişler ve PHT ve PB kullanan annelerin çocuklarında EEG'de daha çok ile karşılaşıldığını bildirmişlerdir (9). Çalışmamızda gebeliğinde AEİ alan hastaların çocuklarında EEG anormalliği görülme oranı, sadece normal kontrollere kıyasla değil gebeliğinde AEİ almayan epilepsi hastalarından da anlamlı oranda yüksekti. Bu durum farklı etki mekanizmaları olan ve farklı dozlarda kullanılan AEİ'lerden kaynaklanabilir. Ayrıca politerapi alan ta EEG anormalliği oranı, monoterapi alan tan yüksekti, ancak bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Ancak bu farklılığın sadece AEİ etkisi olmayıp anne ve çocuktaki genetik yapıdaki, epilepsi şiddetindeki ve diğer farklılıklara bağlı olabileceği görüşü de savunulabilir. Daha farklı mekanizmalarla gelişen dirençli nöbetleri olan hastaların ilaçlarını gebelik sırasında epilepsinin daha kötü seyretmesi nedeniyle bırakamaması ve politerapi kullanması bu fark üzerinde epilepsinin altta yatan mekanizmalarının 97

7 da etkili olduğunu düşündürmektedir. AEİ'lere bakıldığında, VPA monoterapisi alan annelerden doğan çocukların EEG'sinde görülme oranının diğer monoterapilerden yüksek olduğu, VPA ve CBZ alan hastaların çocukları karşılaştırıldığında bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görüldü. Bu noktada VPA'nın genetik kökenli olduğu daha net bilinen jeneralize epilepsilerde ilk seçenek olduğu düşünüldüğünde dikkat çekicidir. Gebelikte folik asit destek tedavisi ile konjenital malformasyon gelişiminin (özellikle NTD) azaldığını gösteren bildirilerin yanında, etkisiz olduğu yönünde de bildiriler vardır (5,3). Çalışmamızda, folik asit almayan hastaların çocuklarında EEG'de görülme oranının (%57,5) folik asit alanlardan (%9) daha yüksek olduğu ve bu sonucun istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edildi. Bu nedenle sonuçlarımız gebelikte folik asit kullanılmasının yararlı olduğunu düşündürmektedir. Gebelik geçirilen nöbetlerin uterusta kasılmaya yol açarak intrauterin basıncı arttırdığı, böylece fetüste asfiksiye neden olduğu da bildirilmiştir (20). Koch ve ark, gebelikte geçirilen epilepsi nöbetleri ile çocukta EEG anormalliği görülme sıklığı arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığını bildirmişlerdir (9). Benzer şekilde çalışmamızda gebelikte geçirilen nöbet sıklığı ve nöbet tipi ile çocukta EEG anormalliği görülme sıklığı yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadı. Epilepsisi olan annenin çocuğunu sadece gebelikte geçirilen epilepsi nöbetleri veya kullanılan AEİ'lere göre değerlendirmeye almak yeterli değildir. Çünkü epilepsi hastalarının sağlıklı yakınlarında EEG anormalliği görülme oranının normal populasyondan fazla olduğu da bilinen bir gerçektir. Tsuboi ve Endo'nun bir çalışmasında, anne veya babası epilepsi hastası olan yüziki çocuktan kırk dokuzunda (%48), EEG'de tespit edilmiştir (9). Çalışmamızda da daha düşük oranda olmakla birlikte epilepsi hastası annelerden doğan çocuklarda EEG anormalliği görülme oranı (%33,3) kontrol grubundan (%2,) yüksek olarak bulundu ve bunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edildi (p<0.05). Ayrıca EEG'de görülen bazı lerin genetik penetransı da dikkati çeken konulardandır (4,9,2,5). Çalışmamızda da annelerin EEG leri ile çocuklarda görülen EEG leri arasındaki korelasyona bakıldığında; EEG'sinde jeneralize epileptiform anormalliği olan annelerin çocuklarının EEG'sinde jeneralize epileptiform lerinin