KIYIDAKİ TSUNAMİ DALGASI YÜKSEKLİĞİNDE DENİZ TABANI HEYELAN HIZININ ETKİSİ

Transkript

1 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu 157 KIYIDAKİ TSUNAMİ DALGASI YÜKSEKLİĞİNDE DENİZ TABANI HEYELAN HIZININ ETKİSİ Doç.Dr. H.Kerem CIĞIZOĞLU Doç.Dr. Abdul HAYIR Yük. Müh. İsmail KILINÇ İTÜ, İnş. Fak.,Maslak, İST. İTÜ, İnş. Fak.,Maslak, İST. DSİ 14. Böl.Müd. İST Yük. Müh. Burkay ŞEŞEOĞULLARI İTÜ, İnş. Fak.,Maslak, İST. ÖZET Bu çalışmada Doğu Marmara da İstanbul Tuzla açıklarında bulunan heyelan bölgesinde meydana gelecek olan hareketlenme sonucunda Tuzla sahilinde seçilen belli noktalarda oluşan Tsunami dalga yüksekliğinin değişik heyelan hızlarına göre değişimi incelenerek denizaltı heyelan hızı ve kıyıdaki dalga yüksekliği arasındaki bağıntı incelenmiştir. Tuzla açıklarındaki heyelan bölgesinde 400 m ile 800 m lik derinlikteki yamaçta bulunan bu heyelanın literatürde bulunan iki ayrı tipte denizaltı heyelanı simülasyonu yapılmıştır. Her iki heyelan modeli için heyelanın üzerindeki su kütlesi yüzeyinde oluşacak dalga genliklerine ait zaman serileri analitik yöntemlerle elde edilmiştir. Elde edilen zaman serileri su yüzeyinde kullanılan nümerik metot için girdi olarak kullanılmış ve nümerik metot yardımıyla kıyıya kadar taşınarak kıyıda oluşacak dalga genliklerine ait zaman serileri elde edilmiştir. Bu zaman serilerinden faydalanılarak kıyıda belirlenen kritik noktalarda oluşabilecek maksimum dalga yükseklikleri hesaplanmıştır. Analitik model Cr=10 m/s ile Cr=300 m/s arasındaki farklı heyelan hızları için çalıştırılarak yüzeyde elde edilen dalga genlikleri nümerik modelde kullanılarak farklı heyelan hızlarında kıyıda meydana gelecek dalga yükseklikleri gözlemlenmiştir. Bu şekilde dünya literatüründe yeni olduğu düşünülen, analitik yöntemle nümerik yöntemin birleştirilmesi gerçekleştirilmiştir. Anahtar kelimeler: tsunami, Marmara, denizaltı heyelanı, nümerik model, analitik model GİRİŞ Tsunami, Japonca liman dalgası anlamına gelen uzun periyotlu dalgalar anlamına gelir. Tsunami yeryüzünde bilinen en önemli doğal afetlerdendir. Tsunamilerin başlıca nedenleri; denizaltı heyelanları, deniz tabanı çökmeleri, tsunami oluşturan düşey atılımlı depremler, denizaltı volkanlarının faaliyete geçmesi ve göktaşı düşmesi olarak bilinmektedir. Tsunami ile ilgili olarak literatürde deneysel, analitik ve nümerik çalışmalar olarak üç grupta yapılan çalışmalar vardır. Bu çalışmalar bazen deneysel olarak ele alınmakta ve bunun sonucunda elde edilen sonuçlar analitik veya nümerik sonuçlarla karşılaştırılmaktadır. Kıyı bölgelerinde tsunami genliklerini hesaplamaya yönelik yapılan çalışmaların büyük bir kısmını nümerik çalışmalar oluşturmaktadır. Kıyı bölgelerinde batimetriler dalga büyüklüklerini önemli ölçüde etkilemekte ve bu yüzden dalga denklemleri ancak nümerik modeller yardımıyla çözülebilmektedir. Başlıca kullanılan nümerik yöntemler; Sonlu Elemanlar Yöntemi, Sonlu Farklar Yöntemi ve Sonlu Hacimler Yöntemidir.

