ENFLASYON HEDEFLEMESİ: TEORi VE POLİTİKA UYGULAMASI

Transkript

1 ENFLASYON HEDEFLEMESİ: TEORi VE POLİTİKA UYGULAMASI M. Necat COŞKUN* Inflation targeting is a monetary policy strategy used after 1990s in industrialized countries./nitially New Zeland used injlation targeting as a monetary policy strategy, then UK, Israe/ and Canada used the same policy. Macroeconomic stability, well developed financial system, central bank instrument independence, transparent policies to bui/d accountability and credibility is needed for the success of injlation targeting. The point or interval injlation rate can be used as a target. The target would be announced by governments and/or central banks. Consumer price index or core inflation is used for price index. İktisat politikasının temel amaçlanndan birisi de fıyat istikran veya düşük oran enflasyon hedefini gerçekleştirmektir. Sürekli ve/veya yüksek oranlı enflasyonun lı ı. Giriş neden olac~ğı olumsuzluklar ve belirsizlikler ekonomik yapıyı etkinlikten ve verimlilikten uzaklaştıracak, ekonomik ve sosyal dengesizliklere yol açacaktır. 1990'lı yıllarda ekonominin performansının yetersiz bulunduğu, göreli olarak yüksek enflasyona sahip bazı gelişmiş ülkeler (Yeni Zelanda, Kanada, İsrail, İngiltere, İsveç, Finlandiya, Avustralya ve İspanya) enflasyonla mücadale amaçlı bir dizi ekonomik ve kurumsal reformu uygulamaya almışlardır. Bu reformlann en önemlilerinden biri bağımsız bir merkez bankası yaratılması ve merkez bankasının düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranının gerçekleştirilmesiyle görevlendirilmesidir. Böylece 1990'lı yıllann başından itibaren sanayileşmiş ülkelerde bir para politikası stratejisi olarak benimsenen enflasyon hedeflernesinde para otoritesi, belirli bir zaman aralığında ulaşmak için kendisini bağlayıcı biçimde resmi olarak, düşük veya * Yrd.Doç.Dr İktisat Bölümü, Gazi Üniversitesi

2 1261 M. NECAT COŞKUN sıfır enflasyon oranını içeren bir enflasyon hedef düzeyi veya hedef aralığını ilan etmektedir. Politika uygulayıcıları hedefledikleri ve kamuoyuna duyurdukları enflasyon düzeyinden bir sapma olduğu takdirde bunun nedenleri konusunda kamuoyuna düzenli olarak bilgi vererek izledikleri enflasyon hedefiernesine dayalı para politikalarının en önemli dayanak noktaları olan güvenilirlik(kredibilite ), şeffaflık ve hesap verilebilirliğin güçlendirilmesini amaçlamışlardır. Bu çalışmada 1990'lı yılların başından itibaren gelişmiş ekonomilerde uygulanmaya başlanan ve 2000'li yıllarda gelişmekte olan ekonomilerde de yaygın uygulanma alanı bulacağı görülen enflasyon hedeflernesinin koşulları ve kriterlerine ilişkin literatüre ve çeşitli ülke uygulama özetlerine yer verilecektir. 2. Para Politikası Stratejisi OlarakEnflasyon Hedeflernesi Enflasyon hedeflernesi beş ana ögeyi kapsayan bir para politikası stratejisidir(mishkin, 2000).Bu beş öge, 1. Kamu tarafından enflasyon için orta vadeli sayısal bir hedefin ilan edilmesi. 2. Fiyat istikrarının para politikasının birincil amacı olarak kurumsal düzeyde taahüt edilmesi ve diğer amaçların ikinci planda kalması. 3. Enflasyon hedeflemesinin, politika araçlarının oluşturulduğu karar sürecinde yalnızca parasal büyüklükler veya döviz kuru değil kullanılan diğer pekçok değişken hakkında bilgi içeren bir strateji olması. 4. Uygulanan para politikası stratejisinin şeffaflığını arttıracak etken, para otoritelerinin planları, amaçları ve kararlan hakkında piyasalar ve kamu otoriteleri arasında iletişimin bulunması. 5. Merkez bankasının ulaşmak istediği enflasyon hedefleri için merkez bankasının hesap verilebilirliğinin arttırılmasıdır. Enflasyon hedefiernesine ilişkin teorik tartışmalar, daha çok duruma göre izlenen para politikaları ve bunların oluşturacağı enflasyonist eğilimler çerçevesinde olmuştur. Bu bağlamda Svensson enflasyon hedeflemesini, daha düşük enflasyon ve daha önce uygulanan duruma göre politikalardan geride kalan enflasyonist ortadan kaldırılması olarak tanımlamaktatır(svensson 1995). eğilimlerin Bu tartışmalar çerçevesinde para politikası olarak birincil hedefi fıyat istikrarı olan enflasyon hedefierne stratejisi, para politikalarının uzun dönemde yalnızca nominal değişkenler üzerinde etkili olacağına ilişkin teorik düşünceyi kabul eder. Enflasyon hedefiernesini teorik olarak destekleyen çalışmalar, aynı zamanda enflasyon hedefi için güvenilir bir vaadde bulunulmasının, para politikasının potansiyel enflasyonist eğilimlerini yok edeceğini savunmuşlardır(debelle, 1997, Svensson, 1995).

