ENDÜSTRİYEL VE TİCARİ SAYAÇLAR ZMD400AT/CT, ZFD400AT/CT KULLANMA KILAVUZU

Transkript

1 ENDÜSTRİYEL VE TİCARİ SAYAÇLAR ZMD400AT/CT, ZFD400AT/CT KULLANMA KILAVUZU

2 İÇİNDEKİLER 1 GÜVENLİK Güvenlik notları Sorumluluklar Güvenlik önlemleri SAYAÇ HAKKINDA AÇIKLAMALAR Uygulama alanları Özellikler Tip seçimi Blok diyagramı Ölçüm birimi Sinyal Dönüştürme ve İşleme Ölçülen büyüklüklerin hesaplanması İletişim MEKANİK KONSTRÜKSİYON Ön panel Bağlantılar Bağlantı diyagramları Boyutlar MONTAJ VE KURULUM Sayacın bağlanmasıyla ilgili temel bilgi Akım trafosu ile düşük gerilime bağlantı Orta ve yüksek gerilime bağlantı (Aron devre) Orta ve yüksek gerilime bağlantı (3 faz 4 tel) Sayacın montajı Sayacın bağlanması Hizmete alma, işlevsel kontroller ve mühürleme Klemens kapağı algılama ünitesinin kurulması (opsiyonel) Sayacın sökülmesi İŞLETME Yardımcı güç kaynağı ile çalıştırma Kontrol elemanları Gösterge düğmeleri Optik arayüz vasıtasıyla görüntünün değiştirilmesi Reset tuşu LCD ekran Giriş Ekran göstergeleri İndeks sistemi Ekran menüleri Çalışma görünümü Gösterge menüsü

3 5.4.3 Servis menüsü Optik test çıkışı Veri okuma IEC e göre okuma yapılması Dlms e göre okuma yapılması Biçimli komutların sayaca girilmesi Ayar modunda değerlerin değiştirilmesi SERVİS Çalıştırma hataları Hata mesajları Hata mesajının yapısı Hata grupları Sayaçların tamiri BAKIM Sayaç testi Test modu Ölçüm zamanları Optik test çıkışı Pilin değiştirilmesi

4 Geçerlilik alanı Bu kılavuz başlangıç sayfasında belirtilen sayaç modelleri için geçerlidir. Amaç Bu kılavuz, sayacın kullanılması için gerekli tüm bilgileri içerir. Bu bilgiler: Sayaç karakteristiği, yapısı ve işlevleri hakkında gerekli bilginin edinilmesi, Olası tehlikelere karşı alınması gereken önlemler ve sonuçları hakkında bilgi edinilmesi Sayacın çalışma ömrü boyunca performansla ilgili gereken bilgilerin edinilmesi (Parametrizasyon, kurulum, işletmeye alınması, bakım, kapatma ve imha edilmesi) Referans dökümanlar Sayaçlara ait teknik bilgiler ve işlevsel açıklamalar farklı kitapçıklar halinde hazırlanmıştır. H ZMD400AT/CT, ZFD400AT/CT serisi teknik bilgiler H ZMD402CT, ZFD402CT serisi teknik bilgiler H ZMD300, ZMD400, ZFD400 işlevsel tanımlamalar Kabuller Sayaçların tip seçimi ve açıklamaları bölüm 2.3 te açıklanmaktadır. Tip seçiminde aşağıda verilen kabuller kullanılmaktadır: Küçük harf x değişik versiyonları tanımlamak için kullanılmaktadır. (Örn. ZxD410xT: ZFD410AT, ZMD410AT, ZFD410CT ve ZMD410CT sayaçlarını ifade eder). Basamak çifti 00 doğruluk sınıfı için kullanılmaktadır. (Örn. ZxD400xT : ZxD405xT ve ZxD410xT sayaçlarını ifade eder). Tip belirtme kısaltmalarından ZFD 3-faz 3 telli bağlantı(aron bağlantı) ve ZMD 3-faz 4 telli bağlantı olduğunu belirtmektedir. Tip belirtmek yerine aşağıdaki terimler de kullanılmaktadır. ZxD400AT sayaçlar için Aktif enerji sayaçları ZxD400CT sayaçlar için Kombi Sayaçlar 4

5 1 GÜVENLİK Bu bölümde bu kılavuzda kullanılan güvenlik bilgileri ve uygulanması gereken güvenlik önlemlerinden bahsedilmektedir. 1.1 Güvenlik Notları Bu kılavuzda aşağıda belirtilen işaretlerle güvenlik ile ilgili uyarılar yapılmaktadır. Tehlike sembolü Yaralanma veya ölüm riski taşıyan tehlikeli durumlar için kullanılmaktadır. Uyarı sembolü Hafif yaralanma veya cihaza zarar gelmesiyle sonuçlanabilecek durumlar için kullanılmaktadır. Not sembolü Genel detaylar ve işi kolaylaştırmak için gerekli bilgiler verilmektedir. Tehlike seviyesinin yanı sıra tüm güvenlik uyarıları tehlikenin tipini, kaynağını ve sonuçlarını belirtmektedir. 1.2 Sorumluluklar Sayacın sahibi (genellikle elektrik dağıtım şirketi) cihazlarla uğraşan tüm personelin aşağıdaki yükümlüklere uymasından sorumludur. 1. Bu kullanım kılavuzunu okumuş ve anlamış olmasından. 2. Yapılacak iş için yetkili olmasına. 3. Bölüm 1.3 de açıklanan güvenlik kurallarına ve bu kılavuzda açıklanan işletme talimatnamelerine uymasına. Ayrıca sayacın sahibi; * Şahısların güvenliğinden ve korunmasından, * Cihaza hasar gelmesini engellemekten, * Ve personelin eğitiminden sorumludur. Landis+Gyr bu konularda gerekli eğitimi sağlamaktadır. İlgilenilmesi durumunda yetkili temsilciliğimizle temasa geçebilirsiniz. 5

6 1.3 Güvenlik önlemleri Aşağıdaki güvenlik önlemleri her zaman alınmalıdır. Sayacın bağlanacağı iletkenler bağlantı sırasında gerilim altında olmamalıdır. Açık uçlarla temas ölümcül risk taşımaktadır. İlgili sigortalar işlem süresince sökülüp güvenli bir yerde muhafaza edilmelidir. Bu sayede işlemden habersiz kişilerin yanlışlıkla sigortaları açması engellenir. Yerel güvenlik kurallarına uyulmalıdır. Sayaçların kurulumu gerekli eğitimlerden geçmiş yetkili teknisyenler tarafından yapılmalıdır. Akım trafolarının ikincil devreleri hatasız olarak kısadevre yaptırılmalıdır. Müdahale edilen trafodaki yüksek gerilim hayati tehlike taşır ve trafoyu patlatabilir. Orta veya yüksek gerilim trafoları topraklanmalıdır. Bu işlem yapılmazsa trafolar statik olarak sayacın izolasyon gücünü aşan değerlerde yüklenebilir ve hayati tehlike oluşabilir. Sayaçlar kurulum aşamasında dikkatli taşınmalıdır. Düşürülmesi halinde yaralanmalara sebep olabilir. Düşürülen sayaçların kesinlikle kurulumu yapılmamalıdır. Görünürde hiçbir hasar meydana gelmemiş olsa bile, yetkili servis noktasına bakım ve test için geri gönderilmelidir. Sayaçta meydana gelebilecek hasarlar kısa devre veya hatalı çalışmaya sebep verebilir. Sayaçlar kesinlikle su veya yüksek basınç altında temizlenmemelidir. 6