2 Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu Çoğu çalışmada, tsunamiyi oluşturan kaynaklar çok kabaca tariflenmekte ve çözümler ona göre yapılmaktadır. Örneğin heyelanın büyüklüğü, hızların hareket doğrultuları, hareket şekilleri ve yüzeyde oluşturacakları büyüklüklerden genellikle heyelanın büyüklüğü göz önüne alınarak hesaplamalar yapılmaktadır. Oysaki son yıllarda literatürde yapılan çalışmalar, yukarıda adı geçen parametrelerin, tsunamilerin oluşumunda temel etkenler olduğunu göstermiştir. Bu bildirideki çalışmada ise heyelan, literatürde mevcut olan iki heyelan tipine göre yaklaşık olarak modellenmektedir. Hareket etme senaryolarına göre, heyelanın kaynağa yakın bölgede oluşturabileceği tsunami genlikleri hesaplanmaktadır. Yakın bölgede hesaplanan bu büyüklükler, ortak bir sınırda nümerik metoda girdi olarak verilmekte ve kıyı bölgesindeki tsunami genlikleri hesaplanmaktadır. Tsunamiler genellikle okyanus gibi büyük su kütlelerinin bulunduğu bölgelerde meydana geliyor olsalar da, Marmara Denizi gibi küçük su kütlelerinin bulunduğu iç denizlerde de meydana gelebilmektedirler. Son yıllarda Marmara Denizi tabanıyla ilgili yapılan jeolojik çalışmalarda, deniz tabanında bulunan başlıca üç çukurun yamaçlarında ve kıyıya yakın bulunan yamaçlarda geçmiş yıllarda oluştuğu düşünülen heyelanlar tespit edilmiştir. Marmara Denizi civarında oluşacak olan büyük bir deprem veya başka sebepler, bu bölgelerde yeni heyelanların oluşmasına çeşitli şekillerde neden olabilir. Bu bildiri kapsamında, Tuzla açıklarında 40º72 boylam ve 29º29 enleminde bulunan yanal yüzeyi üçgen şeklinde olan ve üçgenin bu yöndeki tabanı m ve yüksekliği m olan heyelan bölgesi (Şekil 1) göz önüne alınmıştır ve bu bölgede oluşacak olan muhtemel heyelan ve kabarmalar sonucu, Tuzla kıyılarında oluşabilecek olan tsunami genlikleri hesaplanmıştır. a) b) Şekil 1 Proje Kapsamında İncelenen Kuzeydoğu Marmara Kıyıları ve heyelan bölgesi ÇALIŞMADA KULLANILAN DENİZALTI HEYELAN MODELLERİ Denizaltı heyelanlarına deniz tabanındaki eğimli arazilerde çatlaklı kayalar veya granürlü sedimetler olarak sıkça rastlanmaktadır. Bu sediment parçacıkları deprem gibi tektonik erozyona veya sismik şekil değiştirmelere maruz kaldığında gözenekli su basıncında azalma meydana gelir ve sedimentlerin oluşturduğu parçanın dayanımı azalır. Kasırgalar ve rüzgar dalgaları, sediment içerisinde birikmiş olan gözeneklerdeki gazların varlığı gibi sebepler sedimentin mukavemetinin azalmasına sebep olabilir (Hampton, 1972). Bu etkiler kuvvet dengelerini bozar. Eğer kuvvet dengesi bozulursa hareket başlar ve bu sedimentin veya kayaların hareketi denizaltı heyelanı olarak isimlendirilir. Bu bölgede bulunan denizaltı heyelanı eğer yeteri derecede hızlı hareket ederse tsunami oluşturabilir. İlk

