BÝTMEYEN OYUN: Tütün, Reji ve Tekel!

Transkript

1 BÝTMEYEN OYUN: Tütün, Reji ve Tekel! Üzüm-Sen, üzüm üreticileri sendikasý Ahmet Atalýk(*) Amerika ve tütünün keþfitütünün anavataný Amerika kýtasýdýr. Tütün yerliler tarafýndan önceleri dini törenlerde aðýzda çiðnenerek kullanýlýyordu. Daha sonra çeþitli yöntemlerle içilmeye baþlandý. Kristof Kolomb un 1492 yýlýnda Amerika kýtasýný keþfinin ardýndan kýta yerlilerinin sadece dini törenlerde kullandýðý tüt yýlýnda gemiciler tarafýndan Avrupa ya getirildi. Tütün girdiði ülkelerde önceleri bir süs ve þifa bitkisi olarak tanýndý. Sonr pipo, puro, nargile, enfiye, çiðneme tütünü ve sigara þeklinde keyif verici olarak kullanýlmaya baþlandý. Bu noktadan sonra tüm dünyaya çok hýzlý bir þekilde yayýldý.osmanlý tütünle tanýþýyorosmanlý topraklarýna tütün Ýngiliz ve Venedik gemiciler vasýta 1605 yýllarý arasýnda girdi. Anadolu da tütün üretimi ilk defa Ýzmir in Selçuk ilçesinde yapýldý.resmen 1612 yýlýn kullanýlmaya baþlandý yýlýnda tütün üretimi Genç Osman tarafýndan yasaklandý. Yasaklamalar, IV Murat döneminde büy baskýya dönüþtü, binlerce insan tütün nedeniyle öldürüldü. Kendisi de tütün tiryakisi olan Bahai Efendi, 1646 yýlýnda þeyhülislam fetva ile tütün kullanýmýný serbest býraktý.yasaklamayla tütün kullanýmýnýn önüne geçemeyen Osmanlý, 1688 yýlýnda ilk resm vergilendirmesini yaptý yýlýnda ülkedeki tütün ekim alanlarý kayýt altýna alýndý.zamanla Avrupa da aranýr hale ge Osmanlý tütünü ilk kez 1696 yýlýnda ihraç edildi ve önemli bir gelir kapýsý oluþturdu. Gelirde görülen artýþa paralel olarak üretici görülen artýþla birlikte tütün ekimi ülke çapýnda hýzla yayýldý.osmanlý nýn ilk dýþ borcu yýllarý arasýnda yapý Rus Savaþý nda Osmanlý Devleti yenik düþtü. Ýki devlet arasýnda 1774 tarihinde imzalanan Küçük Kaynarca Antlaþmas Kýrým a baðýmsýzlýðý verildi. Rusya aslýnda Kýrým ý kendi topraklarýna katmak istiyordu ve 1783 tarihinde bu am ulaþtý.kýrýmý tekrar geri almak isteyen Osmanlý Devleti ile Rusya arasýnda yýllarý arasýnda Kýrým Savaþý yaþandý Rusya yý Avrupa ve Akdeniz den uzak tutmak isteyen Ýngiltere ve Fransa bu savaþta Osmanlý tarafýnda yer aldý.sonuçta, kaðýt üzerinde bu savaþtan galip çýkan Osmanlý Devleti, aslýnda bu savaþtan büyük bir zararla çýktý. Zayýflayan nedeniyle, çok pahalý olan bu savaþý yürütebilmek için 1854 yýlýnda ilk dýþ borcunu aldý.kötüye giden mali konularý düzeltmek 1859 yýlýnda Ýngiltere ve Fransa dan bürokratlar getirtildi.osmanlý Devleti ile Fransa ve Ýngiltere arasýnda imzalanan Ticaret Antlaþmasýyla tütün ithalatý yasaklanarak, tütün için ilk defa 1862 yýlýnda inhisar = tekel kuruldu, tütün iþ devletleþtirildi.tüm çabalara karþýn mali durum bir türlü düzeltemeyince