3 EKONOMIK YAKL.AŞIM IJ127 Para politikasının durumuna göre uygulanması halinde, örneğin işsizlik hedefinin hükümetler tarafından doğal oranın altında belirlenmesi durumunda, enflasyon oranını optimal düzeyin üzerine çıkarabilecektir. Farklı makroekonomik amaçların birbirleri ile çeliştiği bu gibi durumlarda, enflasyon hedeflernesinin gereği olarak uygun biçimde tanımlanan merkez bankasının hedef fonksiyonu, merkez bankalannın yeni görev tanımı ile çelişen bu tür politikalara uyum sağlamasının teşvik edilmesini ortadan kaldıracaktır. Uygulamada merkez bankasının artırılan şeffaflığı ve hesap verilebilirliği ile birleştirilmiş enflasyon hedeflernesi aynı zamanda, para politikası araçlarınm oluşturulmasında herhangi bir sınırlama olmaksızın enflasyon hedeflernesi stratejisini izleyen merkez bankasının bağımsızlığının artmasına hizmet edecektir. Bu şekilde tanımlanan para politikasının uygun işlevsel çerçevesi içinde enflasyon hedefinin ara hedef yerine nihai hedef olarak benimsenmesinin nedeni, diğer herhangi bir ara hedef ile enflasyon arasındaki ilişkiden çok daha kuvvetli bir istikrarlı olmasıdır. ilişkinin var Para politikası için uygun bir hedef seçilmesininde değişkenin kolay kontrol edilebilirliği, kolay izlenebilir olması, nihai ve dönemsel hedefle ilişkisinin yüksek olması, ekonomideki diğer araçlan engelleyici olmaması tercih edilir(cukierman, 1996). Son dönemlerde finansal piyasalarda serbestleşmenin önemli etkisiyle para talebi fonksiyonunda ortaya çıkan istikrarsızlık, enflasyon ile kısa dönem faiz oranlan arasında, kısa dönem faiz oranları ile toplam parasal büyüklükler arsındaki ilişkiye göre daha istikrarlı bir ilişkinin varolma olasılığını güçlendirmiştir. Bu olasılık enflasyona ilişkin beklentileri şekillendirecek para talebinin tahmin edilmesinde enflasyon hedeflemesinin önemini arttıracaktır. Nihai amaç olarak enflasyon hedefiernesine odaklanılması, parasal büyüklükler gibi ara. hedeflerin sıkça değiştirilmesinin yaratacağı olası güven kaybını önleyecektir. Diğer bir nokta da enflasyon hedefiernesini diğer hedef değişkenler karşısında iktisat politikası kararlannın alınmasında referans olma rolünün yanı sıra, ayrıntılı olarak izlenebilen, kolaylıkla yönlendirilebilen ve enflasyon beklentileri için bir çıpa oluşturmaya olanak tanıyan bir hedef değişken olması ile üstün kılmaktadır. 3. Enflasyon Hedefinin Belirlenmesi ve Uygulanması Para politikası olarak enflasyon hedefierne stratejisini uygulayan ülkelerde şu temel sorunlarla karşılaşılır: 1. Enflasyon hedefi kim tarafından belirlenecektir. 2. Saptanan enflasyon hedefi diğer politika araçları ile nasıl ilişkilendirilecektir.