7 2 SAYAÇ HAKKINDA AÇIKLAMALAR Bu bölümde ZxD400xT serisi sayaçların işlevleri ve tasarımları hakkında genel bilgi verilmektedir. 2.1 Uygulama alanları ZxD400xT serisi sayaçlar düşük orta ve yüksek gerilim seviyelerinde trafo bağlantılı olarak kullanılır. Genellikle orta ve yüksek kapasiteli tüketiciler tarafından kullanılır ve enerji alışverişi için kullanılırlar. ZMD400xT ve ZFD400xT serisi düşük gerilim, orta gerilim, yüksek gerilim uygulamaları için uygundur. ZxD400xT sayaçları geniş kapsamlı tarife yapısına sahiptir. Bu kapsam dönemsel tarifeler, çoklu enerji ve demand tarifeleri gibi birçok tarifeyi kapsar. ZMD400xT ve ZFD400xT sayaçlar 5A veya 1A akım trafolarına bağlanmak üzere tasarlanmıştır. Bazı sayaçlar hem 5A hem de 1A de çalışacak şekilde tasarlanmıştır(5//1). ZMD400CT ve ZFD400CT kombi sayaçlar aktif ve reaktif enerjiyi, ZMD400AT ve ZFD400AT aktif enerji sayaçları ise sadece aktif enerjiyi kaydetmektedir. Ve bu değerlere göre gerekli ölçümleri yapmaktadır. Bu amaçla sayaçlar ölçüm noktalarına akım trafosu ve olası gerilim trafolarıyla bağlanmaktadır. Düşük gerilim : Orta gerilim: Yüksek gerilim: akım trafosu ile, akım ve gerilim trafosu ile, akım ve gerilim trafosu ile. 2.2 Özellikler ZxD400xT modeli sayaçlarda aşağıdaki özellikler mevcuttur: Dört kadranda da aktif, reaktif ve zahiri enerji kaydı (ZxD400CT) veya import ve export edilen aktif enerji kaydı (ZxD400AT) Enerji ve demand tarifeleri, kayıtlı değerler, yük profili vs. Tarife kontrolü (Harici ve dahili) LCD ekranda veri görüntülenmesi Her faz için aktif ve reaktif güç ölçümü, Parametrizasyon ile esnek ölçüm özelliği. Herhangi bir fazda kesinti olduğunda hatasız ölçüm. Başlangıç akımından en yüksek akıma kadar ölçüm aralığı. Optik arayüz. Çıkış kontakları Hata kayıtları vs. 7

8 2.3 Tip Seçimi ZMD 4 10 C T DEVRE TİPİ ZFD 3-faz 3 telli bağlantı(aron bağlantı) ZMD 3-faz 4 telli bağlantı BAĞLANTI TİPİ 3 Direk bağlı 4 Trafo bağlantılı DOĞRULUK SINIFI 10 Aktif enerji sınıfı 1 (IEC), B (MID) 05 Aktif enerji sınıfı 0.5 (IEC), C (MID) 0.2 Aktif enerji sınıfı 0.2S (IEC) ÖLÇÜLEN BÜYÜKLÜKLER C Aktif ve reaktif enerji A Aktif enerji TASARIM T Kompleks tarife fonksiyonları, modüler iletişim R Kompleks tarife fonksiyonları, entegre iletişim VERSİYON 21 Enerji tarifeleri, harici tarife kontrolü (Kontrol girişleri) 24 Enerji tarifeleri, dahili tarife kontrolü (gerçek zaman saati) (ayrıca kontrol girişleri ile de mümkün) 41 Enerji ve demand tarifeleri, harici tarife kontrolü (Kontrol girişleri) 44 Enerji ve demand tarifeleri, dahili tarife kontrolü (gerçek zaman saati) (Ayrıca kontrol girişleri ile de mümkün) Tüm versiyonlarda 3 kontrol girişi ve 2 çıkış bulunmaktadır. İLAVE FONKSİYONLAR 060x 240x 420x 003x 043x 025x 045x 046x xxx0 xxx2 xxx7 xxx9 6 adet ilave çıkış kontağı 2 adet ilave kontrol girişi, 4 adet ilave çıkış kontağı 4 adet ilave kontrol girişi, 2 adet ilave çıkış kontağı Entegre Ripple Kontrol Alıcısı 4 adet ilave çıkış kontağı, entegre Ripple Kontrol Alıcısı 2 adet ilave çıkış kontağı, yardımcı güç kaynağı VAC VDC 4 adet ilave çıkış kontağı, yardımcı güç kaynağı VAC/DC 4 Adet ilave çıkış kontağı, yardımcı güç kaynağı VDC İlave fonksiyon yok DC - Manyetik alan algılama Yük Profili DC - Manyetik alan algılama ve yük profili 8

9 2.4 Blok Diyagramı ZMD400xT Blok diyagramı. Girişler Sayacın ana girişleri: Faz gerilimi (U1, U2, U3), Faz akımları (I1, I2, I3) ve nötr bağlantılar Kontrol girişleri; Tuşlar Harici pals vericileri için pals girişleri (sadece iletişim üniteli sayaçlarda) Çıkışlar Sayaçta aşağıdaki çıkışlar bulunmaktadır: LCD ekran Optik test çıkışları Statik röle Optik arayüz İletişim arayüzleri. Sinyal işleme Sinyal işleme aşağıdaki ölçülen değerler için anlık dijital değerleri belirler ve bunların gerçek değerlerini verir. Her faz için aktif güç Her faz için reaktif güç(zxd400ct kombi sayaçlarda) Faz gerilimleri Faz akımları Şebeke frekansı Faz açıları 9

10 Tarife kontrolü Tarife kontrolü aşağıdaki yöntemlerle gerçekleştirilebilir: Kontrol girişleri vasıtasıyla harici olarak, İletişim arayüzü vasıtasıyla harici olarak, Tarife zaman dilimi vasıtasıyla dahili olarak. Faturalandırma verisi hazırlama Ölçülen bilgilerin değerlendirilmesi için aşağıdaki kayıtlar mevuttur: Enerji tarifeleri için 24 adet Toplam enerji için 8 adet Şebeke demand değerleri için 8 adet Demand tarifeleri için 24 adet Güç faktörü için (cosφ) 2 adet Bellek Genişletme yuvası Yük profili, konfigürasyon ve parametrizasyon bilgileri silinemeyen bir bellekte saklanmaktadır. Bu sayede gerilim kesintilerinde bu bilgilerin güvende olması sağlanmaktadır. Genişletme kutusu şu özellikleri içerebilir: 4 kontrol girişi 6 çıkış kontağı Ripple kontrol alıcısı Yardımcı güç kaynağı 2.5 Ölçüm Birimi Ölçüm birimi blok diyagramı Giriş sinyalleri Sinyal dönüştürme Sayaçta analog akım değerleri (I1, I2, I3) ve analog gerilim değerleri (U1, U2, U3) giriş sinyalleri olarak algılanmaktadır. Sayaçta her analog sinyal için anlık dijital değerler oluşturulur. 10

11 Sinyal Hazırlama Sinyal işleme biriminde aşağıdaki verilen her büyüklük için anlık değerlerden ortalama değerlere geçiş yapılır (1 saniyelik periyotlarda) : Aktif güçler P1, P2 ve P3 (yönleriyle beraber) Reaktif güçler Q1, Q2 ve Q3 (yönleriyle beraber) Faz gerilimleri U1, U2 ve U3 Faz akımları I1, I2 ve I3 ayrıca I0 Gerilimler arasındaki faz açıları U1 gerilimi ve I1, I2 ve I3 arasındaki faz açıları Şebeke frekansı (fn) Sinyal işleme Sinyal işleme biriminden alınan ortalama değerler yardımıyla mikro işlemci aşağıdaki ölçülen değerleri hesaplar. ÖLÇÜLEN BÜYÜKLÜKLER ZMD400CT ZFD400CT ZMD400AT ZFD400AT Aktif güç (import) +A Toplam/Fazlar Toplam Toplam/Fazlar Toplam Aktif güç (export) -A Toplam/Fazlar Toplam Toplam/Fazlar Toplam Reaktif güç (pozitif) +R Toplam/Fazlar Toplam - - Reaktif güç (negatif) -R Toplam/Fazlar Toplam - - Reaktif güç(1.kadran) +Ri Toplam/Fazlar Toplam - - Reaktif güç(2.kadran) +Rc Toplam/Fazlar Toplam - - Reaktif güç(3.kadran) -Ri Toplam/Fazlar Toplam - - Reaktif güç(4.kadran) -Rc Toplam/Fazlar Toplam - - Zahiri güç (import) +VA Toplam/Fazlar Toplam - - Zahiri güç (export) -VA Toplam/Fazlar Toplam - - Güç faktörü cosφ Fazlar/Ortalama Ortalama değer değer - - Faz gerilimleri U1-U2-U3 U12-U32 U1-U2-U3 U12-U32 Faz akımları I1-I2-I3 I1-I3 I1-I2-I3 I1-I3 Nötr akım I0 - I0 - Şebeke frekansı fn Evet Evet Evet Evet Faz açısı (gerilimler) φu U1-U2/U1-U3 - U1-U2/U1-U3 - Faz açısı (gerilim-akım) φu-i Evet - Evet - Faz sırası Evet Evet Evet Evet Aron devrede ölçümler daha farklı yapıldığından ZFDx400xT serisinde her bir faz için ayrı veri elde edilememektedir. Aşağıdaki diyagramlar ZMD400xT ve ZFD400xT arasındaki farklılıkları göstermektedir. 11

