XX. YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA

Transkript

1 ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ XX. YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA I.DÜNYA SAVAŞI 19. yüzyılda Avrupa ve Dünya daki siyasi,sosyal ve ekonomik gelişmeler bu yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Avrupalı devletleri ittifak arayışlarına itmiş bu da bloklaşmalara neden olmuştur. I. Dünya Savaşı na giden yolun başlangıcı Fransız ihtilali ve Sanayi İnkılabı na dayanmaktadır ile 1918 yılları arasında meydana gelen bu savaş milyonlarca insanın ölümüne ve sakat kalmasına neden olmuş, birçok devlet ve imparatorluğun kaderini değiştirmiştir. Genel Nedenler Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisi Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkan hammadde ve pazar ihtiyacının sanayileşme ve sömürgeciliği hızlandırması, ayrıca bu durumun devletler arasında rekabete dönüşmesi Devletler arası siyasi ve ekonomik rekabetin bloklaşmaya dönüşmesi Devletler arası silahlanma yarışının hızlanma- sı İngiltere ve Almanya arasındaki hammadde ve pazar rekabeti PARİS BARIŞ KONFERANSI Toplanma Nedenleri : Dünya Savaşı nı kesin olarak bitirmek, Bozulan siyasi dengeleri galiplerin lehlerine olacak şekilde yeniden düzenlemek, İttifak Devletler ile yapılacak Barış Antlaşmalarının esaslarını belirlemek. Konferansta etkili olan devletler: İngiltere, ABD, Fransa, İtalya, Japonya dır. Galip Devletin Paris Konferası ndan Beklentileri: İNGİLTERE FRANSA İ TALYA Alman donanmasının etkinliğini sona erdirmek ve Almanya tehlikesini ortadan kaldırmak Kurulacak olan yeni Dünya düzeninde kendi menfaatlerini en iyi şekilde gerçekleştirebilmek. Kendi çıkarlarına uygun kararlar alnmasını sağlamak Almanya yı etkisiz hale getirmek Avusturya dan ve Osmanlı Devleti nin Anadolu topraklarından pay almak Özel Nedenler Almanya ile Fransa arasında yapılan 1871 tarihli Sedan Savaşı nda Almanya nın işgal ettiği Alsace- Lorraine ni Fransa nın geri almak istemesi Balkan topraklarındaki Rusya ile Avusturya arasındaki rekabet Rusya nın sıcak denizlere ulaşmak amacını taşıması ve Balkanlarda Panslavizm politikasını uygulaması Japonya nın Asya ve Büyük Okyanus ta yayılmak istemesi Sömürgecilik yarışında diğer Avrupalı devletlerden geride kalan İtalya nın Akdeniz ve çevresinde sömürgeler elde etmek istemesi ABD JAPONYA SIRBİSTAN Dünya barışını sağlamak amacıyla Milletler Cemiyeti nin (Cemiyet-i Akvam) kurulmasını sağlamak Çin topraklarında genişlemek Akdeniz e açılmak 28 Haziran 1914 te Saraybosna da Avusturya Macaristan veliaht prensi Franz Ferdinand ın bir Sırp millyetçisi tarafından öldürülmesiyle başlayan savaş kısa sürede İttifak ve İtilaf Devletleri arasında cereyan eden bir Dünya Savaşı haline geldi. Sovyet Rusya nın savaştan çekilmesi ile zor duruma düşen İtilaf Devletleri, 1917 yılında ABD nin savaşa girmesiyle rahatlamış ve bir süre sonra savaşı kazanmışlardır. Monroe Doktrini :1787 de kurulan ABD Avrupalı devletlerin Amerika Kıtası na karışmasını,stemiyordu. Bunun üzerine dönemin ABDbaşkanı James Monroe tarafından 2 Aralık 1823 tarihinde Monroe Doktirini yayınlandı. Doktrinin yayınlanma nedenleri : ABD Avrupalı devletlerin Amerika kıtasındaki sömürge amaçlı ya da kendi sistemlerini kıtaya yayma amacı taşıyan girişimlerine izin veremez ABD Avrupalı Devletlerin kendi aralarında çıkan savaş ya da anlaşmazlıklıklara karışmamayı esas alacaktır. NOT : Bu esaslarla ABD, Avrupa nın kendi kıtasına karışmamasını, buna karşılık kendisinin de Avrupa sorunları ve diplomasisinden uzak durmasını yani kıtasına kapanarak yalnızlık (infirat) politikasına dönmesini sağlamış oldu. 1

2 Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919) İtilaf Devletleri ile Avusturya arasında imzalanmıştır. Antlaşmanın en önemli esasları şunlardır: Avusturya; Macaristan, Çekoslovakya ve Yugoslavya nın bağımsızlığını tanıyacaktır. Avusturya da zorunlu askerlik kaldırılarak asker sayısı kişiyle sınırlandırılacaktır. Milletler Cemiyeti nin rızası olmadan Avusturya Almanya ile birleşemez. Avusturya savaş tazminatı ödeyecektir. Neuilly ( Nöyyi ) Antlaşması (27 Kasım 1919) Sömürgeciliğin yerini manda yönetimi almıştır. Sömürge rekabeti Uzak Doğu dan Orta Doğu ya kaymıştır. Milliyetçilik düşüncesi güç kazanmıştır. Faşizm, Nazizm, Sosyalizm gibi yeni rejimler uygulamaya konulmuştur. Savaşta milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir. İmzalanan Antlaşmalara ve sınırların çizilmesinde milliyet prensibine dikkat edilmemesi II.Dünya Savaşı nın çıkmasında etkili olmuştur. I.Dünya Savaşı ndan Sonra Galip Devletlerin Durumu İtilaf Devletleri ile Bulgaristan arasında imzalanmıştır. Antlaşmanın en önemli esasları şunlardır: Bulgaristan; Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya ya bazı topraklarını verecektir. Bulgaristan ın asker sayısı kişiyle sınırlandırılacaktır. Bulgaristan tamirat masrafı ödemeyi kabul edecektir. Not: Trianon Antlaşması (4 Haziran 1920) Antlaşmanın en önemli esasları şunlardır : Macaristan; Çekoslovakya, Yugoslavya ve Romanya ya toprak vermiş ve bu antlaşma ile Macaristan toprakları km kareden km kareye, nüfusu 22 milyondan 7,5 milyona düşmüştür. Macaristan da zorunlu askerlik kaldırılacak ve asker sayısı kişiyke sınırlandırılacaktır. Macaristan, ekonomik yaptırımları ve savaş tazminatını kabul edecektir. Versailles (Versay ) Antlaşması (28 haziran 1919) İtilaf Devletleri ile Almanya arasında imzalanmıştır. Antlaşmanın en önemli esasları şunlardır : Almanya; Belçika, Litvanya, Polonya ve Çekoslovakya ya bazı topraklar vermiştir. Almanya, Alsace- Lorraine i Fransa ya bırakacaktır. Almanya sömürgeleri İtilaf Devletleri nce paylaşılmıştır. Almanya nın Avusturya ile birleşmesi yasaklanmıştır. Almanya da zorunlu askerlik kaldırılacak ve Alman ordusunun asker sayısı ile sınırlandırılmıştır. Almanya ya bir takım ekonomik yaptırımlar ve savaş tazminatı kabul ettirilmiştir. Not: İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti ile 10 Ağustos 1920 tarihi nde Sevr Antlaşması nı imzalamıştır. I.Dünya Savaşı nın Sonuçları Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu gibi devletler yıkılmış, yerlerine Polonya, Yugoslavya, Litvanya, Çekoslovakya, Macaristan ve Türkiye gibi yeni devletler kurulmuştur. Avrupa da devletlerarası güç dengesi değişmitir. Dünya barışını korumak ve dünyanın bir daha böyle felaketlerle karşılaşmaması amacıyla Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulmuş, sömürgeciliğin yerini manda yönetimi almıştır. Not: İngiltere Fransa ABD İtalya Japonya LYS 2013 Birinci Dünya Savaşı Sonrasında imzalanan antlaşmaların ağır şartlarından kurtulmak isteyen bazı devletler, İkinci Dünya Savaşı nın çıkmasında etkili olmuştur. Buna göre, I. Versay, II. Neuilly, III. Sevr En büyük rakibi Almanya nın tehdidinden kurtuldu. Sömürgelerini korudu, yeni sömürgeler elde etti ve Orta Doğu ya yerleşti Rusya nın etkisiz hale gelmesi ve Fransa nın ikinci plana itilmesiyle Avrupa nın en güçlü devleti haline geldi. Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun etkisiz hale gelmesiyle baskıdan kurtulmuştur. İngiltere den sonra savaştan en fazla kazanç sağlayan devlettir. İngiltere ile Orta Doğu ya yerleşmiştir. I.Dünya Savaşı ABD nin Monroe Doktirini nden ilk ayrılışıdır. Savaştan sonra Monroe Doktirini ne göre yeniden infirat(yalnızlık) politikasına dönmüştür Avusturya dan aldığı topraklarla sınırlarını kuzeye doğru genişletti. Anadolu da kendiisine vadedilen topraklar tam olarak verilmediği için İngiltere ve Fransa ya kırgındır. Fakat kazandığıtopraklar ve adalar kendisini Akdeniz de güçlü bir konuma getirmiştir. Uzak Doğu da geniş çıkarlar elde ederek bölgede gücünü arttırmıştır. antlaşmalarından hangileri bu yargıyı destekler? A) Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D) I ve II E) I,II,III 2

3 SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI Çarlık Rusyası nın Yıkılması Ve Bolşevik İhtilali 1917 yılı Ekim ayında Çarlık yönetimine karşı gerçekleşen ve Bolşevik Devrimi ya da Ekim Devrimi olarak adlandırılan bu devrim Sovyetler Birliği nin kurulmasına neden olmuştur yılında Çarlık Rus^yası nda nüfusun çoğunluğunu oluşturan köylü ve işçi sınıflarının huzursuzluğu 1905 Ayaklanması na neden olmuştur. Petersbur ve Moskova da İşçi sovyetleri kurulmuştur. I.Dünya Savaşı Rusya daki huzursuzluğu iyiden iyiye arttırmış ve dış yardımdan uzak kalan Rusya da gösteriler başlamıştır. 12 mart 1917 tarihinde İşçilerin ve Askerlerin Sovyeti kurulmuş ve ilerleyen günlerde Çar tahttan ayrılmak zorunda kalmış ve yeni bir hükümet kurulmuştur. Bolşevikler başlangıçta geçici hükümeti desteklese de sürgündeki lider ilyiç Vilademir Lenin in Petersburg a dönmesiyle geçici hükümeti devirmeye karar vermişlerdir. Bu durum hükümeti ciddi anlamda sıkıntıya sokmuştur. Çünkü halk arasında huzursuzluk günden güne artıyor ve toplumdaki barışa olan özlem askerden kaçmaları arttırıyordur Ekim inde mevcut hükümet devrilmiş ve Bolşevikler yönetimi ele geçirmişlerdir. Sovyet Merkezi Yürütme Komitesi ve Lenin in başkanlığında oluşturulan yeni hükümet 3 Mart 1918 de Almanya ile imzalanan Brest- Litovsk Antlaşması ile büyük savaştan çekilmiştir. Anlaşmanın ardından dış güçlerin desteklediği Çar yanlısı Beyaz Ordu yeni yönetime karşı saldırıya geçti. Üç yıl süren bu iç savaş Bolşeviklerin zaferi ile sonuçlandı. Fakat savaşta ve onu izleyen kıtlıkta on üç milyon insan ölmüş, ekonomi altüst olmuş, sanayi üretimi bitme noktasına gelmişti. Bu nedenle Lenin, Bolşeviklerin güçlenmesi için geçici uzlaşma politikalarından ibaret NEP (Novaya Ekonomiçeskaya Politika) adı verilen yeni ekonomi politikasını ilan etti (1921). Bu politika doğrultusunda; Tarım ürünlerine el koymaktan vazgeçildi, köylülere ürünlerini pazarlama özgürlüğü verildi, küçük esnafa ve tüccara kolaylıklar sağlandı. Çalışanı 20 kişiden az olan küçük sanayi işletmelerinin devletleştirilmesinden vazgeçildi. Yabancı sermayeye çeşitli imkânlar sağlandı. Buna karşılık devlet; bankalar, büyük sanayi kuruluşları ve ulaşım üzerindeki egemenliğini koruyarak ekonominin hızla düzelmesini sağladı. Yönetimde de eski Rus İmparatorluğu federasyona dönüştürüldü ve devlet 1 Ocak 1923 te Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) adını aldı (Sosyalist, özerk ve demokratik cumhuriyetler ile özerk bölgeler) yılında Lenin in ölümü ile ortaya çıkan iktidar mücadelesini joseph stalin kazanmış ve 1928 de I. Beş Yıllık Kalkınma Planı nı yürürlüğe koymuştur. Plana göre Rusya kendi öz kaynaklarıyla kalkınmaya çalışmıştır. Stalin tarımı geliştirmek adına köylü elindeki küçük toprakları makinelerle donataran kollektifleştirme politikasını izlemiştir. Fakat bu politikalar köylü tarafından hoş karşılanmamış ve bu durum üretimde düşüşe neden olmuştur. Stalin dönemi Rus ağır sanayisi hızla gelişmiş ve bir çok alanda yeni fabrikalar açılmıştır sonrası toplumdaki tüm kesimler için eğitim mecburi kılınmış ve Rusya bilim- teknik alanında büyük bir atılım gerçekleştirmiştir. Ama buna karşılık toplum üzerinde büyük bir baskı kurulmuş, muhalifler tasfiye edilmiştir. Sovyet Yönetimi ndeki Türk Topluluklarının Durumu Sovyet yönetimi İngiliz desteğiyle bağımsız olmasını engellemek amacı ile idaresi altındaki Türklere ve topluluklara kendi geleceklerini tayin hakkı tanıdı. Ancak bu karar Rusya nın o günü kurtarmak amacıyla gerçekleştirdiği bir politikadan başka bir şey değildi. Rusya nın bu bildiriyi yayınlaması sonrasında ilk olarak olarak Tatar Türkleri, Ufa şehrinde 29 Kasım 1917 de İdil-Ural Devleti ni, Kazaklar 13 Aralıkta Alaş Orda Özerk Cumhuriyeti ni, bu tarihlerde Hokand da toplanan Türkler IV. Müslümanlar Kongresi nde Özerk Türkistan Cumhuriyeti ni kurmuşlardır. Sovyetler Birliği nin kurulduğu dönemdeki karışıklıktan yararlanan Türkler, bulundukları bölgelerde bağımsız devletler kurmaya başladı. Harezm Halk Cumhuriyeti,, Türkistan Başkurdistan Sovyet Cumhuriyeti ve Kırgız Muhtar Cumhuriyetleri bunlara örnek verilebilir. Bu gelişmelerden rahatsız olan Sovyet yönetimi, 1920 nin sonlarına doğru Türk devletleri üzerinde doğrudan hakimiyet kurmaya yöneldi. Sovyetler in Asimilasyon Siyaseti Çarlık Rusyası döneminde işgal edilen Türk topraklarında asimilasyon (Ruslaştırma) politikası başlatıldı. İlk olarak Türkler Hristiyanlaştırılarak asimile edilmeye çalışıldı. Bu bölgelerde Rus okulları açılarak Türklerin dil ve kültürlerinin de değiştirilmesi hedeflendi. Türk ailelerinin Rus okullarına rağbet etmemesi asimilasyon politikasını etkisiz hâle getirdi. Asilmilasyon politikası Sovyet Dönemi nde de devam etmiş Türk destanlarınının halk arasında okunması ve söylenmesi yasaklanmıştır. Türkistan kelimesinin kullanılması yasaklanmıştır. Ardından Türrkistan beş ayrı bölgeye bölünmüştür. Türkler arasındaki birlik ve beraberliğin bozulması amacıyla farklı lehçelerin kullanılması yaygınlaştırıldı. Özbek, Kazak, Kırgız ve Türkmenlerin zorla Türkleştirildikleri ileri sürüldü. Buna bağlı olarak da bu milletlerin dillerinden, kendilerine has tarihlerinden ve edebiyatlarından sistemli bir şekilde bahsedildi. Böylece Türkistan daki Türk toplulukları içerisinde, Kazakçılık, Özbekçilik, Kırgızcılık,Türkmencilik gibi boy/asabiye duyguları ortaya çıkarılarak birlik bozulmaya çalışıldı. Ekonomik kalkınmayı sağlamak iddiasıyla, yüz binlerce Türk, işçi sıfatıyla Türkistan ve Azerbaycan dan alınıp Sovyetlerin diğer bölgelerine yerleştirilirken buralara Rus ve Rus olmayan başka milletleri yerleştirdiler. Senelerce devam ettirilen bu göç hareketinin maksadı Rus olmayan milletleri kaynaştırmak ve onların millî duygularını yok etmekti. Ruslar, Türkiye ile Türkistan ın kültürel bağlarını da koparmak istediler. Bunun için 1924 te Arap alfabesinden Latin alfabesine geçerken 1928 de Türkiye nin Latin alfabesini kabul etmesi üzerine Türkler için Rus Kiril harfleriyle karışık bir Latin harf sistemine geçiş yaptılar. Türkiye ile Türkistan arasındaki kültürel bağlar bu dönemde koparılmaya çalışılmıştır. Basmacı Hareketi Baskın yapan, hücum eden manasına gelen basmacı tabiri, Çarlık döneminde Ruslar tarafından Türkmenistan, Kırım ve Başkurdistan da faaliyeti bulunan güçler için kullanılmıştır yılı başlarında Rusların Milli Hokand Hükümeti ni dağıtması üzerine hareket, bir halk hareketine dönüşmüştür. Hokand da başlayan bu hareket, kısa süre içerisinde Fergana Vadisi ve diğer bölgelere yayıldı. Basmacı Hareketlerinin yegane amacı, Türkistan bölgesini Ruslardan kurtarıp bölgeyi bağımsızlığa ulaştırmaktı. Eylül 1919 da tekrar Türkistan (Fergana) Hükümeti kuruldu. Bölgede Ruslar ile Ermeniler iş birliğine gitmiş ve bir çok sivil Müslüman Türkü katletmişlerdir. 3

