ALES YANINDA VE YETTRME YURDUNDA KALAN ERGENLERN UMUTSUZLUK DÜZEYLERNN KARILATIRILMASI

Transkript

1 ALES YANINDA VE YETTRME YURDUNDA KALAN ERGENLERN UMUTSUZLUK DÜZEYLERNN KARILATIRILMASI Songül TÜMKAYA * Özet Bu aratrmann birinci amac, ailesi yannda ve yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinde; baz sosyodemografik deikenlere bal anlaml bir farkllamann olup olmadn aratrmaktr. kinci amac, her iki grubun umutsuzluk düzeylerini karlatrmaktr. Çalma ailesiyle kalan ya arasndaki 223, yetitirme yurdunda kalan 71, toplam 294 ergen ile yürütülmütür. Ayrca, umutsuzluk düzeyi en düük ve en yüksek olan 20 ergenle yordayc baz risk faktörlerini belirlemek için birer görüme yaplmtr. Aratrmada, Beck Umutsuzluk Ölçei kullanlmtr. Bulgular, ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan; anne ve babann eitim durumu, babann çalmas, gelir düzeyi ve snftaki baars deikenlerinin temel etkisinin anlaml olduunu göstermitir. Bunlara karn, yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan; ya, snf, aileyi görme skl ve snftaki baars deikenlerinin temel etkisi anlaml bulunmutur. Umutsuzluk düzeyleri karlatrldnda, yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin, ailesi yannda kalan ergenlerinkinden daha yüksek olduu anlalmtr. Görümeler sonucunda umutsuzluk düzeyleri çok düük olanlarn; ailesi yannda kalan, hayalleri olan, problemlerini arkadalar ve ailesiyle paylaabilen, intihar düüncesi tamayan, istismara uramam ve psikolojik bir sorunu bulunmayan ergenler olduu, buna karn umutsuzluk düzeyleri çok yüksek ergenlerin, yetitirme yurdunda kalan, hayalleri olmayan, problemlerini hiç kimseyle paylamayan, intihar düüncesi tayan, intihara teebbüs etmi, istismara uram, psikolojik sorunu olan ve gelecek beklentisi olmayan kz örenciler olduu anlalmtr. Anahtar sözcükler: Aile, yetitirme yurtlar, umutsuzluk, intihar, ergen. Abstract The first aim of this study is to find out whether there is a significant difference among to the sociodemographic variables on the hopelessness levels of the adolescents living with their families and living at the orphanages. The secondary aim is to compare the hopelessness levels of the two groups mentioned above. A total of 294 adolescent participated in this research; 223 of them where between the ages of and living with their families and the remaining 71 were living in the orphanages. Additionally, 20 adolescents with the lowest and highest hopelessness levels were selected in order to determine some of the risk factors and individual interviews were made with them. Beck Hopelessness Scale was used in the research. The findings showed that the education levels of the parents, the father s having a job, income level and class success had significant effects on the hopelessness levels of the adolescents living with their families. In contrast to these, age, class, frequency of meeting the families and school success had significant effects on the hopelessness levels of the adolescents living at the orphanages. When compared, the hopelessness levels of the adolescents living at the orphanages were higher than the adolescents living with their families. As a result of the interviews, those who had the lowest hopelessness levels were the ones who lived with their families, had dreams, shared their problems with their friends and families, didn t have any thought of suicide, and did not have any psychological problems. On the other hand, those who had the highest hopelessness levels were the girls who lived at the orphanages, didn t have any dreams, could not share their problems with anybody, had a thought of suicide, tried to commit a suicide, had psychological problems, didn t have any future expectations. Key words: Family, orphanages, hopelessness, suicide, adolescent Yazma adresi: * Yard. Doç. Dr. Songül Tümkaya, Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü, stumkayal@cu.edu.tr.

2 deal koullarda aile, çocuun duygusal ve sosyal yaamn etkilemede ve ekillendirmede önemli bir rol üstlenmitir. Öte yandan ailenin bu rolünü yerine getiremedii durumlarda, kurum bakm gibi çeitli çözümler üretilmitir. Ancak bu tür çözümlerin, çocuun geliimi açsndan ne tür sonuçlar douracann bilinmesi, gerekli önlemlerin alnmas açsndan oldukça önem tar. nsann geliiminde en önemli dönemlerden biri olan, çocukluktan erikinlie geçi süreci olarak tanmlanan adolesan döneminde ergenler birçok olayn etkisi altnda kalarak depresyon yaayabilirler. Depresyon çeitli mekanizmalarla ortaya çkan, çocukluk ve ergenlik döneminde balayan, ciddî ve öldürücü olabilen bir ruhsal hastalktr. Ergenlerde depresyonun tipik özellikleri, öfke ve sinirlilik, davran sorunlar, umutsuzluk ve içe kapanma gibi durumlar içerir. Depresyondaki bir ergen dinlenildiinde, umutsuzluk (ie yarar ve anlaml bir hayat yaayabileceinden ümidi kesme), kendine deer vermeme düüncesi ve youn bir karamsarlk hissedilebilir. Ergenlerin akllarna geleni yapmakta aceleci ve sabrsz davranmalar, umutsuzluklarnn ve ölüme duyduklar arzunun kendilerini öldürme eylemine dönümesini kolaylatrr ve hzlandrr (Ergin ve ark., 2002). Türkiye de zorlu ekonomik koullar ve sosyo-kültürel deiimlerden dolay dalan aile says gün geçtikçe çoalmaktadr. Bu durumda çocuk yuvalar ve yetitirme yurduna verilen çocuklarn says da her geçen gün artmaktadr. Yeni bir ortama gelen, anne-babasndan ayrlan, bazen dier kardelerinden de ayrlmak zorunda kalan bu çocuklar yaamlarndaki sarsc bu olaylar nedeniyle daha kolay depresyona ve umutsuzlua düebilmektedirler. Korunmaya muhtaç çocuklarn her türlü bakm ve gereksinimlerini karlamak üzere kurulan yetitirme yurtlar her ne kadar bu amac yerine getirmek için çaba sarf etseler de baz açlardan yetersiz kalmaktadrlar (Arnaz, 1983; Clga, 1989; çmeli, 1989; McLaughlin, 1995). Frank ve Klass (1996) yaptklar çalmada, yetitirme yurdundaki bakmn; bulac hastalklar, beslenme ve büyüme, bilisel geliim, sosyal ve duygusal geliim ile fiziksel ve cinsel istismar açsndan ksa ve uzun vadede riskler tadn belirtmilerdir. Ksa süreli bakmlarda yetitirme yurtlarnn, dil geliimi ve hastalklar açsndan ciddî tehditler oluturduunu, uzun süreli bakmlarda da, çocuklardaki fiziksel geliimi ilk çocukluk yllarndan balayarak gittikçe artan bir oranda gerilettii ve onlar psikolojik anlamda zayflatarak verimsiz bir yetikin hâline dönütürdüünü ifade etmilerdir. nsanlarn gelecee yönelik olumsuz beklentileri, bireylerin sorunlaryla baa çkma yöntemlerini ve çevreye uyum sürecini olumsuz yönde etkilemektedir. Anne-baba figürünü temsil edecek, duygu ve düüncelerini paylaabilecek olumlu ve olumsuz davranlarna kar mantkl ve sürekli olarak tutarl davran gelitiren bireylerin olmay, sosyal destein azl, korunmaya muhtaç çocuklarn umutsuzluk düzeyini etkileyen olumsuz durumlardr (Gürvardar, 2001). Umut, gelecek ile ilgili bir amac gerçekletirmede sfrdan fazla olan beklentilerdir. Bir çk yolu olduuna ve yardm ile bireyin varlnda deiiklikler olabileceine ilikin inanç, umudun en önemli özelliidir. Umutsuzluk ise, bir amac gerçekletirmede sfrdan az olan olumsuz beklentileri simgeler. Umutta plânlarn baarlaca öngörüsü varken, umutsuzlukta baarszlk yargs vardr (Uzba, 1998). Umutsuzluk gelecee ilikin negatif beklenti, bir baka deyile kötümserlik olarak tanmlanmaktadr (Kashani, Stoyls, Dandoy, Vaidya ve Reid, 1991). Umutsuzluk, son yllarda intihar anlamak için önemli bir psikolojik yap olarak kabul edilmektedir. Beck, umutsuzluu, intihar ve depresyon arasndaki ba ve ayn zamanda depresyonun merkezî bir özellii olarak kabul etmektedir (Beck, Steer, Kovacks ve Garrison, 1985).

