Ýzmir Kuþ Cenneti Sulak Alanýnýn Ekolojik Yapýsý Ve Su Kirliliði Ýzleme Çalýþmasý

Transkript

1 ARAÞTIRMA NOTU Ýzmir Kuþ Cenneti Sulak Alanýnýn Ekolojik Yapýsý Ve Su Kirliliði Ýzleme Çalýþmasý Ekoloji 14, 54, Vildan GÜNDOÐDU Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Bornova-ÝZMÝR Elif TORUSDAÐ, Devrim SARIKAYA Ýzmir Ýl Çevre ve Orman Müdürlüðü, Alsancak-ÝZMÝR Özet Bu çalýþmada; Ýzmir Kuþ Cenneti sulak alanýnýn ekolojik yapýsý ve alanýn koruma statüleri ile birlikte, alanda yürütülen ve yapýlmasý planlanan çalýþmalar yer almaktadýr. Bu doðrultuda yapýlan çalýþmalardan biri de bu sulak alanda kirlilik tespiti ve ölçümü çalýþmasýdýr. Her ay periyodik olarak alýnan ana tahliye kanalý suyu numunelerinin analizleri yapýlmýþ olup, 2000, 2001 ve 2002 yýllarýna ait, Biyolojik Oksijen Ýhtiyacý (BOÝ), Kimyasal Oksijen Ýhtiyacý (KOÝ), Toplam Çözünmüþ Madde ve ph parametrelerinin deðiþimleri izlenmiþtir. Buna göre, BOÝ, KOÝ ve Toplam Çözünmüþ Madde deðerleri; 2001 yýlýnda 2000 yýlýna göre artmýþ, ancak 2002 yýlýnda bir önceki yýla göre azalmýþ olup, su kalitesi Su Kirliliði Kontrol Yönetmeliði'ne göre IV. Sýnýf kriterlerini saðlamýþtýr. Diðer yandan, ph parametresi 2001 yýlýnda 2000 yýlýna göre düþüþ gösterirken, 2002 yýlýnda artmýþ olup, II. Sýnýf su kalitesi deðerini saðlamýþtýr. Anahtar Kelimeler: Ekoloji, izleme, Ýzmir, kirlilik, koruma, sulak alan. Ecological Structure of Izmir Bird Paradise and Water Pollution Monitoring Study Abstract In this study, the studies executing and planning in Izmir Bird Paradise wetland together with the ecological structure and the protection statues of the area are found. One of the studies done in this aspect is the pollution detection and measurement study in this wetland. The analysis of the water samples taken from main drainage canal was done periodically in each month; the alterations in the Biological Oxygen Demand (BOD), Chemical Oxygen Demand (COD) and Total Soluble Material parameters belonging to years 2000, 2001 and 2002 were observed. According to that, in 2001 the BOD, COD and Total Soluble Material values increased with respect to 2000, but in 2002 they decreased with respect to the previous year, the water quality conformed to the 4th class criteria according to the Water Pollution Protection Regulations. On the other hand, while ph parameter showed a decrease in 2001 according to 2000, in 2002 it increased and conformed to 2nd class water quality value. Keywords: Ecology, Izmir, monitoring, pollution, protection, wetland. GÝRÝÞ Sulak alanlar yeryüzündeki baþka hiçbir ekosistemle kýyaslanamayacak iþlev ve deðerlere sahiptir. Baþta su kuþlarý olmak üzere zengin yaban hayatýný barýndýrmalarýnýn yaný sýra, bölgenin su rejimini