İştahsız (Yeme Sorunu Olan) Çocuk: Çocuk Hekimi Ne Yapmalı

Transkript

1 İştahsız (Yeme Sorunu Olan) Çocuk: Çocuk Hekimi Ne Yapmalı Prof.Dr. Elif N. Özmert Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sosyal Pediatri BD & Gelişimsel Pediatri BD

2 İştah Açlık olarak hissedilen yemek yeme isteğidir ve vücudun, metabolik ihtiyaçlarını karşılaması için gerekli enerjinin alımını düzenler.

3 Yeme Davranışının Gelişimi Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Gahagan S. J Dev Behav Pedatr 2012;33:261-71

4 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler İştah-Enerji Düzenlenmesi Gen-çevre etkileşimi Koku, tad, kıvam, ısı, gıdanın sunumu Sosyal faktörler Figure 1. Control of appetite. Reprinted from Nelson Textbook of Pediatrics, 19th ed, Figure 44-2, page no Copyright 2011,

5 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Yeme İlişkili Haz Merkezleri Yemeğin başında daha aktif Doygunluk ile başka gıdalara hassasiyet artar 2,5-5 yaş çocuklarda mevcut Figure 2. Areas of the human brain activated in response to palatable food or food-associated cues. Reprinted from Kenny.31 Copyright 2011,

6 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Duyusal Tercihlerin Gelişimi Amniyotik sıvı 15 hf tat tomurcukları Anne sütü İleride seçici yeme ve yiyecek neofobisi daha az Galloway A et al. J Am Diet Assoc 2003;103:692-98

7 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Duyusal Tercihlerin Gelişimi Tat tercihi İlk 4 ay tatlı 4-6 ay tuzlu, 6 ay sadece anne sütü alımı bu tercihi azaltıyor Harris G et al. Dev Psychol 1990;26: ayda daha katı kıvam Harris G. Br Food J 1993;95: ayda yiyecekler görüntüleri ile tanınmakta Harris G. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2008;11:

8 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Duyusal Tercihlerin Gelişimi Diğer tatlara alışma Sosyal öğrenme Önceki deneyim Rahiya (flavor)algısını etkileyen gen TAS2R38 geni (6-n-propylthiouracil (PROP) algısı olanlarda Acı tadı tercih etmeme Daha az sebze tüketimi Daha seçici Çocukluk çağı obesite riski yüksek Keller K et al. Appetite2002;38:3-12

9 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Çocuğun Gelişimi Koordineli emme-yutma (34-37 hf) Dil çıkarma refleksinin kaybolması (2-4 ay) Başı dik tutma, oturma, uzanma (2-6 ay) Baş ve işaret parmağı ile alma (10-12 ay) Bardaktan içme (9-12 ay) Kendi kendini besleme (10-18 ay) Aşağı yukarı dil hareketi (18-24 ay) Çene kemiğinin dairesel hareketi (24-26 ay)

10 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Çocuğun Psikososyal Gelişimi Homeostazis 0-3 ay Bağlanma 0-6 ay Ayrılma bireyselleşme 6-36 ay Neofobi 2-6 yaş Evrimsel koruma içgüdüsü Kendisi kendini beslemeye başlayınca, zararlılardan kendini korumak için

11 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Kültürel Faktörler Tüm bebek ve çocuk bakımında Giyim Uyku Tutma Uzun süre yemek yedirme

12 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Anne-Bebek Etkileşimi Ebeveynlik tutumları Besleme tutumları Mizac Zor bebek Beslenme sorunları daha fazla Haycraft E et al. Appetite 2011;56: Anne-bebek mizac uyumu Büyüme geriliği (failure to thrive) Gahagan S. J Dev Behav Pedatr 2012;33:261-71

13 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Besleme Şekli Baskıcı- zorlayıcı Yeme bozuklukları İzleme Kararlı Kısıtlayıcı Seçenek sunan Tabağı bitirme Tadına bakma Ödüllendirme Destekleyici Blissett J. Appetite 2011;57:

14 Çocuğun gelişimi Anne-çocuk etkileşimi Nöral Mekanizma Enerji düzenlenmesi Haz Yeme Davranışı Sosyal faktörler Sosyal Faktörler Aile Akran Toplum Temel reis

15 Yeme (iştahsız!) Sorunu ile Başvuran Çocuk

16 Ada, 21 aylık İştahsızlık Birinci çocuk Ek şikayet yok VA p (büyümesi hep aynı)

17

18 Yeme (iştahsız!) sorunu ile başvuran çocuklar için

19 Çok detaylı organik neden aramak Endişelenecek bir şey yok demek

20 ÖYKÜ & FİZİK MUAYENE

21 Yeme Sorununa Yaklaşımda Yiyeceğin Yolunu İzlemek Uygun yiyecek var mı Anne-bebek ilişkisi uygun mu Besleme şekli Yutma güçlüğü var mı Sindirim sorunu Emilim sorunu Kullanım (nörolojik, kardiak, pulmoner, renal, hepatik, metabolik veya endokrin)

22 Besleme Şekli ile İlgili 1. Temel beslenme zorluğu nedir Açlık bulgusu oluyor mu İlgisi çabuk mu dağılıyor Çocuğun hiçbir şeye ilgisi yok mu Yemekten korkuyor mu 2. Ailenin tepkisi nedir Korku, öfke, zorlama Öğünler uzatılıyor mu 3. Beslenme ortamı nasıl Mama sandalyesi TV, bilgisayar Anne-baba model oluyor mu

23 Fizik Muayene Antropometrik ölçümler Büyüme eğrisi Büyüme duraklaması Büyüme geriliği Kraniofasyal anomaliler Tam fizik muayene

24 Yeme Sorununa Yaklaşımda Tehlike Belirtileri Disfaji, odynofaji İnkoordine yutma (öksürük, boğulma, tekrarlayan pnömoni) Beslenme sırasında ağlama (ağrıyı düşündüren) Kusma, ishal Egzema Büyüme geriliği Gelişimsel anomaliler (prematürite, konjenital anomaliler, otizm)

25 Altta Yatan Hastalığa Bağlı Olmayan Yeme/Besleme Sorunu Yemeye başlamadan önce öğürme Patolojik besleme yöntemlerinin varlığı Uykuda besleme Sürekli Organik beslemehastalık ile davranışsal nedenlerle olan besleme/yeme Zorlayarak besleme sorunlarını ayırmada Mekanik büyüme besleme duraklaması/geriliğinin Dikkatini varlığı dağıtarak iyi bir besleme bulgu değildir Öyküde belirgin hastalık bulgularının olmaması Levine A. JPGN 2011;52:563-68

26 Laboratuvar İnceleme

27 Laboratuvar İnceleme Tam kan sayımı İdrar tetkiki İnek sütü allerjisi için total ve spesifik IgE GÖR Sedimantasyon hızı BFT KCFT Ter testi Antitransglutaminaz antikorları Bernard-Bonnin AC. Can Fam Physician 2006;52:

28 Yeme/Beslenme Sorunlarının Sınıflandırılması

29 Yeme/Besleme Sorunlarının Sınıflaması Kısıtlı İştah (iştah azlığı) Normal fakat az iştahlı algılama Yemeye ilgisi az hareketli çocuk Yemeye ilgisi az deprese çocuk Altta yatan organik hastalık Seçici yeme Beslenme korkusu Kerzner B. Clin Pediatr 2009;48:

30 Normal Fakat Az İştahlı Algılama Anneler Bebeklerini Nasıl Görüyor BGVA na göre annenin çocuklarını zayıf algılaması <90 % % 26 >110 % 5.7 Özmert E. 1997, Epidemiyoloji Ders Uygulama Raporu 6-27 aylık bebeklerin annelerin %24 i çocuğunun kilosunun düşük olduğunu düşünüyor Annelerin %29 u 90 p eğrisni sağlıklı buluyor Laraway K. Clinical Pediatrics 2010;49(4):