3 Ergenlerde gelecee ilikin olumsuz beklentiler intihar riskini arttrmaktadr. Ciddî intihar düünceleri ile umutsuzluk arasndaki iliki oldukça yüksektir (Cole, 1988; Westefeld, 1990; Dilbaz ve Seber 1993). Umutsuzluk, intihar ile depresyon arasnda balayc bir etmen konumundadr. Umutsuzluk duygusu kaybolduunda depresyon ile intihar arasndaki korelasyon da kaybolmaktadr. Umutsuzluun, depresif semptomlar dolaysz, intihar düüncesini dolayl olarak etkileyen bir bilisel faktör olduu öne sürülmektedir (Pinto ve Francis, 1993; Yang ve Clum 1994). Birçok aratrmada, umutsuzluun yaama isteini azaltt ve buna bal olarak intihar düüncelerini arttrd sonucu ortaya çkartlmtr (Bonner ve Rich, 1988; Silbert ve Berry, 1991). Morano ve Cisler (1993), intihar teebbüsünde bulunan ve bulunmayan ergenlerle yaptklar çalmada, deneklerdeki umutsuzluk, sosyal destek ve önde gelen kayplarn neler olduunu aratrmlardr. ntihara teebbüs edenlerin daha çok umutsuz olduklar, ciddî intihar vakalarnda, düük aile destei ve umutsuzluun, ergenlerdeki intihar davrann arttrc önemli faktörler olduunu belirtmilerdir. Kayplar, ergenlerin intihar teebbüslerinde önemli rol oynamaktadr. Herhangi birinin kayb, maddî destek kayb, boanma, aileden ayrlma, ailede kronik bir anlamazlk umutsuzluk ve intihara yol açabilmektedir. Modern çan insan, çözümlerin tükendiini hissettiinde intihar çözüm olarak görebilir. siz kalan ya da isiz kalmaktan korkan insanlar, yaamn sürdürmede, ileriye baknda umutsuzluk görürse strese girer. Stres yaratan olaylar karsnda insanlarda öncelikle duygusal bir tepki doar. nsan önce bana gelen ya da gelmesi muhtemel olayn kaygsn ve endiesini yaar. Neden böyle oldu? diye kzar, öfkelenir. Bu olumsuz duygular uzun sürerse ruhsal bozukluklar ortaya çkar. Türkiye de en çok ortaya çkan ruhsal bozukluk genellikle depresyondur, intihar ise depresyonun bir sonucudur (Köknel, 1988). Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin aileden ayrlma nedeniyle yaadklar yalnzlk ve sosyal destek yoksunluu, onlardaki gelecee yönelik olumsuz beklentilerin younlamasna ve intihar eilimine yol açabileceinden bir risk grubu oluturmalarna neden olmaktadr. Ergenlerin problemlerinin kroniklemeden ortaya çkartlmas ve gerekli önlemlerin alnmas koruyucu ruh sal açsndan önem tamaktadr. Dolaysyla, bu çalmada ergenlerdeki umutsuzluk düzeyi aratrlmtr. Bu çalmada temel amaç olarak aadaki sorulara cevap aranmtr: 1. Ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinde; cinsiyet, ya, snf, anne-babann; hayatta olmas, öz olmas, anne-babann birlikte yaamas, anne-babann eitimi, anne-babann çalmas, karde says, ailenin geliri ve snf baars gibi sosyodemografik deikenlere bal anlaml bir farkllama var mdr? 2. Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinde; cinsiyet, ya, snf, anne-babann; hayatta olmas, öz olmas, anne-babann birlikte yaamas, anne-babann eitimi, anne-babann çalmas, karde says, aileyi görme skl ve snf baars gibi sosyodemografik deikenlere bal anlaml bir farkllama var mdr? 3. Ailesi yannda ve yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerine bal anlaml bir farkllama var mdr? Aratrmann nitel boyutu ile ilgili amacna ilikin soru da u ekilde oluturulmutur: 4. Umutsuzluk düzeyleri en düük ve en yüksek olan ergenler, umutsuzluk durumlarna etki eden risk faktörleri olarak; gelecekteki hayalleri, problemlerini paylama, intihar teebbüsü, intihar etme,, istismara maruz kalma, psikolojik tedavi görme, üniversite okuma istei ve gelecekten beklentilere ilikin durumlarn nasl deerlendirmektedirler?