düzenleme, iklimini yumuþatma, tortu ve zehirli maddeleri tutarak suyun kalitesini arttýrma gibi iþlevleri vardýr. Ayrýca balýkçýlýk, avcýlýk, sazcýlýk ve turizm faaliyetleriyle bölge ve ülke ekonomisine katký saðlamaktadýrlar. Yukarýda belirtilen özellikleri yeterince araþtýrýlmadýðý ve dikkate alýnmadýðý için sulak alanlarýn büyük bir kýsmý kurutulmuþtur. Sulak alan kayýplarýnýn getirdiði sonuçlar; sivil toplum örgütlerini, bilimsel kuruluþlarý ve hükümetleri harekete geçirmiþ; pek çok ülkede sulak alan koruma programlarýnýn geliþtirilmesine neden olmuþtur. Bu nedenle, 2 Þubat 1971'de Ýran'ýn Ramsar Kentinde "Özellikle Su Kuþlarý Yaþama Ortamý Olarak Uluslararasý Öneme Sahip Sulak Alanlarýn Korunmasý Sözleþmesi" imzalanmýþtýr. Ramsar Sözleþmesi, doða koruma konusunda düzenlenmiþ ilk uluslararasý sözleþmedir. Türkiye'de pek çok sulak alan bulunmaktadýr. Bunlardan 9 adedi Ramsar Sözleþmesi'ne göre A sýnýfý Sulak Alan statüsüne sahiptir. Bu sulak alanlardan biri de, Ýzmir Kuþ Cenneti (Gediz Deltasý)'dir. Ýzmir Kuþ Cenneti zengin flora ve fauna varlýðý ve bu canlýlara saðladýðý yaþam ortamý nedeni ile Çevre Bakanlýðý'nca tarih ve sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanan Sulak Alanlar Tebliði ile Ramsar Sözleþmesi (Özellikle Su Kuþlarý Yaþama Ortamý Olarak Uluslararasý Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkýnda Sözleþme) Listesine dahil edilerek ha ý koruma altýna alýnmýþtýr. Ayrýca alanýn No: 54,

2 Ekoloji V. GÜNDOÐDU, E. TORUSDAÐ, D. SARIKAYA 8000 ha lýk kýsmý Orman Bakanlýðý tarafýndan 1982 yýlýnda Yaban Hayatý Koruma Sahasý, tamamý Kültür Bakanlýðý'nca 1999 yýlýnda 1. Derece Doðal Sit Alaný ilan edilmiþ, 2002 yýlýnda ise 1. Derece Doðal Sit alanýnýn deniz sýnýrlarý belirlenmiþtir. Alanda Üçtepeler mevkii ise Leukai antik kenti nedeni ile Arkeolojik Sit Alaný'dýr. Tüm bu koruma statülerinin yanýsýra; Ýzmir Kuþ Cenneti'nde ekolojik yapýnýn devamlýlýðýnýn saðlanmasý, alanýn rehabilitasyonu ve tanýtýmýna yönelik çalýþmalar, alanda koruma statüsüne sahip resmi kurumlar ile üniversiteler ve uzman sivil toplum kuruluþlarý ile sürdürülmektedir. Bu amaçla, 1997 yýlýndan bu yana Ýzmir Valiliði'nin koordinasyonunda tüm ilgi gruplarýný bir araya getiren bir "Ýzleme Deðerlendirme Komitesi" kurulmuþtur. Bu komite tarafýndan alanda öncelikle kurak zamanlarda yaþanan tatlý su sorunun çözümüne iliþkin çalýþmalar yapýlarak uygulamaya geçirilmiþtir. Son olarak; Ýzmir Kuþ Cenneti'nde yapýlan çalýþmalarda birliktelik saðlamak amacýyla Ýl Özel Ýdaresi, ilgili Belediye Baþkanlýklarý, Köy Muhtarlýklarýnýn kurucu üye, alan ile ilgili tüm Kuruluþlar, Üniversiteler ile uzman sivil toplum kuruluþlarýnýn doðal üye olarak yer aldýklarý Ýzmir Kuþ Cenneti'ni Koruma ve Geliþtirme Birliði tarih ve sayýlý Resmi Gazete'de yayýnlanan Bakanlar Kurulu Kararý ile kurulmuþtur (Anonymous 2003). Birliðin kurulmasý ile yapýlan çalýþmalarda birliktelik saðlanmýþ olup, Birliðin finansal kaynaklarý ile de alanýn Uluslararasý standartlara ulaþtýrýlmasý saðlanacaktýr. Þekil 1. Ýzmir Kuþ Cenneti konum haritasý. 