12 ZMD400xT ZMD400xT serisinde ölçüm yapılması ZFD400xT ZFD400xT serisinde ölçüm yapılması 2.6 Sinyal Dönüştürme ve İşleme Sinyal işleyicinin çalışma prensibi 12

13 Giriş devreleri Dijitalleştirme Güç hesabı Yüksek dirençli gerilim bölücüler U1, U2 ve U3 gerilimlerini işleme için birkaç mv a kadar oransal olarak düşürürler. Dahili akım trafoları da akımı işlemek için düşürürler. Analog giriş sinyalleri( U u ve U ı ) 1.6 khz örnekleme oranında Sigma-Delta dönüştürücülerde(a/d dönüştürücü) dijital hale getirilirler ve daha sonra filtrelenirler. Bir sonraki kalibrasyon aşamasında ise voltaj bölücüler veya akım trafolarında oluşabilecek doğal hatalar kalibre edilir. Her faz için akım ve gerilimin kalibre edilmiş anlık değerleri artık sinyal işleyici tarafından kullanılabilecek hale gelir. Aktif gücün anlık değeri anlık gerilim ve akımın çarpılmasıyla hasaplanır. Dolayısıyla 1kHz e kadar olan harmonik değerler doğru hesaplanır. Güç hesabı Reaktif gücün anlık değeri için gerilimin 90 çevrilmesi gerekmektedir. Bu sebeple harmonik ölçümü yapılmamaktadır. Zaman ölçümü Şebeke frekansı iki sıfır geçiş noktası arasındaki zamanın hesaplanmasıyla bulunabilir. U1 ve U2 veya U3 arasındaki sıfır geçiş zamanları farkı ile faz açıları bulunabilir. Zaman ölçümü Gerilim ve akım arasındaki faz açıları da U1 ve I1, I2 ve I3 ün sıfır geçişleri arasındaki zaman farkından bulunabilir. 13

14 Ortalama değer oluşumu Sinyallerin işlenmesi için sinyal işleyici saniyelik ortalama değerler üretir. Bu değerler mikro işlemci tarafından saniyelik periyotlarla değerlendirilir. 2.7 Ölçülen büyüklüklerin hesaplanması Aktif güç Her bir fazdaki aktif güçler (±A1, ±A2, ±A3), aktif gücün ortalama değerlerinden(p1, P2 ve P3) doğrudan alınarak kaydedilir. Aktif gücün her bir faz için ortalama değerleri toplanarak toplam import aktif güç ve export aktif güç hesaplanır. Toplam aktif güç Reaktif güç Her bir fazdaki reaktif güçler (±R1, ±R2, ±R3), reaktif gücün ortalama değerlerinden(q1, Q2 ve Q3) doğrudan alınarak kaydedilir. Reaktif gücün her bir faz için ortalama değerleri toplanarak toplam import reaktif güç ve export reaktif güç hesaplanır. Toplam reaktif güç Ayrıca mikro işlemci reaktif gücün 4 kadrandaki değerini de hesaplayabilir. 1. kadrandaki reaktif güç: +R i 2. kadrandaki reaktif güç: +R c 3. kadrandaki reaktif güç: -R i 4. kadrandaki reaktif güç: -R c Aynı işlem her bir faz için ayrı ayrı yapılabilmektedir. 14

15 4 Kadranda Ölçüm Yapılması Zahiri güç Kombi sayaçlarda zahiri güç 2 şekilde hesaplanmaktadır: Her bir fazdaki aktif ve reaktif gücün geometrik toplamı Akım ve gerilimin rms değerlerinin çarpılmasıyla. Vektörel hesap yöntemi (1. yöntem) P1,P2 ve P3 ün ve Q1, Q2 ve Q3 ün ortalama değerlerinden mikro işlemci her bir fazın zahiri gücünü (±VA1, ±VA2 Ve ±VA3) ve toplam zahiri gücü (±VA) hesaplayabilir. 1. hesap yöntemine göre zahiri gücün hesaplanması 15

16 Rms değerleriyle hesap yöntemi (2. Yöntem) U1 rms, U2 rms, U3 rms ve I1 rms, I2 rms, I3 rms ortalama değerlerinden mikro işlemci her bir fazın zahiri gücünü (±VA1, ±VA2 Ve ±VA3) ve toplam zahiri gücü (±VA) hesaplayabilir. 2. hesap yöntemine göre zahiri gücün hesaplanması Nötr Akım Sinyal işleyici nötr akımın anlık değerini (i0) anlık faz akımlarının (i1, i2, i3) geometrik toplamı olarak hesaplar. Nötr akım i0 16

17 Faz Açıları Sinyal işleyici U1-U2 VE U1-U3 arasındaki faz açılarını t U1-U1, t U1- U2, t U1-U3 sıfır geçiş noktalarını hesaplayarak bulur. Sinyal işleyici U1 gerilimi ve faz akımları arasındaki faz açılarını t U1-I1, t U1-I2, t U1-I3 sıfır geçiş noktalarını hesaplayarak bulur. Bu iki durum aşağıda gösterilmektedir. Durum 1: 1. Fazdaki gerilime göre tüm gerilim ve akım açıları saat yönünde gösterilmektedir. Açıların değerleri her zaman pozitiftir ve 0 ile 360 arasında değişmektedir. Faz açıları (1. durum) Durum 2: Gerilim açıları 1.durumdaki gibidir. Akım açıları ise o fazdaki gerilimle bağlantılı olarak gösterilmiş olup, -180 ve +180 arasında değişebilir. Faz açıları (2.durum) 17

18 2.8 İletişim ZxD400xT sayaçlarda optik okuma yapılabilmesi için optik port bulunmaktadır. Bunun dışında istenilen durumlarda değiştirilebilir iletişim modülleri de kullanılabilmektedir. Bu arayüzler şifre ile erişim kontrolüne sahiptirler. İletişim cihazları mühürlü ön kapağın altında bulunan kolaylıkla değiştirilebilen iletişim biriminde yer alırlar. İletişim ünitesinin değiştirilmesi için sayacın kapatılmasına veya yeniden parametrize edilmesine gerek yoktur (hotswap). İletişim birimleri İletişim biriminin sayaca monte edilmesi Sayaçlarda aşağıdaki iletişim birimleri kullanılmaktadır: İletişim birimleri CU-Ax (1.nesil): RS232, CS ve S0 arayüzleri İletişim birimleri CU-Bx (1.nesil): RS485, RS232 ve S0 arayüzleri İletişim birimleri CU-Mx (1.nesil): PSTN modem (V.22b veya V.34b), RS485 ve S0 arayüzleri İletişim birimleri CU-M2x (2.nesil): PSTN modem (V.22b veya V.34b), CS arayüzü ve RS232 veya RS485 arayüzleri İletişim birimleri CU-Gx (1.nesil): GSM modem, RS232, RS485 ve S0 arayüzleri İletişim birimleri CU-G2x (2.nesil): GSM modem, CS arayüzü ve RS232 veya RS485 arayüzleri İletişim birimleri CU-Dx (1.nesil): M-bus arayüzü İletişim birimleri CU-P2x (2.nesil): GSM/GPRS modem, CS arayüzü ve RS232 veya RS485 arayüzleri 18