3 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu 159 olarak bu heyelanın nasıl hareketleneceği sorusu akla gelir. Heyelanın hareketlenmesinde sedimentin zayıflığı, oluşmuş olduğu yapının kimyasal ve biyolojik özellikleri, bulunmuş olduğu durum ve geometrik yapısı önemli rol oynar (Hampton, 1972). Denizaltı heyelanları genellikle yerçekimi kuvvetinin etkisiyle hareket eder. Eğer hareket eden sediment viskoz bir akışkan ise, bu olay kütle akışı (mass flow) olarak isimlendirilir. Hareket eden kütle içerisinde birçok ayrık düzlemlere sahip olan yamaçların temel rijit parçalarının çevrimsel ve ötelemeli hareketleri bir heyelanı oluşturur (Trifunac ve diğ., 2002). Toplanmayan heyelanların son parçası eğer sediment heterojense akış plastik akış (debris flow) olur. Çevrintili akımlar akışkan türbülansı tarafından zorlanan sediment parçacıklarının zayıf kısımlarını hareket ettirir (Lee ve diğ., 1993). Denizaltı heyelanları 2500 m den daha küçük derinliklerde olmak koşulu ile hemen hemen her derinlikte olabilir; fakat çoğunlukla 800 m ve 1000 m arasında bulunurlar. Benzer şekilde denizaltı heyelanları bütün derinliklerde sonlanabilir (Booth ve diğ., 1993). Ölçülen denizaltı heyelanların uzunlukları 0.3 km ile 380 km arasında değişir ve genellikle heyelanın kalınlığı da 0.2 km ile 50 km arasında değişmektedir (Trifunac ve diğ., 2001). Çoğu heyelan 10 km 2 lik bir alana sahiptir. En çok denizaltı heyelanları (%56) 4 0 veya daha küçük eğimli bölgelerde oluşur. 10 km 2 den daha büyük olan heyelanlar ise 3 0 ila 4 0 lik yamaçlarda meydana gelir (Booth ve diğ., 1993). Heyelanların çoğu (%35) plastik akış, (%20) tabakalı akış, (%17) taneli akış ve (%11) blok kayması şeklindedir. a O z Model 1B x b O z Model 2 x 800 m L L *=1616,15 m c L ζ 1 A 2 L R *=2142,75 m ζ 0 A 1 c R c c Artma Bölgesi 800 m L L *= m L R *=2253,24 m ζ (1 e - α t* 0 ) Azalma Bölgesi A 2 Azalma Bölgesi A 1 Artma B ölgesi Şekil 2 Çalışmada kullanılan heyelan modelleri Bu çalışmada Şekil 2 de gösterildiği gibi iki basit kaynak modeli 10m/s c T 300 m/s hızlar arasında ζ 0 =15 25 m kalınlıktaki modeller ele alınmaktadır. Bu modeller literatürde Model1B ve Model2 olarak isimlendirilmiştir. (Trifunac ve diğ. 2001) Şekil 2a Model 1B yi göstermektedir. Burada c, c L c ve cr, kaynak alanındaki toplama ve azalım bölgesindeki hızları göstermektedir. Ayrıca L R =c R t* karakteristik uzunluğu gösterir ve kütlenin korunumundan A 1 = A 2 dir. Model 2 de genellikle c R = c L değilse, A1 A 2 dir. Burada L R =c R t* karakteristik uzunluğu gösterir. Model 1B de toplama ve azalma bölgeleri üniform genliklere sahip olup ζ 0 toplama bölgesinin kalınlığını ζ 1 azalma bölgesinin kalınlığını göstermektedir. Artan ve azalan bölgelerin hacimleri eşit olmak durumundadır (A 1 W = A 2 W ). Model 1B için toplama ve azalım bölgelerinin uzunlukları sırasıyla L top =t*(c R -c C ) ve L azal =t*(c L +c C ) dir. Kütlenin korunumu ilkesinden L azal /L top =(c L +c C )/(c R -c C ) ve ζ = ( c c )( c + c ) Model 2 de heyelanın artma ve azalma bölgelerindeki genlikler zamanla derece derece artmakta ve her zaman anında x in lineer bir fonksiyonu olmaktadır. Artma bölgesinin 1 ζ 0 R C L c dir.