4 Yöntem Çal-.ma Grubu Bu aratrma, 2002 ylnda Türkiye nin Adana ilindeki yetitirme yurtlarnda ve ailesinin yannda kalan ya arasndaki ergenler olmak üzere iki ayr çalma grubuyla yürütülmütür. Çalma grubu açsndan ailesi yannda kalan ergenlerle bir denge salayabilmek için yetitirme yurtlarnda kalan ya aras ergenlerin tamam uygulamaya alnmtr. Böylece Adana daki yetitirme yurtlarnda kalan grup 45 erkek ve 26 kz olmak üzere toplam 71 ergenden olumutur. Ailesinin yannda kalan ergenler ise ayn il merkezinde bulunan sosyoekonomik düzeyleri farkl üç orta öretim kurumunun 9., 10. ve 11. snflarna devam eden örenciler arasndan tesadüfî olarak seçilmitir. Bu çalma grubunda 90 dokuzuncu snf, 75 onuncu snf ve 58 on birinci snf olmak üzere, 131 i erkek, 92 si kz, toplam 223 ergen yer almtr. Veri Toplama Araçlar- Aratrmaya katlan tüm ergenlere sosyodemografik özellikleri belirlemek amacyla kiisel bilgi formu ve umutsuzluk düzeylerini saptamak için Beck Umutsuzluk Ölçei ( BUÖ) birlikte verilmitir. Ayrca, en yüksek ve en düük umutsuzluk düzeylerine sahip toplam 20 ergen ile yaplan görümede kullanlmak üzere bir görüme formu hazrlanmtr. Ki.isel Bilgi Formu: Bu form aratrmaya katlan ergenlerin sosyodemografik özelliklerini belirlemek amacyla aratrmac tarafndan hazrlanmtr. Cinsiyet, ya, snf, aile özellikleri, gelir durumu ve snftaki baar durumu gibi çeitli sorular yer almaktadr. Beck Umutsuzluk Ölçe5i: Ergen ve yetikinlere uygulanabilen bu ölçek bireyin gelecee yönelik olumsuz beklentilerini belirlemek üzere Beck, Lester ve Trexler (1974) tarafndan gelitirilmitir. Kendini deerlendirme niteliindeki ölçek 20 maddeden olumakta ve 0-1 aras puanlanmaktadr. Maddelerin 11 tanesinde Evet, 9 tanesinde Hayr seçenei 1 puan alr. Alnan puanlar yüksek olduunda bireydeki umutsuzluun yüksek olduu varsaylr (Akt; Savar ve Vahin, 1997). Ölçein Türkçeye çevirisi Seber (1991) tarafndan yaplmtr. Geçerlik ve güvenirlik çalmas ise Seber (1991) ve Durak (1994) tarafndan gerçekletirilmitir. Dilbaz ve Seber (1993), ölçein güvenirlik çalmalarnda iç tutarllk katsaysn.86, madde-toplam korelasyonlarn.07 ile.72 test-tekrar test güvenirlik katsaysn.74 olarak bulmutur. Benzer çalmalar yapan Durak (1994) iç tutarllk katsaysn.85, maddetoplam korelasyonlarn.31 ile.67 arasnda, yarya bölme güvenirliliini ise.85 olarak bulmutur. Görü.me Formu: Bu form umutsuzluk düzeyi en düük ve en yüksek olan 20 ergenle yaplan görüme için hazrlanmtr. Formda umutsuzluk durumunu yordayc risk faktörleri dikkate alnarak hazrlanan sekiz soru bulunmaktadr. Desen ve.lem Bu çalmada, hem nicel hem de nitel veri toplamaya yönelik bir aratrma deseni kullanlmtr. Nitel verileri toplamak için kullanlan görüme, çoklu gerçekler için temel veri toplama tekniklerinden biridir (Stake, 1995). Bu çalmada veri toplama yöntemi olarak görümenin de kullanlmasnn nedeni istatistiksel verilerin yorumlanmas ve betimlenmesinde farkl bir bak açs sunabilmektir. Ayrca umutsuzluk durumunun yordanmasnda dikkate alnan risk faktörleri olarak, intihar teebbüsü, negatif beklenti gibi temel dinamiklerin alnan sonuçlarla ilikisini ortaya koymaktr. Bu nedenle, umutsuzluk puanlar en yüksek ve en düük olan onar ergen, toplam 20 kii ile bireysel görümeler yaplmtr. Bu ergenleri saptamak için öncelikle Beck