19 İletişim birimleri CU-E2x (2.nesil): Ethernet arayüzü, CS arayüzü ve RS232 veya RS485 arayüzleri 2.nesil iletişim birimleri kodlarında yer alan temel versiyon harfinden sonra gelen 2 rakamından tanınabilirler. (Örn: CU-M20, CU-M2) Her versiyon gerekli amaç için gereken sayıda arayüzle donatılmıştır. Bu konuyla ilgili bilgi aşağıdaki tabloda verilmektedir. Gri ile işaretli 1. nesil iletişim üniteleri yerlerine geçen 2. nesil sayaçlarla birlikte verilmiştir (Örn: M2 ile M20 ve M4 ile M22). * M-Bus arayüzü ile sadece fiziksel M-Bus katmanı kullanılmaktadır, M- Bus protokolü kullanılmamaktadır. 19

20 Optik arayüz S0 arayüzü Optik arayüz seri, çift yönlü iletişimi sağlar. Sayacın ön yüzünde sağ üst köşede yer alır. Optik arayüzle aşağıdaki işlemler gerçekleştirilebilir. Otomatik veri kaydı Servis fonksiyonlarının gerçekleştirilmesi Işığa duyarlı olduğundan optik anahtar olarak kullanılabilir. Landis+Gyr MAP120 ve MAP190 ile iletişim sağlanması. S0 arayüzündeki pals girişleri pals vericilerden pals almak üzere tasarlanmıştır (Örn: pals çıkışı olan gaz veya su sayaçlarından veri almak). RS232 arayüzü RS485 arayüzü CS arayüzü PSTN modem GSM modem GPRS modem RS232 arayüzü asimetrik, seri, asenkron çift yönlü haberleşmeyi sağlar. RS232 arayüzü ile harici modem bağlantıs ve bilgisayar bağlantısı. 1. nesil iletişim birimlerindeki RS232 arayüzü iki farklı biçimdedir: Kontrol hatları olmadan harici modeme bağlantı için temel model. Kontrol hatları ile birlikte saydam bir harici modeme bağlantı için genişletilmiş model. RS485 arayüzü seri, çift yönlü iletişimi sağlar. RS485 arayüzü ile en fazla 32 sayacın birbirleriyle bağlantıları sağlanabilir. CS arayüzü seri, çift yönlü, pasif akım arayüzüdür. PSTN modemler telekomünikasyon telefon hatlarından veri aktarımı için kullanılmaktadır. PSTN modemler V22b veya V34b iletişim standartları için uygundur. GSM modemler mobil telefon şebekeleri üzerinden veri aktarımı için kullanılmaktadır. GSM modemler 900MHz ve 1800MHz frekanslarını kullanmaktadır. GPRS modemler mobil telefon şebekeleri üzerinden veri aktarırlar fakat veriler o anda boş olan kanallardan paketler halinde gönderilir. GPRS vasıtasıyla internete kablosuz bağlantı yapılabilir. 20

21 M-Bus arayüzü Ethernet arayüzü M-Bus arayüzü 250 cihaza kadar bağlantıyı sağlamak için kullanılmaktadır (elektrik, su, gaz vs. sayaçları). Ethernet arayüz standartı olarak IEEE kullanılmaktadır. BU standart yerel ağlarda paket transferi için kullanılmaktadır. Maksimum veri iletim hızı 10 Mbps dır. 21

22 3 MEKANİK KONSTRÜKSİYON Bu bölümde ZxD400xT serisi sayaçların mekanik konstrüksiyonu ve en yaygın bağlantı diyagramları incelenecektir. ZxD400xT serisi sayaçlar 1 Bağlantı kulağı 9 Yukarı düğmesi 2 İmalatçı mühürlü vida 10 Aşağı düğmesi 3 Optik test çıkışı reaktif 11 Ön kapak enerji tüketimi (kırmızı) ZxD400CT 4 Optik test çıkışı aktif enerji 12 Gövde üst kısmı tüketimi (kırmızı) 5 LCD ekran 13 Gövde alt kısmı 6 Optik Arayüz 14 Ön kapak mührü 7 Mühürlü vida 15 Klemens kapağı 8 Ön panel 16 Mühürlü klemens kapağı vidaları 22

23 Sayacın ön kapağı açık durumda 1 Pil bölmesi 2 Reset tuşu (R) 3 İletişim ünitesi İletişim modülünün sayaçtan çıkarılması 23

24 3.1 Ön Panel Ön panel iki kısımdan oluşmakta olup, müşteri talebine göre tasarlanmaktadır. Sayaç hakkında gerekli bilgiler bu panelde yer almaktadır. Ön panel (1) 1 Optik test çıkışı (reaktif enerji)( ZxD400CT) 2 Sayaç sabiti R1 veya R2 3 Optik test çıkışı aktif enerji 4 Optik arayüz 5 Onay sembolü 6 Bağlantı tipi 7 Yukarı/aşağı tuşları 8 İzolasyon simgesi 9 Sayaç verisi (Tip, seri no, üretim tarihi vs.) 10 LCD ekran 11Durum gösterge okları 12 Durum göstergeleri Ön panel (2) 1 Ekranda görüntülenen veri 2 Ölçülen büyüklükler 3 Çıkış kontağı verileri 4 Trafo değerleri 5 DLMS sembolü 24

25 3.2 Bağlantılar Sayacın klemens kapağının çıkarılması 25

26 Sayacın tüm bağlantı panelleri klemens kapağının altında bulunmaktadır. Bu sayede sayaca izinsiz erişim engellenmektedir. Aşağıda bu bağlantı noktaları ile ilgili şemalar verilmiştir. DIN normuna göre terminal düzeni (ZMD400xT) Simetrik terminal düzeni (ZMD400xT) 26

27 3.3 Bağlantı diyagramları Aşağıda çeşitli durumlar için bağlantı örnekleri verilmiştir. ZFD400xT üç faz üç telli şebekeler Akım trafosu ile bağlantı durumu (ZFD400xT) Akım ve gerilim trafosu ile bağlantı durumu (ZFD400xT) 27

28 ZMD400xT üç faz dört telli şebekeler Akım trafosu ile bağlantı durumu ZMD400xT (DIN normuna göre) Akım trafosu ile bağlantı durumu ZMD400xT (Simetrik terminal düzeni) 28

29 Akım ve gerilim trafosu ile bağlantı durumu ZMD400xT (DIN normuna göre) Kontrol girişleri/ Çıkış kontakları Temel durum: 3 kontrol girişi 2 çıkış kontağı (yarı iletken röle) Temel durum için bağlantı örneği Genişletme kartı 4200 Genişletme kartı kontrol girişi 2 çıkış kontağı (yarı iletken röle) 4 kontrol girişli 2 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği 29

30 Genişletme kartı 2400 Genişletme kartı kontrol girişi 4 çıkış kontağı (yarı iletken röle) 2 kontrol girişli 4 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği Genişletme kartı 0600 Genişletme kartı 0600 Kontrol girişi yok 6 çıkış kontağı (yarı iletken röle) 6 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği Genişletme kartı 0250 Genişletme kartı 0250 Kontrol girişi yok 2 çıkış kontağı (yarı iletken röle) İlave güç kaynağı Yardımcı güç kaynaklı genişletme kartı bağlantı örneği 30

31 Genişletme kartı 0030 Genişletme kartı 0030 Ripple kontrol alıcısı Kontrol girişi yok Çıkış kontağı yok Ripple kontrol alıcılı genişletme kartı bağlantı örneği Genişletme kartı 0430 Genişletme kartı 0430 Ripple kontrol alıcısı Kontrol girişi yok 4 Çıkış kontağı (yarı iletken röle) Ripple kontrol alıcılı ve 4 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği Genişletme kartı 0450 Genişletme kartı 0450 İlave güç kaynağı Kontrol girişi yok 4 Çıkış kontağı (yarı iletken röle) Yardımcı güç kaynaklı ve 4 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği 31

32 Genişletme kartı 0460 Genişletme kartı 0460 İlave güç kaynağı Kontrol girişi yok 4 Çıkış kontağı (yarı iletken röle) Yardımcı güç kaynaklı ve 4 çıkış kontaklı genişletme kartı bağlantı örneği 3.4 Boyutlar Sayaç boyutları (Standart klemens kapaklı) 32