31 Normal Fakat Az İştahlı Algılama Zorlayarak yedirme Ailenin büyüme ve beslenme konusunda bilgilendirilmesi, güven kazandırılması Tutarlılık Besin takviyesi? Kerzner B. Clin Pediatr 2009;48:

32 Yemeye İlgisi Az Hareketli Çocuk 6-36 aylarda başlar Aktif, uyanık, atik, meraklı, araştırmacı, yemekten çok çevre ile ilgili Ailelerdeki endişe nedeni ile sürekli bir şeyler atıştıran, zorla yedirilmeye çalışılan Chatoor a göre infantil anoreksi Büyüme geriliği ile beraber Chatoor I, Ganban J. Cogn Behav Pract 2003;10: Gerekirse Çocuk Ruh Sağlığı Konsültasyonu

33 Lina, 20 aylık İlk çocuk Söz dinlememe, iştahsızlık 12 ay anne sütü VA 95 p

34

35 Temel Besleme İlkeleri Uygun sınırlar koyun Nerede, ne zaman, ne, ne kadar Dikkati dağıtmaktan kaçının İştahı artıracak şekilde besleyin 3-4 saat ara Ara atıştırmalara dikkat Öğünlerin ev halkı ile uyumlu olması Tutumunuz doğal olsun Süreyi kısıtlayın 15 dk başlamalı dk uzun sürmemeli

36 Temel Besleme İlkeleri Yaşına uygun gıda sunun Bebeğin oral motor becerilerine uygun Porsiyonlar bebeğin yumruğu kadar olsun Yeni gıdaları sistematik olarak sunun Neofobi Vaçgeçmeden önce kez teklif edin Yiyecekleri ödül olarak kullanmayın Kendi kendine yemeyi destekleyin Yaşına uygun dağınıklığı kabul edin Kerzner B. Clinical Pediatr 2009;48:

37 Ada, 21 aylık İştahsızlık Birinci çocuk Ek şikayet yok VA p (büyümesi hep aynı)

38

39 Yemeye İlgisi Az Deprese Çocuk Yemeye ilgisiz Duygusal donukluk İştahsızlık yanı sıra, gülümseme ve göz temasının kaybı Ciddi kilo kaybı ve malnütrisyon Chatoor sınıflamasına göre bağlanma beslenme bozukluğu -disorder of reciprocity Chatoor I, Ganban J. Cogn Behav Pract 2003;10: Sosyoekonomik nedenler Annenin psikopatolojileri Çocuğun nörolojik sorunları

40 Seçici Yeme Tat Kıvam Koku Görünüş Neofobiden fazla Diğer duyusal hassasiyetler (ses, kum, ellerin kirli olması) Yeme becerilerinin gelişimi etkilenebilir Sosyal zorluk

41 Seçici Yemeye Yaklaşım Yeni gıdaların tek tek, sistematik olarak sunulması Küçük miktarlar Tekrarlayan defalar sunmak (10-15 kez), önce anne/baba tabağında Heath P, et al. Appetite 2011;57: Çocuğa teklif etmeden, yiyeceğin onun ulaşabileceği yere bırakılması. Çocuklar kendi kontrol edebildikleri ortamlarda yeni gıda denemeye daha açıklar, teklif edildiğinde hemen Hayır. Anne/babalar gıdaları çocuğa teklif etmeden keyifle tüketsinler Sevdiği gıdalara çok küçük miktarlar karıştırarak başlayın. Anne/babalar doğal ve sakin olmalı

42 Beslenme Korkusu Olumsuz beslenme deneyimi öyküsü Travma sonrası beslenme bozukluğu Gastrik, jejunal tüp Uykulu iken yemeyi kabul edebilir.