5 Umutsuzluk Ölçei nden aldklar ham puanlar büyüklük srasna konmutur. Elde edilen ortalamalardan 0.5 standart kayma alt ve üst gruplarda yer alan ergenlerden en düük ve en yüksek puana sahip toplam 20 kii seçilmitir. Her görüme ortalama dakika sürmütür. Beck Umutsuzluk Ölçeine ilikin puanlarn öncelikle betimsel istatistikleri yaplm, daha sonra da amaçlara uygun olarak t testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi uygulanmtr. Varyans analizinde anlaml fark çkan deikenlerde farkn kaynan bulmak için Scheffe testinden yararlanlmtr. Analizler yaplmadan önce homojenlik testi uygulanmtr. Beck Umutsuzluk Ölçeinden aldklar toplam puana göre umutsuzluk düzeyi en yüksek (20 puan) ve en düük (0-1 puan) olanlar arasndan tesadüfî örnekleme yoluyla seçilen 20 ergenle görüme yaplmtr. Bu görümeler içerik analizi yaplarak deerlendirilmitir. çerik analizi üç aamada gerçekletirilmitir. Birinci aamada, her görüme sonundaki konumalar yazl rapor hâline dönütürülmü ve kodlamalar üzerinde çallmtr. kinci aamada, belirlenmi risk kategorilerine yönelik kodlamalar yaplmtr. Üçüncü aamada, risk kategorilerine ait frekanslar bulunmutur. Bulgular Ailesi Yan-nda Kalan Ergenlerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyodemografik Özelliklerine Göre ncelenmesine li.kin Bulgular Ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin sosyodemografik özelliklere göre incelenmesine ilikin bulgular Tablo 1 de verilmitir. Ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeyleri sosyodemografik özelliklerine göre incelendiinde cinsiyet, ya, snf, anne-babann; hayatta olmas, öz olmas, birlikte yaamas, annenin çalma durumu ve karde says deikenleri açsndan anlaml bir fark bulunmamtr. Bunlara karn ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan; anne ve babann eitim durumu, babann çalmas, gelir düzeyi ve snftaki baars deikenlerinin temel etkisi anlaml bulunmutur. Yaplan varyans analizi sonucunda, ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan babann eitim düzeyi deikeninin temel etkisinin anlaml olduu görülmütür (F ( 6, 216)= 3.081, p<.01). Farkn hangi gruplardan kaynaklandn belirlemek için yaplan Scheffe testi sonuçlar incelendiinde babas okuryazar olan ( X =12.15) ergenler ile babas lise mezunu olan ( X =6.73) ergenler arasndaki ortalama farkllklarnn anlaml olduunu göstermitir. Babann eitim düzeyi dütükçe ergenlerin daha çok umutsuzluk yaadklar anlalmtr.

6 Tablo 1. Ailesi Yan-nda Kalan Ergenlerin Ba5-ms-z De5i.kenlere Göre Umutsuzluk Düzeyleri De5i.kenler N X Sd F P Baba E5itim Durumu Okuryazar deil 11 10,91 7,06 Okuryazar 13 12,15 8,24 lkokul mezunu ,50 7,44 3,081.01* Ortaokul mezunu 39 7,38 6,79 Lise mezunu 44 6,73 5,66 Üniversite 16 7,81 5,87 Anne E5itim Durumu Okuryazar deil 50 12,58 7,49 Okuryazar 11 9,64 8,16 lkokul mezunu 84 7,67 6,36 4,87.001* Ortaokul mezunu 34 9,73 7,84 Lise-Üniv. Mezunu 44 7,43 5,84 Baban-n Çal-.ma Durumu Evet 170 8,17 6,59 3,412**.01* Hayr 53 12,23 7,83 Gelir Düzeyi Yüksek 71 6,24 5,38 Orta 118 9,16 6,99 21, * Düük 34 15,09 7,04 S-n-f Ba.ar-s- Çok iyi 108 8,09 6,91 Orta 106 9,71 7,13 4, * Kötü 9 14,89 6,11 Not: Sadece anlaml etkisi bulunan deikenler verilmitir. ** t deeri *P<.05 Anne eitim düzeyinde de benzer bir sonuç elde edilmitir. Analizler sonucunda, ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan annenin eitim düzeyi deikeninin temel etkisinin anlaml olduu görülmütür ( F (6, 216)= 4.100, p<.001). Scheffe testi sonuçlarndan annesi okuryazar olmayan ( X =12.58) ergenlerle; annesi ilkokul ( X =7.67 ) ve lise ve üniversite ( X =7.43 ) mezunu olan ergenlerin umutsuzluk puan ortalamalar arasndaki fark anlaml bulunmutur. Bu sonuçlara göre, anne-baba eitim düzeyi arttkça, ailesiyle kalan ergenlerin de umutsuzluk düzeylerinin azald söylenebilir. Ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk puanlar, babann çalma durumu deikenine göre anlaml bir farkllk göstermektedir (t (221)= 3.758, p<.01). Babas çalmayan gençlerin umutsuzluk puanlarnn, çalan babaya sahip olan ergenlerden daha yüksek olduu anlalmaktadr. statistiksel analizler sonucunda, ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan gelir düzeyi deikeninin temel etkisinin anlaml olduu görülmütür ( F (4, 218)= , p<.0001). Yaplan Scheffe testi sonucunda, gelir düzeyi düük olan ergenlerin umutsuzluk puan ortalamalar ( X =15.09 ) ile, gelir

7 düzeyi orta ( X =9.16 ) ve yüksek olan ( X =6.24 ) ergenlerden puan ortalamalar arasndaki farkn anlaml olduu anlalmtr. Düük gelirli ergenlerin daha fazla umutsuzlua sahip olduklar saptanmtr. Ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk durumlar açsndan snf baars deikeninin temel etkisinin anlaml olduu görülmütür (F( 4,218) = 2.712, p<.05). Scheffe testi sonucunda ortalamalar arasndaki farkn, snf baars kötü olan ( X =14.89) ergenler ile baars çok iyi olan ( X =8.09) ergenlerden kaynakland, snf baars kötü olanlarn daha fazla umutsuzluk bildirdikleri anlalmtr. Yeti.tirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyodemografik Özelliklerine Göre ncelenmesine li.kin Bulgular Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin sosyodemografik özelliklere göre incelenmesine ilikin bulgular Tablo 2 de görülmektedir. Tablo 2. Yeti.tirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Ba5-ms-z De5i.kenlere Göre Umutsuzluk Düzeyleri De5i.kenler N X Sd F P Ya ,77 5, ,70 4,40 5,129.01* ,87 6,84 18 ve üstü 13 16,85 5,96 S-n-f ,37 5, ,25 4, ,38 5,54 2,859.03* ,13 7,15 Okulu brakan 12 16,17 4,57 Aileyi Görme S-kl-5- Ayda bir 17 8,94 4,46 Okul tatillerinde 31 9,64 5,78 12, * Hiçbir zaman 23 15,96 4,77 S-n-f Ba.ar-s- Çok iyi 33 10,57 6,08 Orta 27 9,96 4,99 10, * Çok Kötü 11 18,18 2,86 Not: Sadece anlaml etkisi bulunan deikenler verilmitir. *P<.05 Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeyleri sosyodemografik özelliklere göre incelendiinde: cinsiyet, anne ve babann; hayatta olmas, öz olmas, birlikte yaamas, eitim durumu, çalma durumu ve karde says deikenleri açsndan anlaml bir fark bulunmamtr. Bunlara karn; ya, snf, aileyi görme skl ve snftaki baars deikenlerinin temel etkisi anlaml bulunmutur. Yaplan varyans analizi sonucunda yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeyleri açsndan ya deikeninin temel etkisi anlaml bulunmutur (F( 3, 67)= 5.29, p<.01). Scheffe testi sonuçlar incelendiinde 18 ve üstü ya grubunda bulunan ( X = ) ergenlerin; yalar 15 ( X =9.77 ) ile 16