4 Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu α t* sonunda genlik ζ ( crt*, y; t) ζ 0 ( 1 e ) α t ζ ( x y; t) = ζ ( x / c t)( 1 e ) = olmaktadır. Burada genlik, 0 R denklemiyle x ve t ye bağlı olarak değişmektedir. Bu bölgedeki eğim zamanla derece derece büyür ve üst yüzey zamanla saatin ters yönünde döner. Toplama ve azalma bölgelerindeki son uzunluklar sırasıyla L top =t* c R, ve L azal =t* c L dir. Oranlar L azal /L top =c L /c R, A 1 =(1/2)c R t* ζ ( e α t 0 1 ) ve A 2 =(1/2)c L t* ζ ( e α t 0 1 ) şeklinde yazılabilir. Bu model için c R =c L ise kütle korunumu vardır. Şekil 2b de görüldüğü gibi model2 için kabul edilen yaklaşık boyutlar Model 1B dekinden daha büyüktür. Bunun nedeni heyelan tipinin çevrintili olmasıdır. Çünkü çevrintide daha büyük alan süpürülür. NÜMERİK YÖNTEM Günümüzde bilgisayar teknolojisinin ilerlemesi ile beraber, nümerik modelleme yöntemleri diğer mühendislik problemlerinin çözümünde olduğu gibi hidrolik mühendisliği problemlerinin de çözümünde sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada Numerik modelleme yöntemi olarak sonlu elemanlar yöntemi kullanılacaktır. Bu yöntemde çözülecek olan problem sonlu boyutta çok sayıda elemana bölünerek analiz edilmektedir. Bu nedenle yönteme Sonlu Elemanlar Yöntemi (SEY) denmektedir. Sonlu elemanlar yöntemi ilk olarak yapı analizinde kullanılmaya başlanmıştır. İlk çalışmalar Hrennikoff (1941) ve Mc Henry (1943) tarafından geliştirilen yarı analitik analiz yöntemleridir. Argyis ve Kelsey (1960) virtüel iş prensibini kullanarak bir direkt yaklaşım metodu geliştirmiştir. Turner ve diğerleri (1956), bir üçgen eleman için rijitlik matrisini oluşturmuştur. "Sonlu Elemanlar" terimi ise ilk defa Clough (1960) tarafından ifade edilmiştir. Metodun üç boyutlu problemlere uygulanması, iki boyutlu teoriden sonra kolayca gerçekleşmiştir. Bu çalışmada kullanılan nümerik modeller Navier-Stokes denklemlerinin çözülmesine dayanmaktadır. Marmara Denizi tabanında meydana gelebilecek hareket için Analitik yöntem ile seçilen heyelan modellerine göre yapılan hesaplamalar sonucunda su yüzeyinde daha önce belirlenen noktalarda oluşan hareketin düşey eksendeki zamanla değişimi elde edilmişti. Analitik yöntem temelde süreklilik denklemine dayanmaktadır. Bu değerler aslında deniz yüzeyinde oluşan dalga yüksekliklerinin zamanla değişimidir ve nümerik yöntemin girdileri olarak kullanılmaktadır. Marmara Denizi nin heyelan bölgesinden itibaren Tuzla ve civarı sahillerine kadar olan kısmını kapsayan yüzeyinde ise sonlu elemanlar yöntemine dayanan nümerik modelleme kullanılarak dalga hareketinin zamanla değişimini gösteren simülasyonlar yapılmıştır. (Şekil 3) Bu çalışmada kullanılan batimetri haritası ise Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı (SHOD) tarafından hazırlanmış haritadır. Şekil 3 Proje bölgesinin sonlu eleman ağ modeli ile üç boyutlu sayısal modeli

5 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu 161 ÇALIŞMA Marmara Denizi nin batimetrisi, sismisitesi ve fay geometrisine yönelik en önemli çalışmalar 17 Ağustos 1999 İzmit depreminden sonra yapılmıştır. Bu araştırma çalışmalarından elde edilen verilerle hazırlanan Marmara Denizi batimetri haritasına göre Marmara Denizi içerisinde, güney kesiminde 10, kuzey kenarda ise 7 büyük denizaltı heyelan bölgesi saptanmıştır. (Alpar ve diğ.) Bu heyelan bölgelerinden, İstanbul ve Marmara kıyılarına yakınlığı açısından, bir tanesi Bakırköy açıklarında, bir tanesi de Tuzla açıklarında olmak üzere önemli iki alan vardır. Proje kapsamında dikkate alınacak olan heyelan bölgesi, 40º72 boylam ve 29º29 enleminde bulunan, ortalama alanı x m 2 olarak