33 4 MONTAJ VE KURULUM Bu bölümde sayaçların kurulumu ve trafo bağlantıları hakkında bilgi verilmektedir. Tehlikeli gerilim Kurulum sırasında elektriksel tehlike mevcuttur ve kesinlikle açık uçlarla temas edilmemelidir. Bunun dışında tüm güvenlik kurallarına da uyulmalıdır. 4.1 Sayacın bağlanmasıyla ilgili temel bilgi Farklı gerilim seviyelerine sayacın montajı yapılırken aşağıdaki devrelere göre yapılması tavsiye edilir. Aşağıdaki çizimlerde terminal bağlantıları DIN normuna göre verilmiştir. Simetrik terminal düzenine göre yapılacak bağlantılarda bağlantı numaralarına dikkat edilmelidir Akım trafosu ile düşük gerilime bağlantı Akım trafosu ile düşük gerilime bağlantı Terminal Test bloğu Akım trafosunun ikincil devresi birincil devreden akım geçerken kapalı olmalıdır. İkincil devreyi açmak trafoyu bozabilir. Yukarıdaki şekilde terminal test bloğu akım trafosunun ikincil 33

34 Başlangıç sigortaları devresine kısa devre yaptırılmasına ve gerilim devresinin açılmasını sağlar. Bu sayede cihaz sorunsuz olarak değiştirilebilir. Gerilim devresindeki başlangıç sigortaları (Maks. 10 A) cihazda kısa devre meydana gelmesini önlemektedir Orta ve yüksek gerilime bağlantı (Aron devre) Topraklama Bu devre orta gerilim (3 30 kv) ve yüksek gerilim (30kV ve üstü) şebekelerde kullanılmaktadır. Orta ve yüksek gerilimlerde trafoların ikincil devreleri mutlaka topraklanmalıdır. Aksi takdirde tehlikeli kontak gerilimleri oluşur. Üç faz üç telli bağlantı Orta ve yüksek gerilime bağlantı (Aron devre) 34

35 Üç faz dört telli bağlantı (Nötr açık) Orta ve yüksek gerilime üç faz dört telli bağlantı (nötr açık) Üç faz dört telli bağlantı (Nötr bağlı) Orta ve yüksek gerilime üç faz dört telli bağlantı (nötr bağlı) 35

36 4.1.3 Orta ve yüksek gerilime bağlantı (Üç faz dört telli bağlantı) 4.2 Sayacın montajı Orta ve yüksek gerilime üç faz dört telli bağlantı İletkenlerde tehlikeli gerilim Sayacın montajı sırasında bağlantı iletkenlerinde gerilim olmaması gerekmektedir. Çıplak kısımlarla temas ölümcül olabilir. İlgili sigortalar sökülerek işlem bitene kadar güvenli bir yerde muhafaza edilmelidir. Bu sayede montajdan habersiz kişilerin tehlikeli bir duruma meydan vermesi engellenecektir. Terminal test bloğundaki gerilim bağlantılarındaki köprüler de açılmalıdır. Bu amaçla ilgili köprünün vidası gevşetilerek köprü terminalden uzaklaştırılır ve vida tekrar sıkılır. Akım trafolarında tehlikeli gerilim Birincil devreden akım geçerken ikincil devreler açılmamalıdır. Bu durum terminallerde çok yüksek gerilim yaratır ve trafonun izolasyonu zarar görebilir. Sayacın kurulumunu yapmak için akım trafosunun ikincil devresini terminal test bloğuyla kısa devre yaptırınız. Bu amaçla ilgili kısa devre köprüsü kullanılır. 36

37 1 Sayacın montajı için gerekli biçimi belirleyin 2 Bağlantı kulağını Aşağıdaki şekildeki gibi ayarlayın Bağlantı kulağının ayarlanması 3 Kablolarda gerilim olup olmadığını kontrol edin, eğer kablolarda gerilim varsa ilgili sigortaları sökün. 4.3 Sayacın bağlanması İletkenlerde tehlikeli gerilim Sayacın montajı sırasında bağlantı iletkenlerinde gerilim olmaması gerekmektedir. Çıplak kısımlarla temas ölümcül olabilir. İlgili sigortalar sökülerek işlem bitene kadar güvenli bir yerde muhafaza edilmelidir. Bu sayede montajdan habersiz kişilerin tehlikeli bir duruma meydan vermesi engellenecektir. Terminal test bloğundaki gerilim bağlantılarındaki köprüler de açılmalıdır. Bu amaçla ilgili köprünün vidası gevşetilerek köprü terminalden uzaklaştırılır ve vida tekrar sıkılır. Akım trafolarında tehlikeli gerilim Birincil devreden akım geçerken ikincil devreler açılmamalıdır. Bu durum terminallerde çok yüksek gerilim yaratır ve trafonun izolasyonu zarar görebilir. Sayacın kurulumunu yapmak için akım trafosunun ikincil devresini terminal test bloğuyla kısa devre yaptırınız. Bu amaçla ilgili kısa devre köprüsü kullanılır. 37

38 Terminal test bloklarının cihazın bağlanmasından önceki durumu Bağlantı Sayacın bağlantısı yukarıdaki diyagrama bağlı kalınarak aşağıdaki şekilde yapılmalıdır. Tüm güvenlik önlemlerinin alındığından emin olunur. Tellerde akım ve gerilim olmadığından emin olunur. Faz bağlantılarının yapılması: Faz kablolarını gerekli uzunluğa getirin ve uçlarını soyun İlgili terminallere faz kablolarını takın ve vidaları iyice sıkın. Sayaç bağlantıları (ZMD400xT)(DIN normuna göre) Sinyal giriş ve çıkışlarının bağlanması: Bağlantı kablolarını gerekli uzunlukta kesin ve uçlarından 4mm kadar soyun. 38

39 A Üstteki bölmeye 1 numara tornavidayı yukarı doğru kaldırarak sokun (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) B Teli alttaki açılmış olan bölmeye sokun. (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) C Tornavidayı çıkarın. Kablo bölmeye sabitlenir. (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) Sinyal giriş ve çıkışlarının bağlanması 4.4 Hizmete alma, İşlevsel kontroller ve mühürleme İletkenlerde tehlikeli gerilim İlgili sigortalar sayaç işletmeye alınmadan önce takılmalıdır. Terminal test bloğundaki gerilim köprüleri kapatılmalıdır. Eğer klemens kapağı düzgün kapatılmazsa bağlantı terminalleriyle temas tehlikesi oluşabilir. Bu durum hayati tehlike taşır. Akım trafolarında tehlikeli gerilim Akım trafosu devreleri sayaç işletmeye alınmadan önce kapatılmalıdır. Akım trafosunun ikincil devresini kısa devre yaptıran köprülerin açılması trafo akımının sayaca akmasını sağlar. İşletmeye alma ve işlevsel kontroller İşlevsel kontrol cihaza gerilim ve yük uygulanmasını gerektirir. Cihaz işletmeye alınmadan önce aşağıdaki kontroller yapılır: 1. Terminal test bloğundaki gerilim köprüleri kapatılır ve ilgili sigortalar takılır. 2. Ekranda her 3 fazın da mevcut ve doğru sırada olup olmadığı kontrol edilir. Eğer herhangi bir faz mevcut değilse, ilgili fazın sembolü ekranda görünmez. Bu durum gerilimin 20V un altında olduğu durumlarda da meydana gelir. Doğru faz sırasında L1 L2 ve L3 ekranda sürekli görüntülenir. 39

40 Faz sırası göstergesi 3. Terminal test bloğunda 1. fazın kısa devre köprüsünü açın. 4. Enerji yönlerini (+P sağa, +Q yukarı) ekranda kontrol edin. 5. Terminal test bloğunda 1. fazın kısa devre köprüsünü kapatın. 6. Madde 3 ten 5 e kadar olan kısmı diğer fazlar için de tekrarlayın. 7. Daha sonra terminal test bloğunda tüm fazların kısa devre köprülerini açın. İşletmeye alma durumunda terminal test bloklarının durumu (DIN normuna göre) 8. Ekranda hata mesajı olup olmadığı kontrol edilir. 9. Eğer servis listesinde parametrize edilmişse diğer bilgilere de buradan ulaşılabilir. (faz gerilimleri, açılar, akımlar vs.) 10. Tarife kontrol girişinden gerilimi değiştirerek tarife sembollerini ekrandan kontrol edin. Tarife sembolleri gerilim değiştikçe değişmelidir. 11. Eğer sayaç elektriksel arayüzle sayaç okuma sistemine bağlıysa, veri transferinin düzgün sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmelidir. 12. Eğer sayaca GSM modem bağlıysa, SMS iletim özelliği kontrol edilmelidir. (Örn: Kendi cep telefonunuza test masajı göndermek.) 13. Eğer sayaç düzgün çalışıyorsa klemens kapağını vidalayın. Sayacın düzgün çalışmadığı durumlarda 40

