TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİLMESİNDE YÖNTEM SEÇİMİNE İLİŞKİN BİR DURUM ÇALIŞMASI: FARKLI YÖNTEMLER ÜZERİNDEN GEÇMİŞ ZAMAN ÖĞRETİMİ * ÖZET

Transkript

1 - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p , ANKARA-TURKEY TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİLMESİNDE YÖNTEM SEÇİMİNE İLİŞKİN BİR DURUM ÇALIŞMASI: FARKLI YÖNTEMLER ÜZERİNDEN GEÇMİŞ ZAMAN ÖĞRETİMİ * Hayrettin TUNÇEL ** ÖZET Çalışmanın amacı yabancı dil olarak Türkçe geçmiş zaman öğretimine ilişkin A1 seviye sınıfı dersinde ne tür yabancı dil öğretim yaklaşımı/yaklaşımları kullanıldığını tespit etmektir. Araştırma karma desen(mix method) kullanılarak tasarlanmıştır. Çalışmanın deseni eş zamansız karma model kullanılarak oluşturulmuştur. Araştırmada yabancı dil olarak Türkçe dersinde kullanılan yabancı dil öğretimi tekniklerinin hangi yabancı dil öğretimi yaklaşımına uygun olduğu nedensellik ile ilişkilendirilerek ve derste kullanılan her bir teknik için nasıl sorusu sorularak elde edilen detaylara ayrıntılı bir biçimde yer verilmiştir. Çalışmada ayrıca katılımcıların geçmiş zaman değerlendirme sınavında aldıkları puanlar arasında cinsiyet ve bildikleri yabancı dil sayısına bağlı olarak farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Çalışma sonucunda yabancı dil olarak Türkçe dersine ait geçmiş zaman konusu öğretimi sırasında öğretmen tarafından dil sınıfında sadece bir yabancı dile ait yönteme ilişkin yabancı dil öğretim tekniği/teknikleri kullanılmadığı; bunun aksine pek çok yabancı dil öğretimi yaklaşımına ait tekniklerin aynı anda kullanıldığı belirlenmiştir. Konu değerlendirme sınavında üç ve üzeri yabancı dil bilen katılımcıların, bir yabancı dil bilen katılımcılara göre daha başarılı sonuçlar aldıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yabancılara Türkçe öğretimi, A1 seviye grubu, yabancı dil öğretim yöntemleri, yabancı dil öğretim teknikleri. A CASE STUDY ON METHOD SELECTION IN TEACHING TURKISH AS FOREIGN LANGUAGE: TEACHING PAST TENSE USING DIFFERENT METHODS ABSTRACT The purpose of this study is to specify the types of foreign language teaching approach/approaches used in teaching the past tense in the A1 level Turkish as a foreign language class. The research has a mixed-method design. An asynchronous mixed model was applied to design the study. In the research, the compatibility of foreign * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Rektörlük Türk Dili Bölümü, El-mek: hayrettin_tuncel@comu.edu.tr Araştırmacı öğretim görevlisi, Aristotle University of Thessaloniki, Greece.

2 1024 Hayrettin TUNÇEL language teaching techniques used in the Turkish as foreign language course with foreign language teaching approaches is given in details by associating it with causality and asking the question of how for each technique used in the teaching course. It was also researched if the subjects past tense evaluation test marks differ depending on sex, and the number of languages they speak.it is found out that in the Turkish as a foreign language class, not only the language teaching technique/techniques designed for a particular foreign language, but many other techniques designed for other language teaching approaches are used by the teacher. It is also found out that the evaluation test scores of the subjects that speak three or more foreign languages are higher than the subjects that speak only one foreign language. Key Words: Teaching Turkish to foreigners, A1 level group, foreign language teaching methods, foreign language teaching techniques Giriş Yirminci yüzyıl yabancı dil öğretimi ideolojileri sahasındaki pek çok değişim ve yenilik tarafından karakterize edildi (Kamhuber 2010, s.9). Güneş e (2011) göre 1900 lü yıllardan itibaren dil öğretimi alanında çeşitli yaklaşım ve yöntemler uygulanmış ve yaklaşımların temel görüşleri, amaç ve uygulama yöntemleri ile ilgili tarihsel süreç içerisinde önemli değişmeler olagelmiştir. Richards ve Rodgers (2007) dil öğretimini ilgilendiren güncel soru ve sorunların bile aslında yabancı dil öğretimi tarihinde tartışılmış bulunduğunu belirtmektedir. Yavuz ve Şimşek (2008) 19. yüzyılda ilk kez Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi ile başlayan yabancı dil öğretiminde yöntem kavramının 1990 lı yıllarda yöntembilimciler tarafından reddedildiğini ve yöntem sonrası çağın başladığını söylemektedir. Yabancı dil öğretimi çağın hızla gelişen şartları içerisinde kalıplara sığmamış ve sınıf içerisinde bir yöntemin kullanılması ve diğer yöntemlerin kapı dışarı edilmesi eski çağlara ait bir uygulama olarak tarihin tozlu raflarında yerini almıştır. Yaklaşık 100 yıllık sürece damgasını vuran, birbirine tepki ve bir önceki yöntemin teoride ve/veya pratikte var olan eksiklerini gidermek ve yabancı dil öğretimini bir adım daha ileriye taşımak temel amaçlarıyla ortaya çıkan Dilbilgisi- Çeviri Yöntemi (Grammar Translation Method), Direk/Doğrudan Yöntem (Direct Method), Kelime Yöntemi (Approche Par Le Lexique), Kültür Yaklaşımı (Approche Par La Culture), Doğal Yöntem (Méthode Naturelle), Aktif Yöntem (Méthode Active), İşitsel-Sözel Yöntem (Méthode Audio-Orale), Görsel İşitsel Yöntem (Méthode Audio- Visuelle), İletişimsel Yaklaşım (Approche Communicative), Kavramsal-İşlevsel Yaklaşımlar (Approches Notionnelle- Fonctionnelle), Beceri Yaklaşımı (Approche par competences) ve Etkinlik Yaklaşımı (Approche par l action) belli başlı yabancı dil öğretimi yaklaşımları arasında sayılabilir (Güneş, 2011; Kamhuber, 2010; Yavuz ve Şimşek 2008). Yavuz ve Şimşek(2008) yabancı dil yöntemleri arasında var olan yöntembilimsel çatışmaları altı başlık altında inceler: (1) Dilbilgisinin öğretiminde tümdengelimciliğe karşı tümevarımcılık (Dilbilgisi-Çeviri Yönteminde önce kuralların verilerek örnekler üzerinden yabancı dil öğretimi yapılmaya çalışılmasına karşılık; doğalcılık ilkelerine dayanan, ana dili sınıf ortamından çıkaran ve çeviri etkinliklerinin yerini gösteri yoluyla öğretimin aldığı Düzvarım Yöntemi); (2) dil becerilerinin öğretiminde ayrılıkçılığa karşı birleştiricilik (Ordu Yöntemi de denilen ve dinleme etkinliklerini ön plana alan ve ses bilime önem verilen; öğrencilere dil kalıplarının ezberletildiği yoğun sözel alıştırmalara yer veren İşitsel-Dilsel Yöntem e karşılık; kural öğrenme ve anlamlı alıştırmalara, yabancı dilin yapısal çözümlenmelerine yer veren; dil öğrenmenin alışkanlık ve şartlanmanın ötesinde zihinsel ve üretimsel olduğunu savunan Bilişsel