alınan, İstanbul kıyılarının en yakınında bulunan Tuzla açıklarındaki bölgedir. (Bkz. Şekil 1b) Tuzla yakınlarında bulunan heyelan ve boyutları Şekil 1b de gösterilmektedir. Heyelanın ortalama derinliği 800 m dir ve en yüksek noktası da 400 m de bulunmaktadır. Heyelanın tepe ve taban noktaları arasındaki mesafe 800 m dir. Bu verilere göre heyelanın ortalama eğimi Ø= olarak hesaplanmıştır. İncelenen heyelanın yüzey alanı üçgene benzemekte ve yaklaşık ölçüleri; tabanı m ve yüksekliği m dir. Denizaltı heyelanının hareketinin matematik modelini kurabilmek için bazı basitleştirmelerin yapılması kaçınılmazdır. Bu yüzden heyelan yüzeyi ideal üçgen yüzey olarak ve kalınlığı da ζ 0 olarak basitleştirilmiştir (Şekil 4a). Daha sonra üçgen yüzeyi dikdörtgen yüzeye dönüştürülmüştür(şekil 4b). Dikdörtgenin yüzey alanı üçgen yüzeyin alanına eşit olacak şekilde oluşturulmuştur. a) Yaklaşık depozit kalınlığı a ζ0=25 m 800 m d O' z 4396,08 m 2142,75 m x φ=10,31 0 e b) c a O y x 2142,75 m 2792,84 m Şekil 4 Heyelanın Üçgen ve basitleştirilmiş boyutları b 3758,9 m Heyelan, literatürde mevcut hareket etme senaryolarına göre modellenmiş ve her bir modele göre, heyelana yakın bölgedeki tsunami genlikleri analitik olarak hesaplanmıştır. Analitik hesaplamalar heyelanın ortalama boyutları dikkate alınarak düzgün geometri için yapılmıştır. Deprem sonucunda hareket etmesi beklenen, 400 m ile 800 m lik derinlikteki yamaçta bulunan bu heyelanın yakın bölgede oluşturacağı tsunami genlikleri analitik program kullanılarak hesaplanmıştır. Yakın bölge için elde edilen tsunami genliklerine ait sonuçlar, dalgaların sığ bölgelere yaklaşmaları ile tabandan ve kıyı profilinden etkilenmeye başlayacaklardır. Bu nedenle batimetrinin etkili olmaya başladığı kıyı bölgelerinde, Sonlu Elemanlar Yöntemine (SEY) dayanan ve Hesaplamalı Akışkan Dinamiği (HAD) analizi yapan nümerik paket program ile simülasyonlar yapılmış ve tsunaminin kıyıda oluşturacağı en büyük dalga yükseklikleri bulunmuştur. Bu iki sistemin birlikte çalışabilmesi için ortak bir sınır belirlenmiştir. Bu sınırda analitik yöntem ile elde edilen sonuçlar, nümerik program ile çözülecek bölgenin sınır koşullarını oluşturmuştur. Böylece kurulan ağ modelindeki sonlu elemanların açık sınırlarında bulunan her düğüm noktasında tsunami genliklerine ait zaman serileri hesaplanmıştır. Böylece dünya

6 Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu literatüründe yeni bir yaklaşım olduğu düşünülen, analitik yöntemle nümerik yöntemin birleştirilmesi proje alanında uygulanmıştır. Bu bildiride sunulan çalışmada, farklı heyelan hızları için yapılan çözümlerden elde edilen tsunami genlik değerlerinin karşılaştırılmasıdır. Bu amaçla kıyı şeridi üzerinde seçilmiş 4 noktada farklı heyelan hızlarında oluşan en büyük dalga yükseklikleri bulunmuştur. Seçilen P6, P15, P16 ve P24 noktalarının uydudan görüntüsü Şekil 5 de görülmektedir. Şekil 5 Kıyı Şeridi Üzerinde Seçilen P6, P15, P16 ve P24 Noktaları. Sonuçlar, m=71344 adet düğüm noktasından oluşan sonlu eleman modeli kullanılarak, iki farklı heyelan modeli (Model1B ve Model2) ve 13 farklı heyelan hızı (C R =10 m/s ile C R =300 m/s arasında değişen) dikkate alınarak elde edilmiştir. 13 farklı heyelan hızı ve iki farklı heyelan modeli için, seçilen dört noktada meydana gelen en büyük dalga yükseklikleri Tablo 1 de detaylı olarak sunulmuştur. Ayrıca tablo 1 deki değerler Şekil 6 ve Şekil 7 de grafik şeklinde sunulmuştur. Tablo 1 Farklı Heyelan Hızlarında seçilen noktalardaki maksimum dalga yükseklikleri. C R (m/s) Oluşan maksimum dalga Yüksekliği η max (m) P6 P15 P16 P24 Model1B Model2 Model1B Model2 Model1B Model2 Model1B Model