1. Kuþ Cenneti Sýnýrý 2. Sazlý Göl 3. Poyraz Tepe 4. Orta Tepe 5. Leucai Antik Kenti 6. Lodos Tepe 7. Kýrdeniz Dalyaný 8. Homa Dalyaný 9. Kuþ Gözlem Kulesi 10. Ziyaretçi Merkezi 11. Süzbeyli Köyü 12. Tuz Tavalarý 13. Çilazmak Dalyaný 14. Kuþ Cenneti Giriþ Kapýsý 15. Sasalý Beldesi 16. Kaklýç Köyü 17. Eski Gediz Yataðý 18. Ragýppaþa Dalyaný 19. Havaalaný 20. Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Ýzmir Kuþ Cennetinin Ekolojik Yapýsý Ve Alanýn Su Ýhtiyacý Ýzmir Kuþ Cenneti (Þekil 1); Ýzmir'in 25 km kuzeybatýsýnda, Gediz Nehri'nin eskiden Ege Denizi'ne döküldüðü yerde, tuzlu ve tatlýsu bataklýklarý, koylar, tuzlalar ve lagünlerden oluþan ha alana sahip bir kýyý sulak alanýdýr. Alanda tatlý su ekosistemini oluþturan sazlýklar, otlaklar ve tepelik kýsýmlar olmak üzere 3 tip farklý ekosistem bulunmaktadýr. Ayrýca tatlý ve tuzlu sularýn geçiþ yaptýðý kýsýmlarda acý su ekosistemine rastlanmaktadýr. Sýð sularla örtülü olan dalyanlar ve tuzla havuzlarý tüm yýl boyunca pek çok su kuþunun barýnmasýna ve beslenmesine imkan saðlamaktadýr. Dalyanlarda bulunan çok sayýdaki adacýk güvenli olmasý nedeni ile kuþlarýn kuluçkaya yatabildiði önemli yerlerdir (Anonymous ). Ülkemizde gözlenen 426 kuþ türünden 211 tür Ýzmir Kuþ Cenneti'nde bulunmaktadýr. Alanda yapýlan son kuþ sayýmlarýnda; 82000'i aþkýn su kuþunun düzenli olarak barýnmakta olduðu tespit edilmiþtir. Tespit edilen 211 kuþ türünden 64'ü yerli, 54'ü yaz göçmeni, 43'ü kýþ göçmeni ve 30 tür de transit geçen türlerdendir (Sýký 2002). 25'e yakýn kuþ türü sayýlarý itibari ile de Birdlife International tarafýndan belirlenen Uluslararasý "Önemli Kuþ Alaný" kriterlerini saðlamaktadýr (Yarar ve Mangin 1997, Heath ve Evans 2000). Örneðin; Birdlife International tarafýndan Alaca balýkçýl ve Erguvani balýkçýl "hassas", Mahmuzlu kýzkuþu ise "tehlike altýnda" olarak sýnýflandýrýlmýþ ve koruma altýna alýnmýþtýr (Anonymous 2002a). Ýzmir Kuþ Cenneti'nde Uluslararasý Önemli Kuþ Alaný Kriterlerine uyan kuþ türleri ve sayýlarý þunlardýr (Yarar ve Mangin 1997): Pelecanus crispus Bruch. (Tepeli pelikan) 35 çift, Phoenicopterus ruber L. (Flamingo) 1450 çift, Falco naumanni Fleischer (Küçük kerkenez) 25 çift, Burhinus oedicnemus L. (Kocagöz) 30 çift, Glareola pranticola (Bataklýk kýrlangýcý) 35 çift, Charadrius dubius Scopoli (Akçacýlýbýt) 1000 çift, Poplopterus spinosus (Mahmuzlu kýzkuþu) 50 çift, Larus melanocephalus Temminck (Akdeniz martýsý) 900 çift, Sterna albifrons Pallas (Küçük sumru) 205 çift, Sterna caspia Pallas (Hazar sumrusu) 100 çift. Alan ayrýca; kýþýn, aralarýnda Karabatak (maks. 1000), Tepeli pelikan (maks. 341), Flamingo (maks ) ve angýt (maks. 450) bulunan büyük sayýda su kuþunu (maks ) 32 No: 54, 2004