3 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1025 Yöntem); (3) dil kuramında yapısalcılığa karşı işlevselcilik (Yine dili bir insan davranışı gibi gören ve büyük oranda Watson ve Skinner in görüşlerine dayanan İşitsel-Dilsel Yöntem e karşılık; dilin kurallarının değil kullanımının esas alındığı, dil öğreniminin zihinde gerçekleşen aktif bir süreç olduğunu, her bir ünitenin işlevsel bir odağının olduğu İletişimsel Dil Öğretim Yöntemi), (5) dil üretiminde doğruluğa karşı akıcılık (Dil yanlışlarının kötü alışkanlıklar olduğunu savunarak doğruluğu öne çıkaran İşitsel-Dilsel Yönteme karşılık; dil üretiminde anlaşılabilirliği ölçüt olarak alarak akıcılığı savunan İletişimsel Dil Öğretim Yöntemi) ve (6) dil kavramlaştırmasında tek dilliliğe karşı iki dillilik (yabancı dil öğreniminde ana dili bir başvuru kaynağı olarak gören Dilbilgisi-Çeviri Yöntemine karşılık; ana dil kullanımını yasaklayan İşitsel-Dilsel Yöntem). Yabancı dil öğretimi yaklaşımlarının nedensellik zinciri içerisinde incelendiği zaman görüleceği üzere çoğu zaman birbiri ile çatışan yabancı dil öğretim teknikleri de barındıran bu yöntemler arasında yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için hangi yöntem/yöntemler en uygun olanıdır? sorusu akılları kurcalayan ve yanıt bekleyen bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimine Uygun Yöntem Seçimi Sierra ya (1995) göre bütün yabancı dil öğretimi yaklaşımları dilin; anlam kodlamasıyla ilgili olan ve ses birimleri, biçimbirimler, sözcükler, yapılar ve cümleler haline gelen öğelerin yapısal bir sistemi olduğunu görmüşlerdir. Tüm yabancı dil öğretimi yaklaşımlarının temelinde aslında tek bir düşünce yatmaktadır: Yabancı dili olabildiğince hızlı, işlevsel ve doğru bir biçimde öğretebilmek. Collins (2006) küçük yaşlardaki çocukların ana dillerini doğru ve hızlı bir biçimde nasıl öğrendiklerini tam olarak çözümlenebilirse yabancı bir dili öğretmek için onların ana dili öğrenirken kullandıkları yolu kullanabilme olanağının doğacağını belirtmektedir. Belki de tüm yaklaşımların arka planında bu düşünce ve buna paralel fikirler yatmaktadır. Sierra (1995), sonuç olarak bir yabancı dili öğrenmenin; o dile ait tüm yapısal bloklara ve kurallara hâkim olmak ayrıca bunları birleştirip kullanabilmek olduğunu belirtir. Peki dil öğretmenleri açısından yabancı dil öğretim yöntemleri ne işe yaramaktadır? Freeman yabancı dil öğretim yöntemlerinin yabancı dil öğreticilerine neler kazandırdığına dair beş madde sıralar (Freeman, 2005, s. 9-10): a. Yöntemler, dil öğretmenlerinin kendi davranışları altında yatan nedenlerin ne olduğunun farkında olmalarına yardımcı olur. Dil öğretmenleri dil öğretim yöntemlerini keşfettikleri zaman ne yaptıkları ve neden yaptıkları hakkında kesin bilgi sahibi olurlar. b. Yabancı dil öğretmenleri (yöntem bilgisi sayesinde) dil öğretimi açısından nerede ve hangi seviyede olduklarının farkına varırlarsa, kendilerine yabancı dil öğretilirken kullanılan yöntemlerden daha farklı bir öğretim yöntemi seçebilirler. Bu sayede dil öğretmeni bir yöntemi neden tercih ettiğinin ve diğer yöntemleri neden kullanmadığının farkında olacaktır. c. Yöntem bilgisi, öğretime dayalı bilginin bir parçasıdır. Yöntem sayesinde dil öğretmeni aslında pratik(ler) topluluğuna üye olmaktadır. Her bir yabancı dil öğretmeni, diğer öğretim üyelerinin yabancı dil öğretim yöntemleri hakkında yaptıkları profesyonel tartışmaların bir parçası olabilir. ç. Yabancı dil öğretmeninin yöntem bilgisi sayesinde üyesi haline geldiği tartışma topluluğu, öğretmenin dil öğrencilerini öğrenmeye nasıl yönlendireceği konusunda tasarladığı yöntem ve teknikleri değiştirip geliştirebilir. d. Yöntem bilgisi yabancı dil öğretmeninin teknik repertuvarını genişletmeye yardımcı olur. Dolayısıyla yöntem bilgisi ders sırasında dil öğretmenine rahatlıkla farklı yabancı dil öğretimi teknikleri kullanabilme olanağı verir.

