TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM)

Transkript

1 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM) Döküman Bilgileri EMO BBM Yayın Kodu : 315 Makalenin Adı : Türkiye'de eğitim sorunu üzerine öneriler Makalenin Yayın Tarihi : 27/04/2007 Yayın Dili : Türkçe Makalenin Konusu : eğitimde yaşanılan sorunların giderilmesine dair çözüm önerileri Makalenin Kaynağı : Cumhuriyet Bilim Teknik, 27/04/2007 Anahtar Kelimeler : Türkiye, eğitim, sorun, çözüm, öneri Yazar 1 : İsmail Kaşıkçı Açıklama Bu doküman Elektrik Mühendisleri Odası tarafından açık arşiv niteliğinde olarak bilginin paylaşımı ve aktarımı amacı ile eklenmiştir. Odamız üyeleri kendilerine ait her türlü çalışmayı EMOP/Üye alanında bulunan veri giriş formu aracılığı ile bilgi belge merkezinde yer almasını sağlayabileceklerdir. Ayrıca diğer kişiler çalışmalarını e-posta (bbm@emo.org.tr) yolu ile göndererek de bu işlemin gerçekleşmesini sağlayabileceklerdir. Herhangi bir dergide yayınlanmış akademik çalışmaların dergideki formatı ile aynen yer almaması koşulu ile telif hakları ihlali söz konusu değildir. Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi nde yer alan tüm bilgilerden kaynağı gösterilerek yararlanılabilir. Bilgi Belge Merkezi nde bulunan çalışmalardan yararlanıldığında, kullanan kişinin kaynak göstermesi etik açısından gerekli ve zorunludur. Kaynak gösterilmesinde kullanılan çalışmanın adı ve yazarıyla birlikte belgenin URL adresi ( verilmelidir.

2 Türkiye'de eğitim sorunu üzerine öneriler Prof. Dr. İsmail Kaşıkçı, Cumhuriyet Bilim Teknik Türkiye'de eğitim üzerine konuşmalar ve tartışmalarda, ülkemizin gerçekleri, sanayi ve çağımızın koşulları dikkate alınmıyor. Bu yazıda Alman eğitim sistemi kısaca anlatılacak, daha sonra meslek okulları ve üniversite eğitimi (ağırlıklı olarak elektrik mühendisliği) üzerinde karşılaştırmalı bilgi verilecek. Almanya'da üç yıl anaokulu'ndan sonra ilkokula gidilir ve 4 yıl eğitim verilir. İlkokulda öğrenciler, davranışları, çalışkanlıkları, yetenekleri vb. konularda değerlendirilmeye tabi tutulur. 4 yıl boyunca öğretmenler kurulu değerlendirmeleri sonucu öğrenci ile ilgili bir tavsiye mektubu hazırlanır. Bu tavsiye mektubu öğrencinin, buradan hangi okula gitmesi konusunda çok etkilidir. İlkokuldan mezun olan öğrenciler ya mesleğe yönlendirici okula Realschule veya Hauptschule (bunlara bir nevi ortaokul diyebiliriz) ya da üniversiteye hazırlayan liseye gönderilir. Realschule'yi çok iyi notla bitirenler Teknik liseye veya meslek okullarına gidebilir. Genel liseler teknik ve dil bölümleri olarak ikiye ayrılır. Teknik liselerde yalnız makine ve elektrik bölümü vardır. Sadece bu dallarda üniversite de eğitim görmeye hak kazanırlar. Liseyi bitirenler üniversiteye sınavsız girer. Ancak Numerus Clausus denilen tıp, hukuk gibi dallarda baraj not ortalaması (1 veya 1,5) istenir. Diğer bölümlerde de not ortalaması önemlidir. Lisede başarısız bir öğrenci Realschule'ye hatta oradan Hauptschule'ye dahi gönderilebilir. Realschule'de çok başarılı olan öğrenci liseye geçiş yapabilir. Ancak bu oran %1 