3 Ýzmir Kuþ Cenneti Sulak Alanýnýn Ekolojik Yapýsý Ve Su Kirliliði Ýzleme Çalýþmasý Ekoloji barýndýrýr (Yarar ve Mangin 1997). Bölgenin flora varlýðý ise genellikle tek yýllýk otsu bitkiler, az ölçüde çok yýllýk otsu bitkiler ile odunsu bitkilerden oluþmaktadýr. Deltada bulunan bitki türlerinden bazýlarý þunlardýr: Ranunculus laterifolus DC. (Düðün çiçeði), Halimione portulacoides L., Salicornia europaea L. (Deniz börülcesi), Tamarix smyrnensis Bunge. (Ýzmir Ilgýný), Lemna minor L. (Küçük su mercimeði), Inula crithmoides L. (Deniz anduzotu), Najas minor L. (Su perisi), Phragmites australis L. (Kamýþ), Eucalyptus camaldulensis Dahnh. (Ökaliptus), Acacia cyanophylla L. (Kýbrýs Akasyasý) (Seçmen ve Leblebici 1997). Ayrýca dalyanlarda, tatlý su kaynaklarýnda ve sazlýklarda Dicentrarchus labrax L. (levrek), Sparus aurata L. (çipura) ve Mugil cephalus L. (kefal) gibi balýk türleri bulunmaktadýr. Ýzmir Kuþ Cenneti alaný tipik Akdeniz iklimi özelliklerine sahiptir. Yazlarý sýcak ve kurak, kýþlarý ýlýk ve yaðýþlý geçmektedir. Kuþ Cenneti'ne en yakýn meteoroloji istasyonu olan Menemen Meteoroloji Ýstasyonunun verilerine göre, Ýzmir Kuþ Cenneti alanýnda yýllýk toplam yaðýþ 532 mm dir. Bunun %51,1'i kýþ, %24,5'i ilkbahar, %2,3'ü yaz ve %22,1'i sonbahar mevsiminde düþmektedir.yýllýk ortalama sýcaklýk 16,8 C olup, en soðuk ay Ocak ortalamasý 7,5 C, en sýcak ay Temmuz ortalamasý 26,6 C'dir. Yýllýk toplam tava buharlaþmasý 1649,1 mm dir. Bunun %9,0'u kýþ aylarýnda, %23,1'i ilkbahar aylarýnda, %46,2'si yaz aylarýnda ve %21,7'si sonbahar aylarýnda gerçekleþmektedir (Atýþ 1993). Ýzmir Kuþ Cenneti'ndeki ekolojik yapýyý tehdit eden önemli unsurlardan biri özellikle yaz aylarýnda alandaki tatlýsu ekosistemine sahip sazlýklarda yaþanan kuraklýk sorunudur yýllarý arasýnda Menemen Ovasýnda tarýmsal alanlardaki drenaj sisteminde yapýlan deðiþiklikler sonucunda, a- landa tatlý su girdisi ile çýktýsý arasýnda oransal olarak büyük deðiþiklikler olmuþtur. Drenaj çalýþmalarý yapýlmadan önce ovadan gelen yaðmur ve drenaj sularý 450 ha'lýk sazlýk alaný besleyerek, kuþlarýn yuvalanmasýna, balýk ve kurbaða gibi canlýlara yaþam ortamý saðlarken, son yýllarda sazlýk alanda özellikle Temmuz ve Aðustos aylarýnda kurumalar meydana gelmektedir. Ýzmir Kuþ Cenneti'nin aylýk bazdaki su ihtiyaçlarý debi olarak, Mayýs ayýnda 2 L/sn, Haziran ayýnda 178 L/sn, Temmuz ayýnda 211 L/sn, Aðustos ayýnda 181 L/sn, Eylül ayýnda 176 L/sn, Ekim ayýnda ise 