4 1026 Hayrettin TUNÇEL Yabancı dil öğretim yöntemleri bilgisi, dil öğretmenine kendi davranışlarının farkında olması için bir ayna görevi görmekte; dil öğretmenine daha yararlı gördüğü yöntemler arasına geçiş yapma imkânı vermekte; dil öğretmenini yabancı dil öğretim yöntemlerinin tartışıldığı geniş bir topluluğun üyesi hâline getirmekte ve bu sayede dil öğretmeni kullandığı öğretim tekniklerini nasıl tasarlayacağını tekrar gözden geçirmektedir. Ayrıca yabancı dil öğretmeni dil öğretim tekniklerine ilişkin repertuvarı genişlediği için derslerde çok daha yararlı olabilme şansı yakalayabilmektedir. Yabancı dil öğretim yöntemlerinin, yabancı dil öğretimini sistematize edebilmesi ve farklı yollarla bireysel olarak edinilen kazanımların kayıt altına alınarak ileriki kuşaklara aktarılabilmesi, dünyanın her ülkesinden farklı bireyleri barındıran ve dil öğretiminin tartışılmasına olanak sağlayan sosyal toplulukları oluşturabilmesi gibi dil öğretmenlerine ve dolayısıyla yabancı dil öğretimine sağladığı bunca yarar göz ardı edilmeden; yabancı dil olarak Türkçe öğreticilerinin yabancı dil öğretim yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalarının; yöntemlerin artı ve eksilerini tartarak kendi dersleri sırasında kullanabilecekleri yöntemleri ve yöntemlere bağlı olarak farklı yabancı dil öğretim tekniklerini öğrenmelerinin; sadece bir yönteme bağlı kalarak diğer yöntemleri sınıf dışarı etmelerinden daha yararlı olacağı söylenebilir. Aslında günümüzde dilbilimciler tarafından her bir yöntem içerisinden alınabilecek farklı dil öğretimi tekniklerinin olduğu fark edilmiş; yabancı dil öğretimi yöntemleri arasında var olan çelişkiler görülmüş; bir yönteme bağlı kalarak diğer yabancı dil öğretimi yöntemlerinin getirmiş olduğu etkili öğretim tekniklerinin göz ardı edilmesinin doğru bir seçenek olmadığı kabul edilmeye başlanmıştır. Memiş ve Erdem e (2013) göre günümüzde ulaşılan noktada mükemmeliyete ulaşmış bir yöntemin varlığından söz edilemeyeceği açıktır. Örneğin 19. yüzyılda ortaya çıkan ve en ilkel dil öğretim yöntemi olarak görülen Dilbilgisi-Çeviri Yöntemine (Grammar Translation Method) ait olan birebir tercüme (kelime tercümesi) tekniğinin 20. Yüzyılda (ve büyük olasılıkla gelecek yüzyıllarda da) hâlen kullanıldığının görülmesi dilbilimcilerin aklına yöntemler konusunda soru işaretleri atmıştır. Yavuz ve Şimşek yöntembilimsel çatışmanın ulaştığı sonuca dair bazı dilbilimcilerin sözlerini aktarırlar: ( ) Nitekim yöntembilimsel dönüşümün tersine çevrilebilir olduğunu gören Kumaravadivelu, yöntemlerin sonu gelmeyen yaşam, ölüm ve yeniden doğuş döngülerinden geçtiğine tanık olduktan sonra artmış bir farkındalıkla var olmayan bir çözüm arayışının bizi aynı eski düşünceleri sürekli geri dönüştürüp yeniden sarmalamaya götüreceğini ve döngüyü kırmaktan başka hiçbir şeyin durumu kurtarmayacağını belirtmiş ve ideal bir yöntemin bulunamayacağına kanaat getirip yöntem kavramını redderek yöntem sonrası devrimi yapmıştır. İngilizcesi revolution olan devrim sözcüğünün kökenine inen Ur ise bu sözcüğün Latince revolvere sözcüğünden geldiğini ve özünde geri dönmek, geri sarmak anlamı taşıdığını bulmuştur (Yavuz ve Şimşek, 2008, s.59). Sonuç olarak yabancı dil öğretiminde doğru yöntem hangisidir? Hangi yöntem yabancı dil olarak Türkçe öğretimine daha uygundur? gibi sorularla uğraşmak yerine yabancı dil öğretimi ile uğraşan her bir öğretim üyesi, okutman ve öğretmenin yabancı dil öğretim yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmasının ve bu yöntemler içerisinde var olan dil öğretim teknikleri arasından anlatılacak konuya ve ders anlatılan sınıfa uygun tekniğin/tekniklerin seçilerek derse ve konuya göre uyarlanıp uygulanmasının daha yararlı olacağı söylenebilir.

5 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1027 Çalışmanın Amacı Çalışmada yabancı dil olarak Türkçe geçmiş zaman öğretimine ilişkin A1 seviye sınıfı dersinde ne tür yabancı dil öğretim yaklaşım(lar)ı kullanılmaktadır? soru cümlesinin yanıtlanması amaçlanmaktadır. Alt Amaç Cümleleri Çalışmanın amacına bağlı olarak yanıt aranacak alt amaç cümleleri aşağıda verilmiştir. a. Geçmiş zaman öğretimi dersinde kullanılan yabancı dil öğretimi teknikleri hangi dil öğretimi öğretim yaklaşım(lar)ı ile paralellik göstermektedir? b. Katılımcıların başarısı cinsiyete ve bildikleri yabancı dil sayısına göre farklılık göstermekte midir? Yöntem Bu bölümde araştırmada kullanılan model, evren, örneklem, veri toplama araçları ve veri analizi hakkında bilgi verilecektir. Araştırmanın Modeli Araştırma; hem nicel hem de nitel araştırma modellerinden yararlanılarak karma yöntemle (mixed method) tasarlanmıştır. Karma araştırma modeli; araştırma problemini anlamlandırabilmek, veri toplamak ve analiz etmek için nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı bir modeldir (Fischler,1992, s.2). Çalışmanın deseni eş zamansız karma model kullanılarak oluşturulmuştur. Eş zamansız karma modellerde araştırmanın bir aşamasında nitel diğer aşamasında ise nicel yöntemler kullanılmaktadır (Şimşek, 2012, s.100). Araştırmanın nicel boyutunda veri toplamak amacıyla katılımcıların tümüne uygulanan geçmiş zaman sınavı sonuçları SPPS e aktarılarak, katılımcıların puanları ile cinsiyet ve bilinen yabancı dil sayısına bağlı olarak anlamlı farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmanın nitel boyutu kapsamında gerçekleştirilen gözlem aracılığıyla yabancı dil olarak Türkçe dersinde kullanılan yabancı dil öğretimi tekniklerinin hangi yabancı dil öğretimi yaklaşımına uygun olduğu nedensellik ile ilişkilendirilerek ve derste kullanılan her bir teknik için nasıl sorusu sorularak detaylara ayrıntılı bir biçimde yer verilmiştir. Evren ve Örneklem Seçimi Çalışma evrenini Selanik Aristo Üniversitesinde bünyesinde bulunan Modern Yunan Dilleri Bölümü bünyesinde açılan yabancı dil olarak Türkçe dersi alan üniversite öğrencileri oluşturmaktadır. Evren içerisinden çalışmanın amacına uygun olarak A1 seviye grubu kursiyerleri örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem seçimi ölçüt örnekleme yöntemi ile yapılmıştır. Yıldırım ve Şimşek e (2011) göre ölçüt örnekleme yönteminde temel anlayış önceden belirlenen bir dizi ölçütü karşılamış durum ya da durumların çalışılmasıdır. Ölçüt araştırmacı tarafından oluşturulabilir veya önceden hazırlanmış bir ölçüt listesi kullanılabilir. Araştırmada örneklem seçimi sırasında ölçüt olarak Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programında belirtilen yabancı dil seviye grupları kullanılmıştır. Söz konusu programa göre yabancı dil öğrenimine yeni başlayan bireyler A1 düzeyinde kabul edilmektedir. Araştırmada örneklem olarak seçilen bireyler yabancı dil olarak Türkçe dersini ilk kez alan A1 seviye öğrencilerinden oluşmaktadır (Bk.: Tablo 2).