savaþ sonrasýnda da borçlanma sürdürüldü yýlýn ayrý dýþ borçlanma yapýldý. Osmanlý Devleti, yaþanan her ekonomik sýkýntýda dýþ borç almayý alýþkanlýk haline getirdi. Bu sü milyon lira borç alýndýðý halde hükümetin eline yalnýzca 127 milyon lira geçti.düyun-u Umumiye Ýdaresi ve Reji Þirketi kuruluyorosmanlý Devleti aldýðý borçlarý verimli kullanamadý. Zamanla borçlarýnýn ana parasýný ödeyemediði gibi faizlerini de ödeyemez duruma geldi yýlýnda devlet iflasýn eþiðine geldi. Çýkarýlan bir kararname ile Osmanlý Devleti vadesi gelen bor taksitlerinin ancak yarýsýný ödeyeceðini açýkladý. Ancak, bu sözünü de yerine getiremedi.osmanlý Devleti, Osmanlý Savaþý sýrasýnda yeni bir mali krize sürüklendi. Yenilgi sonrasýnda, savaþ tazminatý olarak 35 milyon Osmanlý lirasý ödemesi k edildi. Bu geliþmeler neticesinde Osmanlý Devleti, Ýngiliz ve Fransýzlarýn 1863 yýlýnda kurduklarý Osmanlý Bankasý (2001 yýlý Garanti Bankasý na katýldý) ile Galata Bankerleri nden aldýðý iç borçlarý da ödeyemeyeceðini açýkladý. Sonuçta alacaklýlarla masaya oturan Osmanlý Devleti, 1879 yýlýnda çýkarýlan Rüsumu Sitte kararnamesiyle damga, alkollü içki, balýk av ve tütünden alýnan vergi gelirlerini 10 yýl boyunca iç borçlarýnýn karþýlýðý olarak alacaklýlara býraktý.osmanlý dan alaca Avrupa devletleri bu uzlaþýya karþý çýktýlar ve sonuç olarak damga, alkollü içki, balýk avý, tuz, tütün ve ipekten alýnan vergileri t ve alacaklýlara ödeme yapma görevi 1881 yýlýnda Muharrem Kararnamesi ile kurulan Düyun-u Umumiye (= Genel Borçlar) Ýdaresi ne verildi.osmanlý tütünlerinin ve gelirlerinin idaresi Avusturya, Almanya, Ýngiltere ve Fransa kökenli yabancý sermaye ile 1883 yýlýnda kurulan ve Nisan 1884 te faaliyete geçen Reji Þirketi ne 30 yýl süreyle devredildi.1884 yýlýnda Cibali ve Ýzmir Sigara Fabrikalarý, 1895 te Adana Sigara Fabrikasý ve 1897 de Samsun Sigara Fabrikasý kuruldu.kuruluþundan itibaren ilk üç yýl zarar eden Reji Þirketi, kaçakçýlýðýný öne sürerek silahlý kolluk güçleri oluþtu tütün kaçakçýlýðýný önlemek bahanesiyle halka türlü iþkenceler yaptý ve sonu ölümle biten pek çok silahlý çatýþmada yer aldý. Reji patronlarý ise sigara imalathanelerinde çalýþanlar üzerinde tam bir sömürü düzeni kurdular. Reji Þirketi nin topraklarý görev yaptýðý 42 yýl boyunca 60 bin insanýmýz yaþamýný yitirdi.yapýlan bu baskýlar üzerine Osmanlý tarihinin ilk grevleri baþla yýlýnda Cibali de 3 bin kiþi, 1908 de Kavala-Drama da 12 bin kiþi ve Samsun vilayetinde binlerce kiþi Reji Ýdaresi ni protesto mitingleri düzenlediler.1911 yýlýnda Reji Þirketi nin kaldýrýlmasý ve 7 yýl süre ile bir De Ýnhisarý nýn kurulmasý kararlaþtýrýldý. Bunun üzerine 1912 yýlýnda bir Tütün Tekeli kanun tasarýsý haz Ancak