4 1921 Kasım ında Enver Paşa bölgeye gelmiş ve Basmacı hareketine katılmıştır. Onun katılımıyla Hareket daha da güçlenmiştir de Rusların genel saldırısı üzerine hareketin önderleri ayrılmak zorunda kalmışlardır.1922 ağustos unda Enver Paşa nın şehit olması ile hareket devam etse de bir sonuca varılmamamıştır lu yılların başına kadar devam eden harekete Ruslar 1931 de son verdiler da Batı Türkistan da SSCB ye bağlı, Özbekistan, Kazakistan, ve Türkmenistan, Kırgızistan cumhuriyetleri kuruldu. Bu kurulan devletlerin milli bir askeri güce sahip olmaları yasaklanmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası Sovyet Rusya bölgedeki bir çok müslüman ve Türk topluluğun düşmanla iş birliği yaptığı savını ortaya atmış ve milyonlarca dindaş ve soydaşımız yurtlarından sürgün edilmiştir. ORTA DOĞU DA MANDA YÖNETİMLERİ NİN KURULMASI Orta Doğu: Güney Batı Asya da tarihsel ve kültürel yakınlığı olan ülkelerin oluşturduğu bir bölgedir. Orta Doğu; Türkiye, İran, Mezopotamya, Arap Yarımadası ve Mısır ve Doğu Akdeniz i kapsamına almaktadır. Bölgenin siyasi, ekonomik, stratejik bakımdan öneme sahip olması tarih boyunca bölge büyük güçler arasında rekabete neden olmuştur. Ayrıca bölgede görülen siyasi, ekonomik dini, mezhepsel,ve kültürel çatışmalar bölgede akan kanın durmamasında bugün hala etkilidir. Orta Doğu Yavuz Sultan Selim Han dönemi nde Osmanlı denetimine geçmiş ve Yüzyıllar boyunca Türk egemenliğinde kalmıştır. 19. Yüzyılda Süveyş Kanalı nın açılmasıyla bölgenin stratejik önemi daha da artmış ve batılı bölgelerin iştahını iyice kabartmıştır. İNGİLTERE VE ORTA DOĞU Arabistan Yarımadası İngiltere, I. Dünya Savaşı yanında savaşacak yerel liderlere bağımsızlık vaadinde bulunmuştur. Hicaz Emiri Şerif Hüseyin de bunlardan biridir. Bu doğrultuda kendini Arap Ülkeleri Kralı, oğullarını da Ürdün ve Irak Kralı olarak ilan etmiştir. Bir süre bölgeyi yönetse de Şerif Hüseyin in Krallığını tanımayan Necid Emiri Abdülaziz İbni Suud ile bir iktidar mücadelesine girmiş ve yenilmiştir.suud ise kendini Hicaz ve Necid Kralı ilan etmiştir. İngiltere'nin 1927 de tanıdığı bu krallık, 1932 de Suudi Arabistan Krallığı" ismini almıştır. Ürdün 1922 yılında İngiliz Mandası olarak kurulan Ürdün 1946 da bağımsız olmuştur. İngiliz Mandası sırasında Filistinde ki İngiliz Komiserliğine bağlı kalmıştır. Yemen I.Dünya Savaşı sonrasında bölgeye yerleşen İngilizlere karşı yemen halkı ayaklanmış ve İtalya nın desteği ile bağımsızlığını ilan etmiştir. İngiltere 1934 yılında Yemen in bağımsızlığını tanımak zorunda kalmıştır. Irak İngiltere 1921 de Irakta kendine bağlı bir manda yönetimi kurmuştur. Irak halkının başlattığı ayaklanmalar sonucunda İngilizler 1930 lu yılların başında bağımsızlık vermek zorunda kalmışlarsa da II. Dünya Savaşı na kadar bölgede İngiliz varlığı devam etmiştir. Filistin I.Dünya Savaşı sonrası toplanan San Remo Konferansı nda Filistin İngiltere ye bırakılmıştır. Bölgede İngilizler bir Yahudi Devleti kurmak için çalışmıştır. ABD nin de bu düşünceyi desteklemesi bölgedeki kaos ortamının bugün bile sürmesinde etkilidir. Mısır Sömürge yollarındaki stratejik konumundan ötürü Mısır İngilizler tarafından 1882 yılında işgal edilmiştir. I.Dünya savaşı sırasında İngiltere Mısırı topraklarına kattığını ilan etmiştir. Mısır daki milliyetçi güçlerin çıkardığı ayaklanmalar karşısında 1922 yılında İngilizler Mısır ın bağımsızlığını tanımak zorunda kalmıştır. Ama ilerleyen dönemde İngilizler Mısır ve Süveyş üzerindeki yabancıların haklarını koruma ayrıcalığını elde etmiş ve Mısır daki nüfuzunu devam etttirmeyi bir şekilde devam ettirmiştir. FRANSA VE ORTA DOĞU Osmanlı Devleti nin yıkılması ile bölgeye egemen olmak isteyen devletlerden biri de Fransa ydı. San Remo Konferansı nda Suriye ve Lübnan Fransız kontrolüne bırakılmıştır. Fransızlar bölgede sert bir yönetimle tutunamayacağını anlayınca 1926 yılında Lübnan ın, 1936 yılında ise Suriye nin bağımsızlığını tanımıştır. Fakat iki devlet de Fransa etkisinde kalmaya devam etmiştir. UZAKDOĞU DAKİ GELİŞMELER Uzakdoğu da Yeni Bir Güç: Japonya Uzak Doğu da irili ufaklı birçok adadan oluşan Japonya XIX. Yüzyılın ikinci yarısına kadar feodal bir oligarşi tarafından yönetilmiştir. İmparator sembolik olarak yöneten güç olarak görülse de asıl güç ordu komutanı olan Şogun un elinde idi. XIX. yüzyıl a kadar Batı ya karşı kapalı bir devlet olan Japonya 1854 de Batılı devletlerle bir takım ticari antlaşmalar yapmış ve bu antlaşmalar ülkede tepkiyle karşılanmıştır. Bu Ticari antlaşmalardan Şogun yönetimi suçlanmış bir süre sonra da Şogun etkinliğini yitirmiştir. Meiji Restorasyonu 1867 yılında Japon tahtına genç imparator Mutsuhito geçmiştir. İmparator yenilikçilerin talep ve destekleri doğrultusunda 1868 de Meiji Restorasyon Dönemi ni başlatmıştır. Meiji Restorasyon Dönemi nde Japonya da; Batı tarzı yeni bir hükümet oluşturulmuştur. Prusya kaynaklı yeni bir anayasa kabul edildi Modern bankacılık sistemi oluşturuldu Okuma-yazma oranı yükseltildi Kılık-kıyafette batı tarzı yenilikler yapıldı Takvim değiştirildi Batı dan subaylar getirildi ve orduda batı tarzı yenilikler yapıldı. Avrupa ya öğrenciler gönderildi Bu reformlar doğrultusunda sanayileşen Japonya kısa süre içerisinde güçlendi. Fakat Japonya nın hammdde açısından zengin olmaması devleti yayılmacı bir politikaya sevk etmiştir. Bu da japonya ile diğer büyük devletleri zaman zaman karşı karşıya getirmiştir. Çin - Japon Savaşı ( ) Kore nin hammadde ve pazar olma yönünden Japonya nın dikkatini çekmesi bu devletin Çin ile savaşmasına neden olmuştur. Yapılan savaşı japonya kazanmış. Fakat Batılı devletler ve Rusya nın baskısı üzerine japonya kazandığı toprakları geri vermek zorunda kalmıştır. Rus-Japon Savaşı ( ) Çin toprakları Japonya ve Rusya arasında rekabet alanı hâline geldi. Rusya ile Japonya arasında savaşı çıktı. Rusya bu savaşta yenilerek Çin ve Kore üzerindeki etkisini kaybetti. Japonya bir süre sonra Kore yi topraklarına katarken Rusya ve Çine karşı elde ettiği başarılarla Uzak Doğu da yeni bir güç olarak ortaya çıktı. 4

5 1929 DÜNYA EKONOMİK BUHRANI 1929 yılında Amerika da başlayan ve 1930 lu yıllarda tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizdir. Kriz kısa sürede tüm dünyaya yayılmış Kuzey Amerika, Avrupa ve diğer sanayileşmiş dünya ülkelerini çok zor bir duruma sokmuştur. Kriz öncesi Dünya Dünya Savaşı, özellikle Avrupa dışında üretim kapasitesinin olağanüstü artmasına sebep olmuş, sanayi ülkeleri ihraç ettiği ürünlerle büyük kârlar sağlamıştı. Bununla beraber 1920 lerde tarımsal üretimdeki artış, tarım ürünleri fiyatlarının düşmesine neden olmuştu. Tarım ülkeleri ekonomik büyümeden yeterince faydalanamamıştı. Amerika da I. Dünya Savaşı nın getirdiği zorluklar karşısında küçük şirketler birleşerek savaş sonrasında tekeller oluşturmuşlardı. Bu dönemde Amerikan banka ve şirketlerinin çalışma esaslarını düzenleyen yasalar yetersizdi. Hissedar yatırımcıların bilgilendirilmesinde ve denetlemede görülen eksiklikler Amerikan ekonomisinin olumsuz özelliklerindendi. Amerika, yılları arasında gerçekleştirdiği ihracat fazlası ile dünyanın kredi veren ülkesi konumuna geldi. Bu esnada ülkede otomobil, yapı, elektrik gibi yeni endüstriler gelişmeye başladı. Yeni gelişen endüstrilere talebin fazla olması borsanın spekülatif (yapay) olarak aşırı yükselmesine neden oluyordu. Amerika nın verdiği kredileri geri alamaması zamanla Amerikan ekonomisini zorda bırakmıştı. Aynı dönemde İngiltere de para birimi pound ın aşırı değer kazanması, ihracatta düşüşe ve ekonominin iyice bozulmasına yol açmıştı. Almanya ise savaş tazminatlarını ödemek için karşılıksız para basmış, bu da ülkede hiperenflasyona (aşırı enflasyon) sebep olmuştu. Dönemin Amerikan ekonomi yönetiminin, krizle ilgili gerekli kararları yerinde ve zamanında almaması krizin büyümesinde etkili olmuştur. Krizin Ortaya Çıkması ( Kara Perşembe ) New York Borsası 1928 in başından 1929 Ekim ayına kadar sürekli yükselmiş ve yatırımcılarına yüksek kazançla karşılık vermiştir. Fakat 1929 Ekim ayına gelindiğinde yukarıda sayılan nedenlerden ötürü ilerleme durmuş ve birkaç büyük holdingin hisseleri değer kaybetmilştir. Bu düşüş 21 Ekim günü yabancı yatırımcıların kâğıtlarını ellerinden çıkarmalarıyla hızlandı ve Kara Perşembe olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü borsa, dibe vurdu. Krizin Sonuçları 4000 den fazla banka kapanmıştır. Milyonlarca insan işsiz kalmıştır. Piyasada para olmadığı için takas ekonomisine geri dönülmüştür. Kriz her ülkede farklı tarihlerde sona erdiyse de 10 yıl kadar dünyayı etkilemiştir. İnşaat faaliyetleri durmuştur. Madencilik alanında talep azlığının olması bu sektörün krizden en yoğun şekilde etkilenmesine neden olmuştur. Krize karşı Türkiye nin Aldığı Önlemler İhracat arttırılmaya çalışıldı. Gümrük vergileri yükseltildi. Döviz üzerinde denetim faaliyetleri arttıldı. Korumacı ekonomi politikaları uygulanmıştır. İKİ SAVAŞ ARASINDA AVRUPA 1.BARIŞIN SÜREKLİLİĞİNİ SAĞLAMA ÇALIŞMALARI a-milletler Cemiyeti nin Kuruluşu Dünya barışının korunması ve sürekliliğinin sağlanması amacıyla uluslararası bir teşkilatın kurulma fikri XIX. yüzyılda ortaya atıldıysa da gerçekleşmemişti. I. Dünya Savaşı ise bu düşünceyi daha da güçlendirdi. I. Dünya Savaşı sonunda yapılan antlaşmalarla, bir düzen sağlanmış gözükmekle birlikte birçok soruna da neden olacak bir ortam oluşmuştu. Wilson Prensipleri nde belirtildiği gibi savaş sonrası ABD ve İngiltere bu amaçla çalışmalara başlamış; Paris Barış Konferansı nda 32 devlet tarafından uluslararası bir teşkilat kurulması kabul edilmişti. 10 Ocak 1920 de merkezi Cenevre olmak üzere asil üyelerini I. Dünya Savaşı nda galip gelen devletlerin oluşturduğu Milletler Cemiyeti kuruldu. Daha sonraki dönemde genel kurulun uygun gördüğü devletler teşkilata katıldı. Türkiye de davet üzerine 1932 de Cemiyete katıldı. Kuruluşunda 18 üyesi olan Cemiyet 1920 de 48 e, daha sonra da 63 üyeye ulaştı. b-locarno Antlaşması(1925) İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya, Beliça, Polonya, Çekoslovakya devletleri arasında dünya barışını sağlamak amacıyla 1 Aralık 1925 tarihinde imzalanmıştır. c- Briand Kellogg Paktı (1928) 1928 yılında Fransa Avrupa daki durumunu güçlendirmek ve ilişkilerini geliştirmek adına ABD ye bir barış paktı imzalamayı teklif etmiştir. Pakta ABD, Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya, Japonya, Polonya, Belçika, Çekoslovakya katılmışlardır. Sovyet Rusya ve Türkiye de aynı yıl pakta üye olmuştur. Uyarı: Bu pakt ile; Savunmaya dayanmayan savaş kanun dışıdır fikri savunulmuştur. Devletlerarası anlaşmazlıkların savaş yoluyla değil, barışçıl yollarla çözülmesi gerektiği kabul edilmiştir. 2. AVRUPA DA EKONOMİK VE SOSYAL YAŞAM I.Dünya Savaşı tüm dünyayı siyasi, ekonomik ve sosyal yönden etkilemiştir. Savaş sonrası dönemde savaşın galipleri de mağlupları kadar ekonomik yönden derin bir şekilde etkilenmişlerdir. Bu dönemde; Avrupa dan ABD ye göç azalmış, Avrupa içi göçler hızlanmıştır. Avrupa devletleri çalışma ve istihdama yönelik yasal düzenlemeler yapmıştır sonrasında bir çok ülkede demokratik yönetimler kurulmuştur. Erkeklerin yanında bazı ülkelerde kadınlara da oy hakkı tanınmıştır. I.Dünya Savaşı ağır sanayiyi, silah ve motorlu taşıt imalatını canlandırdı. Yeni üretim tekniklerinin ve teknolojilerin devreye girmesine neden oldu. İşçi sayısının artması politikacıları işçi görüşlerini de hesaba katmaya itmiştir. SSCB sınırlarını ticarete kapatmıştır. Almanya da hiperenflasyon ortaya çıktı sonrası Avrupa ekonomileri güçlenmeye başladı sonrasında kırsal bölgelerden kentlere göç istikrara kavuşmuş ve kentler büyümeye başlamıştır. 5

6 NAZİ partisi lider Adolf Hitler in iktidara gelmesi ile Alman ekonomisi güçlenmiş, issizlik azalmış, Alman ordusu yeniden güçlenmiştir. Bu durum Nazilerin halkın desteğini sağlamasına neden olmuştur. Nasyonal Sosyalist Parti sonrası Almanya kısa süre içerisinde Avrupa nın en etkin devleti haline gelmiştir. İngiltere savaş öncesi refah düzeyini yakalayamamış ve işsizlik artmıştır. Fransa da ülkenin imarı için büyük kamu harcamalarına ihtiyaç vardır ve bu da ekonominin durmasına neden olmuştur. İtalya da savaşın neden oldugu huzursuzluk İtalyan Faşist Partisi nin 1922 de başa gelmesinde etkili olmuştur. 3.TOTALİTER REJİMLERİN KURULUŞU İtalya da Faşizm İtalya I. Dünya savaşı na yeni sömürgeler elde etmek amacıyla katılmış ve galip devletler safında yer almıştır. Buna karşılık savaş sonrası kendisine verilen sözler yerine getirilmemiş, buna bağlı olarak italyan ekonomisi büyük zarar görmüştür. Bu dönemde italya da liberal demokrasinin yanında komünizm ve sosyalizm de büyük önem kazanmıştır. Ülkede yüz binlerce asker kaçağı vardır. İşçiler fabrikaların yönetim ve kararlarına ortak olmak istemişlerdir.halkın devletten beklentileri ülkedeki dengeleri bozmuştur. Bu durum en fazla Benito Mussolini önderliğindeki İtalyan Faşist Partisi nin işine yaramıştır. Kasım 1919 seçimlerinde Faşistler parlamentoya giremese de ülkedeki karışıklık ve istikrarsızlıktan ötürü kısa zamanda halk arasında taraftarlar topladılar Ağustosundaki genel işçi grevi ekonomiyi felce uğratıp ülkeyi karıştırdı. Faşist Partisinin Kara Gömlekliler i Napoli den Roma ya yürüdü. Darbe yapılmasından çekinen hükûmet istifa etti. İtalyan kralı 30 Ekim 1922 de başbakanlığa Mussolini yi atamak zorunda kaldı. Bu olay italya da 1943 e kadar süren Faşist diktatörlüğünün başlangıcıdır. Almanya da Nazizm I.Dünya Savaşı ndan mağlup olarak çıkan Almanya da 1919 kasımında askeri bir ayaklanma çıkmış ve imparatorluk yıkılarak cumhuriyet ilan edilmiştir. Savaş sonrası imzalanan ateşkes ve barış antlaşmaları Almanya yı ekonomik, siyasi ve sosyal yönden olumsuz etkilemiş ve Alman ekonomisi felç olmuştur. Versay Antlaşması na sağ ve sol kesimler tepki göstermiş, 1919 da Weimar Anayasası ilan edilerek demokratik düzene geçildi. Versay Antlaşması Almanya da sağ grupların güçlenmesini sağlamıştır seçimlerinde Versay Antlaşması nın yok edilmesini, komünist düşmanlığını ve Alman ırkının üstünlüğünü savunan Nasyonal Sosyalist (NAZİ) Partisi ilk defa parlamentoya girmiştir. Buna karşılık Alman sanayisi kısa süre içerisinde güçlenmiş ve Alman ekonomisi bir savaş ekonomisi halini almıştır. İspanya da General Franco Dönemi Bir zamanların güçlü ülkesi İspanya da XIX. yüzyıl dan beri istikrarsızlık ve iç karışıklıklar yaşanmaktadır de İspanya tahtına geçen XIII. Alfonso anayasayı ilan etmesine rağmen ülkede istikrar sağlanamadı te ordu yönetime müdahale ederek bütün demokratik müesseselerin kapatıldığı asker destekli bir yönetim kurdu. Başarısız olan hükûmet askerî desteğini kaybedince istifa etti ve anayasal sistem tekrar kuruldu. Fakat bu gelişme de ülkeye huzur getirmedi ve Kralın ülkeyi terk etmesiyle ülkede Cumhuriyet ilan edildi. Yeni cumhuriyet yönetiminin dine ve din adamlarına karşı tavır alması, toprak reformlarına girişmesi ve köylülerin, zenginlerin topraklarını ele geçirmek istemesi silahlı çatışmalara sebep oldu da karşıt gruplar arasında işlenen cinayetler iç savaşın başlamasına yol açtı. İspanya iç savaşı milliyetçiler ve cumhuriyetçiler arasında gerçekleşti. Cumhuriyetçiler Valencia da, milliyetçiler de Franco liderliğinde Burgos ta hükûmetlerini oluşturdular. Avrupa Devletleri de bu savaşta taraf olmuşlardır. Fransa ve özellikle Sovyetler, ideolojik yönden kendilerine yakın buldukları cumhuriyetçileri, Almanya ve İtalya ise milliyetçileri destekledi. İngiltere, kamuoyunun baskısı nedeniyle barışçı bir tavır takınmıştır den itibaren milliyetçilerin hızlı ilerleyişi karşısında cumhuriyetçiler direndiyse de başarılı olamadılar da Madrid in milliyetçiler tarafından ele geçirilmesiyle iç savaş son buldu. İç savaş sonrasında iktidara gelen General Franco yönetimi ilk dönemlerde Batılı devletler tarafından dışlandı. II. Dünya Savaşı ndan sonra BM nin İspanya ile ilişkilerini kesmesiyle bu olumsuz süreç devam etti. Soğuk Savaş döneminde kutuplaşmanın artmasıyla Batılı devletlerin İspanya ya yakınlaşması ilişkilerin düzelmesini sağladı. İspanya daki diktatörlük 1975 te General Franco nun ölümüne kadar devam etmiştir Ekonomik Krizi nden Alman ekonomisi olumsuz etkilenmiş, Almanya da ticarethaneler kapanmaya başlamış ve işsizlik artmıştır daki seçimlerde Nazi ler ikinci güçlü parti olarak, 1932 yılındaki seçimlerde ise en güçlü parti olarak çıkmışlardır yılında partinin başkanı Adolf Hitler başbakan olmuştur ve aynı yıl mecliste alınan karar doğrultusunda 4 yıl süreyle olağanüstü yetkiler alarak diktatörlüğünü ilan etmiştir. Naziler kısa süre içerisinde Almanya nın sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel hayatını kontrol altına almıştır. Parti düşünelerini herkese kabul ettirmek amacıyla halkın isteklerini karşılamaya çalışmıştır. Nazi Almanya sı Hitlerin istekleri doğrultusunda içte ve dışta saldırgan bir politika izlemiştir. Hitler iktidara gelmesinden kısa süre sonra kendisine tehlike olarak gördüğü komünistlere ve yahudilere karşı baskıcı bir politika gütmüştür. Başlangıçta sadece yahudi ve komünistlere karşı girişilen sindirme politikasını kısa süre içerisinde Naziler tarafından çizilen Alman figürü dışındaki tüm kişi ve gruplara karşı yapılan bir baskı dönemi izlemiştir. 6

7 İKİ SAVAŞ ARASINDA DÜNYADA YAŞAM Ekonomi Savaş sırasında ekonominin bozulması üzerine devletleri üretimin arttırılması ve sanayileşmeye yönelik adımlara itmiştir. Sanayide kullanılan petrol ve elektirk günlük hayata girdi. yeni kara ve demir yolları yapılmış ve kıtalar arası ulaşımda uçaklar da kullanılmaya başlanmıştır. Felsefe-Psikoloji Psikoloji önem kazandı ve yeni akımlar ortaya çıktı. Felsefe alanında Fenomenoloji (Metafiziğe karşı çıkarak somut yaşantıyı temel alan felsefi görüş.) ve Varoluşçuluk bu dönemde ortaya çıkan akımlardır. İletişim-Haberleşme iletişim araçlarının gelişmesi haberleşmeyi kolaylaştırmıştır. Yazılı basında önemli tiraj artışı oldu. Radyo nun önem kaznması ile konuşan basın dönemi başlamış ve kültürel faaliyetler halka ulaşmıştır. Sinema propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Edebiyat-Tarih Edebiyat alanında bir çok sanatçı yaşadığı toplumu ve sistemi eleştiren eserler vermiştir. ( Gazap Üzümleri vb. ) Tarih alanında 1929 Fransız ekolü önem kazanmış; Savaş tarihi, kral ve imparatorlar tarihi önemi kaybetmiştir. Yerel tarih, sosyal, ekonomik ve medeniyet konuları öne çıkmıştır. Mimari Tıp-Sağlık Şehircilik ve mimari gelişti. Mimari bir akım olan Bauhaus şehir planlaması konusunda yenilikler getirmiştir. Yüksek binalar, geniş düzenli caddeler ve yeşil alanları ile büyük şehir projeleri tasarlandı. (Empire State vb. ) Bazı hastalıkların tedavisi için ilaç ve tedavi bulunurken organ nakline başlanmıştır. Banting ve Best 1922 de insülini ayrıştırmayı başardı. Tüberküloza karşı ilk etkili silah olan BCG aşısı 1921 de Calmette ve Guerin tarafından bulundu. Sanat Müzik Zürih te burjuva sanatı ve tüm toplumu reddetmeye dayalı sürrealizm akımı ortaya çıkmıştır. Resim alanında bu akımın en önemli temsilcilerinden biri Salvador Dali dir. Tiyatroda seyirci ve oyuncuya eleştiri hakkı tanınmıştır. İki savaş arası dönemde klasik müziğe dönüş yaşanmıştır ABD nin etkisiyle caz müzik Batı ya yayılmıştır. II. DÜNYA SAVAŞI ( ) SAVAŞ ÖNCESİNDEKİ GELİŞMELER Japonya I.Dünya savaşı ile Batılı devletlerin birbirleriyle olan mücadeleleri Uzak Doğu ya olan ilgilerini azaltmıştır. Bu durumu fırsat olarak gören japonya Almanya nın Pasifik teki sömürgelerini işgal etmiştir Çin üzerinde bir çok ekonomik ayrıcalık elde eden Japonya kısa süre içerisinde Uzak Doğu nun en güçlü devleti haline gelmiştir. Uzak Doğu da topraklarını genişletmek isteyen Japonya nın doğal yönden zengin olan Mançurya ve Çin e egemen olmak istemesi bu devleti diğer güçlerle karşı karşıy getirmiştir. Japonya nın yayılmasının önüne geçmek isteyen Batılı devletler 1922 de Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı nı düzenlediler. Bu konferansta Japonya nın Çin üzerindeki egemenliğini kısıtlayan kararlar alınırken Japon donanmasının sı- nırlandırılmasına çalışılmıştır. Japonya da iktidarda olan liberaler Yumuşak Yayılma Politikası ile ele geçirmek istedikleri bölgelerde nüfuz kurmaya çalışmışlardır. Askeri nitelikli hükumet 1929 Ekonomik kriziyle askeri güce dayalı yayılmacı politikaları hayata geçirmiştir. Japonya nın Çin e Yönelme Nedenleri İngiltere nin yatıştırma, ABD nin ise tarafsızlık politikası izlemesi, İtalya nın Habeşistan ı, Almanya nın Ren Bölgesi ni işgaline dünyanın tepkisiz kalması, İspanya iç savaşından dolayı Avrupa dan Japonya ya bir tehlikenin gelmeyeceğinin anlaşılması, 1936 da imzalanan Alman-Japon Paktı ile Sovyet Rusya nın baskı altında tutulması. Japonya, 1931 de Mançurya yı işgal ederek Çin e yöneldi. Asya daki faaliyetlerinde serbest kalmak amacıyla, 1933 te Milletler Cemiyetinden; 1934 te Washington Antlaşması ndan çekildi. Aynı zamanda 1934 te, Asya, AsyalIlarındır. diyerek Batılıların Çin le olan münasebetlerini kesmelerini istedi. Japonya nın yayılmacı politikası, Uzak Doğu da güçler dengesini bozdu. Bu bölgede çıkarları olan İngiltere ve ABD gibi devletler, önce Japonya nın bu tutumuna tepkisiz kaldı. Ancak Japonya nın 1937 de Çin e saldırması üzerine bu devletler Çin e yardıma başladı de Japonya doğu ve orta Çin in topraklarını ele geçirdi. Batılıların doğu Asya dan atılmasını öngören Yeni Düzen i ilan etti. Not : 7

8 İtalya I.Dünya Savaşı ndan istediğini alamayan İtalya da siyasi, ekonomik krizler patlak vermiş ve bu durum Benito Mussolini nin iktidara gelmesinde etkili olmuştur. Kendisine Duçe ünvanı verilen Mussolini kısa sürede muhalefeti ve demokratik kurumları ortadan kaldırmıştır. Roma İmparatorluğunu yeniden kurmayı amaçlayan Mussolini İtalya sı Balkanlar ve Avrupa da genişleme siyaseti gütmüştür. İlk sorun Yugoslavya ile yaşandı. Serbest Şehir olarak bağımsızlık statüsüne kavuşturulan Fiume, Mussoli ninin Yugoslavya ya baskısı sonucunda 1924 te İtalya ya katıldı. Sonraki dönemde Yunanistan a ait Korfu Adası işgal edilmiş ve Arnavutluk nüfuz altına alınmıştır. İtalya nın bu saldırgan politikası Fransa ile ilişkilerini olumsuz etkilemiş ve bu doğrultuda İtalyan Alman yakınlaşması başlamıştır. İngiltere ise İtalya yı Fransa ya karşı bir denge unsuru olarak görmüş bu doğrultuda 1935 yılına kadar ingiliz italyan münasebetleri iyi şekilde devam etmiştir. İtalya nın Habeşistan ı işgali I.Dünya Savaşı sonrası ekonomik sıkıntılar içinde olan İtalya, 1929 Ekonomik Krizi nden de oldukça etkilendi. Bir sanayi ülkesi olmasına rağmen ham madde kaynakları bakımından tamamen dışarıya bağımlı olan İtalya, ekonomik sarsıntılar içerisinde bütçe ve dış ticaret dengesinde açıklar vermeye başladı. Bu nedenler İtalya yı doğal zenginliklere sahip Habeşistan a doğru yöneltti. Ayrıca 1931 de Japonya nın Mançurya ya saldırması, Almanya nın Versay şartlarından kurtulma girişimlerine İngiltere ve Fransa nın tepkisiz kalması İtalya yı Habeşistan ın işgali konusunda harekete geçirdi. İtalya nın1934 te başlattığı Habeşistan saldırısı 1936 da işgalle sonuçlandı. Avrupa da İtalya ya karşı ortak bir cephe kurulamamış ve Habeşistan a askerî yardım yapılamamıştır. Mevcut durum işgali kolaylaştırdı. UYARI: Habeşistan ın işgali ile İtalya, Akdeniz de deniz gücünü elinde tutan İngiltere ye karşı kuvvetli bir rakip hâline geldi. İtalya nın Habeşistan a saldırısı ile Almanya, Locarno Antlaşması nı feshetti. Avrupa daki mevcut durum bozuldu. ÜLKELER ARASI GRUPLAŞMALAR Nazi Almanyası nın yayılmasından endişe duyan İngiltere, Fransa ve italya 1935 yılında bu devlete karşı ortak bir cephe kurmuştur. Fakat İtalya nın Habeşistan ı işgali İngiltere ile arasını bozmuş ve İtalya Almanya ya yakınlaşmıştır. Fransa da ise 1936 yılında Halk Cephesi nin iktidara gelmesi ile Fransa ile SSCB yakınlaşmı ve ortak cephe bozulmuştur yılında Almanya Avusturya nın bağımsız bir devlet olarak kalacağını taahhüt etmiş bu durum Alman-İtalyan ilişkilerini geliştirmiştir. Bu doğrultuda bir Alman-İtalyan ittifakı olan Berlin- Roma Mihveri kurulmuş oldu sonrası Rusya daki rejime karşı olan Almanya ile, Asya ortalarına kadar yayılmayı arzulayan Japonya yakınlaşmış ve Berlin Tokyo Mihveri kurulmuştur. ( 25 Kasım 1936) 5 Kasım 1937 de İtalya nın da bu pakta katılması ile Berlin- Roma-Tokyo Mihveri kurulmuştur. Almanya Versay Antlaşması nın Almanya ya getirdiği zorluklar ve 1929 Dünya Ekonomik Buhranı, Nazileri Almanya da iktidara taşımış ve Hitler in girişimiyle Almanya da diktatörlük dönemi başlamıştı. Hitler le birlikte Alman dış politikası yeniden şekillendi. Bu politikanın ilk aşaması Versay Antlaşması nın maddelerinden kurtulmaktı. İkinci aşama Almanya sınırları dışında yaşayan tüm Almanları tek bir çatı altında toplayarak ulus devlet ilkesini gerçekleştirmek üçüncü aşama ise Hayat sahasını genişletmek idi. 1. Aşama Amaç Almanya nın Versay Antlaşması nın getirdiği kısıtlamalardan kurtulmasıdır. Bu aşamada Almanya; Silahsızlanma Konferansı ve Milletler Cemiyeti nden çekildiğini ilan etmiştir( 1933) Hızlı ama gizli bir şekilde silahlanarak ordu ve donanmasını güçlendirmiştir. Locarno Antlaşması nı feshetmiştir. Zorunlu askerlik sistemini yeniden getirmiştir. Saar bölgesini Fransa dan plebisit yoluyla almıştır. Tarafsız Ren Bölgesi ne asker sokmuştur.(1936) Fransa çaresiz bu durumu kabullenmek zorunda kalmıştır. Avusturya ile birleşmiştir. (anschluss olayı -1938) Berlin-Roma-Tokyo Mihveri nin kurulmasını sağlamıştır. 2.Aşama Almanya nın sınırları dışında yaşayan tüm Almanları tek bir çatı altında toplayarak ulus devlet ilkesini gerçekleştirmek istemesi dir. Bu aşamada; Çekoslovakya da yaklaşık 3,5 Milyon Alman ın yaşadığı Südetler Bölgesi nin işgali için çalışmalar başlamıştır. Duruma müdahale etmek isteyen Batılı devletlerin araabuluculuk faaliyetleri başarısız olmuştur. Münih Düzenlemesi ile bölgenin Almanya ya bırakılması sağlanmıştır. (29 Eylül 1938) 3.Aşama: Hayat Sahası Her ne kadar politikanın adı hayat sahası olsa da bu kavram Nazi emperyalizminin yeni adından başka bir şey değildir.bu politikayla Adolf Hitler Almanların yaşamadığı bir çok ülkeyi de Almanya topraklarına katmayı amaçlamıştır. Bu aşamada Almanya; Çekoslovakya yı işgal etmiştir(1939) Litvanya ile imzalanan bir antlaşma ile Memel Bölgesi ni almıştır.(1939) İtalya ile Çelik Pakt ı imzalamıştır ( 1939) SSCB ile Saldırmazlık Paktı imzalanmıştır(1939). 1 Eylül 1939 tarihi nde Polonya işgal edilmiştir. Not: ***Yatıştırma Politikası*** : Dünya Savaşı na giden dönemde İngiltere Başbakanı Chamberlain la özdeşleşen politikadır.hitler in esas ilgi alanının doğuda olduğuna inanan Chamberlain, SSCB ye karşı Almanya nın kendileriyle iş birliğine gireceğini düşünüyordu. Chamberlain, Münih Antlaşması ile Südet i alan Hitler in artık durarak kazandıklarını elinde tutmaya çalışacağını düşündü. Fakat Almanya nın Çekoslovakya yı işgali ile yatıştırma politikası sona erdi. 8

9 II. DÜNYA SAVAŞI NIN NEDENLERİ: I. Dünya Savaşı sonrasında mağlupp devletlere imzalattırılan barış antlaşmalarının ağır siyasi, askeri, ekonomik yaptırımlar içermesi. Not: Almanya ya imzalattırılan Versay Antlaşması nın Almanya yı savaş sonrası büyük sıkıntıya sokması ve Avrupa siyasetinde önem kaybetmesine neden olması II. Dünya Savaşı nın en önemli nedenlerinden biridir. Almanya ve İtalya da aşırı milliyetçi ve saldırgan yönetimlerin iş başına gelmesi Japonya nın Güney Doğu Asya daki sömürgeci tutumu İtalya nın Habeşistan ı işgali, Millletler Cemiyeti nin Dünya barışını korumada ve işgalleri önlemede yetersiz kalması Berlin-Roma-Tokyo Mihver Devletleri nin kurulması SAVAŞIN BAŞLAMASI: II. Dünya Savaşı Mihver Devletler ile Müttefik Devletlerarasında gerçekleşmiştir. Mihver Devletler: Almanya, İtalya ve Japonya. Müttefik Devletler: İngiltere, Fransa, SSCB, ABD Almanya, Versay la serbest şehir statüsüne geçirilen Danzig i Polonya dan istedi. Bu istek kabul edilmeyince Almanya Polonya yı işgal etmeye karar verdi. Ancak İtalya nın 1942 yılı sonuna kadar savaşa girmeyeceğini bildirmesi üzerine Almanya SSCB ye yaklaştı. 23 Ağustosta SSCB - Almanya Saldırmazlık Paktı imzalandı. Paktın gizli maddelerine göre Baltık Bölgesi ve Polonya toprakları iki devlet arasında pay edildi. Bu gelişme üzerine İngiltere ve Fransa, SSCB ile ilişkisini kesti. İngiltere, Polonya ile bir ittifak antlaşması yaptı. Almanya SSCB ile imzaladığı Saldırmazlık Paktı ndan kısa süre sonra 1 Eylül 1939 da Polonya yı işgal etti. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa Polonya ya verdikleri güvenceye uyarak 3 Eylül 1939 da Almanya ya savaş ilan etti. Bu adımla birlikte dünya tarihinin en büyük yıkımı olan II. Dünya Savaşı başlamış oldu. Savaşın başlamasından kısa süre sonra SSCB 17 Eylül de Polonya ya girdi. Rus ve Alman birlikleri ilerleyişini sürdürdü. Alman birliklerinin başkent Varşova ya girmesi üzerine Almanya ve SSCB Moskova da yaptıkları bir antlaşma ile Polonya yı paylaştılar. Antlaşmaya göre Polonya nın doğusu SSCB ye, Batısı ise Almanya ya bırakıldı. Fakat SSCB olası bir Alman saldırısına karşı bir tampon bölge oluşturmak adına Estonya, Letonya ve Litvanya yı işgal etti. Finlandiya ise gösterdiği tüm çabalara rağmen bazı sınır bölgelerini SSCB ye bırakmak zorunda kaldı(1940) II. DÜNYA SAVAŞINDA CEPHELER: Avrupa Cephesi, Kuzey Afrika Cephesi, Pasifik Cephesi AVRUPA CEPHESİ: İngiltere ve Fransa savaşı kısa sürede sona erdirmek adına Almanya yı ekonomik olarak zayıflatmayı amaçlamıştır. Bu amaçla Norveç kömürünün Almanya ya ulaşmasını engellemek için Norveç kıyılarını mayınladı. Bunun üzerine Almanya Danimarka ve Norveç i işgal etti. Alman orduları kısa süre içerisinde Norveç, Danimarka, Belçika, Hollanda, Lüksemburg u işgal etti ( Yıldırım Savaşı Taktiği ). Tüm bu saldırılar meydana gelirken İngiltere ve Fransa hiçbir karşılık veremeyip sınırlarını güçlendirmeye devam etti. Fransa Almanya sınırında oluşturduğu ünlü Maginot Hattı nı güçlendirdi. Alman orduları ilerleyişini Avrupa da sürdürdü ve Fransa nın geçilmez olarak düşündüğü Maginot Hattı nı dağıtıp Kuzey Fransa yı ele geçirdi, ardından Fransa da düştü. Almanya nın Fransa yı işgali üzerine 22 Haziran 1940 da Alman-Fransız Ateşkes Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre Fransa nın kuzeyini Almanya, Güneyini ise yine kendisine bağlı hareket eden Vichy Hükümeti yönetecektir. Fransa da Alman yanlısı Vichy Hükümeti nin kurulması üzerine Fransız General Charles De Gaulle direnişi başlatmak amacıyla Londra ya kaçmış ve burada Hür Fransız Kuvvetleri ni oluşturup Fransız bağımsızlığı için çalışmaya devam etmiştir. İngiliz Alman Hava Savaşı Almanya nın, Avrupa yı hızla işgal etmesi üzerine İngiltere Avrupa da yalnız kaldı. Ağustos sonlarında Hitler, İngiltere ye karşı hava saldırısı başlattıysa da Kartal Hücumu adı verilen bu saldırı başarılı olamadı. Almanya- SSCB Savaşı Almanya Kartal Hücumu nda hava ve deniz gücü bakımından üstün olan İngiltere ye karşı başarısız olunca hayat sahası için gerekli olan zenginlikleri doğuda aramaya karar verdi. Bu durum Almanya nın SSCB ye saldırmasına neden olmuştur. Nedenleri: Almanya nın Sovyet Komünizmini yok etmek istemesi, SSCB nin Alman Hayat Sahası için Balkanlar ve Boğazlar için tehlike arz etmesi. Almanya SSCB işgali öncesinde Balkanlara yönelip Romanya ve Bulgaristan ittifak antlaşmaları yaptı, Yugoslavya ve Yunanistan ı işgal etti. Daha sonra 22 Haziran 1941 de SSCB ye saldırarak Barbarossa Harekâtı nı başlattı. Harekâtın amacı en geç 6 ay içerisinde Rusya yı teslim almaktır. Alman Birlikleri başlangıçta hızlı bir şekilde ilerleme kaydetse de ilerleyen dönemde çetin kış şartlarının gelmesi, Rusların Japonya ile saldırmazlık antlaşması yapıp tm güçlerini Almanlara karşı kullanması gibi nedenlerden ötürü Alman ilerleyişi durmuş ve harekât Almanlar açısından başarılı olamamıştır. Alman kuvvetleri 1942 ilkbaharında ikinci bir saldırıda bulunduysa da Moskova yı ele geçirememiştir. Aynı tarihlerde Almanlar güneye doğru bir harekât başlattı. Harekâtın amacı; Kafkaslar üzerinden güneye inip İran petrol kaynaklarını ele geçirmek, Müttefiklerin iran üzerinden SSCB ye yapacakları yardımları engellemek, Hindistan a ulaşıp Japonya ile birleşmek. Alman Birlikleri bu taarruzla Kafkaslara girmiş, Kırım ın Maikop Petrol bölgesini ele geçirmiştir. Bu kayıpla Sovyetler in kömür ve akaryakıt kaynaklarının yarısı Almanların eline geçmiş ve Sovyet birlikleri Stalingrad a çekilmek zorunda kalmıştır. Ağustos 1942 de iki ordu Stalingrad da karşılaşmış ve yaklaşık 3 ay süren Stalingrad Muharebesi Rusların galibiyetiyle sonuçlanmıştır yazı başlarında Alman orduları Rus Cephesi nde geri çekilmeye başlamıştır. 9

10 KUZEY AFRİKA CEPHESİ İtalya 10 Haziran 1940 tarihinde İngiltere ve Fransa ya savaş ilan ederek Almanya nın yanında savaşa dahil oldu. İngiltere yi mağlup edebilmek için onun denizlerdeki gücünün kırılması gerektiğini düşünen İtalyanlar; Cebelitarık, Malta, İskenderiye ve Süveyş i bombaladı. İngilizler de buna karşılık Rodos ve İtalya nın endüstri bölgelerini bombaladı. Akabinde İtalya, Afrika da kara harekâtına başladı. İtalya 1940 Ağustosunda İngiliz ve Fransız Somalisi ile Sudan a saldırdı ve bu bölgeden İngilizleri çıkarttı. Akdeniz e kesin hâkim olmak isteyen İtalyanlar bu kolay başarıdan sonra İngilizleri tüm Afrika dan çıkarabileceklerini düşünüp Süveyş harekâtına karar verdiler Eylülünde İtalyanlar, Trablusgarp üzerinden saldırıya geçerek bir haftada Süveyş in 150 km batısına kadar geldiler. Bu noktada karşı saldırıya geçen İngilizler, beş gün içinde İtalyanları Mısır dan çıkardı ve 1941 Mart ayında İtalyan işgalindeki Bingazi yi ele geçirdiler. İtalya, 31 Mart 1941 de Almanya nın müdahalesi ile Kuzey Afrika da yeni bir harekât başlattı. Almanya, harekâta büyük önem veriyordu. Plana göre Mihver Devletler Orta Doğu Bölgesi ni kıskaç içine alacaktı. Bingazi, Derne, Tobruk ve Sallum ortak Alman-İtalyan taarruzu ile İngiltere den geri alındı. Bunun üzerine İngilizler karşı saldırıya geçerek Alman-İtalyan kuvvetlerini Mısır ve Libya dan attıkları gibi Bingazi ye kadar ilerleyişini de sürdürdü. Bu harekâtla İngiltere İtalya nın sömürgelerini elinden alırken Kuzey Afrika nın büyük bir bölümünü ele geçirdi. ABD, II. Dünya Savaşı na girince Kasım 1942 de Fransa ya ait Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyılarına asker çıkardı. Fas ele geçirilince İngiltere de İtalya nın Afrika topraklarına karşı saldırıya geçti Mayısında tüm Alman ve İtalyan birlikleri teslim oldu. LYS 2013 İtalya nın İkinci Dünya Savaşı nda Süveyş Kanalı nı ele geçirmek istemesi, Cebelitarık, Malta, Süveyş, Aden bağlantı hattına hâkim olan hangi devletin çıkarlarını tehlikeye düşürmüştür? A) Almanya B) ABD C) İngiltere D) Fransa E) İspanya PASİFİK CEPHESİ Savaş Öncesi ABD ABD savaşın başında tarafsızlığını ilan etmiş ve tarafsızlık politikasını sürdürmeye devam etmiştir. Buna rağmen Amerikan kamuoyu baskıcı ve totaliter Hitler Almanyası na karşı bir duruş sergiliyordu. Dönemin ABD başkanı Franklin Roosevelt yayınladığı bir bildiriyle halkını tarafsız kalmaya çağırıyordu. Fakat savaşın Alman lehine dönmesi ABD nin tutumunu değiştirmesine yol açmış ve 1941 yılında ABD tarafından çıkarılan Ödünç Verme ve Kiralama Yasası ile Mihver Devletlere karşı savaşan devletlere yardım kararı alınmıştır. Atlantik Bildirisi ( 14 Ağustos 1941 ) II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere Başbakanı Winston Churchill ile ABD Başkanı Franklin Roosevelt 14 Ağustos 1941 de ortak bildiri yayınlandı. Bu maddeler daha sonra Birleşmiş Milletler Antlaşması na dâhil edildi. Bildirinin maddeleri özetle şöyleydir: Savaş sonrası toprak kazanımı olmayacak, İlgili halkın rızası olmadan toprak alımı olmayacak, İnsanlar korku ve açlıktan kurtarılacak, Uluslar kendi geleceklerini kendileri belirleyecek, Açık denizlerde ticaret serbestisi sağlanacak, Uluslararası iş birliği sağlanıp geliştirilecek, Temel hammaddelerden eşit şekilde yararlanılacak, Mihver Devletler silahtan arındırılacak ve savaştan sonra topyekûn silahsızlanmaya gidilecek. Pearl Harlbour Baskını ve ABD nin Savaşa Girişi Japonya I. Dünya Savaşı ndan sonra Pasifik bölgesinde ABD ve İngiltere nin baskısı altında kalmıştı.japon yöneticiler II. Dünya Savaşı nı bir fırsat olarak görüp bu baskıdan kurtulmak istedi. Savaş çıktığı sırada Japonya, Çin in işgaliyle uğraşıyordu. İngiltere ve Fransa Avrupa da savaşınca ABD, Uzak Doğu da yalnız kalarak Çin i desteklemekten vazgeçti. Böylece Japonya daha serbest kaldı ve güneye doğru yöneldi ta da Fransa, Almanya ya yenilince Almanya nın Vichy hükümetine baskısı sonucu Japonya, Fransa ya ait Çinhindi nden stratejik üsler aldı. ABD nin Japonya ya koyduğu petrol ambargosu koyarak Japon ekonomisini yıpratıyordu. Bu sorunu diplomatik yollarla çözemeyen Japonya, 7 Aralık 1941 de ABD nin Pasifik Pearl Harlbour a saldırdı. Kısa sürede ABD nin Pasifik Donanması yla hava filosunun büyük bölümü etkisiz hâle getirildi. Bu olay üzerine ABD 8 Aralık ta Japonya ya, 11 Aralık ta da Almanya ve İtalya ya savaş ilan etti. Not: Baskının stratejik olarak başarılı olamamasının en önemli sebebi Japonların ABD petrol kuyularını vurmaması ve üssü işgal etmemesidir. Birleşmiş Milletler İttifakı nın kurulması (1942) ABD, 1942 Ocak ayında İngiltere, SSCB ve 22 devletin katılımı ike Birleşmiş Milletler İttifakı nı kurmuştur. Buna göre katılımcı devletler Atlantik Bildirisi nin maddelerini kabul ettiler. Al- Pasifik Savaşları 1942 ye gelindiğinde güçler dengesi Mihver Devletlerin lehine idi. manya Avrupa da; Japonya Uzak Doğu da üstün durumdaydı. Japonya, Pearl Harlbour baskını sonrasında birliklerini güneye yönlendirdi. Güneyde ABD nin Manila; İngiltere nin ise Singapur ve Hong Kong ta üslerini ele geçirdi. Daha sonra Birmanya ya ve Endonezya ya asker çıkardı. Nisan 1942 de Japonya, Avustralya da durduruldu. Mayıs ayında Amerikan ve Japon filoları Mercan Denizi nde karşılaştı ve Japonya burada yenildi. Savaş sırasında ABD donanmasının toparlandığını gören Japonya, vakit kaybetmeden ABD nin Midway üssüne saldırı planladı. 4 Haziranda Amiral Yamamoto önderliğinde gerçekleştirilen Japonya nın Midway saldırısı, başarısızlıkla sonuçlandı. BARIŞA DOĞRU Avrupa da Savaşın Sona Ermesi Roosevelt ve Churchill, Ocak 1943 te dünenlenen Kazablanka Konferansı nda Mihver Devletlerin kayıtsız şartsız teslim alınması na dair kararlar aldılar ve harekete geçtiler. İngiliz-ABD kuvvetleri Fas ve Cezayir kıyılarına düzenledikleri bir çıkarma ile 1943 Mayısı nda Alman ve İtalyan birliklerini Kuzey Afrika dan attılar. Müttefik Kuvvetleri bu başarı sonrasında İtalya yı etkisiz hale getirmek için Temmuz 1943 de Sicilya yı işgal etmiş ve kısa süre sonra Mussolini iktidardan düşmüş ve tutsak edilmiştir. Mussolini nin yerine gelen İtalyan Mareşal Bandoglio müttefiklerle 3 Eylül 1943 te ateşkes antlaşması imzalamıştır. Almanya bu ateşkese tepki göstermiş, düzenlediği bir harekatla Mussolini yi tutsaklıktan kurtarıp onu tekrar Kuzey İtalya da iktidara getirmiştir. Müttefikler, Fransa nın Alman işgalinden kurtarılması amacı ile 6 Haziran 1944 te düzenledikleri Normandiya Çıkarması nı düzenlemiştir. Harekâtı 10

11 yöneten kişi ABD li General Eisenhower dır. Müttefik kuvvetleri için başarılı geçen harekât sonrası 25 ağustos 1944 itibariyle müttefikler başkent Paris i kurtarmışlardır. Bu sırada Sovyet birlikleri Bulgaristan, Çekoslovakya, Baltık ülkelerini ele geçirmiştir(1944). Sovyet birlikleri doğudaki ilerleyişini sürdürmüş ve 1945 Nisan ayında Berlin i kuşatmış, bunun üzerine Alman lider Adolf Hitler intihar etmiştir Mayıs ayında Müttefikler İtalya yı tamamen kontrol altına almış, 7 Mayıs 1945 te Almanya teslim olmasıyla Avrupa da savaş bitmiştir. Pasifik te Savaşın Sona Ermesi Japonya Ekim 1944 yılında ABD ile yapılan Leyte Deniz Savaşı nı kaybetmiş ve donanmasının büyük bölümünü kaybetmiştir. Amerika savaşın bitişini hızlandırmak amacıyla 6 Ağustos 1945 te Hiroşima ya, 9 Ağustos 1945 te ise Nagasaki ye atom bombası attı. Japonya bu olay üzerine. 2 Eylül 1945 te ABD nin Missouri zırhlısında imzaladığı bir ateşkes antlaşması ile teslim oldu ve II. Dünya Savaşı sona erdi. II. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA DÜZENLENEN KONFERANSLAR Casablanca Konferansı ( Ocak 1943) Katılımcılar: Churchill ( İngiltere ), Roosevelt Konferansta barışın sağlanması için tek şartın Mihver Devletlerin kayıtsız şartsız teslimi olduğu belirtilmiştir. Churchill Türkiye nin de savaşa Müttefikler yanında savaşa girmesini ve Almanya ya karşı açılacak olan ikinci cephenin Balkanlar üzerinden yapılması konusunda ısrar etmiştir. Sovyetler ise buna kesinlikle karşı çıkmıştır. Not: Konferansın en önemli sonucu, zafere doğru yaklaşıldıkça müttefikler arasındaki görüş ayrılıklarının da oluşmaya başlamasıdır. Moskova Konferansı (1944) Katılımcılar: Churchill(İngiltere) ve Joseph Stalin (SSCB) Bu Konferansta İngiltere ve SSCB Balkan ülkelerini kendi aralarında nüfuz bölgelerine ayırmışlardır. Yapılan anlaşmaya göre; Romanya Rus, Yunanistan İngiliz nüfuzuna, Macaristan ve Yugoslavya %50 ingiliz, %50 Rus nüfuzuna, Bulgaristan %75 Rus, %25 İngiliz nüfuzuna terk edilecektir. (Bu oranların anlamı, kabinelere girecek ve temsil edilecek siyasi eğilimlerin oranıydı.) Yalta Konferansı (4 11 Şubat 1945) Katılımcılar: Roosvelt(ABD),Churchill(İngiltere),Stalin(SSCB) Gelecekte yapılacak olan barışın esaslarını belirlemek amacıyla Yalta da düzenlenmiştir. Washington Konferansı ( Mayıs 1943) Katılımcılar: ABD, İngiltere, SSCB, Çin Şifre Adı: Trident Konferansı İtalya işgal edilecektir Savaş sonrasında oluşturulacak olan barışın korunması sorumluluğu ABD, İngiltere, SSCB ve Çin e verilmiştir. Quebec Konferansı ( Ağustos 1943 ) Katılımcılar: Roosevelt(ABD), Churchill ( İngiltere ) ve iki devletin genelkurmayı. İkinci cephe Fransa nın Normandiya kıyılarında açılacaktır kararı alınmıştır. İngiltere Türkiye nin de savaşa girmesi konusunda ısrar etmiş fakat başarılı olamamıştır. Not: İngiltere, savaştan sonra SSCB ile Avrupa da tek başına kalmaktan çekinmiş bu nedenle Yalta da Fransa nın da Almanya ve Avusturya işgaline katılmasını sağlamıştır. SSCB Doğu Avrupa dan ordularını çekmeye ve serbest seçimleri yapmaya söz verdi. SSCB, Almanya dan tazminat almayı garanti altına almıştır. SSCB, Japonya ya savaş açmayı kabul etmiş, karşılığında savaş sonrası kurulacak olan Birleşmiş Milletler de üç sandalye kazanmıştır( SSCB, Belarus, Ukrayna). Mihver Devletler e savaş ilan eden devletlerin kurulacak olan teşkilata kurucu üye olarak katılacağı belirtilmiştir. Moskova Konferansı ( Ekim 1943) Katılımcılar: ABD, İngiltere, SSCB ve Çin Savaş sonrası dünya barışını korumak için bir barış örgütü kurulacaktır. Kahire Konferansı ( Kasım 1943 ) Katılımcılar: İngiltere, ABD, Çin, Türkiye İngiltere ve ABD nin Tahran da yapılacak konferansa gitmeden görüş birliğine varması ve Çin Devlet başkanı Chiang Kai- Shek le görüşülmesi amacıyla düzenlenmiştir. Tahran Konferansı (28 Kasım 1 Aralık 1943) Katılımcılar: İngiltere, ABD, SSCB Potsdam Konferansı (Temmuz-Ağustos 1945) Katılımcılar: İngiltere, ABD, SSCB Mayıs 1945 de Almanya nın teslim olmasından sonra Berlin yakınlarındaki Potsdam da düzenlenmiştir. Almanya; ABD, İngiltere, Fransa ve SSCB arasında işgal bölgelerine ayrılmıştır. Savaş suçlularının yargılanmasına karar verilmiştir. Avusturya nın başkenti Viyana dört işgal bölgesine ayrılmıştır. İtalya nın Mussolini nin devrilmesinden sonra müttefiklerle yaptığı iş birliği göz önüne alınacak ve yapılacak olan antlaşma pek ağır olmayacaktır. İran derhal boşaltılacaktır. Not: 11

12 LYS 2013 İkinci Dünya Savaşı sırasında mart 1945 e kadar Mihver Devletlere savaş ilan eden devletlerin Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurucu üyeleri arasında yer alabileceği kararı, aşağıdaki konferanslardan hangisinde alınmıştır? A) Kahire B) Potsdam C) San Francisco D) Moskova E) Yalta II. DÜNYA SAVAŞI NIN SONUÇLARI a.siyasi Sonuçları Faşizm ve Nazizm gibi alırı milliyetçi akımlar etkisiz hale getirildi. Dünyadaki siyasi dengeler Müttefikler lehine değişti. Emperyalist devletlerin sömürgeleri bağımsızlıklarını kazanmışlardı.(cezayir, Fas,Tunus,Libya,Mısır,Hindistan ) Birleşmiş Milletler Teşkilatı kuruldu. Almanya iki ayrı devlete bölündü. Bir çok ülke savaşın olumsuzluklarını gidermek adına reformlar yaptı. ABD ve İngiltere nin desteği ile Filistin de Yahudi devleti kuruldu(1948). SSCB nin uluslar arası alanda dışlanma süreci sona erdi ve bir çok doğu Avrupa ülkesince kurtarıcı olarak görülmeye başlandı. Savaşta sömürgelerini kaybeden italya da 1946 yılında yapılan hlk oylamasıyla cumhuriyete geçildi. Japonya ABD birliklerince işgal edildi. ABD ve SSCB savaştan iyice güçlenerek çıktı. İki devlet arasındaki görüş ayrılıkları dünyayı kutuplaşmaya götürdü ve savaş sonrası iki kutuplu bir dünya düzeni ortaya çıktı : Batı Bloğu (ABD) ve Doğu Bloğu (SSCB) b.ekonomik Sonuçları Savaş sırasında birçok şehrin zarar görmesi ülkelerin sanayi ve ticaretlerini olumsuz etkilemiştir. Avrupa ülkeleri önemli miktarrda para kaybetmiş, İngiliz ekonomisi iflas etmiştir. Avrupa ülkelerinde aşırı fiyat artışları görülmüştür. Washington da 1944 yılında Uluslararası Para Fonu (IMF) kurulmuştur Temmuzunda 44 devlet tarafından dolar ın altın yerine kullanabilen uluslararası para birimi olduğu belirtilmiştir. c.toplumsal Sonuçları II. Dünya savaşında aralarında sivillerin de bulunduğu milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir. Savaş sonunda Avrupa ve Asya da nüfus hareketleri görülmüştür. Almanya da gönüllü ya da zorla çalıştırılan yabancı işçi, savaş esirleri ve toplama kamplarından kurtulabilenler Almanya yı terk etmişlerdir. Sovyet ordusundan kurtulabilenler ve Orta Avrupa daki topraklarından ayrılan Germen kökenliler Almanya ya geri dönmüşlerdir. Japonya nın kaybettiği topraklarda yaşayan Japonlar ülkelerine geri dönmüştür. İnsan Hakları İhlalleri II. Dünya Savaşında özellikle Almanya, SSCB ve Japonya insan hakları ihlallerinde bulunmuştur. Potsdam Konferansı nda savaş suçlularının cezalandırılması kararı verişmiştir. Bu doğrultuda savaş sonrasında Nürnberg te kurulan uluslararası mahkemede Nazi Alman yöneticileri ve diğer suçlular; Tokyo da kurulan mahkemede ise Japon yöneticileri savaş suçlusu olarak yargılanmıştır. 9 Aralık 1948 de Birleşmiş Milletler Teşkilatı nca kabul edilen Soykırımı Suçunun Önlenmesi Ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşme ile savaş suçları soykırım olarak adlandırılmıştır. 10 Aralık 1948 de ise İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiştir. KPSS 2013 İkinci Dünya Savaşı nın ardından; I. Almanya II. Kore III. Japonya topraklarının hangilerinde farklı rejimlerle yönetilen iki ayrı devlet kurulmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D)I ve III E) II ve III BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEŞKİLATI II. Dünya Savaşı sonrasında uluslar arası barışı ve devletler arası işbirliğini sağlamak amacıyla New York merkezli kurulan örgüttür. Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın kuruluşuna giden yolda atılan adımlar: 1941 yılında ABD ve İngiltere tarafından yayınlanan Atlantik Bildirisi ile temelleri atılmıştır. Roosevelt(ABD) ve Churchill(İngiltere) 1 Ocak 1942 de Birleşmiş Milletler Demeci ni yayınlanmışlardır Moskova konferansı nda ABD,SSCB,İngiltere ve Çin teşkilatın kurulması konusunda anlaşmıştır Washington Konferansı nda Müttefikler kurulacak olan teşkilatın görev,yetkileri ve biçimini belirlemiştir. Şubat 1945 de düzenlenen Yalta Konferansı nda Mihver Devletler e savaş ilan eden devletlerin kurulacak olan teşkilata kurucu üye olarak katılacağı belirtilmiştir San Francisco Konferansı nda aralarında Türkiye nin de bulunduğu 51 ülke Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın kurulduğunu resmen ilan etmiştir. Not: Milletler Cemiyeti 19 Nisan 1946 da tüm görev,yetki ve sorumluluklarını Birleşmiş Milletler e devretmiştir. 12

13 Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın Alt Kuruluşları Genel Kurul Üye devletlerin eşitiliği vardır. Yılda 1 defa toplanır. Her devletin 5 temsilcisi vardır. Uluslararası Adalet Divanı BM nin yargı organıdır. Hollanda nın Lahey kentindedir. Vesayet Konseyi Kendini idare edemeyen ülkelerin koruma ve yönetilmesinden sorumludur. Genel Sekreterlik Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi nce alınana kararların uygulanmasını denetler. Güvenlik Konseyi BM nin yürütme organıdır.barış ve güvenlikten sorumludur. Ekonomik ve Sosyal Konsey Dünyadaki ekonomik ve sosyal kalkınmayı amaçlar. SAVAŞ YILLARINDA TÜRKİYE Türkiye Cumhuriyeti II. Dünya Savaşı öncesinde Atatürk ün Yurtta sulh, cihanda sulh politikasını sürdürmüştür. Savaş sırasında da gerek Müttefikler gerek Mihver Devletler Türkiye yi yanlarında savaşa sokmak istemişler, Türkiye ise sonuna kadar tarafsızlığını sürdürmeye çalışmıştır. Ancak Mihver Devletler in yayılmacı ve saldırgan politikalarına karşı Müttefiklere daha yakın bir duruş sergilemiştir yılında savaş olasılığının artması üzerine İngiltere ve Fransa ile yapılan görüşmeler doğrultusunda Türkiye Barış Cephesi nde yer aldığını ilan etmiştir. İngiltere ve Fransa ile yapacağı antlaşmaya SSCB nin de katılmasını amaçlayan Türk Dışişleri Eylül 1939 da Moskova ya temsilcilerini göndermiş fakat Rusya nın Boğazlar üzerinde söz sahibi olmak istemesi üzerine görüşmeler başarısız olmuştur. Sovyetlerle yapılan görüşmelerin başarısız olması üzerine Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında Ankara da Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalanmıştır (19 Ekim 1939). Bu ittifakla taraflar Akdeniz de savaşa neden olacak bir devlete karşı koymayı garanti altına almışlardır yılında İtalya nın savaşa girmesi ile Türkiye nin Ankara Antlaşması ndaki yükümlülükleri gündeme geldi. Bu dönemde SSCB-Alman yakınlaşması Türkiye yi çekinceye itmiş ve Türkiye kendisine Müttefiklerce verilen desteğin az olduğunu öne sürerek tarafsızlığını sürdürmüştür. Alman ordularının 1941 yılında Balkanlara girmesi üzerine İngilizler Türkiye nin de saldırıya uğramasından çekinmiş ve Türkiye nin savaşa girmesini istemiştir Haziranı nda Sovyet topraklarına girmeye hazırlanan Almanya, Türkiye ile Saldırmazlık Antlaşması nı imzalamıştır. Aynı yıl SSCB ve İngiltere Türkiye nin toprak bütünlüğüne saygı duyduğunu ilan etmiştir. Türkiye nin Müttefikler yanında savaşa girmesini isteyen Churchill Adana da Cumhurbaşkanı İsmet Paşa yla görüşmüştür. Adana Konferansı ( 30 Ocak-1 Şubat 1943) Alman ordularının 1942 yılında Sovyetlere karşı Stalingrad daki yenilgisi sonrasında Müttefiklerin Türkiye üzerindeki beklentileri artmıştır. Bu amaçla İngiliz Başbakanı Winston Churchill, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Başbakan Şükrü Saraçoğlu ile Adana da bir araya gelmiştir. İngiltere nin Türkiye yi kendi yanlarında savaşa sokmak istemesinin nedenleri: Almanya yı güneyden ve doğudan baskı altına almak, Savaş sonrasında SSCB nin Balkanlara yerleşmesini engellemek Türkiye görüşmeler sonunda müttefiklerin savaşa girme teklifini reddetmiştir. Kahire Konferansı ( 4-6 Aralık 1943) İsmet İnönü(Türkiye),Churchill (İngiltere) ve Roosevelt(ABD) arasında yapılmıştır. Müttefikler Türkiye ye tarafsız kalmasının savaş sonunda Türkiye yi yalnızlığa iteceğini ve savaş sonrasında SSCB tehlikesiyle yalnız başına mücadele etmek zorunda kalacağını bildirmişlerdir. Müttefiklerin baskısının artmasının üzerine Cumhurbaşkanı ismet inönü ilke olarak savaşa katılmayı kabul etse de yeterli silah, mühimmat ve techizat verilmedikçe savaşmayacağını bildirmiştir. Bu durum Müttefiklerin Türkiye ye yaptıkları yardımı sekteye uğratırken iki taraf ilişkilerini de durma noktasına getirmiştir. : Müttefikler 28 Kasım-1 Aralık 1943 tarihinde düzenlenen Tahran Konferansı nda da Türkiye nin savaşa girmesi konusunda girişimde bulunmuşlar, fakat Türkiye kabul etmemiştir yılı içerisinde Türkiye, Müttefiklerle olan ilişkilerini yeniden canlandırmaya gayret etti. Bu amaçla askerî nitelikli Alman gemilerin Boğazlardan geçmesini engelledi ve Almanya ya yaptığı ihracatı durdurdu. Türkiye te savaş sonrası düzenin oluşturulacağı San Francisco Konferansı na katılabilmek ve Yalta Konferansı kararlarına göre Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın asil üyeleri arasında yer alabilmek amacıyla Almanya ya resmen savaş açtı. Fakat Fiilen savaşa girmemiştir. II. DÜNYA SAVAŞI NIN TÜRKİYE YE ETKİLERİ Türkiye Cumhuriyeti II. Dünya Savaşı nda tarafsız kalmayı başarsa da savaştan ciddi şekilde etkilenmiştir. Savaş dolayısıyla çalışan nüfusun önemli bir bölümünün silah altına alınması üretim faaliyetlerini azaltmış bu da ekonomiyi olumsuz şekilde etkilemiştir. Savaş öncesinde ekonomik planlanmalar savaş dolaysıyla askıya alınmış ve ülke gelirinin büyük bölümü savunmaya ayrılmak zorunda kalmıştır Dünya Ekonomik Krizi sonrası büyük ölçüde daralmış olan ithalat savaşın ilk yıllarında yarı yarıya azalmıştır. Bunun yanında Müttefiklerin Türk-Alman ticaretini engelleme çalışmaları ekonomik gelişmemizi durdurmuştur. Savaş sırasında Türkiye de görülen bazı önemli gelişmeler şunlardır: Şehirlerde karartma uygulamasına gidilmiştir. Karadeniz de Türk gemi seferleri durdurulmuştur. Seferberlikten ötürü II.Beş Yıllık Kalkınma Planı başarısız olmuştur. Hükümet yersiz fiyat artışlarını engellemek amacıyla Narh Koyma uygulamasına gitmiştir. Savaş sırasında çıkarılan Milli Korunma Kanunu (1940, 1942 de değişikliğe gidilmiştir) ekonomi politikalarında belirleyi- 13

14 Not:. ci olmuştur. Bu kanun hükümete ticari hayatı düzenlemeye dair geniş yetkiler tanımıştır. Petrol Ofisi, Et ve Balık Kurumu kurulmuştur. Büyük kentlerde bazı maddelerde karne uygulamasına geçilmiştir (1942) kurulan Ticaret Ofisi ve İaşe Müsteşarlığı gibi yeni kurumlar malların karne ile dağıtımını denetlemiş ayrıca iç ve dış ticaret fiyatlarını belirlemişlerdir. Hükümet stokçuluğunun önüne geçebilmek ve malların piyasadan çekilmesini önlemek amacıyla Ticaret Müsteşarlığını kaldırmış, piyasa üzerindeki denetimleri ve baskıyı azalttı. Aşırı ve vergilendirilmeyen kazançlar göz önüne alınarak Varlık Vergisi ve Toprak Mahsülleri Vergisi çıkarılmıştır. Bu dönemde ekonomide kullanılmayan harcamaların bir bölümü eğitim ve kültürel alanlara ayrılmıştır. Köy Enstitüleri kurulmuştur (1940) Savaş hakkında milleti bilgilendirmek amacıyla Ankara ve İstanbul Radyosu sürekli yayın yapmaya başlamıştır(1943) SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ II.Dünya Savaşı sonrasında Asya ve Avrupa da yeni dengeler hemen kurulamadı. İngiltere ve Fransa gibi devletlerin savaşta yıpranması devletlerarası dengede büyük bir boşluğun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Asya da Japonya nın, Avrupa da Almanya nın yerini tek başına doldurabilecek devletler yoktur. Ayrıca ülkeler barışın sağlandığına inanmış ve Birleşmiş Milletler e güvenerek ordularının büyük bir bölümünü terhis etmişlerdir. Savaş sonrası ABD nin kendi kıtasına tekrar dönmesi en fazla SSCB ye yaradı. Bu ortamda SSCB savaş sırasında işgal ettiği Doğu ve Orta Avrupa ülkelerine kendi siyasi düşüncelerini kabul ettirmiş ve Türkiye, İran, Yunanistan üzerindeki baskısını arttırmıştır. Yine SSCB nin etkisiyle Uzak Roğu ve Çin de iç mücadeleler başladı. Bu arada Komünist düzene karşı olan devletler de ABD nin etrafında birleşmeye ve SSCB ve fikilerine karşı koymaya başladılar. Soğuk Savaş: II. Dünya Savaşı sonrasında Doğu ve Batı bloklarının liderleri olan ABD ve SSCB nin ideolojik, siyasi ve askeri çatışmalarının silahlı mücadeleye dönüşmeden ama dünyanın her tarafında hissedilen uluslar arası gerginlik ve mücadele durumunu ifade eder. BLOKLARIN KURULUŞU Soğuk Savaş Dönemi nde dünya siyaseti ABD ve SSCB nin belirlediği esaslar etrafında gerçekleşmiştir. Bu dönemde devletlerin genel düşüncesi : Müttefik olmayan, sadece düşman olabilir dir. Bu anlayış dünyayı iki bloklu bir hale getirmiştir: Doğu Bloğu, Batı Bloğu Doğu Bloku nun Kurulması SSCB II.Dünya Savaşı nda Almanya yı Batı Cephesi nde yenebilen ilk devlet olmuştu. Stalingrad sonrasında Sovyetler Alman işgal kuvvetlerini topraklarından çıkarmakla kalmamış, Batı ya doğru bir işgal hareketine girişmişti. Savaşın bir an önce bitmesini isteyen Batılı devletler Sovyetlerin savaştan çekilmesinden endişelenmiş ve işgallere karşı sessizliklerini korumuşlardır. SSCB orduları Doğu Avrupa da ilerleyerek bu topraklardaki Alman işgaline son verdi. Düzenlenen konferanslarda SSCB işgal ettiği topraklardan çekileceğini belirtse de çekillme şekli y da süresinin belirtilmemesinden dolayı bu bölgelerdeki Sovyet işgali devam etti. SSCB, bu bölgelerde savaş öncesinde Moskova ya sığınan komünist parti liderlerinin ülkelerine geri dönmelerine imkân sağladı. SSCB ordularının kurtarıcı olarak görüldüğü bu bölgelerde kalması komünist partiler için büyük bir dayanak oldu. SSCB bir taraftan Orta Doğu ya girmeye çalışırken bir yandan da Avrupa daki durumunu sağlamlaştırmak için, işgal altında tuttuğu ülkelerde komünist rejimler kurdu. Böylece uydu devletler oluşturarak Doğu Bloku nun oluşmasına zemin hazırladı. Yalta Konferansı sonunda İngiltere, ABD ve SSCB Kurtulan Avrupa Hakkında Bildiri yayınladılar. Bildiride SSCB işgalindeki ülkelerde serbest ve demokratik seçimler yapılıncaya kadar bütün siyasi eğilimleri temsil eden geçici hükümetler kurulması istendi. Bu ülkelerde hükümetler genellikle koalisyon kabineleri şeklinde kuruldu. Fakat kabinelerde önemli bakanlıklar ve bunlara bağlı güvenlik kuvvetleri, mahkemeler ve kitle haberleşme araçları, SSCB yanlısı güçlerin kontrolüne geçti. Bir süre sonra da hükümetler, tamamen Sovyet yanlılarından meydana gelmiş oldu ye gelindiğinde Macaristan, Bulgaristan, Romanya, Çekoslovakya ve Polonya daki hükümetlere karşı muhalefetin tamamı tasfiye edildi. Not: Berlin Buhranı II. Dünya Savaşı sonrası Almanya nın tümünde olduğu gibi Berlin şehri de dört işgal bölgesine ayrılmıştı. Batılı devletler (ABD,İngiltere ve Fransa) barış antlaşmaları sonrası Almanya nın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanacağını düşünüp işgal bölgelerini birleştirdiler.bu durumdan rahatsız olan SSCB Batılı devletleri Batı Berlin den atmak için harekete geçti. SSCB nin bu girişimi Berlin Buhranı na neden oldu. Not: Berlin i abluka altına alan SSCB giriş çıkışları kontrol etmeye başladı. Batılılar ise ihtiyaçları temin etmek için Berlin üzerinde bir hava koridoru açtılar. SSCB ise ablukadan sonuç alamayınca bir süre sonra bu uygulamadan vazgeçmek zorunda kaldı. Bunun üzerine Batılıların girişimiyle Mayıs 1949 da Batı Berlin Merkezli Federal Almanya Devleti kuruldu. SSCB ise kendi işgal bölgesnde Demokratik Almanya Cumhuriyeti ni kurdu (Ekim 1949). Federal Almanya nın hızla gelişmesi, Demokratik Almanya halkının bu ülkeye olan ilgisini arttırmıştır. Bu itibar kaybını önlemek isteyen SSCB lideri Kuruşçev Berlin in tarafsız bir şehir olmasını istemişse de Batılılar bu teklifi reddetmişlerdir. Not: Doğu Bloğu İçerisindeki Gelişmeler Yugoslavya ve Arnavutluk Doğu Bloku içinde Komünist rejimlerin kurulması genellikle SSCB nin etkisi ile gerçekleşirken Yugoslavya ile Arnavutluk ta bu rejimler farklı şekillerde iktidara geldi. Bu ülkeler savaş sırasında Alman işgaline uğrayınca SSCB nin yardımı olmaksızın bu ülkelerin komünist partileri Nazi işgaline karşı örgütlenmiş, ülkelerini korumuşlar ve zamanla güçlenmişlerdir. 14

15 Bu nedenle Yugoslavya ve Arnavutluk kendi ulusal cephelerine sahip oldukları için Moskova ya karşı bundan sonra daha bağımsız bir tutum izlemişlerdir. Çin II. Dünya Savaşı nda Çin deki komünistler ve milliyetçiler Japonlara karşı beraber mücadele ettiler. ABD nin yaptığı geniş ekonomik ve askerî yardımlarla 1946 ve 1947 yıllarında üstün duruma geçen milliyetçiler, başarısız bir yönetim sergileyince Sovyet Rusya dan yardım alan komünistler, milliyetçileri yenilgiye uğrattılar. Mao Zedong, 1 Temmuz 1949 da Çin Halk Cumhuriyeti nin kurulduğunu ilan etti. Kore Yalta Konferansı nda alınan kararla Kore iki işgal bölgesine ayrılmıştı(1945). Buna göre SSCB Kuzey Kore yi; Amerika da Güney Kore yi işgal edecekti. Potsdam Konferansı nda 38. enlem, iki bölgeyi ayıran sınır olarak kabul edildi. Aralık 1945 te Moskova da buluşan ABD, SSCB, Çin ve İngiltere Kore için demokratik bir hükûmet tasarısı hazırladılar. Lakin Amerika ile SSCB arasındaki müzakereler ve Birleşmiş Milletlerin çabaları iki Kore nin birleşmesini sağlayamadı. Bunun üzerine ABD, Güney Kore de seçimler düzenledi ve bunun sonucunda Güney Kore Cumhuriyeti kuruldu(10 Mayıs 1948). SSCB de Kuzey Kore de 1948 Ağustosunda bir seçim düzenledi ve onlar da kuzeyde, 9 Eylül 1948 de Kore Halk Cumhuriyeti ni kurdular. Böylece SSCB kontrolünde Kuzey Kore de komünist yönetim kurulmuş oldu. Küba Uzun yıllar diktatörlerce yönetilen Küba da Fidel Castro Batista ya karşı giriştiği isyan hareketinde başarıya ulaştı. Kendi hükümetini kurup başbakan olan Castro, kendine iki kutup arasında bir yer edinmek istiyordu. Fakat ABD nin Castro yu iktidardan uzaklaştırmak istemesi ilişkilerin bozulmasına ve Küba ile SSCB nin yakınlaşmasına neden oldu. Ülkedeki özel işletmeleri kamulaştıran Castro, sosyalist bir yönetim kurdu. SOVYET MODELİNE GÖRE EKONOMİK VE SOSYAL DÜZENİN KURULMASI Savaş sonrasında Komünist partilerin yönettiği Doğu Avrupa ülkelerinde yapılan anayasalarla siyasi, ekonomik ve sosyal düzen Sovyet modeline göre kuruldu. SSCB bir yandan kontrol ederken diğer yandan bu devletlerarasında dostluk, iş birliği ve saldırmazlık anlaşmaları imzalanmasını sağlayarak Doğu Bloku nu oluşturmuştur. SSCB nin Avrupa da egemenlik kurmaya başlaması, ABD yi önlem almaya sevk etti. Amerika bu nedenle Mart 1947 de Truman Doktrini ni ve Haziran 1947 de Marshall Planı nı uygulamaya koydu. COMİNFORM (Kominform) Eylül 1947 de SSCB,Polonya,Bulgaristan,Çekoslovakya,Romanya,Macaristan,Yugosla ya,fransa ve İtalya Komünist parti liderleri Polonya da bir araya gelerek Kominform u kurmuşlardır. Yayınlanan bildiride ABD ye, Marshall PLanı ve Truman Doktrini ne karşı çıkılması Kominform un kuruluş nedenini açıklamaktadır. COMECON ( Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi) Kuruluş Tarihi : 25 Ocak 1949 Kuruluş Amacı :Sosyalist ülkeler arasındaki ekonomik işbirliği ve dayanışmayı arttırmaktır. Kurucu Üyeleri : SSCB,Bulgaristan,Çekoslovakya,Macaristan,Romanya ve Polonya dır. Teşkilata daha sonra Arnavutluk(1949),Demokratik Almanya Cumhuriyeti (1950),Moğolistan (1962) ve Küba da katılmıştır (1972). Varşova Paktı (14 Mayıs 1955) Batı Bloğu tarafından NATO nun askeri etkinliğini arttırması üzerine Demir Perde de denilen devletlerin yaptıkları yirmi yıllık bir antlaşma ile kurulmuştur. Varşova Paktı 1955 ten 1991 yılına kadar Doğu ülkelerini savunma alanında müttefik yapmıştır. Kurucu Üyeleri :SSCB,Polonya,Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Çekoslovakya, Bulgaristan,Macaristan, Arnavutluk, Romanya dır. Antlaşma sonrası SSCB ile üye ülkeler arasında ikili yardımlaşma antlaşmaları da imzalanmıştır. Özellikleri : Avrupa da silahlı bir saldırı durumunda üyeler teker teker ya da ortak şekilde kendini savunacaklardır. Birleşik Komutanlık kurulacaktır Üyeler, ortak çıkarlarını ilgilediren tüm sorunlarda birbirine danışacaklardır. Antlaşma 20 yıl geçerli olacaktır. Sürenin bitiminden 1 yıl önce anlaşmayı sona erdirme isteğininin belirtilmemesi durumunda anlaşma süresi 10 yıl daha uzatılacaktır. Bu sözleşme üyeliği siyasal ya da toplumsal sistemler ayır etmeksizin tüm devletlere açıktır. UYARI: Varşova Paktı nın amacı, pakta üye devletlerden birine saldırı olması durumunda diğer üyelerin müttefiklerine askeri yardım dahil her türlü desteği vermesidir. SOSYALİST BLOKTA SARSINTILAR 1924 yılından beri SSCB lideri olan Joseph Stalin Mart 1953 te öldü. Onun ölümüyle henüz Stalin hayattayken sosyalist ülkelerde başlayan siyasi çatışmalar iyiden iyiye artış gösterdi. Bu doğrultuda sosyalist ülkelerde Moskova ya karşı ayaklanmalar çıktı. Bu isyanlar SSCB nin dış politikası üzerinde etkili olmuştur. SSCB-Yugoslavya İlişkileri Yugoslavya Doğu Bloğu ülkerlerinden olmasına rağmen 1945 sonrası SSCB ile ilişkilerinde gerilme meydana gelmiştir. Bu durumun nedenleri: SSCB nin diğer Doğu bloğu ülkeleri gibi Yugoslavya yı da etki ve denetimi altına almak istemesi fakat Yugoslavya lideri Tito nun buna karşı çıkması Yugoslavya nın diğer balkan ülkeleri arasında lider olmak istemesi, SSCB nin buna karşı çıkması, İki devlet arasında görülmeye başlayan ideolojik ayrışmalar. Bu nedenlerle Yugoslavya SSCB den uzaklaşmıştır. Bunun üzerine 28 Haziran 1948 tarihinde Yugoslavya Kominform dan çıkarılmıştır. İlerleyen dönemde Yogoslavya diğer Doğu ülkeleri tarafından tehdit edilmiş, Yugoslavya da 1953 yılında kendini korumak adına Balkan Paktı na üye olmuştur. SSCB-Yugoslavy ilişkileri 1955 sonrasında düzelmeye başlasa da, Yugoslavya daha çok Asya ve Afrika ülkeleriyle beraber Bağlantısızlar Bloğu nun kurulması için çalışmalar yapmıştır. 15

16 SSCB-Çin İlişkileri Çin de 1949 yılında meydana gelen rejim değişikliği dünyadaki güçler dengesini etkiledi. Çin deki yeni yönetim Sovyetler Birliği ile olan ilişkilerin güçlendirilmesi için gayret gösterdi yılında iki ülke arasında bir dostluk antlaşması imzalanmıştır. Aynı yıl çıkan Kore Savaşı iki ülke arasındaki ilişkileri daha da güçlendirmiştir. ABD nin yeni Çin yönetimini tanımaması, 1953 yılında Çin i Birleşmiş Milletler den çıkartıp yerine Tayvan ı alması da Çin-SSCB dayanışmasını güçlendiren nedenlerdendir yılına kadar gelişme gösteren Çin-Sovyet ilişkileri bu tarihlerden sonra bozulmaya başlamıştır. İlişkilerin gerilmesinin nedenleri: Çin in SSCB desteğini istemesi, ama SSCB kontrolüne girmek istememesi, İki ülkenin de bölgelerinde lider olmak istemesi, Tarafsız ülkelerde Nüfuz rekabeti, SSCB nin kendisine rakip olabilecek bir Çin yönetimi istememesi dan itibaren SSCB ABD ilişkilerinde meydana gelen yakınlaşma, 1960 da Moskova da düzenlenen Uluslararası Komünist Partileri Konferansı Çin-SSCB ayrımının iyice gün yüzüne çıkardı. Konferasta Arnavutluk un Çin in tarafını tutması üzerine SSCB Arnavutluk üzerindeki baskısını arttırmış ve Yugoslavya ile ilişkilerini düzeltme yoluna gitmiştir. Oluşan bu durum Çin i ciddi anlamda rahatsız etmiştir de yaşanan Küba Krizi sonrasında SSCB nin bu ülkedeki Nükleer füzelerini sökmesi Çin in Muhalefetiyle karşılanmış ve Çin-Küba ilişkilerinin gelişmesine neden olmuştur. Aynı yıl Çin yapmış olduğu bir açıklamayla SSCB nin Komünist Blok a liderlik yapamayacağını belirtmiştir Proleter Kültür İhtilali sonrasında Çin çok yönlü bir politika izlemek yoluyla ABD ile ilişkilerini düzeltmeye başlamış, BM ye tekrar üye olmuştur. UYARI: Bu gelişmeler Doğu Bloku nun güç kaybetmesine neden olmuştur. SSCB- Macaristan İlişkileri Stalin in ölümü sonrası Doğu Blokunda ayaklanmalar hızlanmış Doğu Berlin den sonra Macaristan daki fabrika işçileri ekonomik şartlardan dolayı Haziran 1953 te ayaklanmışlardı. Bunun üzerine SSCB, İmre Nagi (Naj) yi yeni başbakan olarak atadı. Nagi, siyasi baskıları azaltarak reformlar yaptı. Nagi nin komünist sistemi yumuşatmaya yönelik politikaları SSCB tarafından tepkiyle karşılandı ve Nagi görevden alındı. 23 Ekim 1956 da Budapeşte de yapılan gösterilerde Polisin göstericilere ateş açmasıyla barışçı gösteriler bir anda ayaklanmaya dönüştü. Halk, silahlanmaya başladı. Ülkenin hemen her şehrinde ulusal ihtilal komiteleri kurulmuştu. Yeniden iktidara gelen Nagi nin üst üste verdiği ödünler, ayaklanmayı durdurmaya yetmedi. SSCB, 30 Ekimde birliklerinin Macaristan dan çekileceğini açıklasa da 31 Ekimde başkent Budapeşte yi kuşattı. Nagi, 1 Kasımda Varşova Paktından ayrılma kararını açıklayarak Birleşmiş Milletler aracılığıyla büyük devletlerin korumasını istedi. Bu gelişme üzerine SSCB birlikleri Budapeşte yi işgal etti. Kısa sürede silahlı direniş bastırıldı. Ülkede kontrolün sağlanması sonrasında geniş çaplı tutuklamalara girişildi. Not : SSCB-Çekoslovakya ilişkileri Çekoslovakya da henüz II. Dünya savaşı öncesinde sosyal demokrasi anlayışı hâkimdi. Çekoslovakya, savaştan sonra SSCB nin etkisinde kalarak Varşova Paktına girdi yılı baharında Doğu Bloku nda görülen ağır ekonomik şartlar Çekoslovakya yı da etkiledi. gösterdi. Mevcut hükümetin 30 Mayıs 1953 te enflasyonu düşürmeye yönelik yayınladığı kararlar halk tarafından tepkiyle karşılanmış, bazı şehirlerdeki fabrika işçileri hür seçim sloganlarıyla ayaklanarak mevcut yönetimi ve SSCB yi protesto ettiler. SSCB nin de desteğini alan Çekoslovak Komünist Partisi yönetimi, sert tedbirlerle ayaklanmaları bastırdı. Çekoslovakya da 1967 de Aleksander Dubcek liderliğinde insancıl komünizm hareketi başladı. Bu hareketin amacı, Çekoslovakya da insan hürriyetini esas alan bir komünist sistem uygulamaktı de yayınlanan harekât programı ile sosyalizmin demokrasi ilkeleri ile birleştirilerek yeni bir siyasi sistemin oluşturulması amaçlanmıştır.. Tek partili sosyalist devlet yönetimine karşı olan inkılâpçı nitelikteki bu hareket ile toplanma ve dernek, düşünce ve ifade, inanç ve kanaat gibi insanın temel hak ve hürriyetlerinin sağlanması gerektiği vurgulandı. Bununla beraber programda Çekoslovakya nın şartlarına uygun demokratik bir sosyalist modelin kurulması ve serbest seçimlerin yapılması da ifade edildi. SSCB, Varşova Paktı üyelerinin de desteği ile Çekoslovakya daki insancıl komünizm hareketini ikili görüşmeler ve baskı yoluyla engellemeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Gelişmeler üzerine Varşova Paktı Ordusu 21 Ağustos 1968 de Çekoslovakya yı işgale başladı. Çeklerin insancıl komünizm hareketi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. BATI BLOKU NUN KURULUŞU İngiltere ve Fransa gibi iki önemli denge unsurunun II.Dünya Savaşı ndan yıpranarak çıkması dünya siyasetinde boşluklar meydana getirmişir.sscb nin savaş sonrasında yayılmacı bir politika izleyip Türkiye den toprak ve Boğazlardan üs talep etmesi, Yunanistan daki iç savaş İngiltere yi endişeye sevketmiştir. İngiltere başbakanı Churchill 5 Mart 1946 da SSCB nin Avrupa nın ortasına bir demir perde kurduğunu ve ABD nin Batı liderliğini üstlenmesi gerektiğini, Ayrıca ekonomik nedenlerden ötürü İngiltere nin bölgedeki birliklerini çekeceğini ifade eti. Tüm bu gelişmeler ABD nin dünya üzerinde daha aktif bir politika izlemesine neden olmuştur. ABD, 1946 dan sonra SSCB yayılmasına karşı Doğu Bloku nu kuşatmaya yönelik bir çevreleme politikası izlemeye başladı. Bu politika doğrultusunda Truman Doktrini ve Marshall Planı uygulamaya konulmuş, paktlar kurulmuş, askerî anlaşmalar imzalanmıştır. a.truman Doktirini (1947) Truman Doktrini, ABD nin dünya liderliğini üstlenmek adına atmış olduğu ilk adımdır. Doktirinin nedeni ABD nin dünyayı SSCB tehdidi altında görmesidir. ABD Başkanı Truman 12 Mart 1947 günü Amerikan Kongresi ne gönderdiği mesajda Türkiye ve Yunanistan a 400 milyon dolarlık askeri yardım yapılmasını istemiş ve başkanın bu önerisi kabul edilmiştir. 16

17 Truman Doktirini Dünyanın Doğu ve Batı Bloku olarak ikiye ayrıldığını ve ABD-SSCB mücadelesinin başladığını ilan etmiştir. Doğu Avrupa ve Balkanlardaki bölünmeyi daha keskin hale geltirmiştir. Truman Doktrini ile Yunan iç savaşı seyir değiştirmiş, merkezi hükümet komünistleri yenilgiye uğratmıştır. Doktirinin uygulanması bir bakıma savaştan önce İngiliz kontrolü altında olan bir bölgenin ABD tarafından devralındığını göstergesidir. ABD, İngiltere nin desteğiyle doktirini Orta dopğu ya kadar genişletmek istese de, Arap ülkeleri o dönemde SSCB nin henüz bölgede etkili olmamasından dolayı bu girişime izin vermemişlerdir. b.marshall Planı (1947) II.Dünya Savaşı sonrasında,abd tarafından Avrupa ülkelerine yardımda bulunmak ve bu ülkelerin kısa zamanda gelişip kalkınmalarını sağlamak amacıyla ABD Dışişleri Bakanı George Marshall tarafından hazırlanan plandır. Marshall yardımları çerçevesinde aralarında Türkiye nin de bulunduğu 16 ülke ABD den ekonomik kalkınma yardımı almıştır. Marshall Planı na göre; Avrupa ülkeleri her şeyden önce kendi aralarında bir ekonomik iş birliğine girişmeli, iş birliği sonunda ekonomik açık ortaya çıktığında ABD, bu açığın kapatılması için yardım etmeliydi. Plan, her Avrupa ülkesine Amerikan malı malzeme ve makine yardımını kapsıyordu. Yardımlardan yararlanmak için yardım alacak ülkelerin temsilcieri ABD ye sunulmak üzere 22 Eylül 1947 de Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı nı hazırladılar. ABD bu program üzerine 3 Nisan da Dış Yardım Kanunu nu çıkardı. ABD bu kanunu kullanarak henüz Planın ilk yılında İngiltere, Fransa, İtalya, Belçika, Portekiz, İrlanda, Türkiye, Yunanistan, Hollanda, İsviçre, İsveç, Danimarka, Norveç, İzlanda ve Avusturya ya 6 milyar dolarlık yardımda bulundu. İlerleyen yıllarda bu yardım 12 milyar dolara ulaşmıştır. Marshall yardımlarıyla üç yıl içinde Avrupa da sanayi ve tarım üretiminde büyük artış gözlenmiştir. Dış yardım Kanunu nun çıkması üzerine 16 Avrupa ülkesinin katılımıyla 16 Nisan 1948 de Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı kurulmuştur. Marshall Yardımları SSCB ve onun uydularına açık olmakla beraber, Doğu Bloku bu yardımlara katılmak istememiştir. c.nato nun ( Kuzey Atlantik İttifakı) Kuruluşu (1949) SSCB yayılmacılığı ve 1948 de komünistlerin Çekoslovakya da yönetimi ele geçirmeleri Batılı ülkeleri telaşa itmiştir. Sovyet tehlikesine karşı İngiltere,Fransa,Hollanda,Belçika ve Lüksemburg Batı Avrupa Birliği ni kurmuşlarsa da Sovyetlere karşı yeterli başarıyı gösterememişlerdir. Batı Avrupa Birliği nin gücünün SSCB ye karşı denge olmada yetersiz kalması üzerine 12 Batılı ülke ABD,Kanada,İngiltere,Fransa,Belçika,Hollanda,İtalya,İzlanda,Danimarka, Lüksemburg,Norveç,Portekiz) 4 Nisan 1949 tarihinde NATO yu ( Kuzey Atlantik İttifakı/Paktı) kurdular. NATO nun kurulmasıyla Sovyet yayılmasına karşı etkili bir set kurulmuş, Doğu Blokuna karşı denge sağlanmış ve Batı Bloku ortaya çıkmıştır NOT: d.avrupa Konseyi nin Kuruluşu(1949) Batı Avrupa nın II. Dünya Savaşı sonrası Sovyet tehlikesi altında kalması üzerine 10 Avrupa ülkesi (İngiltere, Fransa, Belçika, Danimarka, İrlanda, Hollanda, İsveç, Lüksemburg, Norveç, İtalya) tarafından 5 Mayıs 1949 da kurulmuştur. Birliğin amacı, üye ülkelerin ortak mallarını ve ilkelerini koruma ve yayma; ekonomik gelişmelerini sağlamak amacıyla aralarında sıkı bir işbirliği oluşturmaktır. Türkiye güvenliğini arttırmak, Batı ile siyasi ve ekonomik ilişkileri geliştirmek adına Konseye başvuru yapmıştır. Türkiye nin başvurusu 8 Ağustos 1949 da kabul edilmiştir. Konsey in çalışma alanları insan hakları, medya, hukuki işbirliği, sosyal dayanışma, eğitim, sağlık, kültür, spor, gençlik, yerel demokrasiler, sınır ötesi işbirliğin, çevre ve bölgesel planlamadır. e.avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) XX. yüzyılda iki büyük savaşın acısını yaşayan Avrupalı ülkeler bir daha böyle acıların yaşanmaması ve aradaki düşmanlıkların kaldırılmasını sağlayacak bir bütünleşme içerisine girmiştir. Birliğin temeli Fransız Dışişleri Bakanı Schumann ın yayımladığı bildiri ile atılmıştır. (9 Mayıs 1950) Schumann Bildirgesi nde Fransız-Alman kömür ve çelik üretiminin bir bütün olarak, diğer Avrupa ülkelerinin katılımına açık bir kuruluş çerçevesinde bir araya getirilmesi önerilmiştir. Schumann Bildirgesi sonucunda Fransa, Federal Almanya,Belçika,İtalya, Hollanda ve Lüksemburg un katılımıyla 18 Nisan 1951 de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Bu başarılı girişim Avrupa devletlerini daha geniş kapsamlı bir ekonomik birleşmeye itmiş ve 25 Mart 1957 de imzalanan Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu kurulmuştur. Roma Antlaşması aşağıdaki maddeleri kapsamıştır: Üye ülkeler arasındaki gümrük haklarının ve ticari malların giriş ve çıkışına karşı kısıtlamaların kaldırılması, Üye ülkelerin ekonomik politikalarını koordine etmeyi ve ödemelerdeki eşitsizliğe çare bulmayı sağlayan usullerin uygulanması, Diğer ülkelere karşı ortak bir gümrük tarifesinin ve ticaret politikasının belirlenmesi, Üye ülkeler arasında insanların, hizmetlerin ve sermayenin özgür geçişinin karşısındaki engellerin kaldırılması, Ortak Pazarın işleyişi için gerekli olan tedbirlerde ulusal yasaların yakınlaşması, Tarım ve ulaşım alanlarında ortak bir politikanın belirlenmesi, Ortak Pazarda rekabeti koruyan ve garantileyen bir rejimin kurulması, İşçilerin iş imkânlarını geliştirmek ve yaşam seviyelerinin yükselmesine yardımcı olmak amacıyla bir Avrupa Sosyal Fonunun oluşturulması, Yeni kaynakların oluşturulmasıyla topluluğun iktisadi ilerlemesini kolaylaştırmaya yönelik bir Avrupa Yatırım Bankasının kurulması, Ticari muameleleri artırmak, sosyal ve ekonomik gelişme için ortak çabaları takip etmek amacıyla deniz ötesi toprakların ve ülkelerin ortaklığı. 17

18 LYS 2013 Aşağıdakilerden hangisi 9 Mayıs 1950 tarihli Schumann bildirisiyle başlayan ve giderek Avrupa Birliğine dönüşen süreçle ilgili gelişmelerden biri değildir? A) Üye Ülkeler arasında serbest dolaşım hakkının tanınması B) Avrupa Kömür ve Çelik Birliği nin kurulması C) Avrupa Ekonomik Topluluğu nun kurulması D) Üye devletlerarasında ortak para birimine geçilmesi E) NATO nun kurulması LYS 2013 İkinci Dünya Savaşı sonrasında denge politikası izleyen Türkiye, savaş sonrasında Batılı Müttefik Devletler safında yer almaya çalışmıştır. Türkiye nin böyle bir çaba içerisine girmesine yol açan gelişme aşağıdakilerden hangisidir? A) Almanya nın savaştan yenilerek çıkması B) Kıbrıs sorununun çözümünde destek bulma çabası C) Çok partili hayata geçiş için yardım almak istemesi D) Sovyetler Birliği nin Türkiye den toprak talep etmesi E) Müttefik Devletlerin çağdaş uygarlığı temsil etmesi II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI ORTADOĞU Orta Doğu da yaşanan karışıklık ve istikrarsızlıkların temel nedenleri şunlardır: Bölgenin jeopolitik konumu Dünyanın en zengin petrol rezervlerine sahip olması Bölge devletlerinin görüş ayrılıkları ve hedeflerinin çatışması Gelir dağılımındaki dengesizlik Din ve mezhep farklılıkları İngiltere ve Fransa Orta Doğu da sömürgeler kurmak istiyorlardı. Zaten yapılan gizli anlaşmalarla Orta Doğu topraklarını aralarında paylaşmışlardı. Bu amaçla I. Dünya Savaşı sırasında bölgedeki Arapları Milli devletlerini kurma vaadiyle kandırmış ve Osmanlı Devleti ne karşı isyan etmelerinde onlara destek vermişlerdir. I. Dünya Savaşı sonunda Sovyet yönetiminin Çarlık Rusya zamanında imzalanan gizli antlaşmaları dünyaya ilan etmesi ile İngiltere ve Fransa nın planlarını değiştirmiştir. İki devlet Orta Doğu daki çıkarlarını manda yönetimleri kurmak suretiyle devam ettirmiştir. ORTA DOĞU DA BAĞIMSIZLIK HAREKETLERİ I.Dünya savaşından yıpranarak çıkan Avrupalı devletler Orta Doğu daki bağımsızlık hareketlerine karşı koyamadılar. Ayrıca Nazi Almanyası, SSCB ve ABD den gelen tehditler, İngiltere ve Fransa nın etki alanını daraltmıştır. Özgürlük hareketlerine kimi zaman halk içinden yöneticiler kimi zaman da bölgedeki eğitimli entellektüeller önderlik yapmışlardır Ekonomik Krizi bağımsızlık isteyen muhalefet hareketlerine halk desteğinin daha da artmasına neden olmuş, bu da İngiltere ve Fransa nın Orta Doğu sömürgeleri üzerindeki etkinliğini azaltmıştır. Bu gelişmeler üzerine Orta Doğu halkları bağımsızlıklarını kazanmaya başladılar ve daha çok monarşi ile yönetilen İslam devletleri kurdular. Bağımsızlığını kazanan ülkelerde halka kendini yönetme hakı asgari oranda verilmiştir. Birçok ülkede milliyetçiler ve modernleşme yanlıları iktidara geldi. bölge ülkelerinin(mısır, Irak, Suriye) Doğu Bloku ile olan ilişkilerini güçlendirmiştir. Bölge zengin yer altı kaynaklarına sahip olmasına rağmen gelişememiş halk bu zenginlikten faydalanamamıştır. Bölgede halen etnik ve dini parçalanmışlıklar yaşanmaktadır. Esasen bu parçalanmışlık manda yönetimlerinin birer mirasıdır. Etnik ve dini kaynaklı sorunlar bölgede günümüzde de devam etmiş, bu da bölge ülkeşerinin siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmesini engellemiştir. İsrail in Kuruluşu(1948) Filistin de bir Yahudi devleti kurma çalışmaları daha 19.Yüzyıl da başlamıştır. Bu amaçla Yahudiler 29 Ağustos 1897 tarihinde İsviçre nin Basel şehrinde ilk siyonist kongreyi düzenlemişlerdir. Kongre de Yahudilerin o dönemde Osmanlı toprağı olan Filistin de bir yurt edinmeleri kararı alınmıştır. Bu amaçla Dünya Siyonist Örgütü Başkanı Teodor Herzl, Sultan II. Abdülhamit Han a Yahudilerin Filistin e göç etmeleri karşılığında Osmanlı Devleti nin tüm borçlarını ödeyebilecekleri teklifini sunmuştur. Sultan II. Abdülhamit Han ise toprağın millete ait olduğunu ifade ederek bu teklifi geri çevirmiştir. Buna rağmen Dünya Savaşı nın çıktığı yıl olan 1914 te Filistin deki izinsiz olarak kurulan Yahudi kolonilerinin sayısı 45 i geçmiştir. I.Dünya Savaşı sırasında ABD Başkanı Wilson un Yahudi sorununu benimsemesi İngiltere yi^harekete geçirdi. Dönemin İngiliz Dışişleri Bakanı James Balfour 2 Kasım 1917 de Siyonist Federasyonu Başkanına gönderdiği bir mektupta, İngiltere nin Filistin de bir Yahudi Devleti kurulmasını kabul ettiğini resmen bildirmiştir. Balfour Deklarasyonu adını alan bu belge Yahudi Devleti nin kurulması konusunda bir dönüm noktasıdır. Balfour Deklarasyonu sonrasında Yahudiler büyük kitleler halinde Filistin e göç etmeye başlamışlardır. Filistin e yoğun Yahudi göçü bölgede Araplar arasında hoş karşılanmamış ve Araplarla Yahudiler arasında çatışmalara neden olmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında Araplar Filistin de bağımsız bir Arap Devleti, Yahudiler ise bağımsız bir Yahudi Devleti kurmak için çalışmalara başlamışlardır. Bu gelişmelerde İngiltere Yahudilerin, Almanya ve İtalya ise Arapların yanında yer almışlardır. İngiltere 1947 de ABD nin de desteği ile durumu Birleşmiş Milletler e taşımıştır. Birleşmiş Milletler de Filistin in Araplar ve Yahudiler arasında bölünmesine ve Kudüs ün tarafsız bir statüye sahip olmasına karar vermiştir. Bu taksim kararı Araplarca tepkiyle karşılanmış ve 1947 sonrası Arap- Yahudi çatışmaları artmıştır. Güvenlik Konseyi nde bu olaylar görüşüldüyse de bir sonuç alınamamıştır. Buna rağmen İngiltere 14 Mayıs 1948 tarihinde Filistin üzerindeki Manda yönetimini kaldırmış ve aynı gün İsrail Devleti nin kurulduğu ilan edilmiştir. II.Dünya Savaşı sonrasında Müslüman ülkeler kendilerini Doğu ve Batı Blokları nın dışında tutmaya gayret etmişlerdir. Fakat bağımsızlık sürecinde Batı karşıtlığının arması ve Sosyalist Blok tan gelen desten bazı 18

19 Eisenhower Doktirini (1957) Eisehower Doktirini nin yayınlanmasında ABD nin, Süveyş Krizi sonrası SSCB nin Orta Doğu da etkinliğinin artmasından korkması ve bölge halkını kendi yanına çekmek istemesi etkili olmuştur. ABD başkanı Eisenhower 5 Ocak 1957 de kongreye bir mesaj göndermiştir. Bu mesaj Eisenhower Doktrini olarak tarihe geçmiştir. Eisenhower, Doktrinde; Orta Doğu ülkelerine askeri ve ekonomik yardım yapılmasını, Bu ülkelere yapılacak komünist bir saldırı karşısında ABD ordusunun kullanılabilmesi için izin verilmesini, Bölgeye yıllık 200 milyon dolarlık harcama yapılabilmesi yetkisi istemiştir. UYARI: Saldırı sonrasında ABD nin başını çektiği Birleşmiş Milletler Kuvveti oluşturuldu. Nato ya üye olmak isteyen Türkiye bu kuvvete bir tugay askerle katılmıştır. Kore Savaşı yılları arasında 3 yıl devam etmiş, ama taraflar birbirlerine üstünlük sağlayamamıştır. LYS 2013 İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye nin fiilen katıldığı savaş aşağıdakilerden hangisidir? A) İran-Irak Savaşı B) Vietnam Savaşı C) Kore Savaşı D) Körfez Savaşı E) Arap-İsrail Savaşı b. SEATO nun Kuruluşu (1954) UZAKDOĞU DAKİ GELİŞMELER 1.ÇİN HALK CUMHURİYETİ NİN KURULUŞU 1949 yılında Mao Zedong un yönetimi ele geçirmesiyle Çin de komünist yönetim iş başına geldi. Yeni rejimin SSCB ve müttefikleri tarafından hemen tanınmış, bu da Asya da Doğu Bloku nu güçlendirmiştir yılında Çin ile SSCB arasında 30 yıl süreli bir dostluk ve ittifak antlaşmaası imzalanmıştır. Ancak 1959 dan itibaren Çin-SSCB ilişkileri bozulmuştur. Bu dönemde yaşanan bazı önemli olaylar şunlardır: Çin, Kore Savaşı nda Kuzey Kore nin yanında yer almıştır. Süveyş Krizi nde Batılılara karşı Mısır ı desteklemiştir. Keşmir Sorunu nedeniyle Hindistan ile Pakistan ilişkilerinin bozulmasıyla, Pakistan ve Çin ilişkileri gelişmiştir. Malaya da İngilizlerle, Çin Hindi nde Fransızlarla savaşan devrimci gruplara ve Vietnam Savaşı nda ABD ye karşı mücadele eden Kuzey Vietnamlılara destekl vermiştir. 2. UZAKDOĞU DAKİ HÂKİMİYET MÜCADELELERİ Soğuk Savaş Dönemi nde Uzak Doğu daki ABD ve SSCB arasındaki çıkar çatışmaları, Kore de ABD ve SSCB askerlerinin varlığı ve Fransa nın Çinhindi ndeki varlığı çatışmalara neden olmuştur. a. Kore Savaşı ( ) II. Dünya Savaşı sonunda yapılan antlaşmalarla Kore den Japonları çıkarma görevi ABD ve SSCB ye verilmişti. Buna göre SSCB Kore nin kuzeyi ni, ABD ise güneyini kontrol altına aldı ve 38. enlem sınır kabul edildi.(1945) Savaştan sonra bir yandan Amerikan Sovyet müzakereleri, diğer yandan Birleşmiş Milletler in çabaları iki Kore nin birleşmesini sağlayamadı. Bunun üzerine kuzeyde Kore Halk Cumhuriyeti, güneyde ise Güney Kore Cumhuriyeti kuruldu.(1948) SSCB Japonya da ve Asya daki Amerikan varlığından rahatsız olmasına rağmen bir süre ABD ile çatışmaktan çekinmiştir. Çin deki iç savaşı komünistlerin kazanması sonrası Sovyetler Amerika yı Asya dan atmaya karar verdi. Bu karar doğrultsunda SSCB nin destek ve talimatıyla Kuzey Kore 25 Haziran 1950 de Güney Kore ye saldırdı. II.Dünya Savaşı sonrasında Vietnam da Kore gibi ikiye ayrıldı. Kuzey Vietnam da komünistlerin güçlerini arttırması ve Kore Savaşı ABD yi yeni tedbirler almaya yöneltti. ABD, Uzak Doğu daki etkinliğini arttırmak için bu bölgede yeni bağımsız olan Tayland, Laos, Kamboçya ve Güney Vietnam a askerî yardımlarını arttırdı. Güney Doğu Asya Anlaşma Teşkilatını (SEATO) kurdu. Teşkilatın üyeleri: ABD, İngiltere, Fransa, Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland, Pakistan dı. ABD, kurmuş olduğu SEATO ve diğer teşkilatlarla SSCB ve Çin i Batı Avrupa kıyılarından Pasifik e kadar uzanan bir çember içine aldı. ASYA VE AFRİKA NIN KURTULUŞU Batılı devletler yıllarca Asya ve Afrika da sömürgeler kurarak bu ülkeleri ve halklarını menfaatleri doğrultusunda hâkimiyetleri altına almışlardı. Sömürülen milletler ise zaman içinde sömürgecilere karşı baş kaldırmışlardır. II. Dünya Savaşı ndan önce Avrupa da eğitim gören halkın içinden çıkan bazı aydınlar Asya da ve Afrika da milliyetçiliği yayarak bu düşüncenin önemli bir ideolojik güç hâline gelmesinde etkili olmuşlardı. II. Dünya Savaşı nda Batılılar sömürge halklarıyla mücadele edemeyecek kadar güç ve itibar kaybetmişlerdir. Savaş sırasında Batılıların üstüste aldığı yenilgiler bağımsızlık hareketlerini daha da hızlandırmıştır. Soğuk Savaş Dönemi nde bu ülkelerin bağımsızlık talepleri, sömürgeci devletlerin dışındaki bloklar tarafından da desteklenmiş, bu şekilde Asya ve Afrika da pek çok ülke bağımsızlığını kazanmıştır. a.güney Asya daki Gelişmeler 1763 ten beri İngiliz sömürgesi olan Hindistan da 1917 de Mahatma Gandhi nin faaliyetleri milliyetçilik hareketlerine hız kazandırdı. Bunun üzerine İngilizler 1919 da bazı eyaletlerde bir kısım yetkileri halk tarafından seçilen yerli liderlere bıraktıysa da bu gelişme, Hindistan daki bağımsızlık mücadelesini durdurmaya yetmedi. Bağımsızlık hareketleri Batı da okuyan Hintli aydınlar tarafından örgütlendi. Halk tarafından desteklenen bu aydınlar ilk olarak yerel yönetimlerde söz sahibi olmaya başladı. İngilizler,1935 te Hindistan da yeni bir anayasa hazırladı. Eyaletlerde bütün yönetim yetkileri Hintli yöneticilere bırakıldı. Halka seçme hakkı tanındı. Bu sırada Hindu egemenliğindeki Müslümanlar, Hintlilerden ayrılarak ayrı bir devlet kurma isteklerini dile getirdiler. Lahor da toplanan Müslümanlar Birliği Cemiyeti Kongresi 23 Mart 1940 ta, Hindulardan ay- 19

20 rı bir Pakistan Devleti kurulmasına karar verdi. Bu hareketin liderliğini ise Muhammed Ali Cinnah yapmaktaydı.1945 yılında İngilizler, yeni bir anayasa hazırlanmasına karar vererek, kurucu meclis ve geçici bir hükûmet kurulmasını kabul etti da Hint Yarımadası nda Hindistan ve Pakistan adlarında iki bağımsız dominyon kurulması kararlaştırıldı. 14 Ağustos 1947 de İngiliz askerlerinin Hindistan ın kuzeyinden çekilmesi ile Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgeler İngiliz Uluslar Topluluğu (Common-wealth) içinde ve dominyon statüsünde Pakistan adı ile kuruldu. Ancak bu devlet, Kuzey Hindistan ın doğu ve batısında birbirinden çok uzakta iki bölümün birleşmesinden meydana geliyordu. (Pakistan ın bu durumu 1971 e kadar sürdü.) Pakistan uzun yıllardır ordu tarafından yönetildiği için kuruluşundan beri demokrasi sürekli kesintiye uğramıştır. SSCB nin Afganistan ı işgali sırasında Pakistan, SSCB- Hindistan ittifakına karşı Afgan direnişçileri desteklemiştir. 15 Ağustos 1947 de İngiltere nin Hindistan dan çekilmesi ile Hindistan, bağımsızlığını kazandı ve İngiliz Uluslar Topluluğunun bir üyesi oldu. Hindistan 1947 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Doğu ve Batı Blokları na katılmamış, Bağlantısızlar hareketinin liderlerinden biri olmuştur. Keşmir Sorunu yla gelişen Pakistan-Çin dostluğuna karşı, SSCB ile yakınlaşmayı tercih etmiştir. Soğuk Savaş ın sona ermesiyle ABD ile ilişkilerini geliştirmiştir. Bugün kalabalık nüfusu ve askerî gücüyle önemli bir ülke hâline gelen Hindistan, buna rağmen kişi başına düşen millî gelir açısından hızlı bir büyüme gösterememiştir. Ülkede toplumsal, dinî, bölgesel nitelikli çatışmalar hâlâ devam etmektedir. Hindistan, yaşadığı sorunlara rağmen günümüze kadar demokratik hükümet şeklini koruyabilmiştir. Güney Asya daki diğer gelişmeler: Vietnam ve Kamboçya da bağımsızlık sonrasında iç savaşlar çıkmıştır. Malezya ve Endonezya arasında sınır çatışmaları yaşanmıştır Bölge ülkeleri ( Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya, Singapur) aralarındaki sorunları çözmek, siyasi, ekonomik, kültürel iş birliğini arttırmak amacı ile ASEAN ı (Güneydoğu Asya Milletler Birliği) kurmuşlardır(8 Ağustos 1967). Teşkilata daha sonra Brunei, Laos, Vietnam, Birmanya ve Kamboçya da katılmıştır. b.afrika daki Gelişmeler 1941 yılında Atlantik Paktı nda Roosevelt ve Churchill tarafından açıklanan hür irade ve özerklik ilkeleri Afrika da sömürgeciliğin sonunun geldiğini gösteriyordu. Afrika da sömürgeciliğin sona ermesi İtalyan ın Libya ve Etiyopya dan çıkarılmasıyla 1940 lı yıllarda başladı. Sosyalist ülkeler Afrika ve Asya daki bağımsızlık hareketlerini desteklemişlerdir. Bu destek ise bölgede sosyalizme olan sempatiyi arttırmıştır. Özgürlük hareketlerinin liderleri tam bağımsızlığın Devletçi ekonomi ile mümkün olabileceğini savunmuşlardır. Bu şekilde bölgede tek parti rejimleri ya da askeri diktalar altında uygulanan politikalar Afrika Sosyalizmi ya da Arap Sosyalizmi gibi adlarla geri kalmış ülkelerde uygulanmıştır. Bağımsızlığını kazanan devletler Doğu-Batı Mücadelesinde Blokların dışında kalarak öncelikle ekonomik kalkınmayı hedeflemişler bu amaçla 32 bağımsız Afrika ülkesi tarafından 25 Mayıs 1963 te Afrika Birliği Teşkilatı (OAU) kurulmuştur. Afrika Birliğinin amaçları, Afrika ülkeleri arasındaki birlik ve dayanışmayı geliştirmek, Üyelerin bağımsızlıklarını gözetmek, Tüm kolonileşme biçimlerini ortadan kaldırmak Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ne ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ne uygun olarak uluslararası iş birliğini ilerletmek, Üyelerinin ekonomi, diplomasi, eğitim, sağlık, bilim ve savunma politikalarını uyumlu hâle getirmektir. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ NDE TÜRKİYE Abd Soğuk savaş döneminde jeopolitik öneminden ötürü Türkiye yi yanında görmek istiyordu. Türkiye ise bölgede SSCB baskınısından çekinmesi ve güvenlik sahasını genişletmek istemesi nedeniyle ABD ve Batılı devletlerle iş birliği yapma yoluna gitmiştir. Bu tarihlerde Çin Halk Cumhuriyeti nin yeni bir güç olarak dünya siyaset arenasına çıkması ve Kore Savaşı gibi olaylar Türkiye nin haklılığını ortaya koymuştur. Türkiye bu amaçla Avrupa Konseyi ve NATO ya üye olmuş, Balkan ve Bağdak Paktlarının kurulmasında etkin çaba göstermiştir. a.türkiye nin Avrupa Konseyi ne Üye Olması (1949) Batı Avrupa nın Sovyet tehdidi altında olmasından dolayı 5 Mayıs 1949 da Londra da imzalanan bir antlaşma ile Avrupa Konseyi kurulmuştur. Batı ile siyasi ve ekonomik ilişkileri geliştirilmesi, güvenliğini korumak ve Avrupalı devlet sayılmak adına Türkiye 8 Ağustos 1949 da teşkilata üye olmuştur. b.türkiye nin NATO ya Üye Olması (1952) Türkiye nin modernleşme sürecini devam ettirmek istemesi, ekonomisini ve güvenliğini güçlendirmek istemesi Batı ile ilişkilerinde önemli etkenlerdi. Avrupa Konseyi ne üyelik sonrasında Türkiye nin yeni hedefi SSCB tehlikesine karşı Batılılarca oluşturulan NATO ya üye olmaktı. Türkiye nin Nato ya üyelik için ilk başvurusu 1950 Mayıs ında yapıldı. Bu başvuru Kanada ve Batı Avrupa ülkelerinin karşı çıkmasıyla sonuçsuz kalmıştır. 25 haziran 1950 tarihide çıkan Kore Savaşı NATO üyeliğimiz için bir dönüm noktasu oldu. Türkiye, savaş sırasında ABD yi etkilemek ve NATO üyeliği konusunda bu devletin desteğini almak adına Birleşmiş Milletler Teşkilatı nın talebine olumlu yanıt vermedi ve bir Tugay askerle Kore de BM Barış Gücü içinde yerini aldı. SSCB nin Avrupa ya olası bir saldırısına karşı bu kıtada bir üs gerekliliği ve Türkiye nin bu konuda en uygun yer olması NATO nun Türkiye ye ilgisini arttırmıştır. 15 Eylül 1951 de Kanada da toplanan NATO bakanlar konseyi Türkiye ve Yunanistan ın Nato ya üyeliğini kabul edilmesine karar vermiştir. TBMM 18 Şubat 1952 de Kuzey Atlantik Antlaşmasını onaylamış, bu şekilde Türkiye NATO ya resmen üye olmuştur. 20