6 1028 Hayrettin TUNÇEL Tablo 1: Çalışma Evrenini Oluşturan Katılımcıların Cinsiyete Göre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yüzde Erkek 24 29,6 Kadın 57 70,4 Toplam Tablo 1 de de görüldüğü gibi katılımcıların %29,6 sı (24 katılımcı) erkek ve %70,4 ü de (57 katılımcı) kadındır. Tablo 2: Çalışma Evrenini Oluşturan Katılımcıların Daha Önce Türkçe Kursu Alıp Almadıklarına İlişkin Dağılım Kurs Aldınız mı? Frekans Yüzde Evet - - Hayır Toplam Tablo 2 de de görüldüğü üzere katılımcıların tamamı ilk kez yabancı dil olarak Türkçe kursu almaktadırlar. Dolayısıyla katılımcıların tümü A1 seviye grubu öğrencisidir. Tablo 3: Çalışma Evrenini Oluşturan Katılımcıların Kaç Yabancı Dil Bildiklerine İlişkin Dağılım Kaç yabancı dil? Frekans Yüzde , ,6 3 ve üzeri 32 39,5 Toplam Tablo 3 e bakıldığı zaman katılımcıların %25,9 unun (21 katılımcı) bir yabancı dil; %34,6 sının (28 katılımcı) iki yabancı dil ve %39,5 inin (32 katılımcı) üç yabancı dil bildiği görülmektedir. Veri Toplama Araçları Çalışmada veri toplamak amacıyla, araştırmanın nitel boyutuna ilişkin veri toplama aracı olarak gözlem; nicel boyutuna ilişkin veri toplama aracı olarak konu değerlendirme sınavı olmak üzere iki farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. Gözlem Karasar a (2012) göre veri toplama tekniği olarak gözlemden, çoğu kez karmaşık davranışların (öğretmen-öğrenci ilişkileri vb.) araştırılmasında bazen de basit sınıflamalı verilerin toplanmasında yararlanılabilir. Yıldırım ve Şimşek (2011) gözlem yönteminin araştırmacının uygun bulduğu her türlü sosyal veya kurumsal ortamda bir veri toplama aracı olarak kullanılabileceğini belirtmektedir. Çalışmada yabancı dil olarak Türkçe A1 sınıfı dersine ilişkin veri toplayabilmek amacıyla gözlem tekniği kullanılmıştır. Gözlem türleri içerisinde yapılandırılmamış alan çalışmalarında kullanılan ve araştırmacının ortama katıldığı katılımcı gözlem olarak adlandırılan yöntem uygulanmıştır. Araştırmacı gözlemin yapılma sürecinde gözlemci tarafından derse içeriğini kaydetmek üzere ses kayıt cihazı ve gözlem raporu kullanılmıştır. Fordham (1996) katılımcı gözlem çalışmasının üç anahtar noktası bulunduğunu belirtmektedir: a. Çalışmaya ait gözlem her nerede yapılacaksa gözlemcinin bizzat orada bulunması.

7 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1029 b. Katılımcılarla uyum içerisine olmak. En azından diğer katılımcıların güvenini kazanmak. c. Çalışma için gerekli verileri toplayacak kadar zaman harcanması. Çalışma için yapılan gözlem yabancı dil olarak Türkçe öğretilen sınıfın katılımcı tarafından bizzat içerisinde bulunularak gerçekleştirilmiştir. Gözlem öncesi ve sonrasında başlangıç seviyesi A1 sınıfı ders okutmanı ile uyum içerisinde çalışılmıştır. Ayrıca sınıfta, gerekli verileri toplamaya yetecek kadar uzun gözlem yapıldığı düşünülmektedir. Ders dışında katılımcılar tarafından gerçekleştirilen değerlendirme sınavında da araştırmacı bizzat bulunmuştur. Gözlem Formunun Hazırlanması Yıldırım ve Şimşek e (2011) göre gözlem formunun hazırlanma sürecinde 5 adım bulunmaktadır: 1. Gözlenecek olgunun çok yönlü olarak gözlemlenmesine olanak verecek biçimde gözlem boyutlarını belirleme: Gözlem sırasında aynı anda çok boyutlu olayların dikkatle incelenmesi ve ayrıntılı bir şekilde not alınması zordur. Bu nedenle hazırlanan gözlem formunda katılımcı tarafından gözlenecek boyutlar şu şekilde belirlenmiştir: a. Öğretmen ders anlatımı sırasında hangi yabancı dil tekniklerini kullanmaktadır? b. Öğretmen ders anlatımı sırasında nasıl bir sıralama takip etmektedir? c. Öğretmen ders anlatımı sırasında ne tür materyaller kullanmaktadır? d. Öğretmenin katılımcılar yani A1 seviye öğrencileri ile sözel etkileşimi nasıl gerçekleştirmektedir? 2. Fiziksel ortamın tanımlanması: Gözlem çalışmalarında ortamın ya da fiziksel çevrenin tanımlanması önemlidir; çünkü gözlenen davranışlar ortam içerisinde biçimlenir ve anlam kazanır. Çalışmaya ait hazırlanan gözlem raporunda gözlem yapılan ortam hakkında bilgilerin yer aldığı bölüm bulunmaktadır (Bk.: Ek 1) 3. Ortamın sosyal boyutunun gözlemlenmesi: Ortam içerisindeki insan davranışları, onların iletişim kurma biçimleri de gözlemlenebilir. Çalışma ile ilgili tutulan gözlem raporunda öğretmen ve öğrenciler arasındaki iletişimden söz edilmiştir (Bk.: Ek 2) 4. Ortamda oluşan etkinliklerin gözlemlenmesi: Katılımcı ortamda ne tür etkinlikler gerçekleştirildiğini ve bu etkinliklere ortamda bulunan insanların nasıl katıldıklarını da gözlemleyebilir. Araştırmacı tarafından hazırlanan gözlem raporunda sınıf içerisinde dersin amacına uygun olarak gerçekleştirilen etkinliklerden söz edilmiştir (Bk.: Ek 1). 5. Ortamda oluşan dilin gözlemlenmesi: Araştırmacı tarafından hem sözel hem de bedensel iletişim sürecinin gözlemlenmesi yapılabilir. Çalışmada öğretmenin katılımcılarla iletişimde kullanmış olduğu hem sözel hem de bedensel dile yönelik gözlemler gerçekleştirilmiştir. Konu Değerlendirme Sınavı Konu değerlendirme sınavı geçmiş zaman öğretimi ile ilgili konu anlatımından bir gün sonra katılımcılara uygulanmıştır. Konu değerlendirme sınavı ders okutmanı tarafından içerik olarak anlatılan konuya uygun bir şekilde hazırlandıktan sonra birisi TÖMER okutmanı ve diğeri Türkçe Eğitimi Bölümü öğretim üyesi olmak üzere iki ayrı uzmanın görüşüne sunulmuştur. Uzmanların dönütleri doğrultusunda gerekli görülen değişiklikler yapılmış ve sınav tekrar kontrol edilmek üzere uzmanlara gönderilmiştir. İki uzmanın da onay vermesinden sonra konu değerlendirme sınavı hazır hale gelmiştir.