43 Beslenme Korkusuna Yaklaşım Altta yatan hastalık veya rahatsızlık veya ağrıya neden olan durumun tedavisi Desensitizasyon Kaşık veya biberon korkusu olanlar için, kaptan besleme Beslemeler tehdit edici ve zorlayıcı olmamalı Beslenme tüpü bağımlı çocuklar için multidisipliner yaklaşım

44 İlaç Tedavisi İştah açıcı ilaç Cyproheptadine hydrochloride Megesterol acetat-kistik fibrosis için Chinuck RS, et al J Hum Nutr Diet, 20, pp Vitamin mineral supplementasyonları Demir Çinko Folik asit Multivitamin

45 Özet-Önleme D

46 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homeostazis Bağlanma

47 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homeostaz Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma Yutma k refleksi (-) uzanma

48 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homesotazis Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma Yutma k refleksi (-) uzanma Bebek Zaman Hızı b. Anne İpucu Gıda sağlar Doygunluk Dokunma Kontrol eder Olumlu ortam Dokunma Destekler

49 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homeostazis Ayrılma - Bireyselleşme Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma B.par.-işaret par. K. Aşağı yukarı dil h. Çene kemiği dairesel Yutma k refleksi (-) uzanma Bardaktan içme, kendini besleme hareketi Bebek Zaman Hızı b. Anne İpucu Gıda sağlar Doygunluk Olumlu ortam Dokunma Dokunma Kontrol eder Destekler

50 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homeostazis Ayrılma - Bireyselleşme Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma B.par.-işaret par. K. Aşağı yukarı dil h. Çene kemiği dairesel Yutma k refleksi (-) uzanma Bardaktan içme, kendini besleme hareketi Bebek Anne Bebek Aile Zaman İpucu Zaman İpucu-ifade Hızı b. Gıda sağlar Hızı belirler Uygun, çeşitli, Lezzet tercihi sağlıklı gıda Doygunluk Olumlu ortam Doygunluk Olumlu ortam Dokunma Dokunma Dokunma Güvenlik Kontrol eder Destekler Kontrol eder Sınır koyar Destekler

51 Özet-Önleme Duyuların gelişimi D Homeostazis Ayrılma - Bireyselleşme Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma B.par.-işaret par. K. Aşağı yukarı dil Çene kemiği dairesel Yutma k refleksi (-) uzanma Bardaktan içme, kendini besleme hareketi hareketi Bebek Anne Bebek Aile Zaman İpucu Zaman İpucu-ifade Hızı b. Gıda sağlar Hızı belirler Uygun, çeşitli, Lezzet tercihi sağlıklı gıda Doygunluk Olumlu ortam Doygunluk Olumlu ortam Dokunma Dokunma Dokunma Güvenlik Model olma Kontrol eder Destekler Kontrol eder Sınır koyar Genetik Ebeveynlik tutumları Destekler Sosyal çevre Kültürel f.

52 Fe eksikliği Özet-Önleme D ay Homeostazis Ayrılma - Bireyselleşme Neofobi Bağlanma Emme Dil çıkarma oturma B.par.-işaret par. K. Aşağı yukarı dil Çene kemiği dairesel Yutma k refleksi (-) uzanma Bardaktan içme, kendini besleme hareketi hareketi Bebek Anne Bebek Aile Zaman İpucu Zaman İpucu-ifade Hızı belirler Gıda sağlar Hızı belirler Uygun, çeşitli, sağlıklı gıda (anne sütü) Lezzet tercihi Doygunluk Olumlu ortam Doygunluk Olumlu ortam Dokunma Dokunma Dokunma Güvenlik Model olma Kontrol eder Destekler Kontrol eder Sınır koyar Genetik Destekler Ebeveyn tutumu Duyuların gelişimi Yorgunluk, dikkatin dağılması, stres, depresyon ilişkiyi ve beslenmeyi olumsuz etkiler Tehlike bulguları Sosyal çevre Kültürel faktörler

53 katılımınız ve dikkatiniz için teşekkürler