4 1281 M. NECAT COŞKUN 3. Uygun enflasyon hedeftanımı nedir; hedefın utku,hedefın düzeyi,fıyat endeksi seçimi ve hedef aralığı ne olmalıdır. 4. Enflasyon hedefinin oluşturulmasında merkez bankasının hesap verilebilirliği nasıl olmalıdır. 5. Enflasyon hedeflernesinde enflasyon tahminlerinin rölü ne olmalıdır. Fiyat istikrarı tanımı çoğu kez belirli bir fiyat düzeyinde istikrar olarak algılanır.bununla birlikte para politikası üzerine son tartışmalarda veya oluşturulan fonksiyonlarda fiyat istikrarı yerini düşük ve istikrarlı enflasyon anlamında kullanılan "düşük enflasyona" bırakmıştır.(svensson, 2001). Enflasyon hedefiernesine ilişkin teorik çalışmalarda düşük pozitif enflasyon oranı ve hedef fiyat düzeyinin izleyeceği pozitif eğimli bir yol, sabit fiyat düzeyi hedefine tercih edilebilmiştir. Son yıllarda para politikası uygulamalannda açık veya örtük enflasyon oranı hedeflernesiyle karşılaşılırken, açık veya örtük fiyat düzeyi hedefiernesine yer verilmemektedir. Para otoriteleri tarafından saptanan somut, sayısal bir gelecek dönem enflasyon hedefinin veya aralığının varlığı, o dönem için izlenecek para politikalan hakında ekonomik karar birimlerindeki belirsizliği azaltacaktır. Kamuoyu açısından, para otoriteleri tarafından enflasyon için ilan edilen hedefihedef aralığının fiyat istikrarı gibi nihai politika amaçları ile tutarlı olduğu varsayılacaktır. Mevcut izlenen ekonomi politikasında bir değişikliğin göstergesi, bir veya iki yıllık dönem için hedeflenen enflasyonun ilan edilen aralığın dışına çıkması olacaktır. Para otoriteleri açıklamalan ile amaçlarının gelecekteki enflasyonu belirlenmiş aralık içinde tutmak olduğunu belirtirken, beklenmeyen durumlarda para otoritesinin kontrolü dışındaki enflasyonist etkiler ile hedef bandın dışın çıkabileceği olasılığı ekonomik birimlerce göz önünde bulundurulmalıdır.ilan edilen hedefihedef aralığının dışında fiyat değişmelerine yol açacak beklenmeyen durumlar,içsel veya dışsal ekonomik, politik şoklar veya dolaylı vergilerde beklenmeyen değişme gibi fiyatları doğrudan etkileyen kararlar sonucu oluşacaktır. Bu durumda para otoritesi enflasyona yol açan, hedefler ilan edilmeden önce tahmin edilemeyen duruma odaklanacak ve enflasyonist baskıyı giderici önlemler uygulayacaktır. Bu tür olumsuz şok ve gelişmeler karşısında para otoritelerinin kararlılığı merkez bankasının yasal statüsü ve uygulamadaki bağımsızlığı ile yakın ilişkilidir. Gelişmiş ekonomilerde merkez bankasının para politikası uygulamalarındaki bağımsız davranabilme yeteneği enflasyon hadeflemesinin başanya ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Bu bağlamda enflasyon hedeflernesi stratejisinin uygulanmasında ilan edilen enflasyon hedefini, gelişen piyasa ekonomilerinin pek çoğunda belirli aralıklar ile yayınlanan ve gerçekleşmesi arzu edilen sayısal enflasyon büyüklüğü veya

5 EKONOMIK YAKLAŞlM j129 hükümetlerin bir sonraki yıl uygulayacakları planlarının bir parçası olarak gösterilen hedeflerden ayırmak gereklidir. Bu ekonomilecin para politikası stratejileri henüz enflasyon hedeflernesi gibi kısıtları fazla ve uygulaması zor olan bir politika ile uyumlu olmadığı için, orta dönemde böyle bir politikanın izlenebilmesi ancak diğer tüm koşulların birlikte gerçekleşmesiyle olasıdır Endeks Seçimi ve Düzeyi Enflasyon hedeflernesinde önemli sorunlardan biri hangi fiyat endeksinin seçilmesi gereğidir. Tüketici fiyat endeksinin ortalama tüketici için yaşam maliyeti endeksini göstermesi, enflasyon hedeflernesinde bu endeksin yaygın kullanımına yol açmıştır. Ayrıca tüketici fiyat endeksinin kolay anlaşılabilmesi, sık ve düzenli aralıklarla yayınlanması, merkez bankası dışında başka bir otorite tarafından hazırlanması ve nadiren değiştirilmesi gibi üstünlüklere sahiptir. Fiyat endeksi ile ilişkilendirilen