daha sık görüldüğü, fokal olan annelerin çocuklarında jeneralize epileptiform anormalliğin olmadığı dikkati çekti. EEG'de fotoparoksismal yanıt (FPY) olan bireylerin yakınlarında da benzer anormalliğin, epilepsi hastası olup olmamalarından bağımsız olarak görülebildiği bilinmektedir. Waltz ve ark. anne veya babasında EEG'de FPY olanların çocuklarında da FPY gelişme riski olduğunu ve bunun yaşa bağlı otozomal dominant geçişle açıklanabileceğini ileri sürmüştür. Ayrıca EEG'de FPY'nin kızlarda 2,5 kat daha fazla görüldüğü ve bu özelliğin hormonal değişiklikler, X kromozomuna bağlı direkt genetik veya epigenetik mekanizmalar ya da Y kromozomunun olası koruyucu etkisi ile açıklanabileceği bildirilmiştir (2). Çalışmamızda EEG'sinde FPY tespit edilen üç çocuktan ikisinin annesinin EEG'sinde FPY mevcuttu ve ikisi kız çocuğu idi. Hepsinden bağımsız olarak; sağlıklı çocuklarda da EEG'de patoloji görülebildiği bilinmektedir. Cavazzuti ve ark'nın dokuz yıl süreyle izlediği, 6-3 yaş arası, sağlıklı çocuk üzerinde yaptığı bir çalışmada, EEG'de paroksismal oranı %3,52, jeneralize epileptiform oranı %,, fokal epileptiform oranı %2,3 olarak tespit edilmiştir ve takip sırasında görülen 98

8 bu lerin okul ve ergenlik çağında kaybolduğu, sadece yedi çocukta epilepsi geliştiği görülmüştür. Nörolojik defisiti veya merkezi sinir sistemi hasarı olmayan bu çocuklarda özellikle jeneralize multipl diken ve rolandik dikenlerin genetik predispozisyonu telkin ettiği ifade edilmiştir (2). Çalışmamızda küçük olarak değerlendirebileceğimiz kontrol grubumuzdaki otuz üç çocuktan dördünde (%2,) EEG'de nonspesifik ler (nonspesifik jeneralize paroksismal ve yaygın organizasyon bozukluğu) vardı ancak epileptiform hiç görülmedi. Çalışmalarda bu kadar farklı sonuçlarla karşılaşmamız özellikle uygulanan metotların farklılığından kaynaklanmaktadır. Sağlıklı veya normal çocuk kavramı bazı çalışmalarda ayrıntılı olarak belirtilmiş (nörolojik veya psikiyatrik hastalık olmayan, muayenesi normal olan, FK öyküsü olmayan gibi), bazı çalışmalarda ise hiç bahsedilmemiştir (5). EEG incelemelerinde de ortak bir yöntemden bahsetmek mümkün değildir. Tsuboi ve Endo sadece üç dakikalık EEG çekimini esas almıştır, ancak Okubo ve ark'nın çalışmasında bu süre minimum on beş dakikadır. Uygulanan aktivasyon yöntemleri de birbirinden farklıdır, bazısında uyanıklık bazısında uyku ve uyanıklık birlikte değerlendirilmiştir (5,9). Çalışmamız görece küçük denebilecek bir ta yapılmış olmakla birlikte AEİ alan annelerin çocuklarında EEG bulgularının tipi ve oranını ortaya koymak açısından ilk çalışmalardan biri olduğundan ve EEG incelemeleri ayrıntılı ve titiz olarak yapıldığından önem taşımaktadır. Sonuç olarak, epilepsi hastası bir annenin çocuğunu değerlendirirken, annenin epilepsi tipi, genetik yatkınlık, gebelikte kullanılan AEİ'ler göz önüne alınmalı, diğer yandan sağlıklı çocuklarda da EEG'de görülebileceği akılda tutulmalıdır. Folik asit tedavisinin koruyucu etkisi olabileceği unutulmamalıdır. Bu konuda daha çok bilgi sahibi olmak için, daha fazla sayıda hasta ile prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır. İletişim: Betül Güveli Gönderilme Tarihi: 20 Haziran 20 Revizyon Tarihi: 2 Ocak 202 Kabul Tarihi: 26 Şubat 202 The Online Journal of Neurological Sciences (Turkish) This e-journal is run by Ege University Faculty of Medicine, Dept. of Neurological Surgery, Bornova, Izmir-3500TR as part of the Ege Neurological Surgery World Wide Web service. Comments and feedback: editor@jns.dergisi.org URL: Journal of Neurological Sciences (Turkish) Abbr: J. Neurol. Sci.