41 öncelikle hatanın kaynağını bulun ve hatayı düzelttikten sonra bu işlemi gerçekleştirin. 14. Klemens kapağını mühürleyin. 15. Zaman ve saati ayar menüsünden ayarlayın. 16. Ön kapağı kapatın. 17. Ön kapağı mühürleyin. 4.5 Klemens kapağı algılama ünitesinin kurulması (Opsiyonel) 1 numaralı kontrol girişinin bu işlem için parametrize edildiğinden emin olun. 1 ve 2 numaralı kabloları aşağıdaki şekle göre bağlayın. Klemens kapağı algılama ünitesinin bağlantıları Üniteyi aşağıdaki şekle göre sayaca sabitleyin. Ünitenin sayaca sabitlenmesi 3 numaralı kabloyu üstteki bağlantı şemasına göre bağlayın. 41

42 4.6 Sayacın sökülmesi İletkenlerde tehlikeli gerilim İlgili sigortalar sayaç sökülmeden önce sökülmelidir. İlgili sayaçları işlem bitene kadar güvenli bir yerde muhafaza ediniz. Sayaç gerilim trafosuna bağlı ise terminal test bloğundaki gerilim köprüleri açılmalıdır. Akım trafolarında tehlikeli gerilim Akım trafosunun birincil devresinde akım varsa ikincil devre kesinlikle açılmamalıdır. Bu durum hayati tehlike yaratır. Terminal test bloğunda akım trafosunu kısa devre yaptırın. Sayaç güvenlik önlemleri alındıktan sonra aşağıdaki şekilde sökülür: 1. Terminal test bloğundaki kısa devre köprüleriyle akım trafosunu kısadevre yaptırın. 2. Klemens kapağını sökün 3. Terminallerde gerilim veya akım olup olmadığını kontrol edin. Kablolarda elektrik varsa ilgili sigortaları sökün. Terminal bloğunun sayaç sökülmeden önceki durumu 4. Sinyal giriş ve çıkış kablolarının aşağıda gösterildiği şekilde sökün: A Üstteki bölmeye 1 numara tornavidayı yukarı doğru kaldırarak sokun (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) B Teli alttaki açılmış olan bölmeden sökün. (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) C Tornavidayı çıkarın. (aşağıdaki şekilde detaylı olarak gösterilmiştir.) Sinyal giriş ve çıkış kablolarının sökülmesi 5. Terminal vidalarını gevşeterek bağlantı kablolarını terminallerden sökün. 42

43 5 İŞLETME 5.1 Yardımcı güç kaynağı ile çalıştırma Yardımcı güç kaynağı bulunan sayaçlar ( Bkz. bölüm 3.3 bağlantı diyagramları) elektrik kesintilerinde dahi tamamen fonksiyonel durumdadır. Gerilim olmamasına rağmen değerler ekrandan veya uzaktan okunabilir. Yardımcı güç kaynağını aşağıdaki şekildeki gibi bağlayın: Yardımcı güç kaynağı bağlantıları Tip 045x: 1 ve 2: V AC/DC Tip 046x: 1: + (12 24 V DC) Tip 046x: 2: (12 24 V DC) 5.2 Kontrol elemanları ZxD400xR sayaçlarında yukarı ve aşağı olmak üzere iki adet gösterge düğmesi bulunmaktadır. Gösterge aynı zamanda bir ışık kaynağı vasıtasıyla optik arayüzden de kontrol edilebilmektedir Gösterge düğmeleri Gösterge düğmeleri ön panelde ekranın sağ köşesinde yer alır. Gösterge düğmeleri Aşağı gösterge düğmesine basılırsa görüntü bir sonraki değere geçer, yukarı gösterge düğmesine basılırsa görüntü bir önceki değere geçer. 43

44 5.2.2 Optik arayüz vasıtasıyla görüntünün değiştirilmesi Tüm ZxD serisi sayaçlarda yukarı ve aşağı düğmelerinin yanı sıra optik anahtar da bulunmaktadır. Optik arayüz bir ışık kaynağından (örn: fener) gelen ışığı aşağı gösterge düğmesi şeklinde algılar. Bu sayede göstergede değerler arasında geçiş sağlanabilir. Bu işlem sadece sayaçta gerilim olduğunda gerçekleştirilebilir. Bu sayede okuma işlemi ışık kaynağının yoğunluğuna göre belirli bir mesafeden yapılabilir. (Örn: koruyucu bir camın arkasındaki sayaçları okuma işlemi) Reset tuşu Reset tuşu ön kapağın altında, pil bölmesinin sağ kısmında yer almaktadır. Reset tuşunun kullanılması için ön kapaktaki mührün sökülmesi gerekmektedir. Reset tuşu manuel resetleme işlemi yapmak için kullanılır. Eğer ekran testi açıksa reset tuşuna basılarak ayar menüsüne de girilebilir. 5.3 LCD Ekran Giriş Reset tuşu ZxD400xT serisi sayaçlarda LCD ekran bulunmaktadır. Bu ekran opsiyonel olarak arka plan ışığıyla da desteklenebilmektedir. Bu ışık herhangi bir gösterge düğmesine basıldığında aktive olur ve eğer bir süre herhangi bir tuşa basılmazsa kendiliğinden kapanır. 44

45 5.3.2 Ekran göstergeleri Ekran göstergeleri Aktif güç yönü Her zaman 3 fazın toplamını gösterir: Pozitif aktif enerji yönü (import) Negatif enerji yönü (export) serisi. Reaktif güç yönü Farklı fazların negatif aktif enerji yönü (ikici ok yanıp söner), Sadece ZMD400 ZxD400CT serisi sayaçlarda bulunmaktadır. Üç fazın toplamını gösterir. Pozitif reaktif enerji yönü Negatif reaktif enerji yönü 45

46 Kadran görünümü ZxD400CT serisi sayaçlarda Ölçümlerin hangi kadranda yapıldığını gösterir. 1. Kadran 2. Kadran 3. Kadran 4. Kadran Faz gerilimleri Pil durumu Faz gerilimlerinin mevcut olduğunu gösterir. Doğru bağlantı yapılmaması durumunda yanıp söner. Pil zayıfladığı zaman ekranda belirir. Birimler Obis kodları Aşağıdaki birimler gösterilir: (W, var, VA, k..., M...,...h, V, A, h, Hz, m³) (var ve VA sadece kombi sayaçlarda) 8 haneye kadar OBIS kodlarını gösterir. Değerler 8 haneye kadar değerler görüntülenir. Ok sembolleri Ok sembolleri tarife, reset, test modu vs. Gibi durumlar için ekstra göstergelerdir. 46

47 5.3.3 İndeks Sistemi Ekranda hangi verinin gösterildiği indeks sistemi ile belirtilmektedir. 8 haneli indeks alanı bilinen tüm indeks sistemlerine izin vermektedir. (DIN, LG, VEOe, OBIS, vs.) B:C.D.E.F yapısı OBIS kodlarını belirtmektedir. B Kanal numarasını belirtir. Örn: Ölçüm cihazının birden fazla girişinin olduğu durumlarda aynı veya farklı tip enerjilerin ölçülmesi. C Soyut veya fiziksel verilerin ilgili olduğu kaynakları belirtir. (Örn: aktif güç, cosφ, reaktif güç, zahiri güç, akım veya gerilim) D Çeşitli algoritmalara göre fiziksel büyüklüklerin işlenmesi sonucunda bulunan sonuçları belirtir. Algoritmalar enerji ve demand değerlerini de vermektedir. E Ölçüm sonuçlarının tarife kayıtlarına göre kullanılan tarifelerle kıyaslanmasına imkan verir. F Farklı ödeme dönemlerine göre kayıtlı veriyi belirtir. Bu durumun olmadığı hallerde bu grup daha farklı sınıflama için kullanılabilir. Örnek: = Aktif enerji (import)(tüm fazlar) 8= Durum 0= Toplam Yerel saat 5.4 Ekran menüleri ZxD400xT serisi sayaçlarda 3 çeşit ekran menüsü bulunmaktadır: Çalışma görünümü (Operating display) Parametrizasyonla belirlenen değerler ekranda görüntülenir. Bu değerler arasında belirli zaman aralıklarında otomatik olarak geçiş sağlanır. Ekran normal şartlarda (düğmelere basılmadığı zaman) çalışma görünümünde çalışır. Gösterge menüsü (Display menu) Yukarı/aşağı tuşlarına basarak ekran testi açılır ve buradan tekrar bir tuşa basarak gösterge menüsü açılır. Gösterge menüsünden yük profili, olay kaydı vs. seçeneklere ulaşılabilir. Servis menüsü ( Service menu) Ekran test modundayken reset düğmesine basılarak servis menüsüne girilebilir. Servis menüsünden servis listesindeki değerler, ayar menüsü gibi seçeneklere ulaşılabilir. 47