enflasyon hedeflemesi,elde edilen sonuçlann kısa dönemli enflasyondan etkileneceği ve enflasyondaki geçiçi değişmelerle yakın ilişkili olacağı konusunda eleştirilmektedir. Benzer sakıncalann ortadan kaldıolması amacına yönelik olarak tüketici fiyat endeksinden geçiçi şokların çıkanlması ve çekirdek enflasyon tanımlanması yapılarak enflasyonun izlenmesi bazı ülkeler tarafından tercih edilmiştir. Enflasyon hedeflernesinde karşılaşılan diğer bir sorun da enflasyon düzeyinin belirlenmesindedir.enflasyon hedeflernesinde hangi düzeyin daha uygun bir politika hedefi olacağı "sıfır enflasyon" veya "pozitif enflasyon" tartışmaları ile ilişkilidir.sıfır enflasyon hedefinin doğal bir odak noktası gibi görünmesine karşın, enflasyon hedeflernesi uygulayan tüm ülkeler pozitif bir enflasyon hedefi seçmişlerdir. Enflasyon hedefierne stratejisinin uygulandığı gelişmiş ülkelerde ortalama hedef yıllık % 1.5 ile % 3 arasında değişmektedir. Sıfırın üzerinde, pozitif bir enflasyon hedefi, negatif olmayan faiz oranları ve aşağı yönlü fiyat ve ücret katılıkları ile birlikte uygulanabilcektir. Bununla birlikte farklı çalışmalarda enflasyon hedefi için farklı sınırlar konulmuştur.ömeğin yaptıkları çalışmalarda Akerlof, Dickens ve Peer için yüzde 2 olan sınır çizgisi Orphanides ve Wieland için yüzde 1 olmuştur(svensson,200 1 ). Çalışmalar enflasyon hedefinin bu sınır çizgilerinin altında olması halinde, ortalama çıktı düzeyinde azalma ve işsizlik oranında artma riskinin olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte enflasyon hedeflernesinin simetrik olması, enflasyonun belirlenen hedefinaltında gerçekleşmesinin aynı miktar üzerinde gerçekleşmesi kadar kötü bir şey olduğu sonucunu verecektir. Enflasyon hedeflernesinin en iyi yönlerinden biri de enflasyon beklentilerine istkrar kazandırmasıdır. Belirli bir nokta enflasyon hedefi, enflasyon beklentileri için bir

6 130 1 M. NECAT COŞKUN referans oluşturacak; ücret ve diğer sözleşmelerde etkili olacaktır.pozitif düşük bir enflasyon hedefi sürekli deflasyon ve deflasyon beklentileriyle ortaya çıkan likidite tuzağına karşı en iyi karşı politika araçlarından biri olarak görülmektedir Hedef Tahmini Uygulanmakta olan para politikası ekonomiyi belirli bir gecikme ile etkileyecektir. Bugünkü enflasyon ve üretim düzeyi büyük ölçüde fırmaların ve hanehalklarının geçmiş dönem kararları tarafından belirlenecektir. Dolayısıyla bugünkü para politikası uygulamaları enflasyon ve çıktı düzeyinin yalnızca gelecekteki değerlerini etkileyecek ve uygulamada oluşan geçikıneler ve etkileri sonraki dönemlere yayılarak etkisini göstercektir. Parasal yansıma mekanizmaları ve bugün izlenen politikalarda belirsizlik,hedef değişkenin gelecekteki değeri üzerinde çok daha fazla belirsizlik yaratcaktır. Hedef değişken olarak beklenen enflasyonun gözlemlenemeyecek olması, beklenen değerin belirsizliğini gelecek dönemle ilgili kılarken, mevcut ekonomik durum ve araçların oluşumunda etkili olamayacaktır. Bu bağlamda para otoritesi enflasyon hedefierne sürecinde yapacağı enflasyon tahminini optimal politikalar çerçevesinde gelecek hedef değişkenin koşullu bir tahminine çevirebilecektir. Bu aşama gelecekteki enflasyonun hedef aralığının dışına çıkma olasılığının varlığı düşünüldüğünde gereklidir. Enflasyon ve üretim açığının koşullu tahminleri, faiz oranlarının izleyeceği gelişime ilişkin koşullar, parasal yansıma mekanizmasının bugünkü ve gelecekteki gelişimi ile ilgili tüm bilgilerin kullanılmasını gerektirecektir. Sonuç olarak gerçekçi hedeftahmini enflasyona ilişkin beklentileri etkileyecek ve merkez bankasının güvenirliliğini arttıracaktır Şeffaflık ve Güvenilebilirlik Merkez bankasının enflasyon hedeflernesinde şeffaflığın yaşamsal bir önemi vardır. Açık enflasyon hedefi ilan edilen sayısal hedefin