Trablusgarp ve Balkan Savaþlarýnýn baþlamasý ile yeni mali zorluklarýn ortaya çýkmasý sonucu, Reji Þirketi nin Osmanlý Devleti ne 1,5 milyon Osmanlý lirasý borç vermesi koþuluyla þirket ayrýcalýklarý 1914 yýlýndan itibaren 15 yýl s yine uzatýldý.düyun-u Umumiye ve Reji ye son veriliyorbirinci Dünya Savaþý sonrasýnda Ýtilaf Devletleri ile Türkiye aras 1923 yýlýnda imzalanan Lozan Antlaþmasý ile Osmanlý Devleti ni yarý sömürge seviyesine indiren Düyun-u Umumiye Ýdaresi nin vergi gelirlerini denetlemesi sona erdirildi. Bu kurum sadece borçlarýn alacaklýlara paylaþtýrýlmasý görevini sürdürmeye devam etti.lozan Antlaþmasý ile Osmanlý Devleti nin borçlarý Osmanlý topraklarý üzerinde kurulan devletler bölüþtürüldü. En büyük borç yükü Türkiye ye verildi. Türkiye, Düyun-u Umumiye Ýdaresi ne olan borcun son taksiti Osmanlýnýn ilk dýþ borcunu almasýndan tam bir yüz yýl sonra 1954 yýlýnda ödedi.türkiye Cumhuriyeti Devleti nin kurulm ardýndan 1925 yýlýnda Reji Þirketi 4 milyon liraya satýn alýnarak tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredildi.reji Þirketi kaldýrýlmasýndan bir yýl önce, 1924 yýlýnda 4 bin ton-10 milyon liralýk tütün satabilmiþken, devletleþtirildikten bir yýl sonra, bin ton tütün satýldý yýlýnda tütün satýþýnýn devlete kazandýrdýðý net kazanç 22 milyon lira oldu. Reji Þirketi nin sürdürdüðü 30 yýl boyunca Osmanlý Devleti ne ödediði para sadece 1,5 milyar liradýr, kazancýný sürekli Osmanlý&rsquo saklamýþtýr.genç Cumhuriyet KÝT lerle kalkýnýyor16. yüzyýldan beri az geliþmiþ dünyayý emperyalist emellerle sömürm devrimini yapmýþ, güçlü sermaye birikimi olan Avrupa ülkeleriyle boy ölçüþebilecek bir ülke yaratabilmek amacýyla Osmanlý&rsq yýllarca ihmal ettiði Anadolu nun artýk tarým topluluðu olarak kalmamasýna karar verilerek KÝT ler (Kamu Ýktisadi Teþekkülleri) kurulmaya baþlandý.bölgesel kalkýnmayý saðlamak, gelir daðýlýmýndaki dengesizliði gidermek amacýyla KÝT&rsq aktif bir þekilde birbiri ardýna faaliyete geçirildi. Bu giriþimler sonucu kýsa sürede geliþen Türk tütüncülüðü hak ettiði yere gelerek Amerika ya sigara ihracatýna baþlandý. Anadolu insaný artýk Reji Þirketi için deðil, kendi ülkesi için çalýþýyordu.tütün, al tuz, barut ve patlayýcý maddelerle ilgili inhisar-tekel hizmetlerini yürütme görevi 1932 yýlýnda kurulan Ýnhisarlar