8 olan ( X =10.70 ) ergenlerden, daha fazla umutsuzlua sahip olduklar ve farkn bu gruplar arasndaki ortalamalardan kaynakland anlalmtr. Snf deikeni açsndan umutsuzluk düzeylerine bakldnda, bu deikenin temel etkisinin anlaml olduu belirlenmitir (F(6, 64)= 3.367, p<.01 ). Scheffe testi sonuçlar ortalamalar arasndaki farkn, okulu brakan ergenler ile 9. snfta okuyan ergenlerden kaynaklandn göstermitir. Umutsuzluk durumu açsndan en yüksek puana sahip olan grup okulu brakan ( X =16.71), en düük puana sahip olan grup 9.snf ( X =9.38) ergenler olarak belirlenmitir. Yalnzca yetitirme yurdunda kalan ergenlere sorulan aileyi görme skl deikeninin bu ergenlerdeki umutsuzluk düzeyi açsndan temel etkisinin anlaml olduu bulunmutur (F( 3, 66) = 7.712, p<.0001). Yaplan Scheffe testi, ortalamalar arasndaki farkn, ailesini hiçbir zaman görmeyen ( X =15.96) ergenler ile ailesini ayda bir ( X =8.94 ) ve okul tatillerinde ( X =9.64 ) gören ergenlerden kaynaklandn göstermitir. Bu sonuçlara göre yetitirme yurdunda kalan ergenlerin ailelerini görme sklklar arttkça umutsuzluk düzeylerinin azald söylenebilir. Yaplan varyans analizi sonucunda, yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeyleri açsndan snf baars deikeninin temel etkisinin anlaml olduu görülmütür (F( 4, 62= 3,483, p<.01) Scheffe testi sonuçlar, snf baars çok kötü olan ergenlerin umutsuzluk puanlar ( X =18.18) ile snf baars çok iyi ( X =10.57) ve orta ( X = 9.96) olan ergenlerin umutsuzluk puanlar arasndaki farkn anlaml olduunu göstermitir. Baar açsndan umutsuzluk puan en yüksek olan grubun, snf baars çok kötü olan ergenler olduu anlalmtr. Ailesi Yan-nda ve Yeti.tirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Umutsuzluk Düzeylerinin Kar.-la.t-r-lmas-yla lgili Bulgular Ailesi yannda ve yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin karlatrlmasyla ilgili bulgular Tablo 3 te görülmektedir. Tablo 3. Ailesiyle ve Yeti.tirme Yurtlar-nda Kalan Ergenlerin Umutsuzluk Düzeylerinin Kar.-la.t-r-lmas- Umutsuzluk N Sd "t" De5eri X P Aileleri ile kalan 223 9,13 7,10 ergenler 2,797.05* Yetitirme yurdunda 71 11,52 5,97 kalan ergenler *P<.05 Tablo 3 te de görüldüü gibi ailesi yannda ve yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk puanlarnn ortalamalar arasndaki farkn anlaml olduu anlalmtr (t (292)= 2.797, p<.05). Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeyleri, ailesi yannda kalan ergenlerinkinden daha yüksek bulunmutur.

9 Umutsuzluk Düzeyleri En Dü.ük ve En Yüksek Olan Ergenlerle Yap-lan Görü.me Sonuçlar-na Yönelik Bulgular En düük umutsuzluk puanna sahip ergenlerin tamamn, ailesiyle birlikte kalan ergenler oluturmutur. Bu ergenlerden 7 si erkek, 3 ü kz örencidir. En yüksek umutsuzluk puanna sahip olanlar ise yetitirme yurdunda kalan ergenlerdir. Bunlarn da 6 s erkek, 4 ü kzdr. Görümede ergenlere aadaki sorular sorulmu ve alnan cevaplar Tablo 4 te verilmitir. Görümeler sonucunda umutsuzluk düzeyleri çok düük olanlarn; ailesi yannda kalan, hayalleri olan, problemlerini arkadalar ve ailesiyle paylaabilen, intihar düüncesi tamayan, istismara uramam ve psikolojik bir sorunu bulunmayan ergenler olduu; buna karn umutsuzluk düzeyleri çok yüksek ergenlerin, yetitirme yurdunda kalan, hayalleri olmayan, problemlerini genellikle hiç kimseyle paylamayan, intihar düüncesi tayan, intihara teebbüs etmi, istismara uram, psikolojik sorunu olan ve gelecek beklentisi olmayan ve kz örenciler olduu anlalmtr. Tablo 4. Umutsuzluk Düzeyleri En Dü.ük ve En Yüksek Olan Ergenlerle Yap-lan Görü.me Sonuçlar- En Dü.ük En Yüksek Ailesiyle Yurtta Kalanlar Kalanlar 1- Hayattaki en büyük hayaliniz nedir? K E K E yi bir i sahibi olmak Ünlü bir bilim adam olmak Karnm doyurmak Kendi ailemi kurmak Hiçbir hayalim yok Problemlerinizi kiminle payla.-yorsunuz? K E K E Ailem ve arkadalarmla Yalnzca arkadalarmla Yurt görevlileriyle Hiç kimseyle ntihar etmeyi akl-n-zdan geçirdiniz mi? K E K E Evet Hayr ntihara te.ebbüs ettiniz mi? K E K E Evet Hayr Psikolojik tedavi ald-n-z m-? K E K E Evet Hayr stismara u5rad-n-z m-? K E K E Evet, duygusal istismar (aalanma, hakaret) Evet, fiziksel istismar (tartaklanma, dayak) Hayr Üniversite okumak istiyor musunuz? K E K E Evet Hayr, i bulup çalacam Gelecekten ne bekliyorsunuz? K E K E Olumlu iyi eyler Fikrim yok, belirsiz