net olmasıdır. Bu koşula uygun olarak çeşitli ülke merkez bankalan enflasyon tahminlerini düzenli olarak açıklamakta ve yayınlamaktadır. Kamuoyuna enflasyon hedefi ve gerçekleşme tahminlerinde oluşacak sapmalann nedenleri konusunda gerekli bilgilendirmeler yapılmaktadır. Merkez bankaları bu tahminleri kullanarak kendi politika karalarını yönlendirirken diğer ekonomik aktörlerin davranışlarınıda biçimlendirecektir. Para politikası stratejisi olarak enflasyon hedeflernesinin başarısı, özel kesim ekonomik birimlerinin resmi olarak ilan edilen enflasyon hedeflerini benimseyip, benimsememelerine bağlı olacaktır. Dolayısıyla enflasyon hedeflernesinin başarısı yanlızca politika otoritelerinin hedeflere ulaşmadaki başarı ile sımrlı kalmamakta, özel kes-

7 EKONOM/K YAKLAŞlM 1131 imin politikalan algılama ve tepki verme biçimleri de önem kazanmaktadır. Ancak enflasyon hedeflernesinin duruma göre para politikalan için hareket alanı sağlamaya uygun olması kısa dönemde politika yapıcılarının üretim artışını sağlayıcı genişleyici politikalara yönelmesine neden olabilecektir(green, 1996). Diğer yandan enflasyon hedefi ile potansiyel düzeyin üzerindeki çıktı artışı tercihi arasında oluşabilecek tutarsızlık enflasyon hedeflernesinin hem güvenilebilirliği hem de desteklenebilirliği açısından olumsuz etkileyebilecektir. :Merkez bankasının uyguladığı enflasyon hedefierne rejiminin başansı için iki kriter ölçü alınabilir: 1. Gerçekleşen enflasyon ile hedeflenen enflasyon arasında oluşacak farklılık merkez bankasının para politikası performansı için bir gösterge olacaktır. 2. Piyasaların beklediği enflasyon ile hedeflenen enflasyon arasındaki fark ekonomide uygulanan para politikasının kredibilitesini gösterecektir. Enflasyon hedeflernesi uygulaması yapan merkez bankası ile hükümet arasındaki iletişim, fiyat istikrarı için kurumsal taahüt veren merkez bankasının, döviz kuru istikrarı, yüksek istihdamı desteklemek,hızlı büyürneyi sağlamak gibi diğer ekonomik hedeflerle, çatışma riskini azaltacaktır.bu aşamada merkez bankasını güçlü kılacak olan bağımsızlığımn derecesi ve politika oluşturma ve uygulamadaki hareket serbestisidir. Bu bağlamda enflasyon hedeflernesi konusunda kurumsal taahütte bulunan bağımsız bir merkez bankasının, politika oluşturan yönetim kurullarının politikacılardan yeterli biçimde arındınlması,hükümet temsilciliğinin kaldırılması, kurul üyelerinin uzun süreli atanmaları ile bağımsızlığı güçlendirilebilecektir. Para politikası stratejisi olarak uygulanan enflasyon hedeflernesi bazı dezavantajlara da sahiptir(miskin 2000). 1. Enflasyon hedeflernesi oldukça katı bir politikadır. 2. Enflasyon hedeflernesi çok sayıda kurala dayalı uygulamalara yöneliktir. 3. Üretimde istikrarsızlığı artırma potansiyeline sahiptir. 4. Düşük ekonomik büyümeye neden olabilir. 5. Enflasyonun kontrölünün zor olması nedeniyle ve para politikası önlemleri ile enflasyon sonuçlan arsında uzun zaman geçikmelerinin varlığı, merkez bankasının hesap verilebilirliğini ıayıflatmaktadır. 6. Enflasyon hedeflernesi mali politikaların baskısını tek başına azaltmakta yeterli olamaz. 7. Enflasyon hedeflernesinin gereği olan esnek döviz kuru finansal istikrarsızlığa yol açabilir.

8 1321 M. NECAT COŞKUN Tablo 1: Enflasyon Hedeflernesi Yapısının Özeti Kurumsal Merkez bankası yasal yapı Enflasyon hedeflernesi projesi hedefın duyurulması Yapı Her durumda araçların bağımsızlığı para veya fıyat istikrarı Merkez bankalarının amacıdır. Yeni gelişen pazar ekonomilerinde Merkez bankasının hükümetlerin açıklarını finanse etmes sınırlandırılmış veya yasaklanmıştır. Hükümetler ve/veya merkez bankası tarafından duyurol ur. Hedefın utku Uzun dönemli enflasyon yaşayan ülkelerde sonsuz, desenflasyon olan ülkeler için yıllıktır. Fiyat endeksi Birçok yeni gelişen pazar