7 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu 163 SONUÇLAR Literatürde yapılan çalışmalarda heyelanın hızları ve geometrileri ile ilgili pek az çalışmalar mevcuttur. Analitik yöntem kullanılarak Todorovska ve Trifunac (2001) ve Trifunac ve diğ.(2001) heyelanın meydana geldiği bölgede oluşan tsunami genliklerinin heyelan hızına bağlı olarak nasıl değiştiğini incelemişlerdir. Bu çalışmalara göre eğer heyelan hızı tsunaminin dalga hızına yakın ise bir odaklaşma meydana gelmekte ve genlikler en büyük değerlerini almaktadır. Daha sonra yavaşça azalarak sabitlenmektedir. Ayrıca dalga hızından daha düşük hızlarda önce hızlanarak azalmakta ve sıfır olduğunda sıfır olmaktadır. Bu çalışmada hibrit bir yöntem (Analitik ve Nümerik yöntem birlikte) kullanılarak kıyı bölgelerinde bazı noktalardaki su dalgası genlikleri hesaplanmıştır. Bu sonuçlardan da görüleceği üzere, seçilen noktalardaki tsunami genlik değerleri, heyelan hızının belirli bir değerine kadar hızlı bir şekilde yükseliş göstermektedir ve sonrasındaki artışlar azalarak devam etmektedir. P6 ; MODEL-1B P15 ; MODEL-1B P16 ; MODEL-1B P24 ; MODEL-1B Şekil 6 Model 1B İçin Farklı Heyelan Hızlarında P6, P15, P16 ve P24 Noktalarında Oluşan En Büyük Dalga Yükseklikleri. P6 ; MODEL-2 P15 ; MODEL P16 ; MODEL-2 P24 ; MODEL Şekil 7 Model 2 İçin Farklı Heyelan Hızlarında P6, P15, P16 ve P24 Noktalarında Oluşan En Büyük Dalga Yükseklikleri.

8 Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu TEŞEKKÜR Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu nun (TÜBİTAK), Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Grubu (ÇAYDAG) tarafından 104Y161 numaralı, Tuzla Açıklarındaki Olası Denizaltı Heyelanının Doğu Marmara Kıyılarındaki Etkilerinin Araştırılması başlıklı araştırma projesi ile desteklenmiştir. KAYNAKLAR Alpar, B., Yalçıner, A.C. ve Özbay, İ., Marmara Denizi nde potansiyel heyelan alanları ve bunlara ilişkin depreşim dalgası (tsunami) oluşum ve hareketleri, III. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, Çanakkale, Türkiye, 5-7 Ekim, Aydın, U., Kıyıları yutan dev liman dalgaları tsunamiler ve Türkiye kıyıları, 15, 1-8, Atatürk Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi Bülteni, Erzurum, Booth, J.S., O Leary, D.W., Popenoe, P. and Danforth, W.W., U.S. Atlantic Continental Slope Landslides: Their distribution, general attributes, andimplifications, in submarine landslides: Selected Studies in the U.S. exclusive economic zone, U.S. geological survey Bulletin 2002, U.S. dept. of Interior, Denver, Co , 14-22, Hampton, M.A., Transport of ocean sediments by debris flow, American Association of Petroleum geologists bulletin, 56(53), 6228, Lee, H.J., Schwab, W.C., Booth, J.S., Submarine Landslides: An introduction, in submarine landslides: selected studies in the U.S. Exclusive economic zone, U.S. geological survey bulletin 2002, U.S. Dept. of the Interior, Denver Co., 80225, 1-13, Şeşeoğulları, B., Olası İstanbul depreminde Marmara Denizi nde oluşabilecek tsunaminin modellenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi, Trifunac, M.D., Todorovska, M.I., A note on differences in tsunami source parameterts for submarine slides and earthquakes, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 22(2), , Trifunac M.D., Hayir A., Todorovska M.I., Near-Field Tsunami Wave Forms from Slumps and Submarine Slides, Dept. of Civil Eng. Report No. CE 01-01, Univ. of Southern California, Los Angeles, California, Yalçıner, A.C., Tarihsel ve güncel örneklerle depreşim dalgası (tsunami) ve korunma yöntemleri, İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul, Türkiye, 12 Aralık, 2000.