[Turk] ISSNe KAYNAKLAR. Canger R, Battino D, Canevini M. P, Fumarola TC, Guidolin L, Vignoli A, Mamoli D, Palmieri C, Molteni F, Granata T, Hassibi TP, Zamperini TP, Pardi TG, Avanzini G. Malformations in offspring of women with epilepsy: A prospective study. Epilepsia 999; 40(9): Cavazzuti GB, Cappella L, Nalin A. Longitudinal study of epileptiform EEG patterns in normal children. Epilepsia 980; 2(): Crawford P. Best practice guidelines for the management of women with epilepsy. Epilepsia 2005; 46 (9): Degen R, Degen HE. Some genetic aspects of rolandic epilepsy: waking and sleep EEGs in siblings. Epilepsia 990; 3: Harden C. L, Pennell P.B, Koppel B.S et al. Practice Parameter update: Management issues for women 99

9 with epilepsy focus on pregnancy (an evidencebased review): Vitamin K, folic acid, blood levels, and breastfeeding Report of the Quality Standards Subcommittee and Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology and American Epilepsy Society. Neurology 2009; 73: Hauser WA, Annegers JF, Rocca WA. Descriptive epidemiology of epilepsy: contributions of population-based studies from Rochester, Minnesota. Mayo Clin Proc 996;7: Kaplan P. W, Norwitz E.R, Ben-Menachem E, Pennell P. B, Druzin M, Robinson J.N, Gordon J.C. Obstetric risks for women with epilepsy during pregnancy. Epilepsy & Behavior 2007; : Kälviäinen R, Tomson T. Optimizing treatment of epilepsy during pregnancy. Neurology 2006; 67: Koch S, Titze K, Zimmermann B, Schroder M, Lehmkuhl U, Rauh H. Long term epilepsy and neuropsychological consequences of maternal anticonvulsant treatment during pregnancy for school age children and adolescents. Epilepsia ; (9): Meador KJ. Neurodevelopmental effects of antiepileptic drugs. Curr Neurol Neurosci Rep 2002; 2: Meador K.J, Baker G.A, Finnell R.H, Kalayjian L.A, Liporace J.D, Loring D.W, Mawer G, Pennell P.B, Smith J.C, Wolff M.C. In utero antiepileptic drug exposure: fetal death and malformations. Neurology 2006; 67: Metrakos K, Metrakos JD. Genetics of convulsive disorders. Genetic and electroencephalographic studies in centrencephalicepilepsy. Neurology 96; : Morrell M. J. Folic acid and epilepsy. Epilepsy Curr. 2002; 2(2): Oguni M. Osawa M. Epilepsy and pregnancy. Epilepsia 2004; 45 (8): Okubo Y, Matsuura M, Asai T, Asai T, Kato S, Kojima T, Toru M. Epileptiform EEG discharges in healthy children: Prevalence, emotional and behavioral correlates, and genetic influences. Epilepsia 994; 35 (4): Sanjeev V. T. Management of epilepsy and pregnancy. Jounal of postgraduate medicine 2006; 52: Stephani U, Tauer U, Koeleman B, Pinto D, Neubauer B.A, Lindhout D. Genetics of photosensitivity (Photoparoxysmal Response): A review. Epilepsia 2004; 45 (): Thomas S. V, Ajaykumar B, Sindhu K, Francis E, Namboodiri N, Sivasankaran S, Tharakan J. A, Sarma P. S. Cardiac malformations are increased in infants of mothers with epilepsy. Pediatr Cardiol 2008; 29: Tsuboi T, Endo S. Incidence of seizures and EEG abnormalities among offspring of epileptic patients. Hum Genet 977; 36: Uziel D, Rozental R. Neurologic birth defects after prenatal exposure to antiepileptic drugs. Epilepsia 2008; 49 (9): Waltz S, Stephani U. Inheritance of photosensitivity. Neuropediatrics 2000; 3: