Farklı Oksijen İçerikli İçme Sularının Etlik Piliçlerde Bazı Davranış Özelliklerine Etkisi

Transkript

1 Farklı Oksijen İçerikli İçme Sularının Etlik Piliçlerde Bazı Davranış Özelliklerine Etkisi Ecmel DİNÇER, Cemil TÖLÜ, Ali KARABAYIR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Çanakkale Özet: Bu çalışmada, oksijen içeriği farklı içme sularını tüketen etlik piliçlerin bazı davranış özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, yeme yönelim, suya yönelim, yatma, aktivasyon, tüy temizleme ve ayakta durma gibi davranış özellikleri ele alınmıştır. İlgili davranış özellikleri haftada iki gün sabah ve akşam olmak üzere doğrudan gözlem yöntemine göre 21 er dakikalık periyotlar boyunca 3 er dakikalık aralıklarla toplam 42 dakika gözlemlenmiştir. Gözlemlerin değerlendirilmesinde toplam 4 haftalık (5.6 saat) veriler kullanılmıştır. Çalışmada ele alınan davranış özelliklerinden yatma davranışının, en fazla sergilenen davranış olduğu, kontrol grubunda 5.44±0.10 hayvan, uygulama grubunda ise 5.79±0.10.hayvan olarak gerçekleştiği ve istatistiksel açıdan da önemli olma eğiliminde olduğu belirlenmiştir (P=0.07). Aktivasyon davranışının oldukça az düzeyde sergilenmesine rağmen kontrol grubunda uygulama grubuna göre yaklaşık 2 kat daha fazla olarak gözlenmiş ve istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (P=0.04). Suya yönelim davranışı bakımından gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak önemli olmakla birlikte kontrol grubundaki hayvanlar muamele grubundaki hayvanlardan daha fazla düzeyde su tüketmişlerdir (P=0.01). Bir başka ifadeyle oksijence zengin içme suyuna sahip hayvanların suya daha az yöneldikleri görülmüştür. Anahtar kelimeler: İçme suyu, oksijen, etlik piliç, yeme yönelim, suya yönelim Effects of Drinking Water Differing in Dissolved Oxygen Concentration on Some Behavior Traits of Broiler Abstract: In this study, the aim is to observe some behavior traits of broilers that are drank by waters with different oxygen. Behavior traits observed in the study are orientation to food, water and lying, activation, preening, standing. Broilers were observed by a direct observation in 42 minutes a day with 3-minute intervals. In the evaluation of the observation, the data of four weeks were used. It has been found in 1

2 study that among the behaviour traits lying behaviour is the most observed one which is 5.44±0.10 birds in the control group and 5.79±0.10 in the treatment group and also statistically has the tendency of importance (P=0.07). Although the activation behaviour is on a very low level, it has aproximately been observed as double in the control group when compared to treatment group and also statistically found as important (P=0.04). In the frame of the tendency of orientation to water, the difference between groups are statistically valuable and the birds in the control group consumed more water than ones in the treatment group (P=0.01). To say in a different way, it has been observed that the birds which have water enriched with oxygen have moved to water less. Keywords: Drinking water, oxygen, broiler, feed intake behavior, water intake behavior Giriş Hayvan davranışları farklı yetiştirme koşulları altında değişkenlik göstermektedir (Barbosa ve ark., 2005). Hızlı bir büyüme gösteren etlik piliçler entansif yetiştiricilikte zamanlarının büyük bir çoğunluğunu yatma, yem yeme ve su içme davranışlarıyla geçirmektedirler. Bu sistemde yetiştirilen etlik piliçler diğer yetiştirme sistemlerindeki (ekstansif ve organik yetiştiricilik) bireylerle karşılaştırıldığında aktivasyon (gezinme, eşelenme ve etkileşim), ayakta durma, tüy temizleme gibi doğal yapılarında var olan bu davranış özelliklerini daha az sıklıkta göstermektedirler (Bizeray ve ark., 2000; Weeks ve ark., 2000; Zupan ve ark., 2005). Normal koşullarda etlik piliçler yedikleri yemin iki katı kadar su tüketirler (Şenköylü, 2001). Ancak, hayvanların su tüketimine ayırdıkları süre yem tüketimine ayırdıkları süreden daha kısadır. Yani, hayvanlar zamanlarının daha büyük bir kısmını yeme yönelerek geçirmektedir. Bunun yanında, suyun tüketim miktarı üzerine su sıcaklığının da etkisi bulunmaktadır. İçme suyu sıcaklığının artması su tüketiminde bir azalışa dolayısıyla suya yönelim davranışının azalmasına neden olmaktadır (Ocak, 1995; Xin ve ark., 2002). Dinçer ve ark., (2007) yaptıkları çalışmada, çözünmüş oksijence zengin içme sularını tüketen etlik piliçlerin yem ve suya yönelim davranışlarının daha az sıklıkta görüldüğünü ve buna bağlı olarak da daha az yem ve su tükettiklerini bildirmişlerdir. Bu çalışmada, oksijence farklı içme sularını tüketen etlik piliçlerin bazı davranış özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem Araştırma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Deneme Odaları nda 50 adet Ross-308 etlik civcivi ile yürütülmüştür. Her guruba 25 2

3 hayvan gelecek şekilde deneme düzeni oluşturulmuştur. m 2 ye 7 civciv gelecek şekilde oluşturulan gruplarda altlık olarak talaş kullanılmıştır. Denemede 0-3 hafta başlangıç yemi, 3-5 hafta büyütme yemi ve son hafta ise bitirme yemi kullanılmıştır. Hayvanların yem ve su ihtiyaçları askılı plastik yemlikler ve damla tipi suluklar ile karşılanmıştır. İçme sularındaki çözünmüş oksijen miktarının ve sıcaklığının belirlenmesinde oksijenmetre ve ph metre den yararlanılmıştır. Civcivlere ilk hafta 23 saat aydınlık 1 saat karanlık, son beş hafta da ise, 18 saat aydınlık 6 saat karanlık aydınlatma programı uygulanmıştır. Altı hafta süre ile besiye alınan hayvanlara yem ve su ad libitum olarak verilmiştir. Aynı şebeke hattından sağlanan içme suları, gruplara farklı su depolarıyla ulaştırılmıştır. Kontrol grubundaki hayvanlara direkt şebeke suyu verilirken, uygulama grubundaki hayvanlara ise şebeke suyuna ilave olarak oksijen tüpü vasıtasıyla 3 l/dak. lık oksijen verilmiştir. Çizelge 1. İçme suyundaki çözünmüş oksijen ve sıcaklık değerleri Çözünmüş oksijen Sıcaklık Grup (mg/l) ( 0 C) Kontrol Uygulama Davranış gözlemleri için her gruptan 24 hayvan şansa bağlı seçilerek 8 erli üç alt grup oluşturulmuş ve gruplar ayrı renklere boyanmıştır. 3. haftadan 6. haftaya kadar toplam 4 hafta boyunca haftada 2 gün 21 dakikalık periyotlar halinde sabah ve akşam olmak üzere toplamda 5.6 saatlik davranış gözlemleri yapılmıştır. Davranış gözlemleri doğrudan gözlem yöntemiyle 3 er dakikalık aralıklarla yapılmış olup, her bir grubu bir gözlemci gözlemiştir. Gözlemci her 3 dakikada bir yeme yönelim, suya yönelim, yatma, yatarak veya ayakta tüy temizleme, aktivasyon (gezinme, etkileşim vb.), ayakta durma davranışlarından her bir renk için kaç adet hayvanın gösterdiğini gözlemleyerek kayıt etmiştir. Çalışmada elde edilen verilerin analizinde SAS (1999) istatistik paket programının tekrarlamalı analiz yöntemi kullanılmıştır. Davranış özelliklerinin analizinde her bir periyottaki davranış sıklığının ortalaması kullanılmıştır. Davranış özelliklerinden ayakta ve yatarak tüy temizlemenin görülme sıklığı çok düşük olduğundan bu davranış tüy temizleme başlığı altında değerlendirilmiştir. Bulgular ve Tartışma Çalışmada, ele alınan davranış özelliklerinden, yeme yönelim davranışının her bir periyotta görülme sıklığı ortalaması uygulama grubunda 0.88±0.06 hayvan, kontrol 3

4 grubunda 0.78±0.06 hayvan olarak bulunmuş, iki grup arasındaki farkın istatistiksel bakımdan önemsiz olduğu görülmüştür (P=0.28). Bu durum, istatistiksel açıdan önemli olmasa bile oksijence zengin içme sularını tüketen hayvanların zamanlarının büyük bir kısmını yeme yönelerek geçirdiğini göstermektedir. Suya yönelim davranışı bakımından kontrol grubunun ortalaması 0.98±0.06 hayvan, uygulama grubunun ortalaması 0.62±0.06 hayvan olarak bulunmuştur. Bu durum, iki grup arasındaki farkın istatistiki olarak önemli olduğunu (P=0.01), yani oksijence zengin içme sularını tüketen hayvanların suya daha az yönelerek daha az su tükettiklerini göstermektedir (Ocak, 1995; Xin ve ark., 2002; Dinçer ve ark., 2007). Çizelge 2. Ele alınan davranış özelliklerinin en küçük kareler ortalamaları (X) ile standart hataları (Sx) ve P değerleri. Davranış Özellikleri Kontrol X ± S X (adet hayvan) Uygulama X ± S X (adet hayvan) Yeme yönelim 0.78± ± Suya yönelim 0.98± ± Yatma 5.44± ± Aktivasyon 0.27± ± Tüy temizleme 0.32± ± Ayakta durma 0.19± ± P Uygulama grubundaki hayvanların (5.79±0.10 hayvan) her ne kadar kontrol grubundaki hayvanlara (5.44±0.10 hayvan) göre biraz daha fazla yatma davranışı gösterdikleri gözlemlenmişse de, bu davranış bakımından gruplar arasındaki fark istatistik bakımdan önemli değildir (P=0.07). Aktivasyon davranışı sıklığının kontrol grubunda 0.27±0.03 hayvan, uygulama grubunda 0.13±0.03 hayvan olduğu ve farkın istatistiksel olarak önemli olduğu görülmüştür (P=0.04). Oksijence zengin içme sularını tüketen hayvanların aktivasyon davranışı ortalaması kontrol grubu ortalamasının ancak yarısı kadardır. Bu davranış ortalaması, uygulama grubunda ele alınan tüm davranış ortalamaları içerisinde en az sıklıkta görülmüştür. Tüy temizleme davranışının kontrol grubunda 0.32±0.03 hayvan, uygulama grubunda 0.40±0.03 hayvan olduğu ve iki grup arasındaki farkın istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmüştür (P=0.23). Tüy temizleme davranışı hayvanların serbest yetiştiricilikte sıkça gösterdiği ve doğal yapılarında var olan bir özelliktir. Bu çalışmaya ait veriler, oksijence zengin suları tüketen hayvanların tüy temizlemeye daha fazla vakit ayırabileceklerini göstermektedir. 4

5 Ayakta durma davranışı, kontrol grubunda 0.19±0.02 hayvan, uygulama grubunda 0.16±0.02 hayvan olarak bulunurken, aradaki farkın istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmektedir (P=0.62). Kontrol grubunda, tüm davranış gözlemleri içerisinde, ayakta durma davranışı en az sıklıkta görülmüştür (Bizeray ve ark., 2000; Weeks ve ark., 2000; Zupan ve ark., 2005). Sonuç Çalışmada, ele alınan davranış özelliklerinden yatma davranışı, her iki grupta da en yüksek sıklıkta bulunmuş, ancak uygulama grubundaki hayvanların yatma davranışının kontrol grubundaki hayvanlara göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Yatma davranışı sıklığını, uygulama grubunda yeme yönelim, kontrol grubunda ise suya yönelim davranışı takip etmektedir. Ele alınan tüm davranış özellikleri içerisinde uygulama grubunda aktivasyon, kontrol grubunda ise ayakta durma davranışı, en az sıklıkta görülen davranışlar olmuştur. Uygulama grubundaki hayvanlar kontrol grubundaki hayvanlara göre daha yüksek sıklıkta tüy temizleme davranışı göstermiştir. Sonuç olarak, oksijence zengin içme suyuna sahip hayvanların suya daha az yöneldiği belirlenmiştir. Kaynaklar Barbosa, F.J., Silva, M., Silva I., Coelho, A., Savino, V Behavior and performance of broiler strains reared under semi-intensive system with shaded areas. Rev. Bras. Cienc. Avic. 7/4 Bizeray, D., Leterrier, C., Constantin, P., Picard, M., Faure, J.M Early locomotor behaviour in genetic stocks of chickens with different growth rates. Appl. Anim. Behav. Sci. 68: Dinçer, E., Karabayır, A., Mendeş, M Effects of drinking water differing in dissolved oxygen concentration on growth performance of broiler. Arch. Geflügelk. 71(3) (basımda). Ocak, N Sıcaklık stresi içinde suyun önemi. Animal Enformasyon. s.112. Sas, SAS/STAT User s Guide (Version 6, Fourth Edition) SAS Inst. Inc., Cary, NC. Şenköylü, N Modern Tavuk Üretimi. 3. baskı. s: 418 ISBN: Xin, H., Gates, R.S., Puma, M.C., Ahn, D.U Drinking water temperature effects on laying hens subjected to warm cyclic environments. Poult. Sci. 81:

6 Weeks, C.A., Danbury, T.D., Davies, H.C., Hunt P., Kestin, S.C The behaviour of broiler chickens and its modification by lameness. Appl. Anim. Behav. Sci. 67: Zupan, M., Jutta B., Wolf R.M., Štuhec, I Broiler behaviour in three different housing systems. In FAL Agricul.Res. 2/2005 6