ekonomileri için tüketici fıyat endeksi, bir çok gelişmiş ülke için çekirdek enflasyon Resmi terketme Nokta hedef veya hedef aralığı Hesapverilebilirlik ve şeffaflık Sadece bazı ülkelerde kullanıldı Hedef aralığı bir çok ülke tarafından tercih edilir. Nokta hedef enflasyon beklentilerine odaklanıldığı durumda kullanılır. Basın politika değişikliklerini yayınlar, düzenli enflasyon raporları,özel sektörle aktif diyalog ve bazı durumlarda enflasyon tahminlerinin yayınlanması Operasyonel Konular Para polikası Uygulaması Enflasyon tahmini Indikator değişkenlere dayandırılmıştır. Hesaplanabilir ekonomik modeller, piyasa katılımcıları ile tartışmalar ve özellikle yeni gelişen pazar ülkelerinde gerçekçi tahminler Politika geçiş kanalları Yüksek enflasyon yaşayan gelişen pazar ekonomilerinde aşağı doğru fiyat katılığı ve hızlı döviz kuru geçişleri ile gerçekleşir. Politika uygularnaları Tüm ülkeler kısa dönem faiz oranı hedefi için piyasaya dayanan araçlan kullanmışlardır. Resmi faiz oranından değişiklik enflasyonun hedeften sapmasına ve çıktı açığına neden olur. Değişen iktisadı ilişkiler Enflasyon hedeflernesi kredibilite kazandıracağından enflasyonla ekonomik faaliyetler arasındaki bağ zayıftayacak gözükür. Iktisadi ve finansal Dış şoklara tepki verme ya hiç bir şey yapınama şoklara tepki verme şeklinde veya döviz kuruna müdahale ve daraltıcı para politikası karışımı şeklindedir. Bu durum dış şokların enflasyonist beklentileri veya finansal sistemin istikrarını etkileyip etkilernemesine Enflasyon hedefinden sapma bağlıdır. Düşük enflasyonda taban ve tavan sınırlar için asimetrik, uzun dönemde simetrik tepkiler. Hedef ten sapma kredibiliteyi yok etmemiş gözükmekte

9 EKONOMIK YAKLAŞlM 1133 Merkez bankası için Iç karar alma Para politikası Komitesi Merkez Bankası Organizasyonu Organizasyon Bir çok merkez bankası organizasyon yapısında yetki dağılımına gitmiştir. Bir çok Merkez Bankasının forınel komiteleri vardır. Oybirliği ile alınan kararlar yayınlanırken oylama kayıtlan yayınlanmaz. Yükselen piyasa merkez bankaları yeniden organize olarak veri toplama,enflasyon tahmini ve politik analizlerini geliştirınişlerdir.!' / Geçiş Desenflasyon Uzun dönem enflasyon hedefi Sabit döviz kuru rejiminden çıkma Konuları Yükselen piyasa ekonomileri yüksek enflasyon ve döviz kuru bandı ile işe başladılar ve çıktıdaki sapmalan mhıimize ettiler. Sanayileşmiş ülkelerde yüzde 1-3 arası gelişen piyasa ülkelerinde daha yüksek oranlar konusundcı görüş birliği vardır Dalgalı döviz kuru rejimi benimsenir. Kaynak: Schaechter, A. :Adopting lnjlation Targeting: Practical lssues for Emerging Market Countries 4. Ülke Uygulamaları Enflasyon hedeflernesinin uygulandığı Yeni Zelanda, Kanada, İngiltere, İsveç ve Avusturalya gibi gelişmiş ülkelerin üç temel ortak özelliği vardır.(freedman,200 1 ). Bu ülkeler diğer gelişmiş ülkelere göre göreceli olarak yüksek enflayon oranına sahiptirler, esnek döviz kurlan geçerlidir ve ara hedef olmak için parasal büyüklükleri yeterli istikrara sahip değildir. Enflasyon hedefiernesini uygulayan ilk ülke Yeni Zelanda olmuştur. l980'li yıllarda yıllık yüzde ı 8 olan enflasyon oranı önce tek haneli rakamlara indirilmiştir. ı 990 yılında çıkanlan yasa ile merkez bankasına fıyat istikrannı sağlama ve gerekli para politikasını uygulama görevi verilerek enflasyon hedeflernesi uygulaması başlamıştır. Enflasyon hedeflernesinde çekirdek enflasyon ~ullanılmış ve hedef yüzde 0-3 aralığı olarak açıklanmıştı. Enflasyon hedefi tek hedef olarak açıklanmıştır.merkez bankası hedeflere ulaşınada tek başına hükümete karşı sorumlu olmuştur. Enflasyon hedefiernesini ikinci olarak Şubat 1991 'de Kanada'da uygulanınaya konulmuştur. Merkez bankası Parasal Koşullar Endeksi olarak tanımlanan bir göstergeyi operasyonel hedef olarak kabul etmiştir. Hükümet merkez bankasının

10 1341 M. NECAT COŞKUN uyguladığı politikayı desteklediğini göstermek için aynı gün hükümet bütçesini yayınlamıştır. Enflasyon hedefiernesini uygulayan diğer bir gelişmiş ülke de İngilteredir. İngiltere'de 1992 yılının Ekim ayında Başbakan tarafından ilan edilen hedef, 1997 yılı sonbaharında enflasyonun yüzde 2.5 olacağıdır. Aynı zamanda İngiltere Merkez Bankası' da enflasyon raporu ve enflasyon tahmin rakamlarını bu politika uygulamaya konulduktan sonra yayınlamaya başlamıştır. İsveç Merkez Bankası 1993 Ocak ayında enflasyonist beklentileri yönlendianak amacı ile enflasyon hedeflernesi uygulamasına başlamıştır. Hedef olarak TÜFE seçilmiş ve enflasyon hedefi olarak yüzde 2 ilan _edilmiştir. Avustralya'da 1980' li yıllarda yüksek seyreden enflasyon nedeni ile 1993 yılından itibaren enflasyon hedefiernesini uygulamaya koymuştur. Enflasyon hedeflernesi üç nedenden dolayı yeni gelişen piyasa ekonomileri için uygulanması güç bir stratejidir(eichengreen,200 1 ): 1. Bu ülkeler açık ekonomiye sahip ve dışsal olumsuz şoklara karşı korunmasızdırlar. 2. Finansal sistemlerinde dolar cinsinden yükümlülükler oldukça yüksek miktardadır. 3. Politika yapıcıları güvenilirlikten yoksundur. Buna karşın son yıllarda gelişen piyasa ekonomilerinin uygulamaya koydukları IMF destekli uyum programlarında enflasyon hedefiernesine geçiş, IMF tarafından desteklenmektedir. Bu amaca uygun olarak para politikasında nihai ve ara hedefler yeniden tanımlanmıştır(blejer, Leone,Rabanal, Schwartz, 2001 ). Çeşitli ülkelerin enflasyon hedefleri ve para politikası çerçeveleri 2 nolu tabloda özetlenmiştir. Tabloda ülkelerin enflasyon hedeflernesi politikasını uygulama tarihleri, hedefleri, politikaların kim tarfından ilan edildiği, temel göstergelerin neler olduğu ve politika araçları görülmektedir.

11 EKONOMIK YAKLAŞlM 1135 Tablo 2: Ülke deneyimlerinde enflasyon hedeflernesi ve para politikası çerçevesi Yeni Zelanda Kanada İngiltere İsveç Avusturalya Program Mart 1990 Şubat 1991 Ekim 1992 Ocak 1993 Nisan 1993 başlangıcı Hedef % 0-3 % 1-3 % 1-4 %2 %2-3 Süre 5 yıl 1998 sonu 1997 ilkbahar I 996 sonrası Ortalama olarak aynı düzeyde kalmak Enflasyon Çekirdek TÜFE ipotek faiz TÜFE Çekirdek ölçüm birimi enflasyon ödemeleri enflasyonu hariç tutulan parekende fiyat endeksi Hedefi n Maliye bakanı Maliye Bakanı Başbakan Merkez Merkez duyurulması ve M.B. başka- ve M.B. başka- Bankası Bankası nı arasında an- nı arasında ortaşma sağlanan metin tak mutabakat Enflasyon Yayınlandı Yayınianınadı Yayınlandı Yayınianınadı Yayınianınadı tahminlerinin yayınlanması Politika Yeni Zelanda Kanada İngiltere İsveç Avusturalya ~erçevesi Enflasyon projeksiyonu 2-3 yıl sonrası 6-12 ay 2 yıl sonrası 1-2 yıl sonrası 6-12 aysüre Temel Döviz kuru, Çıktı açığım2, Çıktı açığı, Enflasyonİst Çeşitli çıktı açığı, Ml,ücretler enflasyonist beklentiler, enflasyon bek- beklentiler, getiri grafiği, lentisi,para ve MO,M4 çıktı açığı kredi büyümesi Opeasyonel Parasal Parasal Tek bir Hiçbiri Gecelik oran Hedef göstergeler göstergeler gösterge yok indeksi Politika Aracı Nakit dengesi Gecelik oranın Repo oranı Repo oranı Açık piyasa Değiştiği aralık işlemleri

12 136 1 M. NECAT COŞKUN Yeni Zelanda Kanada İngiltere İsve~ Avusturaly_a İletisim Enflasyon raporu Yılda 2 kez Yılda2 kez 3 ayda 3 ayda 6 ayda Basın Ekonomik Resmi faiz Tüm para Resmi faiz Para politikası duyurusu projeksiyonlann oranı politikası oranı değişiklikleri üç ayda yayın- bandındaki toplantılannın bandındaki lanması ile değişikliklerin sonuçlannın değişiklikler açıklanması kaydedilmesi Hükümete Pariementoda Senatodan Hedef yüzde 1 Parlementoya Başkan Altı rapor Finans ve önce Finans puan aşılınca Aylık para harcama bakanı ile banka hazine Politikasını Komitesine Merkez hankas Seçiçi Parlemento