45 L/sn olarak belirlenmiþtir. Bu belirleme sonucunda Ýzmir Kuþ Cenneti'nde özellikle Mayýs ile Ekim aylarý arasýnda su ihtiyacýnýn karþýlanmasý gerektiði ortaya çýkmýþtýr (Atýþ 1993). Bu nedenle; Ýzmir Kuþ Cenneti'nde bulunan ve Devlet Su Ýþleri (DSÝ) II. Bölge Müdürlüðü'ne ait o- lan ana tahliye kanalýndan kurak zamanlarda, acil ihtiyaç duyulduðunda alana tatlý su aktarýmý saðlanmaktadýr. Bu çalýþmanýn amacý, DSÝ II. Bölge Müdürlüðü ana tahliye kanalýndan periyodik olarak alýnan su numuneleri ile su kirliliði açýsýndan sürekli bir izleme sistemi oluþturarak, Uluslararasý Ramsar Sözleþmesi ile koruma altýna alýnmýþ olan ve ayný zamanda Ülkemizin de önemli sulak alanlarýndan biri olan Ýzmir Kuþ Cenneti'nde mevcut tatlýsu ekosisteminin saðlýklý bir þekilde devamlýlýðýnýn saðlanmasýdýr. MATERYAL VE METOT DSÝ II. Bölge Müdürlüðü'ne ait ana tahliye kanalýndan 2000 yýlýndan bu yana her ay periyodik olarak su numunesi alýnarak Kimyasal Oksijen Ýhtiyacý (KOÝ), Biyolojik Oksijen Ýhtiyacý (BOÝ), Toplam Çözünmüþ Madde ve ph parametreleri Ýzmir Ýl Çevre Koruma Vakfý Atýksu Laboratuarýnda analiz ettirilmekte ve Su Kirliliði Kontrolü Yönetmeliði (SKKY) Kýta Ýçi Su Kaynaklarýnýn Sýnýflarýna Göre Kalite Kriterleri (Tablo 1) açýsýndan deðerlendirilerek, su kalite gözlemi yapýlmaktadýr. KOÝ analizleri spektrofotometrik yöntemle, HACH DR/2010 aleti kullanýlarak, BOÝ analizleri WTW OXITOP aleti kullanýlarak, Toplam Çözünmüþ Madde ise, WTW Conductivity meter LF 538 ile yapýlmýþtýr. Ýzmir Kuþ Cenneti kirlilik tespit ve ölçümü çalýþmasý ile; Kuþ Cenneti ana tahliye kanalýndan 2000, 2001 ve 2002 yýllarýnda 12 ayrý periyotta aylýk olarak alýnan su numunelerinde BOÝ, KOÝ, Toplam Çözünmüþ Madde ve ph parametreleri analiz edilerek, ortalama deðerlerinin grafikleri elde edilmiþtir. Bu grafik deðerler, Ýzmir Kuþ Cenneti'nde su kalitesinin tespit edilerek kirliliðin önlenmesi ve kontrol altýna alýnmasý amacý ile sürekli olarak izlenmektedir. BULGULAR Ýzmir Kuþ Cenneti kirlilik tespit ve ölçümü çalýþmasý ile; Kuþ Cenneti ana tahliye kanalýndan 2000, Tablo 1. Kýta içi su kaynaklarýnýn sýnýflarýna göre kalite kriterleri. SU KALİTE PARAMETRELERİ A) Fiziksel ve inorganikkimyasal parametreler SU KALİTE SINIFLARI I II III IV 1. ph 6,5 8,5 6,5 8,5 6, Toplam çözünmüş madde (mg/l) B) Organik parametreler 6,0 9,0 dışında > KOİ (mg/l) >70 2. BOİ (mg/l) >20 No: 54,