8 1030 Hayrettin TUNÇEL Değerlendirme sınavı (1) eşleştirme soruları, (2) verilen cümleleri kullanarak soru formunda cümle yazımı, (3) verilen karışık sözcükleri kullanarak kurallı cümle yazma soruları, (4) geçmiş zaman ile ilgili karışık sorular ve (5) geçmiş zamanın olumlu, olumsuz ve soru çekimleri ile tamamlanacak boşluk doldurma soruları olmak üzere toplam beş bölümden oluşmaktadır (Bk.: Ek 4). Değerlendirme sınavının ilk kısmına araştırmacı tarafından katılımcıların cinsiyetleri, bildikleri yabancı dil sayıları ve daha önce Türkçe kursu alıp almadıklarına ilişkin bilgilere ulaşmak amacıyla kişisel bilgi formu eklenmiştir (Bk.: Ek 3). Veri Analizi Çalışmada nitel verilerin toplanması için kullanılan gözlem formalarının analiz edilme sürecinde betimsel analiz kullanılmıştır. Yıldırım ve Şimşek e (2011) göre betimsel analiz (1) analiz için bir çerçeve oluşturma, (2) tematik verilere göre verilerin işlenmesi, (3) bulguların tanımlanması ve (4) bulguların yorumlanması olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır. Çalışma gözlem formaları ile elde edilen veriler için oluşturulan çerçeve çalışmanın amacı ile ilişkili olarak belirlenmiştir. Gözlem formu çerçevesi; derste kullanılan yabancı dil teknikleri ve kullanılan materyaller olarak belirlenmiştir. Çerçeveye materyallerin dâhil edilme nedeni her yabancı dil öğretimi yaklaşımının her materyali öğretim sürecine kabul etmemesidir. Dolayısıyla kullanılan derste kullanılan materyaller yabancı dil öğretim yaklaşımları ile doğrudan ilişkilendirilebilir. Elde edilen veriler belirlenen çerçeve içerisinde yer alan iki tematik çerçeve değere göre kodlanmıştır. Gerçekleştirilen kodlamalara göre veriler düzenlenerek, her bir verinin hangi yabancı dil öğretimi yaklaşımına veya yaklaşımlarına ait olduğu tanımlanmıştır ve son olarak her bir tanımlama sonrasında araştırmacının yorumlarına yer verilmiştir. Araştırmanın nicel boyutu çerçevesinde elde edilen kişisel bilgiler ve konu değerlendirme sınavı puanları SPSS e aktarılmıştır. Katılımcıların puanları arasında cinsiyet ve bildikleri yabancı dil sayısına bağlı olarak p<,05 anlamlılık düzeyinde farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla gerçekleştirilen testlerde cinsiyet değişkeni için İlişkisiz Örneklemler T-Testi (Independent Samples T-Test), bildikleri yabancı dil sayısı değişkeni için İlişkisiz Örneklemler İçin Tek Faktörlü Varyans Analizi (One-Way Anova) testi kullanılmıştır. Büyüköztürk e (2012) göre İlişkisiz Örneklemler T- Testi ve Tek Faktörlü Varyans Analizi, ilişkisiz örneklemler ortalaması arasındaki farkın sıfırdan (birbirinden) anlamlı bir şekilde farklı olup olmadığını test etmek amacı ile kullanılır. Her iki testin de kullanılabilmesi için puanların normal dağılım göstermesi gerekmektedir. Puanların normallik dağılımları ek 5 te verilmiştir.

9 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1031 Bulgular Ve Yorum Birinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Tablo 4: Derste Kullanılan Yabancı Dil Teknikleri ve Bunların İlişkili Olduğu Yabancı Dil Öğretimi Yaklaşımlarına Yönelik Bulgular Öğretmen Tarafından Kullanılan Yabancı Dil Öğretim Tekniği Gösteri (sunum) Soru-cevap (sözlü uygulama) Gösteri (sözel) Tekrar (sesli olarak sözcük tekrarları) Açıklama Aktarma Tamamlama Soruları Drama-Rol Yapma Materyal Görsel Sözel İşitsel Sözel Sözel, görsel Fotokopiler, görsel materyaller Görsel ve yazılı materyalleri Sözel, çeşitli malzemeler İlişkili Olduğu Yabancı Dil Öğretimi Yaklaşımı Direkt Y., Görsel-İşitsel Y., Etkinlik Y., Bilişsel Y. Direkt Y., Aktif Y., İşitsel Y., Bilişsel Y. İşitsel-Sözel Y., Görsel- İşitsel Y. İşitsel-Sözel Y., Düzvarım Y., Doğal Y. Görsel-İşitsel Y., Dilbilgisi Çeviri Y. Görsel-İşitsel Y., Dilbilgisi-Çeviri Y., İletişimsel Y., Beceri Y., İletişimsel Y., Etkinlik Y. Beceri Y., İletişimsel Y., Etkinlik Y. Notlar Görsel materyallerin kültür boyutu da bulunmaktadır. (Ek 9) Öğretmen sınıfa veya bireye soru sormaktadır. Konuya ilişkin bir şarkı dinletisigörüntülü Sınıf hep bir ağızdan tekrar etmektedir. Materyallerde dilbilgisi de bulunmaktadır. Cevaplar, ön bilgilere dayanarak zihinde yapılandırmıştır. Dersle ilgili küçük canlandırmalar Tablo 4 te gözlem yapılan derslerde yabancı dil olarak Türkçe öğretmeni tarafından ders içerisinde kullanılan yabancı dil öğretimi teknikleri ve bu tekniklerin ilişkili oldukları yabancı dil öğretimi yaklaşımları görülmektedir. Görüldüğü gibi geçmiş zaman öğretime ilişkin A1 seviye sınıfı dersinde öğretmen tarafından kullanılan yabancı dil öğretimi teknikleri aslında pek çok yabancı dil öğretimi yaklaşımı ile doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla ders sırasında bir tek yönteme ait tekniğin/tekniklerin kullanılma durumunun olmadığı; tam aksi bir durum olduğu yani birden çok yabancı dil öğretimi yöntemine ilişkin dil öğretim tekniklerinin aynı ders içerisinde kullanıldığı belirlenmiştir. İkinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Tablo 5: Katılımcıların Geçmiş Zaman Değerlendirme Sınavına Ait Puanların Cinsiyet Değişkenine Göre Karşılaştırılması Cinsiyet N S sd t p Erkek 24 82,8750 7,03601 Kadın 57 84,5965 6, ,020,311* *p>,05 X Tablo 5 te de görüldüğü üzere katılımcıların geçmiş zaman değerlendirme sınavına ait puanları arasında cinsiyete bağlı olarak p<,05 anlamlılık düzeyinde bir farklılık bulunmamaktadır (p=,311 ve p>,05).