10 Tart-.ma Bulgular, ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin cinsiyet açsndan farkllamadn göstermitir. Literatür incelendiinde cinsiyete yönelik sonuçlarn tutarl olmad görülmektedir. Birçok aratrmada, cinsiyetin umutsuzluk üzerindeki etkisi anlaml bulunmazken (Kazdin, French, Unis, Esveldt-Dawson ve Sherick, 1983; Kazdin, Rodgers ve Colbus, 1986; Kashani, Saltys, Dondoy, Viadya ve Reid, 1991; Durak, 1994; Öztürk, 1997; Gürvardar, 2001), baz aratrmalarda umutsuzluk düzeyinin kzlarda daha yüksek olduu bulunmutur (Güleç ve Küey, 1989; Yaar, 2001). Yetitirme yurdunda kalan ergenlerde ya arttkça umutsuzluk düzeylerinin de artt anlalmtr. Bu ergenlerin 18 yan doldurduktan sonra kurumdan ayrlma basks bunda etkili olmu olabilir. Farkl olarak baz çalmalarda, yan ergenlerdeki umutsuzluk üzerinde önemli bir etkisinin olmad saptanmtr (Tuzcuolu, 1989; Ylgör,1993 ; Gürvardar, 2001; Yaar, 2001). Yetitirme yurdunda kalan ve ailesini çok az gören veya hiç görmeyen ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin, ailesini daha sk görenlere oranla daha yüksek olduu saptanmtr. Benzer bir sonuç, çmeli (1989) ve Yaar (2001) tarafndan bulunmutur. Kurumda kalan ergenlerin, kuruma geli ya büyüdükçe, ailesiyle görüme skl arttkça ve anne-baba birlikte yaamay sürdürdükçe tekrar kendi ailesiyle birlikte olma umudu artmakta ve dolaysyla da umutsuzluk düzeyi azalmaktadr. Anne-babann eitim düzeyinin dümesi ve babann çalmamas durumunda, ailesi yannda kalan ergenlerdeki umutsuzluk düzeyleri artmaktadr. Babann isizlii nedeniyle bu ergenlerin, gelecekleri kendi çabalarna ve frsatlara bal olacandan böyle bir ans yakalayamayacak olma kaygs umutsuzluu arttrm olabilir. Her iki grupta da gelir düzeyi düük ailelerden gelen ergenlerin umutsuzluk düzeyleri daha yüksek bulunmutur. Gelir düzeyinin gelecek güvencesi açsndan önemli bir deiken olmas nedeniyle umutsuzluk üzerinde etkili olmas doal bir sonuçtur. Ayn ekilde snf baars da kiilerin kendilerinden honut olma ve takdir edilme gereksinimleri açsndan etkili bir faktördür. Ergenlerin snf baars dütükçe, umutsuzluk düzeylerinin artt görülmütür. Bu bulgular daha önce yaplan çalmalar (Bykl, 1982; Barut ve Balc, 2000) destekler niteliktedir. Bu çalma, yetitirme yurdunda ve ailesi yannda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin anlaml bir ekilde farkllatn göstermitir. Yetitirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin daha yüksek olduu anlalmtr. Bu bulgu, benzer çalmalardan elde edilen sonuçlara paralellik göstermektedir (Ylgör, 1993; Gürvardar, 2001; Yaar, 2001). Kurum ortamnda yaanan engeller nedeniyle çeitli çatmalar yaanabilir ve bu durum ergenlerin ruhsal dengesini bozabilir. Özdeim kurabilecekleri bireylerden ve sevgi nesnelerinden yoksun kalmalar sonucu oluabilecek güvensizlik duygusu tüm yaam etkiler. Geliim dönemlerinde aileden ayrlma gibi yaanlan olumsuzluklar, kötü imgelem, yalnzlk ve umutsuzluk duygularn birlikte getirebilir. Bu çalmada olduu gibi dier aratrmalar da göstermektedir ki, kurumda kalan ergenler, ailesiyle yaayan ergenlerden daha umutsuz ve daha problemli olmaktadrlar. Bu nedenle, ergenlerin kurum bakmndan çok, ailesine maddî ve psikolojik destek yaplarak kendi ailesiyle yaayabilme olanaklarn arttrmak daha uygun olacaktr.