4 Ekoloji V. GÜNDOÐDU, E. TORUSDAÐ, D. SARIKAYA mg/l Þekil 2. Ýzmir Kuþ Cenneti konum haritasý mg/l yıllar yıllar Þekil 3. KOI ölçümlerinin yýllýk deðiþimi mg/l Þekil 4. Toplam çözünmüþ madde ölçümlerinin yýllýk deðiþimi. 8,50 8,00 7,50 7, Þekil 5. ph ölçümlerinin yýllýk deðiþimi. yıllar yıllar 2001 ve 2002 yýllarýnda 12 ayrý periyotta aylýk olarak alýnan su numunelerinin BOÝ (Þekil 2), KOÝ (Þekil 3), Toplam Çözünmüþ Madde (Þekil 4) ve ph (Þekil 5) parametrelerinin ortalama deðerlerinin karþýlaþtýrmalý grafikleri ve sonucunda elde edilen bulgular aþaðýda verilmiþtir: BOÝ parametresinin SKKY Tablo 1'e göre IV. sýnýf su kalite deðeri >20 mg/l'dir yýllarýna ait biyolojik oksijen ihtiyacý parametresi konsantrasyonu deðiþim grafiði incelendiðinde; 2000 yýlýnda 78 mg/l, 2001 yýlýnda 134 mg/l deðeri ile IV. sýnýf sýnýr deðerin çok üzerinde deðerler alarak yükselme göstermiþtir yýlýnda 105 mg/l konsantrasyon deðeri ile düþme gözlendiði ve su kalitesinde iyileþme olduðu tespit edilse de sözkonusu yýllarda bulunan tüm deðerlerin standart deðerin üzerinde olduðu ve IV. sýnýf su karakteri gösterdiði tespit edilmiþtir. KOÝ parametresinin SKKY Tablo 1'e göre IV. sýnýf su kalite deðeri >70 mg/l dir yýllarýna ait kimyasal oksijen ihtiyacý parametresi konsantrasyonu deðiþim grafiði incelendiðinde; 2000 yýlýnda 590 mg/l, 2001 yýlýnda mg/l deðeri ile IV. sýnýf su kalitesi sýnýr deðerinin çok üzerinde deðerler alarak yükseldiði görülmektedir yýlýnda 419 mg/l konsantrasyon deðeri ile 2000 ve 2001 yýllarý ölçümlerine oranla düþme gözlenmiþ olsa da, ölçüm yapýlan tüm yýllarda KOÝ deðerlerin standart deðerin üzerinde olmasý nedeniyle suyun IV. sýnýf karakteri gösterdiði tespit edilmiþtir. Toplam Çözünmüþ Madde parametresinin SKKY Tablo 1'e göre IV. sýnýf su kalite deðeri 5000 mg/l'dir yýllarýna ait toplam çözünmüþ madde parametresi konsantrasyonu deðiþim grafiði incelendiðinde; 2000 yýlýnda 5428 mg/l, 2001 yýlýnda 10002,2 mg/l deðeri ile IV. sýnýf su kalitesi sýnýr deðerinin çok üzerinde deðerler alarak yükselme göstermiþtir yýlýnda toplam çözünmüþ madde parametresi 2443 mg/l konsantrasyon deðeri ile azalmýþ ve standart deðerin altýnda kalmýþtýr. Bu nedenle, su kalitesinde iyileþme olduðu tespit edilmiþtir. ph parametresinin SKKY Tablo 1'e göre IV. sýnýf su kalite deðeri 6-9 dýþýndadýr yýllarýna ait ph parametresi deðiþim grafiði incelendiðinde; 2000 yýlýnda 7,91, 2001 yýlýnda 7,46 deðeri alarak düþme kaydetmiþtir. Ancak 2002 yýlýnda 8,27 deðeri alarak tekrar yükselme gözlenmiþtir. Sözkonusu yýllarda ph parametresinin II. sýnýf su kalitesi özelliði gösterdiði tespit edilmiþtir. TARTIÞMA VE SONUÇ Gediz Deltasý, Ýzmir Körfezi'nin kuzeybatý kesiminde, Gediz Nehrinin birçok defa yatak deðiþtirmesiyle þekillenmiþtir. Delta çevresinde yer alan tarým arazileri nedeni ile, delta içerisinde Gediz Nehri ile baðlantýlý pek çok su kanalý vardýr. Bu kanallar DSÝ II. Bölge Müdürlüðü'ne ait olan sulama ve tahliye kanallarýdýr. Bu kanallar vasýtasý ile nehirdeki kirlilik yükü Gediz Deltasýna taþýnmaktadýr. Gediz Havzasý boyunca; nehir suyu kalitesinin belirlenmesi çalýþmalarýnda