civarındadır. Üniversiteye girişlerde, Türkiye'de olduğu gibi tüm lise mezunlarına sınav yapılmaz. İlkokuldan itibaren gençler yeteneklerine göre yönlendirilir. Herkes üniversite okumak zorunda değildir. Eğitim parasızdır. En önemlisi dershaneler yoktur. Almanya'da eğitim ulusaldır. Hiçbir parti ve kuruluş eğitime karışamaz. Diğer taraftan Teknik liseyi bitirenler iş yeri açamaz, serbest çalışamaz, usta olamaz. Meslek liselerinde ve meslek okullarında çalışan teknik öğretmenler de Almanya'da büro açamaz, proje yapamaz. Okulu bıraksalar, emekli olsalar bile serbest meslek sahibi olamazlar. Meslek liselerinin Türkiye'de cazibesi kalmamıştır. Fen liseleri, Anadolu liseleri ve süper liselerden geri kalanlar meslek liselerine girmekte, dolayısıyla eğitimin kalitesi düşmektedir. 1. Meslek liselerinin amacı üniversite mi yoksa sanayi mi olmalı? Sanayi olacaksa

3 sektörün ihtiyacı olan eleman yetiştirilmelidir. Aksi takdirde üniversiteye hazırlık olmalıdır. 2. Meslek lisesinde sonra iki yıllık eğitimin faydası nedir? Bugünkü koşullarda kaybedilen zamandır. İçerik olarak boştur. MESLEKİ EĞİTİM- ÇİFT SİSTEM Sayfadaki şekil İlkokul tavsiye mektubunu ve daha sonraki okulları kabaca göstermektedir. Hedef herkesin üniversiteye gitmesi değildir. Gençleri yarıştırmak da değildir. Önemli olan iyi bir meslek öğrenmek, öğretmek, gençleri yaşama hazırlamaktır. Almanya'da üniversite yerine liseden sonra meslek okullarına gidenlerin sayısı günden güne artıyor. Hedef unvan almak değil, yaşamda başarılı olmaktır. Realschule'den liseye ve teknik liseye geçiş yapamayan öğrenciler, lise ve teknik liseden üniversiteye giremeyen öğrenciler, 4 yıllık meslek okullarına gidebilir. Bu sürede öğrenciler işletmelerde çalışır. İşletmeler ile sözleşme mecburiyetleri vardır. Yine bu süreçte, pratik eğitim işletmelerde, teorik eğitim meslek okulunda, gerek işletmede gerek meslek okullarında verilemeyen eğitim, eğitim akademilerinde verilir. Meslek okullarının bölgesel idare merkezleri vardır. Bu bölgelerde, ilgili meslek odaları ve eğitim akademileri de bulunur. Almanya genelinde, 55 Eğitim Akademisi ve 55 Meslek Odası var ve meslek okullarında eğitim standart ve haftanın 1.5 günüdür. Kalan süre işletmede geçer. Devletin bu tip, eğitim kurumlarına finans katkısı sınırlıdır. Okulların giderleri işletmeler tarafından karşılanır. Firmaların yaptıkları ciroları katkıları da esas alınır. Almanya'da öğrencilerin %20'si üniversiteye, %80'ni hayata eğitilerek hazırlanırlar. Meslek okulları ülkenin gelişmesinde alt yapıyı oluşturur. Motor görevi görür. USTALIK OKULLARI: 4 yıllık meslek okullarını başarı ile bitirenler kendi meslek dalında iki yıl süren ustalık meslek okuluna müracaat eder. Ustalık Okulunda 1500 saat teorik ve pratik ders görürler. Bu okullarda örnek olarak verirsek: Finans bilgisi, Pedagojik bilgi, Teknik bilgi, Davranışlar gibi dersler verilir. Genelde teorik ders öğretmenleri üniversite mezunudur. Pratik dersler ustalar tarafından da verilebilir. Ustalık okullarının finansmanı öğrenciler tarafından karşılanır. Sınavları 2 hafta sürer, teorik ve pratik sınav yapılır. 2. kez başarısız olan öğrenciler vasıfsız işçi sayılır, bir daha ülkenin hiçbir yerinde sınava giremez. Almanya'da kişinin usta olabilmesi için asgari yıl pratik ve teorik eğitim görmesi zorunludur. Ustalık gereken mesleklerde usta olmayanların çalışması ve