11 Umutsuzluk düzeyi en yüksek olan ve görüme yaplan ergenlerin tamamnn yetitirme yurdunda kalanlardan olmas oldukça dikkat çekici bir sonuçtur. Bu ergenler; hayaller kurmadklarn, problemlerini paylaamadklarn, intihar akllarndan geçirdiklerini, hatta bazlar intihara teebbüs ettiklerini, psikolojik destek alamadklarn, duygusal ya da fiziksel istismara uradklarn, üniversite yerine, çalmay daha çok önemsediklerini ve gelecee ilikin beklentilerinin olumsuz olduunu ifade etmilerdir. Ünlü (1987), ergenlerle yapt çalmada, kurumda kalan ergenlerin, kendilerine olan güven ve inançlarnn oldukça düük olduunu, i ve meslek sahibi olmaya nitelikli bir biçimde hazrlanmadklarn saptamtr. Dilsiz ve Dilsiz (1996) intihara teebbüs etmi 40 ergen üzerinde yaptklar aratrmada, bu kiilerin daha yüksek umutsuzluk düzeyine sahip olduklarn bildirmilerdir. Güleç ve Küey (1989) umutsuzluk, depresyon ve intihar konusundaki çalmalarnda risk faktörü olarak kadn olmak, ergenlik döneminde olmak gibi özellikleri sralamlardr. Son yllarda tüm dünyada olduu gibi Türkiye de de Adolesan döneminde intihar ve intihar teebbüsü oranlarnda kayg verici artlar olduu bildirilmektedir. Liseli adolesanlardaki intihar eilimini tespit etmek amacyla yaplan bir aratrmada, ya ortalamas 16,5 olan örencilerin, % 55,5 i mutsuz ve umutsuz bulunmutur. Kzlarn erkeklere oranla daha mutsuz ve karamsar olduunun anlald bu aratrmada, ayrca ya yükseldikçe, mutsuzluk hissetme skl yine kzlarda daha yüksek görülmütür (Ergin ve ark., 2002). Görüldüü gibi; üzüntü, çökkünlük, isteksizlik, umutsuzluk intihar tablosunu tamamlayan önemli belirtiler olarak karmza çkmaktadr. Çocuk geliimindeki önemli sakncalar bilimsel aratrmalarla ortaya konmu olmasna ramen, kurum bakm halen ülkemizde yaygn olarak uygulanmaktadr (Gürvardar, 2001; Yaar, 2001). Kurum bakmnn zorunlu olduu durumlar kukusuz vardr. Ancak, bu zorunlu durumlar dnda kalan çocuklar ve ergenler için mutlaka yeni ve çada yaklamlar denenmeli ve bu tür uygulamalara bir an önce balanmaldr. Özellikle de, ekonomik kaynakl sorunlarda çocuu ailesinden ayrmak yerine aileye maddî destek salayarak, çocuun onlarla kalabilmesine olanak salanmaldr. Ergenlerin umutsuzluk düzeylerini azaltmak için onlar toplumla birletirici sosyo-kültürel çalmalara daha fazla yer verilmelidir. Ayrca, hayatta olan aile üyeleriyle ilikilerinin devam etmesi için gerekli önlemler alnmaldr. Depresyon, umutsuzluk korunabilen ve etkili biçimde tedavi edilebilen bir ruhsal sorundur. Bu sorunlarn ilk belirtilerinin herkesçe bilinmesi, yardm servislerin arttrlmas, toplumun ruh salnn korunmas ve düzeltilmesi için zorunludur. Umutsuzluk ve karamsarlk, bulacdr; bulat yerde, genetik-fizyolojik yatknlklar ile birletiinde öldürücü bir hastalk gibi olabilir. Kendini dinleyen ve rahatça konuabildii birisinin varl bile ergendeki depresyon, umutsuzluk riskini tek bana azaltc bir faktör olarak saylabilir. Bu nedenle güvenli ortamlar acilen salanmaldr. Kaynaklar Arnaz, Z. (1983). Koruyucu Aile Bakmndaki Çocuun Geliim Özellikleri. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi. Cilt: 1, Say: 2-3. (115). Barut, Y. ve Balc, T. (2000). Yetitirme Yurdu le Ailesi Yannda Kalan Örencilerin Kiisel Ve Sosyal Uyum Düzeylerinin Okul Baarlarna Etkisi. stanbul: stanbul Çocuk Vakf Yayn.

12 Beck, A. T.; Steer, R. A., Kovacks; M. ve Garrison, B. (1985). Hopelessness And Eventual Suicide: A 10 Year Prospective Study Of Patients Hospitalized With Suicide Idetion. American Journal of Psychology Bykl, L. (1982). Yetitirme Yurduna Yuvadan Gelen 7-11 Ya Çocuklarnn Zihinsel ve Psikososyal Geliimlerinin ncelenmesi. Yaymlanmam Doçentlik Tezi. Ankara: A.Ü. Eitim Bilimleri Enstitüsü. Bonner, R. L. ve Rich, A. (1988). Negative Life Stress, Social Problem-Solving Self-Appraisal, And Hopelessness: Implications For Suicide Research. Cognitive Therapy And Research, 12 (6) Clga,. (1989). Korunmaya Muhtaç Ergenlerin Sorunlar ve Yetitirme Yurtlar. Ankara: Ergenlik ve Spor Bakanl Yaynlar, 13. Cole, D.A. (1988). Hopelessness, Social Desirability And Par Suicide In Two College Samples. Journal Counseling And Clinical Psychology Dilbaz, N. ve Seber, G. (1993). Umutsuzluk Kavram; Depresyon ve ntiharda Önemi. Kriz Dergisi.1 (3) Dilsiz, A. ve Dilsiz, F. (1996). Çocuk ve Ergenlerde ntihar Giriimi Kontrollü Bir Çalma. Kriz Dergisi, 4 (1) Durak, A. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalmas. Türk Psikoloji Dergisi. 9 (31) Ergin, A. ve Ark. (2002). Liseli Adolesanlarda Intihara Yönelik Riskli Davranlarn Skl. V. Ulusal Aile Hekimlii Kongre Program ve Kitab. (27-30 Mart, Adana) Frank, D.A. ve Klass, P.E. (1996). Infants And Young Children In Orphanages: One View From Pediatrics And Child Psychiatry. Pediatrics. 97 (4) Güleç, C. ve Küey, L. (1989). Türkiye de 1980 lerde Depresyon, Epidemiyolojik ve Klinik Yaklamlar. XXVI. Nöro-Psikiyatri Kongresi. Özel Say. Gürvardar, D. (2001). Yetitirme Yurdunda Yetien Çocuklar le Ana-Baba Yannda Yetien Çocuklarn Umutsuzluk Düzeylerinin Karlatrlmas. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi, zmir: D.Ü. Eitim Bilimleri Enstitüsü. çmeli, C. (1989). Korunmaya Muhtaç Çocuklarn Ergenlik Döneminde Karlatklar Sorunlar ve Çözüm Yollar. SHÇEK Dergisi, 1 (1). Kashani, J.H., Stoyls, M.S., Dandoy, A.C., Viadya, A.F. ve Reid, J.C. (1991). Correlates Of Hopelessness In Psychiatrically Hospitalized Children. Comprehensive Psychiatry. 32 (4) Kazdin, E.A.; French, H.N.; Unis, A.S., Esveldt-Dawson, K. ve Sherick, B.R. (1983). Hopelessness, Depression And Suicidal Intent Among Psychiatrically Disturbed Inpatient Children. Journal Of Consulting And Clinical Psychology. 5 (4)