önemli bir parametre olan BOÝ'nin artmasý nehir yaþam kalitesini bozmaktadýr. Gediz Nehrinde yapýlan ölçümlerde de, arýtma tesisi olmayan yerleþim birimlerinden deþarj edilen evsel atýksular ile havzada faaliyet gösteren sanayi tesislerinin atýksularý nedeni ile BOÝ deðerinde artýþlarýn olduðu gözlenmektedir. KOÝ konsantrasyonu, öncelikli olarak sanayi tesislerinin proses atýksularýnýn arýtýlmadan deþarj No: 54, 2004

5 Ýzmir Kuþ Cenneti Sulak Alanýnýn Ekolojik Yapýsý Ve Su Kirliliði Ýzleme Çalýþmasý Ekoloji edilmesinden, evsel atýksulardan ve tarýmsal kaynaklý kimyasal artýklarýn nehre taþýnmasýndan kaynaklanmaktadýr. Yörede bilinçsizce ve fazla miktarda tarým ilacý kullanýmý KOÝ parametresinin yüksek deðerler almasýna sebep olmuþtur. Fakat sürekli olarak yüksek ölçülen KOÝ deðeri, aðýrlýklý olarak sanayi kaynaklý kirleticilerden kaynaklanmaktadýr. Toplam Çözünmüþ Madde deðerinin yüksek ö- lçülmesinin nedenleri arasýnda, Gediz Nehri boyunca birçok sanayi tesisinin atýksularýný arýtmadan nehre deþarj etmesi ve bu proseslerden kaynaklanan kimyasal atýksularýn sudaki toplam çözünmüþ madde oranýný yükseltmesi sayýlabilir. Ayrýca nehir boyunca evsel nitelikli atýksularýn doðrudan veya dolaylý olarak nehre deþarj edilmesi ve tarýmsal drenaj sularýnýn da sudaki çözünmüþ madde oranýný arttýrmasý suyun kalitesini bozmaktadýr. BOÝ, KOÝ ve Toplam Çözünmüþ Madde deðerlerinin yüksek ölçülmesinin nedenlerinden biri de, ölçümün yapýldýðý tahliye suyunun Gediz Nehrinden yapýlan tarýmsal sulamadan dönen su olmasýdýr. ph deðeri SKKY Tablo 1'e göre II. sýnýf su kalite deðeri 6,5-8,5 arasýndadýr yýllarýna ait ph parametresi deðiþim grafiði incelendiðinde; sözkonusu yýllarda ph parametresinin II. sýnýf su kalitesi özelliði gösterdiði tespit edilmiþtir. Ülkemiz tarafýndan, 1994 yýlýnda imza altýna a- lýnmýþ olan Ramsar Sözleþmesi hükümleri gereðince, Ramsar Sözleþmesi Listesinde yer alan sulak alanlarýn korunmasý, akýlcý kullanýmýný geliþtirecek metotlarýn planlanýp, uygulanmasý ve bu alanlarýn ekolojik karakterinin korumasý taahhüt edilmiþtir. Bu nedenle, alanda daha önce yapýlan drenaj çalýþmalarý sonucu hýzla artan tatlýsu ekosistemindeki bozulmanýn, alana yeniden tatlýsu aktarýmý yolu ile önüne geçilmesi ve baþta su kuþlarý olmak üzere, zengin bir yaban hayatý varlýðýný barýndýran bu habitatýn devamlýlýðý saðlanmasýna çalýþýlmaktadýr. Yapýlan çalýþma ile elde edilen bulgular sonucunda, kurak dönemlerde ve acil durumlarda alana aktarýlan suyun birçok parametre açýsýndan IV. sýnýf su kalitesinde olduðu tespit edildiðinden, aðýrlýklý olarak diðer alternatif su kaynaklarýndan faydalanýlmakta, ayrýca yeni tatlý su kaynaklarýnýn da araþtýrýlmasý yapýlmaktadýr. Tüm bu çalýþmalarýn, çeþitli ilgi