10 1032 Hayrettin TUNÇEL Tablo 6: Katılımcıların Geçmiş Zaman Değerlendirme Sınavına Ait Puanların Bildikleri Yabancı Dil Sayısı Değişkenine Göre Karşılaştırılması Yabancı Dil Sayısı N X Ss Varyans Kaynağı Kareler Toplamı ,2857 6,86398 Gruplar ,8214 7,75578 arası 3 ve 32 87,0313 5,06401 Gruplar 7 üstü 3361,362 içi 8 Toplam 81 84,0864 6,93577 Levene: 3,192 p=,047 Genel 3848, *p<,05 sd Kareler Ortalaması 487, ,517 43,094 F p Farklılık 5,651,005* 3>1 Tablo 6 da da görüldüğü üzere katılımcıların geçmiş zaman değerlendirme sınavı notları arasında bildikleri yabancı dil sayısı bakımından p<,05 anlamlılık düzeyinde üç ve üzeri yabancı dil bilen katılımcıların lehine farklılık bulunmaktadır (p=,005 ve p<,05). Farklılığın hangi gruplar arasında olduğu belirlemek amacı ile gerçekleştirilen Dunnett T3 testi sonuçlarına göre üç ve üzeri yabancı dil bilen katılımcıların ( X =87,03) değerlendirme sınavında bir yabancı dil bilen katılımcılardan ( X =81,28) daha başarılı oldukları tespit edilmiştir. Sonuçlar Çalışma sonunda elde edilen sonuçlar aşağıda maddeler halinde verilmiştir: a. Yabancı dil olarak Türkçe dersine ait geçmiş zaman konusu öğretimi sırasında öğretmen tarafından dil sınıfında sadece bir yabancı dil öğretimi yaklaşımına ait yabancı dil öğretim tekniği/teknikleri kullanılmadığı; bunun aksine pek çok yabancı dil öğretimi yaklaşımına ait tekniklerin aynı anda kullanıldığı belirlenmiştir. b. Öğretmenin sınıfta yabancı dil öğretimine yönelik birbirine zıt görüşleri savunan yabancı dil öğretim yaklaşımlarına ait teknikleri kullandığı görülmüştür. Örneğin öğretmen sınıfta çok az da olsa iletişim sırasında İngilizce ve Yunanca kullanmıştır. Ancak çoğu zaman karmaşık cümlelerin anlatımında bile Türkçe dışında bir dil kullanımında bulunmamıştır. Bu durum ana dilin sınıfta hiç kullanılmaması gerektiğini savunan Düz Varım (Doğrudan Öğretim) Yöntemine tamamen karşı bir durumdur. Ancak öğretmen sınıfta aynı zamanda Düz Varım Yöntemine ait teknikler de kullanmıştır (öğretmen dil hakkında bilgi vermek yerine dilin kendisini öğretir gibi). c. Ders sırasında sesli materyal olarak Türkçe bir şarkı dinletilmiştir. Öğrencilerden yazılı metne bakarak geçmiş zamanla ilgili boşlukları doldurmaları ve yazım bakımından birbirine benzer sözcüklerin (yolları, yollarım gibi) hangisinin doğru olduğunu içeren etkinlikleri yapmaları istenmiştir (Bk.: Ek 6). Bu etkinliğin öğrencilerin motivasyonunu artırıcı yönde etkili bir teknik olduğu gözlemlenmiştir. ç. Öğretmenin sınıf içerisinde gerçekleştirmiş olduğu açıklamalarda, öğrencilerle kurduğu soru-cevap iletişimlerinde ve sergilediği basit drama etkinliklerinde sadece şimdiki zaman, çok az geçmiş zaman kullandığı gözlemlenmiştir. Öğretmen iletişim sırasında çok basit ve yalın bir dil kullanmıştır. Öğretmen sınıfta öğrencilerin seviyesine uygun bil Türkçe ile konuşmaktadır. d. Geçmiş zaman öğretiminde görsel materyal olarak PowerPoint sunuları kullanımının öğrencilerin motivasyonlarında olumlu etki oluşturduğu gözlemlenmiştir (Bk.: Ek 7,8 ve 9). e. Katılımcıların başarı puanları arasında cinsiyet değişkenine bağlı olarak farklılık bulunmamaktadır.

11 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1033 f. Katılımcıların geçmiş zaman değerlendirme sınavı notları arasında bildikleri yabancı dil sayısı bakımından üç ve üzeri yabancı dil bilen katılımcıların lehine bir farklılık bulunmaktadır. Üç ve üzeri yabancı dil bilen katılımcılar bir yabancı dil bilen katılımcılara göre daha başarılı sonuçlar almışlardır. Bu durumda yabancı dil sayısının yabancı dil öğreniminde olumlu etkisi olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Tartışma ve Öneriler Yabancı dil olarak Türkçenin öğretimi ile uğraşan tüm öğretmenlerin Türkçe öğretimine hangi yabancı dil öğretimi yönteminin daha uygun olduğuna dair düşünmek ve dil sınıfında kullanmak üzere sadece bir yöntem seçmeye çalışmalarının dil öğretimi açısından çok yararlı olmayacağı söylenebilir. Çünkü çalışmada da görüldüğü üzere ders sırasında kullanılan yabancı dil öğretim teknikleri birbirinden farklı dil öğretim yaklaşımlarının benimsediği teknikler olabilmektedir. Yabancı dilin nasıl öğretileceği konusunda birbirine zıt görüşlere sahip farklı yabancı dil öğretim yaklaşımlarına ait dil öğretim yöntemleri aynı ders içerisinde rahatlıkla kullanılabilmektedir. Bu nedenle öğretmenler açısından yöntem (ve dolayısıyla teknik) seçimleri konusunda tutucu davranılmadan dersin içeriğine uygun yöntem ve teknik seçmenin; sadece bir yabancı dil yöntemine bağlı kalarak ders anlatımı yapmaya göre daha uygun olduğu ifade görülmektedir. Dil öğretmenlerinin farklı dil yaklaşımları içerisinden uygun olanını / olanlarını seçerek ders içerisinde kullanması Seçmeli Yöntemi (Ecletic Method) akla getirse bile dikkatle incelendiği zaman çalışmada anlatılan durum ile bahsi geçen yöntemin aynı kavramları karşılamadığı görülecektir. Seçmeci Yöntemin her ne kadar ilk bakışta farklı yöntemlerin faydalı yönlerini alarak kullanma gibi bir çağrışım yaptığı düşünülse bile bu yöntemin temelinde belli prensipler vardır. Örneğin Hengirmen e (2010) göre Seçmeci Yöntemde anlama becerisi kazandırmadığı düşünüldüğü için sesli okuma alıştırmalarına yer verilmez. Hâlbuki çalışma anlatılan durum sesli okuma yaklaşımlarının yabancı dil öğretimi açısından yararlı olduğu tezini savunmaktadır. Dil öğretmeninin tam olarak hiçbir yabancı dil öğretimi yaklaşıma bağlı olmadan farklı ve yararlı etkinlikleri/teknikleri derste uygulaması Seçmeci Yöntemin genel prensipleri ile tam olarak uyuşmadığı için çalışmada gözlem yapılan sınıftaki dil öğretmeninin bu yöntemi uyguladığını söylemek tam olarak doğru olmayacaktır. Öğretmenlerin dil sınıflarında öğrencilerin seviyesine uygun teknikler belirlemesi, anlatımlarını görsel ve mümkünse işitsel materyaller ile desteklemeleri ve özellikle sınıfta konuşurken öğrencilerin dil seviyelerini her zaman göz önünde bulundurmaları öğrencilerin motivasyonunu artırmak amacıyla etkili olacaktır. Başarı, amaç yönelimi ve öz-yeterlik motivasyonun önemli süreçlerindendir (Aydın, 2014, s.221). Özellikle yabancı ülkelerde dil öğretimi yapan öğretmenlerin; öğrencilerin Türkçeyi sınıf dışında çok az duyduklarını düşünerek ders sırasında konuşma etkinliklerine ağırlık vermelerinin daha yararlı olacağı düşünülebilir. Sınıf içerisinde gerçekleştirilecek drama yöntemi öğrencilerin ilgisinin derse yoğunlaşmasına katkı sağlayacaktır. Etkinliklerle desteklenen bir öğrenim süreci öğreneni pasiflikten kurtararak aktif hale getirmektedir (Kösterelioğlu vd., 2014, s.1035). Yabancı dil öğrenim sürecine kültürel öğelerin eklenmesi ve bu kültürel öğelerin sınıf ortamında görsel ve işitsel materyallerle desteklenmesi motivasyon üzerinde olumlu etki sağlayacaktır. Dil ile kültürün birbirini tamamlayan ve birbirinden ayrılmayan unsurlar olması kültürel öğelerin öğretilmesini önemli kılmaktadır (Aktaş, 2013, s.29).