13 Kazdin, A.E.; Rodgers, A. ve Colbus, D. (1986). The Hopelessness Scale For Children Psychometric Characteristics And Concurrent Validity. Journal Of Consulting And Clinical Psychology. 54 (2) Köknel, Ö. ( 1988). Zorlanan Insan. 2. Bask. stanbul: Altn Kitaplar Yaynevi. Macleod, A. K.; Rose, G. S. ve Williams, J. M. G. (1993). Components Of Hopelessness About The Future In Par Suicide. Cognitive Therapy And Research. 17 (5) Mclaughlin, M.E. (1995). Orphanages Are Not The Solution. USA Today Magazine. 124 (2606) Morano, C.D. ve Cisler, R.A. (1993). Risk Factors For Adolescent Suicidal Behavior: Loss, Insufficient Familial Support, And Hopelessness. Adolescence. 28 (112) Öztürk, L. (1989). K.M.Ç Ya Aras Çocuklarn Davran, Duygusal, Alkanlk Kusurlar, Somatik Büyümeleri ve Benlik Kavram Düzeyleri. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi. stanbul:.ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Öztürk, M. (1997) Yalar Arasndaki Çocuklarda Umutsuzluk ve Yalnzln Baz Deikenlerle Ilikisinin ncelenmesi. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi. Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pinto, A. ve Francis, G. (1993). Cognitive Correlates Of Depressive Symptoms In Hospitalized, Adolescents. Adolescence. 28 (111) Savar, I. ve Vahin, H. N. (1997). Bilisel Davranç Terapilerde Deerlendirme: Sk Kullanlan Ölçekler. Ankara : Türk Psikologlar Dernei Yaynlar, No:9. Seber, G. (1991). Beck Umutsuzluk Ölçeinin Geçerlik ve Güvenirlii Üzerine Bir Çalma. Yaymlanmam Doçentlik Tezi, Eskiehir: Anadolu Ü. Salk Bilimleri Enstitüsü. Silbert, K.L. ve Berry, G.L. (1991). Psychological Effects Of A Suicide Prevention Unit On Adolescents Levels Of Stress, Anxiety And Hopelessness. Implications For Counseling Psychologists. Counseling Psychology Quarterly. 4 (1) Stake, R. E. (1995). Case Studies. Handbook Of Qualitative Research. (Ed.) Denzin, N. K. Lincoln, Y.S., Sage Publications: USA. Tuzcuolu, S. (1989). Korunmaya Muhtaç Çocuklarn Ergenlik Problemleri. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi, Ankara: G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uzba, A. (1998). Çocuklarn Çaresizlik Davranlarnn Depresyon Düzeylerine Etkisi. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi. zmir: D.Ü., Eitim Bilimleri Enstitüsü. Ünlü, E. (1987). Korunmaya Muhtaç Çocuklar çin Kurum Bakm Örneinde Sosyal Hizmette Bir Deerlendirme Aratrmas. Yaymlanmam Doktora Tezi, Ankara: H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Westefeld, J.S. (1990). College And University Student Suicide: Trends And Implications. The Counseling Psychologist. 18 (3)

14 Yang, B. ve Clum, G.A. (1994). Life Stress, Social Support And Problem Solving Skills Predictive Of Depressive Symptoms, Hopelessness And Suicide Ideation In Asian Student Population: A Test Of Model. Suicide And Life Threatening Behavior. 24 (2) Yaar, H. (2001). Yetitirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Benlik majlar ve Umutsuzluk Düzeylerinin Aratrlmas. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yl Ünv., Salk Bilimleri Enstitüsü. Ylgör, F. (1993). Yetitirme Yurdunda Yaayan ve Ailesi Yannda Yaayan Gençlerin Ergenlik Problemlerinin Karlatrlmas. Yaymlanmam Yüksek Lisans Tezi. stanbul: M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.

15 Summary COMPARING THE HOPELESSNESS OF THE ADOLESCENTS WHO LIVE WITH THEIR FAMILIES AND WHO LIVE IN THE ORPHANAGES Songül TÜMKAYA * Depression is a serious and fatal psychic illness which can occur with various mechanisms and may start at the childhood and adolescence. The typical characteristics of depression in adolescences are anger frustration, behavioral problems, hopelessness and introversion. When listening to an adolescent who is in depression one can feel the hopelessness, the thought of not valuing oneself and a deep pessimism. Although the orphanages which are organized in order to meet the needs and all kinds of care of the children who need protection, spend great efforts to fulfill this aim they are inefficient in some ways. The hopelessness, which is described as the negative expectations of the individual about himself/herself and the future, is admitted as a psychologic structure which is important in understanding the suicide. The loneliness and lack of social support which the adolescent experience at the orphanages due to their separation from their families intensifies their negative expectations of the future and causes them to have an intention to commit a suicide. This leads them to be in the risk group. In this study it was aimed to examine whether there is any difference between the hopelessness levels of the adolescent who live with their families and who live at the orphanages and whether there is any significant difference between several socio-demographic variables. Method Sample : The sample consists of 71 adolescent who stay in the orphanage in Adana and 45 of these participants are male and 26 are female. Instruments Personal Information Form: This form was prepared by the researcher in order to determine the sociodemographic characteristics of the adolescents participating in the study. Beck s Hopelessness Scale: This scale which is used for self-evaluation consists of 20 items and is scored between 0-1. The high scores achieved show that the participant has a high level of hopelessness. Interview Form: This was prepared for the interview that will be held with the 20 adolescents who have the highest and lowest hopelessness levels. Address for correspondence: * Yard. Doç. Dr. Songül Tümkaya, Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü, stumkayal@cu.edu.tr.

16 Findings When the relationship between the socio-demographic characteristics of the adolescents living with their families and their hopelessness levels were examined no significant differences were found in the sense of gender, age, grade, the parents being alive, divorced, working mothers or number of siblings. In contrast to this, the hopelessness levels of the adolescents living with their families were affected by the education level of the parents, working father, income level and school success. When the socio-demographic characteristics of the adolescents living at the orphanages and its relationship with hopelessness were examined, gender, parents being alive, divorced, living together, education level, working and number of siblings had no significant effect. In contrast to these, there was a significant effect of age, class, frequency of meeting with families, income level and school success variables on the hopelessness levels of the adolescents living at the orphanages. The hopelessness scores of the adolescent living with their families and living at the orphanages showed a significant difference. It was seen that the hopelessness levels of the adolescents staying at the orphanages were higher than those living with their families. Discussion The findings of the study showed that there were no significant effects of gender, class level, parents being alive, divorced, mother s working and number of siblings both on the adolescents living with their families and living at the orphanages. Additionally, this study showed that there was a significant difference between the hopelessness levels of the adolescents living with their families and living orphanages. The adolescents living at the orphanages had higher levels of hopelessness than did those who were living with their families.