4 çalıştırılması mümkün değildir. Yapılan işlerde tüm sorumluluk ustaya aittir. TEKNİKER OKULLARI: Meslek okulu mezunları başarı durumuna göre, 2 yıl sürebilen Tekniker okullarına da gidebilirler. Tekniker okullarından üniversiteye geçiş vardır ama zordur. MESLEK KURULUŞLARI: Almanya'da genel hizmet odaları ve meslek odaları olmak üzere, iki bölümde yapılanma vardır. İşletme sahipleri ve serbest çalışanlar meslek odalarında temsil edilirler. Kesinlikle mühendisler odası yada teknisyenler odası gibi, ayrıca yapılanma yoktur. Elektrik sektöründe çalışanların üyesi olduğu, tüm odalar Elektrik Odaları Birliğine bağlı, bu birliğin yönetim kurullarının %50'sini ustalar ve çalışanlar, %50'sini firma sahipleri oluşturur. MÜHENDİSLER: Genellikle teknik lise ve liselerden üniversiteye geçilir, mühendis olunur. Mühendislik eğitimi (BSc) genelde yedi, Mastır (MSc) üç, toplam on sömestr (beş yıl) sürer. Her mühendis mezun olduğu konuda endüstride hemen göreve başlar. İlgili sektörün tekrar o elemana masraf yapmasına ihtiyaç yoktur. Diğer taraftan bir elektrik mühendisinin bina tesisi yapabilmesi için, yanında bir elektrik ustası çalıştırması zorunluluğu vardır. Eğer üniversitenin yanında meslek okullarından birini bitirmiş ise yada teknik liseden üniversiteye gitmiş ise buna gerek yoktur ya da yapacağı işle ilgili 1 yıl çalışması, bu çalışmanın odalarca onaylanması gerekir. Onay alamazsa 1 yıl daha devam eder. Çalıştıkları konu, faaliyet yapacakları konu ile örtüşmelidir. Mühendislerin enerji verilen özel binalarda elektrik tesisatı yapabilmeleri enerji verebilmeleri için, ustalık belgesi almaları zorunludur veya yanında usta çalıştırmaları gerekir. Almanya'da tüm elektrikçiler (usta, teknisyen, mühendis, doktor ve profesör) Alman Elektrikçiler Birliğinde (VDE) örgütlüdür. İsteyen üye olabilir. Ayrı örgütler veya odalar yoktur. Projeler bu odalar tarafından onanmaz. Türkiye'de fen adamları ve mühendisler ayrı odalarda örgütlüdür. Bu odalar politiktir, ayrımcıdır. Ayrıca teknisyen grubunun odalar bazında örgütlenmesi mümkün değildir. Zira teknisyenlere ait bir oda konumu yoktur. Bugünkü örgütlenme biçimi 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununa göredir. Halbuki mühendisler özel yasalara göre yapılanmışlar ve güçlüdürler. Ustasından teknisyenine ve teknik öğretmenine kadar meslek mensuplarının da ayrıca, oda kanunları çıkartılmak ve o şemsiye altında yapılanmaları, hizmet vermeleri sağlanmalıdır. Yada Ustalık Belgesi sahibinden mühendise kadar, aynı çatı altında yapılanmalıdır. Eğer, yukarıda anlatılan şekilde yapılanma olmazsa teknisyen grubunun yetki ve sorumluluklarını muhafaza edebilecek mücadeleyi bile vermesi