48 5.4.1 Çalışma görünümü Ekranda sürekli görüntülenen değerler çalışma görünümü olarak kabul edilir. Sabit veya hareketli görünüm olarak ayarlanabilir. Hata mesajı Sabit görünüm Sayaç kendi bünyesinde yaptığı testler sonucunda hata mesajları görüntüleyebilir. Parametrizasyona göre bu hata mesajları çalışma görünümünde görüntülenebilir. Hata mesajı (düşük pil gerilimi) 48

49 5.4.2 Gösterge menüsü 49

50 Ekran testi Yukarı veya aşağı tuşlarına kısa süreli basılması (<2 sn) çalışma görünümünden ekran testine geçilmesini sağlar. 1 Çalışma görünümü 2 Ekran testi Ekran testi durumunda ekrandaki tüm göstergeler görünür. Ekran testi sırasında ekranda eksik bilgi olup olmadığı kontrol edilmelidir. Gösterge menüsü Ekran testinde yukarı veya aşağı tuşuna kısa süreli basılırsa gösterge menüsü açılmaktadır. Açılan ilk menü öğesi standart veri öğesidir. Yukarı veya aşağı tuşuna kısa süreli basılmasıyla diğer menü öğeleri de görüntülenmektedir. (örn : yük profili, olay günlüğü vs.) Çalışma görünümüne geri dönmek için yukarı ve aşağı tuşlarına aynı anda basılmalıdır. Değer görünümü İlgili menüdeki ilk değeri görüntülemek için yukarı veya aşağı tuşuna uzun süre (>2 sn) basılması gerekmektedir. Gösterge menüsündeki örnek değerler: Reset sayacı 50

51 Resetleme zamanı 3 no lu kayıtlı değer (Mart) Kümülatif maksimum demand (aktif güç) Aktif güç Reaktif güç Pil çalışma saati Kontrol terminallerindeki sinyallerin durumu 1.fazdaki gerilim 51

52 1.fazdaki akım Gerilim kesinti sayısı Menüye geri dönmek için gösterge listesinin sonunda yukarı veya aşağı tuşuna uzun süreli basılması gerekmektedir. Buradan da çalışma görünümüne dönmek için her iki tuşa aynı anda basılmalıdır. Yük Profili Gösterge menüsündeki yük profili aşağıdaki gibi görüntülenmektedir: Yük profilinin ilk değerine yukarı veya aşağı tuşuna uzun süreli basılmasıyla ulaşılabilir. 52

53 5.4.3 Servis menüsü 53

54 Servis menüsü Ekran testi sırasında reset tuşuna basılırsa ekran servis menüsüne geçer. Ekrana gelen ilk menü öğesi örn: Servis listesi (servis verisi): Menü öğeleri başka menü öğeleri olması durumunda görüntülenir. Bunun dışındaki hallerde servis listesine geçiş yapılır. Bir sonraki menü öğesine geçiş için aşağı tuşuna kısa süreli basılır. (örn: ayar modu, test modu açık/kapalı). Son menü öğesinden End sonra tekrar menünün ilk öğesine geçilir.bir önceki menü öğesine dönmek için yukarı tuşuna kısa süreli basılır. Yukarı ve aşağı tuşlarına aynı anda basarak çalışma görünümüne geri dönülür. Değer görünümü Ekrandaki menünün ilgili ilk değerinin görüntülemek için aşağı veya yukarı tuşuna uzun süreli basılması gerekmektedir. Bir sonraki değer aşağı tuşuna kısa süreli basılmasıyla görüntülenebilir. Yukarı tuşuna aynı şekilde basılması bir önceki değeri görüntüler. Değerlerin sıralaması sayacın parametrizasyonuna göre değişmektedir. Yukarı veya aşağı tuşuna uzun süreli basılı tutarak sadece ana değerler arası geçiş yapılması sağlanabilir. Ana menüye geri dönmek için değerler listesinin sonunda End sembolü ekrandayken yukarı veya aşağı düğmesine uzun süre basılmalıdır. İki tuşa aynı anda basılmasıyla çalışma görünümüne geri dönülür. Ayar modu Olay günlüğü Ayar modundaki değerler reset tuşu ve yukarı aşağı tuşları vasıtasıyla değiştirilebilir. Bu konuyla ilgili detaylı bilgi Bölüm 5.8 Ayar modunda değerlerin değiştirilmesi başlığı altında anlatılmaktadır. Servis veya gösterge menüsündeki olay günlüğü aşağıdaki gibi görüntülenmektedir. Bu görünümde yukarı veya aşağı tuşuna uzun süreli basılmasıyla olay günlüğü hakkında detaylı bilgilere ulaşılabilir. 54

55 5.5 Optik test çıkışı Optik test çıkışları her sayaçta aktif enerji için 1 adet ve kombi sayaçlarda reaktif enerji için 1 adet daha bulunmaktadır. Ön yüzde ekranın üstünde yer alırlar. Optik test çıkışları Optik test çıkışları sayacı test etmek için kullanılmaktadır(bkz: Bölüm 7.1) Anlık ölçülen değerlere göre gözle görülebilen kırmızı pulslar üretirler. 55

56 5.6 Veri okuma Enerji dağıtım şirketi sayaçta kayıtlı veriyi sayacın bulunduğu mahalde istediği zaman aşağıdaki şekilde kaydedebilir. LCD ekrandaki verileri okuyarak. Optik arayüzle otomatik veri okuma yöntemiyle. Okunabilecek veri parametrizasyona göre değişiklik gösterebilir. Optik arayüzle veri okunması için yapılması gerekenler: 1. El terminalini çalıştırın. 2. Optik kafanın kablosunu terminale bağlayın. 3. Optik kafayı sayacın ön yüzünde bulunan optik arayüze takın. 4. El terminalinden veri okuma işlemini başlatın. 5. Okuma işlemi bitince optik kafayı sayaçtan ayırın. 56

57 5.6.1 IEC e göre okuma yapılması IEC e göre okunan veri aşağıda gösterilen şekilde kaydedilmektedir. Verilerin aralık ve sıraları parametrizasyona göre değişiklik gösterebilir. 57

58 5.6.2 Dlms e göre okuma yapılması IEC e göre daha önceden belirlenen protokollere göre okuma yapılırken, Dlms enerji dağıtım firmasının sadece ihtiyaç duyduğu değerlere ulaşmasını sağlar. Bu sayede firma sadece gerekli olan verilere sistematik şekilde ulaşır. Dlms tanımı Amaç Çeşitli sayaç imalatçıları (Landis+Gyr dahil) ve ilgili kuruluşlarla ortaklaşa düzenlenen ortak bir dil olup çoğu sayaç firması tarafından kullanılmaktadır. Dlms kullanımının amacı enerji ölçümü ve diğer sektörlerde ortak bir dil kullanmaktır. Bu kapsam içinde arayüzler, iletişim kanalları, tarife seçenekleri, sistem yazılımları vs. da bulunmaktadır. Dlms öğeleri: EDIS kimlik numarası formatına göre hatasız isimlere sahiptirler. Değerleri tanımlandığı gibi korurlar. Kesin olarak tanımlanmış bir format içinde hepsi birbirine benzer. Resetleme sayısı (tarih ve saatleriyle birlikte), kayan ana değerler, enerji durumları, ilgili kayıtlı değerler vs. yukarıda bahsedilen öğelerdir. Gönderici bu öğeleri bir iletişim protokolü vasıtasıyla alıcıya yollar ve alıcı değerleri bu sayede aynı şekilde görüntüleyebilir. 58