12 1034 Hayrettin TUNÇEL KAYNAKÇA AKTAŞ, M. (2013). İtalyanca Öğretiminde Kültürün Önemi., International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: ,(Sosyal Bilimler), Volume 8/12, Fall DOI Number : AYDIN, S. (2014). Öğretmen Adaylarının Başarı İnanç Yönelimleri ve Akademik Öz- Yeterliklerinin Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi., International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: ,(Sosyal Bilimler), Volume 9/2, Winter DOI Number : BAXTER, Pamela., JACK, Susan (2008). Qualitative Case Study Methodology: Study Desing and Implementation for Novice Researchers. The Qualitative Report,13, (4), COLLINS, Rita (2006). Teaching English As A Foreign Language To Students With Learning Difficulties, Bachelor Thesis. Masaryk Universty Faculty of Education Department of English and Literature. FISCHLER, S., A. (1992). Mixed Methods. Nova Southeastern Universty, school of education, united states, _methods.pdf (erişim ) FREEMAN, Diane, Larsen (2005). Techniques and Principles in Language Teaching, Second Edition. Oxford University Press. FORDHAM, Signithia (1996). Blacked Out: Dilemmas of Race, Identity and Success at Capital High. The University of Chicago Press. GÜNEŞ, Firdevs (2011). Dil Öğretim Yaklaşımları ve Türkçe Öğretimindeki Uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, (15), KARASAR, Niyazi (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. KAMHUBER, Philipp (2010). Comparison of Grammar in Austrian and Spanish English Language Teaching Textbooks. University of Wien. KÖSTERELİOĞLU, İ., BAYAR, A., KÖSTERELİOĞLU,A., M. (2014). Öğretmen Eğitiminde Etkinlik Süreci: Bir Durum Çalışması., International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: ,(Sosyal Bilimler), Volume 9/2, Winter DOI Number : MEMİŞ, Muhammet Raşit., Erdem, Mehmet Dursun (2013). Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan Yöntemler, Kullanım Özellikleri ve Eleştiriler., Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), , Ankara. RICHARDS, Jack., RODGERS, Theodore (2007). Approaches and Methods in Language Teaching. Cambridge University Press, Cambridge. LAWRANCE, M. Rudner., SCHAFER, William D. (2009). The Application of Case Study Evaluation. Elementary Education Online, 8(2), 1-3.

13 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1035 SIERRA, Fernando, Cerezal (1995). Foreign Language Teaching Methods: Some Issues and New Moves. Alcala University, Madrid, Spain. YAVUZ, Mehmet Ali., ŞİMŞEK, Melika R. (2008). Yabancı Dil Öğretim Yöntemlerinin Eytişimsel İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10,(4), YILDIRIM, Ali., ŞİMŞEK, Hasan (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Ekler Ek 1: Araştırmada Kullanılan Gözlem Formu Örneği Amaç Gerçekleştirilmekte olan gözlemin amacı; yabancı dil olarak Türkçe geçmiş zaman öğretimine ilişkin A1 seviye sınıfı dersinde ne tür yabancı dil öğretim yaklaşımı / yaklaşımları kullanıldığının tespit edilmesidir. Araştırma Soruları a. Öğretmen ders anlatımı sırasında hangi yabancı dil tekniklerini kullanmaktadır? b. Öğretmen ders anlatımı sırasında nasıl bir sıralama takip etmektedir? c. Öğretmen ders anlatımı sırasında ne tür materyaller kullanmaktadır? d. Öğretmenin katılımcılar yani A1 seviye öğrencileri ile sözel etkileşimi nasıl gerçekleştirmektedir? Veri Toplama Yunanistan Aristo Üniversitesinde gerçekleştirilen A1 seviye sınıfı geçmiş zaman öğretimi konulu derste ne tür yabancı dil öğretimi teknikleri kullanıldığını araştırmak için toplam iki ders saati gözlem yapılacaktır. Gözlem sırasında tutulan notlar yeterli görülmediği için ders sırasında ses kaydı yapılacaktır. Gözlem yapılan sınıf ile ilgili fiziksel ortam ve sosyal boyutun incelenmesi çerçevesinde şu üç boyut dikkate alınarak veri toplanacaktır: a. Sınıf Ortamı: Sınıfın fiziksel yapısı (sıra düzeni, sınıftaki araç gereçler, öğretmen masasının yeri, tahtaya, duvar pencere vs.ye ilişkin gözlemler), sosyal ortama ilişkin bilgiler (öğretmen ve öğrencilerin farklı özellikleri, öğrenci sayısı gibi), sınıfın psikolojik ortamına ilişkin bilgiler (öğretmen-öğrenci genel etkileşimi, davranış biçimleri vb.) b. Materyaller: Bir yabancı dil olarak Türkçe dersinde öğretmenin ne tür materyaller kullandığı gözlemlenecektir. c. Roller: Ders işlenişi sırasında öğretmen ve öğrencilerin konu anlatımı sırasındaki etkileşimleri gözlenecektir. Gözlem Notlarının Analizinde Kullanılacak Kodlama Listesi Konu Anlatımına Yönelik Öğretmen Etkileşim Etkinlikleri Soru sorma Dilbilgisine yönelik Kelime bilgisi Materyal Görsel-işitsel İşitsel