başkanının bir Komitesine komitesine araya gelmesi Diğer Konuşmalar Konuşmalar Para politikası Konuşmalar, Aylık bülten, Araştırma Araştırma komitesi Araştırma Konuşmalar, raporlan raporlan tutanakl an, raporlan Araştırma konuşmalar, raporları arştırma raporları Kaynak: Kennedy, M Issues Concerning lnjlation Targeting S. Sonuç Enflasyon hedefierne politikası 1990'lı yıllarda Yeni Zelanda, Kanada, İngiltere gibi göreli yüksek enflasyona sahip ülkelerde uygulanmaya başlamıştır. Nihai hedef olarak enflasyon hedefinin belirlenmesi,para politikasını uygulayacak merkez bankasının bağımsızlığının arttırılması, mali politikaların üstünlüğünün olmaması, esnek döviz kurunun uygulanması politikanın temel özelliklerindendir. Uygulamada açıklık ve güvenilirlik politikanın başansı için gerekli koşullardır. Enflasyon hedefinin düzeyi, nokta veya aralık hedefinin tercihi, hangi otorite tarafından belirlenip ilan edileceği, hangi fıyat endeksinin kullanılacağı, hedefın diğer politika araçlan ile nasıl ilişkilendirileceği karşılaşılan temel sorunlardır. Kamu otoritesi tarafından önceden ilan edilen hedef enflasyondan sapmalar politikanın güvenilirliğini ve başansını etkileyecektir. Yapılacak enflasyon tahminleri kamuoyu ile pay Iaşıldığı sürece şeffaflık artacak, fırmalar ve hanehalklan gibi ekonomik birimlerin geleceğe ilişkin kararlarında belirsizlik azalacaktır. Uzun dönemde enflasyon hedeflemesi, para otoritelerinin başanlarını göstermeye yönelik olarak taahüt ettikleri somut hedeflerin gerçekleşmesi ile fıyat düzeyinde istikrarı sürekli kılabilecektir.

13 EKONOMIK YAKLAŞlM 1137 Gelişmiş ülke uygulamalannın gösterdiği deneyim enflasyonun oldukça kisa sayılabilecek sürede düşürüldüğüdür. Döviz kuru veya parasal büyüklükleri nominal çıpa olmaya elverişli olmayan bu ülkeler, uzun dönemli politika hedefi olarak düşük enflasyon oranını seçmişlerdir., Uygulamada elde edilen başarı bu ülkeleri düşük enflasyonlu ülkeler gurubuna dahil etmiştir. Benzer bir başannın gelişen piyasa ekonomileri için tekran finansal piyasalann derin olmaması, merkez bankasının bağımsızlığının zayiflığı, ekonominin dış şoklara açık olması ve yüksek dolarizasyon gibi nedenlerden dolayı şüpheli görülmektedir.ancak son yıllarda IMF enflasyon hedefiernesini yaygınlaştıracak koşullan ülke anlaşmalanna yerleştirerek bu politikayı özendirmektedir. Kaynakça Blejer, M., A. Leona, P. Abanal ve G.Schwartz (2001), Inflation Targeting in the Cantext of IMF Supported Adjustment Programs IMF Working pa per. Blejer, M., A.Ize, A.Leona ve S.Werlang(2001), Inflation Targeting in Practice: Straegic and Operatinal Issues and Application to Emerging Market Economies IMF. Cukierman, A. (1996), "Targeting Monetary Aggregates and Inflation in Euro pe", Center for Economic Research Discussion Paper. Eichengreen, B. (2001), Can Emerging Markets Float?should they Inflation Target? NBER Working Paper Freedman, C. (2001),"Inflation Targeting and the Economy:Lessons from Canada's First Decade" Contemporary Economic Policy, 19,2-19 Green, J. (1996), "Inflation Targeting:Theory and Policy Implications" IMF Staff Papers, 43, 4, Kennedy, M.(2000), "lssues Canceming Inflation Targeting" Inflation targeting Experiences, TCMB, Mishkin, F.S. (2000), Inflation Targeting in Emerging Market Countries, NBER Working Paper Schaechter, A., M.R.Stone ve M.Zelmer, (2000), Adapting Inflation Targeting: Practical Issues fo Emerging Market Countries, IMF Occational Paper, 202 Svensson, L.E.O. (1996), Inflation Fareeast Targeting:Implementing and Monitoring Inflation Targets, NBER. Working Paper Svensson, L.E.O. (1999), "lnflation Targeting asa Monetary policy Rule "Journal of Monetary Economics 43, Svensson, L.E.O. (2001 ), "How Should Monetary Policy be Conducted in an Era of Price Stability, IMF