5 mümkün değildir. Türkiye'de, üniversite bitirenlerin yetki sorunları yoktur. Üniversite mezunları hiç pratik ve teorik eğitim almadıkları konularda bile sonsuz yetkilere sahipler. Ek bir eğitim almalarına gerek yok. Elektrik/Elektronik Mühendisleri (kaldı ki dünyada böyle bir unvan yoktur), her konuda sonsuz yetkilere sahiptir. Yapım-tesisat konusunda da sonsuz yetkileri vardır. Almanya'da elektronik mühendisleri kuvvetli akım tesisleri yapamaz. Türkiye'de tüm binaların iç tesisleri usta ve teknisyenlerce yapıldığı halde, belli elektrik gücünden sonra mühendislerin sadece imzası gerekir. Bu imza sonucu, projeyi tanımadan, incelemeden yüklü para alırlar. Okullar yetki vermez, eğitim verir felsefesinden hareketle kişi hangi okulu bitirirse bitirsin konusunda eğitim (teorik-pratik) almadan yetkili kılınmamalı. Öneriler 1. İlkokul sonrası, öğrenciler mutlaka bilgi ve becerisi yönünde yönlendirilmeli, eline diplomasını alan kişi istediği okula gitmemeli. Öğrencinin okulda başarı ya da başarısızlığına göre diğer okullara geçişleri sağlanmalı. 2. Teknik liselerin önü açılmalı, eğitim yaptıkları meslek dalında üniversiteye geçişte ayrıcalık tanınmalı. Ama temel eğitim sanayi için olmalı. 3. Ortaöğretimde okul süresince aldıkları notlar ortalaması üniversiteye girişte etkili olmalı. İleriye yönelik olarak da üniversite giriş sınavları kaldırılarak, üniversiteye ortaöğretim başarı puanları ile girilmeli. 4. Teknik liselere öğrenci alınırken mutlaka ilköğretim not ortalamaları dikkate alınmalıdır. 5. Mesleki Eğitim Merkezlerinin Yönetiminde Sivil Toplum Örgütleri mutlaka etkin kılınmalı. 6. Ustalık Eğitiminin seviyesi ve süresi artırılmalı, Endüstri Meslek Lisesinden sonra başarılı olanlar Ustalık okuluna (Mesleki Eğitim Merkezine) alınmalı. 7. Türkiye'nin teknik ve ekonomik alanda gelişmesi için üniversiteler, meslek okulları ve liseler yeniden yapılanmalı, ulusal eğitim sistemi kurulmalı. 8. Ülkemiz sanayisinin gereksinimi olan nitelikli işgücünün yaratılması için teknik liseler yerine, meslek okulları ve teknik okullara ağırlık verilmeli. 9. Sanayi daha çok eğitime ve öğretim elemanına yatırım yapmalı. Her şey devletten beklenmemeli. 10. Serbest meslek sahibi olmak isteyen fen adamları ve mühendisler uzmanlık sınavından geçirilmeli, sadece kendi konularında iş yapmaları sağlanmalı. ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ Avrupa Birliği ile müzakere sürecinde olan Türkiye'nin eğitim, insan hakları, yargı, çevre kirliliği vb. konularda uyum yasaları çıkararak ortaklığa hazırlandığı süreçte,

6 Türkiye'de mühendis eğitiminin modern ve çağdaş eğitimden uzak ve Avrupa ile arasında yarım asıra yakın bir farkın olduğu söylenirse hiç de abartılmaz. Ülkenin teknik ekonomik gelişmesine en büyük katkı üniversitede bilimsel çalışma ile olur. Amerikan bilimsel dergilerinde veya yurtdışında yayımlanan makaleler sadece akademik yükselmede doçent ve profesör olabilmek için yararlı olabilir. Makaleler, eğitime, üretime ve endüstriye ne kadar katkı yapmakta? Bu soru hep sorulmalıdır. Almanya'da Üniversite Öğretim Üyesi olabilmenin en önemli şartlarından biri, Doktora sonrası sanayide kendi dalında en az 3 yıl çalışmak, yayın yapmak ve başarılı olmaktır. Bunun yanı sıra pedagojik etkinlik, bilimsel ve pratik yeterlilik, yabancı dil, kişilik, aile yapısı, yaşam süreci gibi özellikler aranır. Almanya'da üniversite-sanayi işbirliği, eğitimin temel taşlarıdır. Doktora ve Mastır tezleri ülkenin gelişmesine katkı yapar. Öneriler: 1. Yabancı dil seçmeli ders olarak verilmeli. İngilizce eğitim yanlıştır, kaldırılmalı. Öğrenci yıllarını ders konularını öğrenmek yerine, İngilizce kelimeler ile geçirmekte. 