59 5.7 Biçimli komutların sayaca girilmesi Aşağıdaki çalışma verisi veya sayaç özellikleri biçimli komutların sayaca girilmesiyle değiştirilebilir. Bu işlemler için gerekli izin seviyesine sahip olunması gerekmektedir. Aşağıdaki komutlar IEC ve Dlms ile kullanılabilir: Tarih ve saatin ayarlanması. Enerji dağıtım şirketi ve üretici için tanımlama numaralarının ayarlanması. Arayüz vasıtasıyla reset yapılması. Reset sayacının ayarlanması veya sıfırlanması. Arayüz vasıtasıyla tarife kontrolü ( versiyon B23 ve sonrası) Enerji kayıtlarının ayarlanması veya sıfırlanması. Toplam enerji kayıtlarının ayarlanması veya sıfırlanması. Maksimum demand kayıtlarının ayarlanması veya sıfırlanması. Güç faktörü kayıtlarının ayarlanması veya sıfırlanması. Kayıtlı değerlerin sıfırlanması. Pil saati sayacının sıfırlanması. Gerilim kesintisi kayıtlarının sıfırlanması. Test modunun açılıp kapatılması. Hata mesajlarının silinmesi. P1, P2 ve W5 şifrelerinin değiştirilmesi. Yük profilinin sıfırlanması. Olay profilinin sıfırlanması. Aşağıdaki komutlar ise sadece Dlms ile kullanılabilir: Olay kayıtlarının sıfırlanması - Düşük ve yüksek gerilim - Demand mesajları - Akım mesajları - Güç faktörü mesajları Mesaj eşiklerinin ayarlanması Biçimli komutlar sayaca optik arayüz veya arayüz devresinden laptop veya el terminali ile yüklenebilir. 59

60 5.8 Ayar modunda değerlerin değiştirilmesi Ayar modunda bazı değerler ( tarih ve saat, doğrulama numarası, pil saati sayacı) reset tuşu ve yukarı aşağı tuşları yardımı ile değiştirilebilir. İşlem Basamakları 1. Ön kapak mührü sökülür. 2. Ön kapak reset tuşuna ulaşmak için açılır. 3. Yukarı veya aşağı tuşlarına kısa süreli basılır. Ekran testi açılır. 4. Reset tuşuna basılır. Görüntü servis menüsüne geçer. 5. Ekranda Set yazısı görünene kadar aşağı tuşuna basılır. 6. Ekranda Set yazısı varken yukarı veya aşağı tuşuna uzun süreli basılır ve ayar menüsünün ilk öğesi görüntülenir. 7. Yukarı ve aşağı tuşları vasıtasıyla değiştirilecek öğe seçilir. 8. Reset tuşuna basılır. Değiştirilecek değerin ilk hanesi yanıp sönmeye başlar. 9. Basamak yukarı veya aşağı tuşunun yardımı ile değiştirilir. 10. Reset tuşuna basılır. Bir sonraki basamak yanıp sönmeye başlar. 11. Değerinin değiştirilmesi istenen diğer basamaklar için 9. ve 10. basamaklar tekrarlanır. Bu işlem tüm basamaklar beraber yanana kadar gerçekleştirilir. 12. Tüm basamaklar yanarken reset tuşuna basarak yeni değer onaylanır veya yukarı aşağı tuşlarına basarak iptal edilir. Reset tuşuna basarak onaylanan değer cihaz tarafından test edilir, onaylanırsa kabul edilir. Onaylanmazsa (örn: tarih ve saat hatalı girilirse) girişler yeniden yapılır. 13. Eğer gerekliyse başka değerler de 7 12 işlem basamakları tekrarlanarak değiştirilir. 14. Yukarı ve aşağı tuşuna aynı anda basılmasıyla çalışma görünümüne geri dönülür. 15. Ön kapak kapatılır. 16. Ön kapak tekrar mühürlenir. 60

61 6 SERVİS Bu bölümde çalıştırma hataları veya hata mesajlarının görüntülenmesinden sonra yapılması gereken servis işlemleri anlatılmaktadır. 6.1 Çalıştırma hataları Eğer ekran okunaksız ise veya veri okuma çalışmıyorsa, aşağıdaki durumlar kontrol edilmelidir: 1. Şebeke gerilimi mevcut mu (sigortalar yerinde ve terminal test blokları kapalı)? 2. İzin verilen maksimum çalışma sıcaklığı (ortam sıcaklığı) aşıldı mı? 3. Ekranın üstündeki plastik pencere temiz mi (çizilmemiş, boyanmamış tozlanmamış)? Kısa devre tehlikesi! Sayaçları asla su veya yüksek basınçlı cihazlarla temizlemeyin. Aksi takdirde kısa devrelere ve arızalara sebep olunur. Sayaçlardaki tozu silmek için nemli bir bez yeterli olacaktır. Eğer sayaç daha ağır kirlendiyse sökülüp ilgili servise gönderilmelidir. 6.2 Hata mesajları Sayaçlar düzenli olarak kendilerini test etmektedirler. Bu testler önemli kısımların düzgün çalışıp çalışmadığını sınamak amaçlı yapılmaktadır. Önemli bir hata belirlendiğinde sayaç hata kodunu görüntülemektedir. Bu hata kodu ekranda F.F veya FF ile başlayan ve sekiz nümerik haneli bir diziden oluşmaktadır. Hata kodu okuma logunda her zaman görüntülenmektedir. ( hata kodu F.F( ) = hata yok) Hataların sınıflandırılması Versiyon B23 ten itibaren hatalar aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır: Ölümcül Hata: Önemli ve sayacın çalışmasını engelleyen bir sorun olduğunu gösterir(örn: hatalı donanım parçası). Sayaç çalışmaz ve hata kodu kalıcı olarak görüntülenir. Sayaç değiştirilmelidir! Kritik Hata: Önemli bir sorun olduğunu gösterir fakat sayaç ölçüm yapmaya ve çalışmaya devam eder. Kritik hata oluştuktan sonra ekran tuşlarıyla geçilene veya hata kayıtlarından silinene kadar görüntülenir. Ayrıca hatanın tipine göre hata tekrarlanmaya devam edebilir. Sayaç bakım için yetkili servise gönderilmelidir. Kritik Olmayan Hata: Sayaç fonksiyonlarını etkiler (geçici veya kalıcı olarak). Hata kaydında tutulurlar. Sayaç hizmet verir ve değiştirilmesine gerek yoktur. Hata mesajlarının silinmesi Eğer hata gruplarının açıklamalarında farklı bir bilgi yoksa hata mesajları sadece biçimlendirilmiş komutlarla silinebilir (Bkz. Bölüm 5.7). Eğer hata tekrarlarsa sayaç sökülüp ilgili servise gönderilmelidir (Bkz. Bölüm 6.3). 61

62 6.2.1 Hata mesajının yapısı Hata mesajları ekranda aşağıdaki şekilde görüntülenir: ZxD serisi sayaçlarda hata mesajı Tüm ZxD serisi sayaçlarda hata mesajı için aynı format kullanılmaktadır. Bu mesaj 2 haneli 4 gruptan oluşmaktadır. Aşağıda bu gruplarla ilgili bilgiler verilmektedir: Hata grupları Zaman hataları Bu grupta 0 (hata yok) ve 3 (2 hata da mevcut) arası değerler bulunmaktadır. F.F Zayıf Pil Kritik olmayan bir hatadır. Pil yerinde değildir veya bitmiştir. Takvim saati sayaç ana şebekeden ayrıldığında durur. Pil gerilim değeri normal seviyeye geldiğinde (örn: yeni pil takılması) uyarı kesilir. Bu mesaj sadece sayaç pil takılı seçeneğiyle parametrize edildiyse görüntülenir. Aksi halde pil durumu kontrol edilmez. F.F Hatalı Saat Kritik olmayan bir hatadır. Sayaç saatin durduğunu fark etmiştir. Saat çalışıyordur fakat yanlış zamanı göstermektedir. Hata saat veya tarih doğru ayarlandığında kendiliğinden silinir. 62