gruplarýnýn katýlýmý ile her bir sulak alanlarda sadece içerdikleri biyotoplar, ekosistemler, habitatlar ve türler deðil, bu sistemdeki insan kullanýmlarýnýn da dikkatle yönetilmesi, kontrol altýna alýnmasý amacýyla hazýrlanmasý gereken Sulak Alan Yönetim Planlarý çerçevesinde yapýlmalýdýr (Anonymous 1996). Bu kapsamda; ayrýca sulak alanlarýn korunmasý ve akýlcý kullanýmlarý saðlanmalý, sürdürülebilir yönetim, restorasyon ve rehabilitasyon vasýtasýyla sulak alanlarda biyolojik çeþitliliðin korunmasýný geliþtirme teþvik edilmeli, araþtýrma ve izleme etkinlikleri yaygýnlaþtýrýlmalýdýr (Anonymous 2002b). Gediz Deltasý ekosistem özellikleri ve barýndýrdýðý biyolojik çeþitlilik açýsýndan dünya ölçeðinde önemli bir alan olmasýna raðmen, ne yazýk ki bütüncül bir korumadan yoksundur ve her geçen gün delta ekosistemine zarar verici alan kullanýmlarý artmaktadýr. Deltada güçlü ve uzun soluklu bir koruma anlayýþýnýn oluþabilmesi için ilgili taraflarýn hedefler ve ihtiyaçlar konusunda hemfikir olmalarý ve ortak bir çalýþma takvimi belirlemeleri gerekmektedir. Bu da ancak tabandan gelen insiyatifle geliþen, ancak merkezi yönetimlerin de tam destek verdikleri bir yönetim planýnýn uygulanmasý ile sözkonusu olacaktýr (Onmuþ ve ark. 2002). KAYNAKLAR Anonymous (1996) Korunan ve Yönetilen Doðal ve Yarý-doðal Alanlar Ýçin Yönetim Planlarý: Yöntem ve Teknikleri Raporu. Eurosite Avrupa Rehberi, Fransa. Anonymous ( ) Ýzmir Çevre Ýl Müdürlüðü Çalýþma Raporlarý. Ýzmir Çevre Ýl Müdürlüðü, Ýzmir. Anonymous (2002a) European Bird Polpulations: Estimates and Trends. BirdLife International/ European Bird Census Council (EBCC), BirdLife Conservation Series No.10, Cambridge, UK. Anonymous (2002b) Ulusal Sulak Alan Stratejisi Çevre Bakanlýðý, Ankara Anonymous (2003) Ýzmir Kuþ Cenneti'ni Koruma ve Geliþtirme Birliði Tüzüðü tarih ve sayýlý Resmi Gazete. Atýþ Ý (1993) Ýzmir Kuþ Cenneti ve DSÝ. DSÝ Bülteni, Sayý , Ankara. Heath MF, Evans MI (2000) Important Bird Areas in Europe. Priorities for Conservation, Vol.2, BirdLife Conservation Series No: 8, Cambridge, UK. Onmuþ O, Týrýl A, Durusoy R, Eken G, Arsan Z, Bilge O (2002) Gediz Deltasý'nda Katýlýmcý Yönetim Planý Ýçin Öneriler. In: Alparslan N (ed), Türkiye'nin Kýyý ve Deniz Alanlarý IV. Ulusal Konferansý, Türkiye Kýyýlarý 02 Konferansý Bildiriler Kitabý, 5-8 Kasým 2002, Ýzmir, No: 54,

6 Ekoloji V. GÜNDOÐDU, E. TORUSDAÐ, D. SARIKAYA Seçmen Ö, Leblebici E (1997) Türkiye Sulak Alan Bitkileri ve Bitki Örtüsü. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayýnlarý, No: 58, Ýzmir. Sýký M (2002) Gediz Deltasý (Ýzmir Kuþ Cenneti) Kuþlarý. Ekoloji Dergisi 44, Yarar M, Magnin G (1997) Türkiye'nin Önemli Kuþ Alanlarý. Doðal Hayatý Koruma Derneði, Ýstanbul. 36 No: 54, 2004