14 1036 Hayrettin TUNÇEL Yanıt verme Dikkate almama Tekrarlama Açıklama vb. Sözlü sorular Yazılı sorular Konu Anlatımına Yönelik Öğrenci Etkileşim Etkinlikleri Soru sorma Yanıt verme Açıklama soruları Tekrar soruları Görsel-işitsel materyalleri ilişkin Çeşitli materyal ve soruları ilişkin Ek 2: Gözlem Yolu İle Elde Edilen Verilere İlişkin Bir Örnek Tarih: Saat: Ders: Yabancı Dil Olarak Türkçe Sınıf: A1 seviye sınıfı Konu: Görülen Geçmiş Zaman Öğretimi Gözlem Konusu: Yabancı Dil Öğretim Teknikleri Amaç Yazılı Sınıf Ortamı: Sınıf anfi şeklinde tasarlanmış. Yaklaşık 100 öğrenci alabilir. Sınıfta 50 nin üzerinde öğrenci var. Öğretmen masası ortada ancak Türkiye de genel olarak olduğu gibi küçük bir masa değil. Yaklaşık 2-2,5 metre uzunluğunda ve farklı bir tasarımı var. Sınıfın şeklinden dolayı hemen herkes tahtayı rahatça görebiliyor. Ancak öğretmen küçük yazarsa en arkadakiler görmek zorlanır diye düşünüyorum. Projektör sistemi kurulmuş. Öğretmen sürekli gülümsüyor bu durum öğrencilerinde rahat olmasına neden oluyor. Dersten daha çok birlikte çalışılan ve öğrenilen bir ortam var gibi. b. Materyaller: Öğretmen ders kitabı kullanıyor. Ayrıca bilgisayar sunuları, fotokopi ile dağıtılan geçmiş zaman etkinlikleri, görüntülü ve sesli materyaller de derste kullanılıyor. c. Roller: Sınıfta genel olarak öğretmenin anlatımı ve öğrencilerin konuşmadan dinlemesi gibi bir ders anlatısı olmuyor. Öğretmen öğrencilere çok fazla soru soruyor. Bir kural verildikten sonra öğrencilerden sürekli olarak benzer örnekler çözmeleri istendi. Sözlü etkileşim fazla. Öğrenciler çok soru sormuyor. Genelde sorulara cevap veriyorlar. Derste baştan sona Türkçe anlatım yapıldı. Çok az gerekli olduğu yerde İngilizce konuşulduğu görüldü. Öğrenci İngilizce olarak bir soru sordu. Öğretmen yine aynı dilde karşılık verdi. Öğretmen derse soru-cevap tekniği ile başladı. Konu tekrarı yaptı. Daha sonra tahtada konu anlatımı ve örnek çözümü; sonra yazılı materyal fotokopi dağıtımı yaptı. Görsel ve işitsel materyalleri en sonda kullandı.

15 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1037 Konu Anlatımına Yönelik Öğrenci Etkileşim Etkinlikleri Soru sorma Dilbilgisine yönelik çok soru soruyor. Bu ne? sözcük bilgisi sorusu soruldu. Sunuya yazılı sorular eklenmiş. Öğrenciler deftere yanıtlıyorlar. Öğretmen sorulara ustaca yanıtlar veriyor. İngilizce de sorular soruyorlar. Ders sırasında bile bolca tekrar yapıldığı gözlemlendi. Görüntülü materyal kullanıldı. Sesli materyaller de kullanıldı. Öğrenci dinliyor ve boşlukları dolduruyor. Anlatımına Yönelik Öğrenci Etkileşim Etkinlikleri Anlamadıkları yerleri Türkçe sormaya çalışıyorlar. Görsel materyali tekrar dinlemek istediler. Öğretmenin sorularına direk olarak yanıt veriyorlar. Toplu olarak yani sınıf hep bir ağızdan yanıtlıyor. Çoğu zaman bireyler yanıtlar. Not alıyorlar, çok fazla hemen her şeyi yazıyorlar. Ders sırasında çok dikkatliler. Görsel-işitsel ve sunular çok ilgilerini çekiyor. Ek 3: Kişisel Bilgi Toplama Formu Kişisel Bilgiler 1 Adınız- Soyadınız 2 Cinsiyet Erkek Kadın 3 Daha önce Türkçe kursu aldınız mı? Evet Hayır 4 Kaç yabancı dil biliyorsunuz? ve üzeri 5 Bölümünüz 6 Mail

16 1038 Hayrettin TUNÇEL Ek 4: Geçmiş Zaman Değerlendirme Sınavı Geçmiş Zaman Konu Değerlendirme Sınavı SORULAR 1. Aşağıdaki cümleler ile yüklemleri eşleştiriniz. (20 puan) Annem balkondaki bütün çiçekleri çıktın? Biz dün okuldan sonra biraz basketbol satın aldım. Bankadan biraz para oynadık. Çocuklar çocuk parkında oyun suladı. Doktor Bey hastayı geldiler. Annem bizim için yemek oynadılar. Sen dün neden sınıftan erken seyrettiniz mi? Marketten iki kilo muz tedavi etti mi? Arkadaşlarım dün okula geç çektim. Siz dün stadyumda maç pişirdi. 2. Geçmiş zaman kullanarak soru yazınız. (20 puan) Evet, öğrenciler okuldan çıktılar. Öğrenciler okuldan çıktılar mı? Hayır, bu fotoğrafı ben çekmedim.? Evet, film bir saat önce bitti.? Siz dün marketten çok alışveriş yaptınız.? Hayır, bu tatilde Selanik e gitmedim.? Evet, bu şarkıcıyı çok iyi tanıyorum.? 3. Geçmiş zaman kullanarak soru yazınız. (20 puan) 1- uyumak / dün / evde / ben / iki saat? 2- arkadaşlarım ile / biraz / koşmak / sabah / dün / parkta / ben? 3- yıkamak / mutfakta / dün / ben / bulaşıkları / tüm? 4- önce / havuzda / biz / oturmak / yüzmek / biraz sonra / ve?

17 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir maçta / iki / Ronaldo / gol atmak / bugün? 4. Soruları geçmiş zaman kullanarak cevaplayınız. (20 puan) A- Sen geçen hafta ne yaptın? (ders çalışmak) B-? A- Aşçılar dün yarışmada ne yaptılar? (yemek pişirmek) B-? A- Şarkıcı, dün sahnede ne yaptı? (şarkı söylemek) B-? A- Siz konserde ne yaptınız? (Şarkı dinlemek) B-? A- Semra öğretmen dün okulda ne yaptı? (Türkçe öğretmek) B-? 5. Boşlukları geçmiş zaman ile doldurunuz. (20 puan) Sevmek (olumlu) ağlamak (olumsuz) koşmak (soru) Ben Ben Ben Sen O O Biz Biz Biz Siz Siz Siz Onlar Onlar Onlar BAŞARILAR

18 1040 Hayrettin TUNÇEL Ek 5: Geçmiş Zaman Değerlendirme Sınavı Normallik Dağılım Eğrisi Ek 6: Geçmiş Zaman Öğretisine Yönelik Dinleti Metni Ankara nın Bağları İp attım/attın ucu kaldı da Daraz da gücü kaldı Ben sevdin/sevdim eller aldı/aldılar İçimde acı kaldı Ankara'nın bağları da Büklüm, büklüm yolları/yollarım zaman sarhoş oldun/oldum da Kaldıramıyon kolları Anmayı yüke koydum/koydun da Ağzını büke koydun/koydum Aldın yari elimden/elinden Boynumu büke koydun/koydum

19 Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesinde Yöntem Seçimine İlişkin Bir 1041 Ankara'nın bağları da Büklüm, büklüm yolları/yollarım zaman sarhoş oldun/oldum da Kaldıramıyon kolları Astarda urganım da Yün basma yorganım O yar benim/senin derlerse de koyun kurbanım var O yar benim/senin derlerse koyun kurbanım var Ankara'nın bağları da Büklüm, büklüm yolları/yollarım zaman sarhoş oldun/oldum da Kaldıramıyon kolları Ek 7: Geçmiş Zaman Öğretisine Yönelik Sunum Örneği 1

20 1042 Hayrettin TUNÇEL Ek 8: Geçmiş Zaman Öğretisine Yönelik Sunum Örneği 2 Ek 9: Geçmiş Zaman Öğretisine Yönelik Sunum Örneği 3