2. Öğretim üyeleri seçimi yanlıştır. Mastır-Doktora sonrasında bir kişi hemen ders verecek konumda değildir. En az kendi konusunda 5 sene endüstride çalışmalı, tecrübe kazanmalı. 3. Sadece Doktora yaptı diye uzman olmadığı konularda hiçbir kimse ders vermemeli. 4. Mezun olunan bölümde öğretim üyesi olunmaz. Verimsiz, senli benli ortam oluşur. 5. Tüm üniversitelerde tahta başında teknik konularda dersler verilmekte. Dersi veren hoca yaşamında ne trafo ne de motor hesabı ve projesi yapmıştır. Öğrenci de motor ve trafo deneyi yapmadan mezun olur. 6. Öğretim üyesi yetiştirmek için özel bir program uygulanmaz. Öğretim üyesi olacak kişi, konusunu en üst düzeyde endüstride öğrenir ve adaylar arasından, teknik ve bilimsel sınavlardan sonra üç ayrı bağımsız kurullar tarafından seçilir. Üç sene sonra başarısız olduğu takdirde üniversiteden uzaklaştırılır. 7. Türkiye'de eğitim sistemi Türkiye şartlarına yabancıdır. Amerikan

7 kökenlidir. 8. Eğer bir doktora tezi ülkenin ekonomik ve teknik gelişmesine katkı yapmıyorsa o iyi bir çalışma değildir. 9. Türkiye üniversiteleri 2005 yılında yayın yaptı. 500 en iyi üniversiteye sadece iki üniversite girebildi. Acaba yayınlar ülkemizin tekniksanayi gelişmesine hangi katkıyı yaptı? Bu yayınların yüzde kaçı yurt dışında doktora yapan öğrencilere ait? 10. Amerika'ya ve İngiltere'ye gönderilen mastır ve doktora öğrencilerinin bir yılı için 20 bin doların üzerinde masraf edilmekte. Bilimsel çalışmaları denetleniyor mu? Ülkeye, sanayiye katkısı ne? Doktora için Avrupa ülkeleri tercih edilmeli. 11. Eğitim parti ve ideolojilerden arındırılmalı. Üniversite özerk, demokratik olmalı. Örnek her üniversite, kendi rektörünü kendisi seçebilmeli. 12. Ülkemizde çok zeki gençler, kalitesiz üniversite ve hocalar yüzünden maalesef telef olmakta. 13. Laboratuvarlarda teknik donanım çok zayıf. Öğrencilerin kitap sorunu var. Almanya'da olduğu gibi sanayi bu alanda karşılıksız yatırım yapmalı. 14. Öğretim üyelerinin gelir düzeyi çok düşük. Yatırım binalara yapılmakta. Avrupa'da olmayan saray gibi üniversiteler var. Ama ne yazık ki ne yeterli kadro ne de teknik donanım var. 15. İlk başta işveren örgütleri, meslek odaları, parti temsilcileri, konularında uzman kişiler, Türkiye'yi Avrupa düzeyine çıkaracak ulusal bir eğitim programı hazırlamalı. 16. Eğitimde evrensel hedefler konulmalı. Sorgulayan, düşünen, ulusal ve evrensel düzeyde özgüven ve kişiliğe sahip, demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerini benimsemiş, ülkesi ve ulusu için mücadele eden kuşaklar yetiştirilmeli. Eğitim hiçbir partiye, kişiye, kuruluşa ve dış ülkelere devredilmemeli.