2 Umum Müdürlüðü ne verildi.gözler Tekel in üzerinde1925 yýlýnda Reji Þirketi ne son verilmesi ve yerine de tekelinin kurulmasýndan sona bile batýlý þirketler ve yerli iþbirlikçileri tütünün ekimini, denetimini ve pazarlamasýný tekrar ellerine geçirme hayal ve umutlarýný hiç kaybetmediler. Ta ki Ýsmet Paþa nýn 8 Kasým 1928 de TBMM de yaptýðý konuþmaya kadar. Ýsmet Paþa özetle, Beþ yýl önce ülkeye 4-5 milyon lira gelir býrakan Reji, devlet elinde, içinde bulunduðumuz yýlýn gelirini 22 milyona baðlamak durumundadýr. Görülüyor ki, devlet tekeli konusu bizim için çözüme kavuþturu Durum böyle iken, Tekel in geleceðinin belirsiz olacaðý sanýsý ile yararlý çalýþanlarý sekteye uðratmak anlamsýz ve zara oluyor. diyordu.bu sözler üzerine, Tekel üzerinde arzu ve emelleri olan yabancýlarýn ve onlarýn yerli iþbirlikçilerinin umutlarý kýrýldý, ama hiçbir zaman tükenmedi.çokuluslu sigara þirketleri dünya pazarlarýný ele geçiriyortütün, sadece 120 ülke ama dünyanýn her köþesinde tüketilen cazip bir tarým ürünüdür.ýkinci Dünya Savaþý na kadar Avrupa ülkelerinde tüketile sigaralarýn %90 ý, ülkemizde de yaygýn olarak üretilen þark tipi tütünlerden üretiliyordu. Savaþ süresince Amerikan asker vasýtasýyla Amerikan kökenli Virginia ve Burley tütünlerinin aðýrlýklý olduðu sigaralar Avrupa da yaygýnlaþtýrýlmaya çalý amaçla, Amerikan uçaklarýnýn Avrupa ya attýðý yardým paketlerinden Amerikan harmaný sigaralar çýkýyordu. Savaþ sonrasýnda da bu politika devam ettirildi. Avrupa ülkelerinde Amerikan sigaralarý çok ucuza ve hatta bazen bedava daðýtýlmaya devam edildi.1965 yýlýna kadar birçok ülke tütün-sigara üretim ve ticaretini devlet tekelleri aracýlýðýyla yapýyor ve kontrol altýnd tutuyorlardý. Ancak, bu yýllarda baðýmlýlýk yapýcý özelliði gizli olarak kuvvetlendirilmiþ sigaralar dünya pazarlarýnda görülmeye Bu baðýmlýlýðýn nikotin baðýmlýlýðý temelinde gerçekleþtirildiði günümüzde kanýtlanmýþ durumdadýr.philip Morris, R.J. Reyno American Tobacco bu yolla 35 yýl gibi kýsa bir sürede dünya sigara pazarýnýn 2/3 sini ele geçirdiler. Bu üç çokuluslu siga þirketinin 1974 yýlýna kadar pazarlarýna resmi olarak giremediði sadece dört ülke kalmýþtý; Ýtalya, Fransa, Avusturya ve Türkiye Ýlerleyen süreçte diðer üç ülke direnemedi. Geriye bir tek Türkiye kalmýþtý!çokuluslu sigara þirketleri devlet tekeli ile korunan ülk pazarýna girmek için çeþitli yöntemler kullanýyorlardý. Öncelikle kaçakçýlýðý teþvik ediyor, tütün kullanýcýlarýný kendi ürünlerini alýþtýrýyor, ardýndan da sigara ithalatýnýn serbest býrakýlmasý amacýyla ulus devlet hükümetlerine kendi hükümetleri, IMF, Dü Bankasý ve Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararasý finans kuruluþlarý aracýlýðýyla baský yapýyorlardý. Bunlarýn yanýnda lobi fa ülke içinde tanýnmýþ yerli sanayiciler ya da devlet tekeli ile ortaklýklar oluþturuyorlar, aþýrý reklam kampanyalarý ve çeþitli sosya etkinliklere sponsor olarak tüketici kitlelerini geniþletiyor, reklam yasaklarýný kaldýrmaya ya da yasaklarýn konmasýný tehditle engellemeye çalýþýyor, bulunduklarý ülkeye ileri teknoloji getirmek, istihdam saðlamak ve ülkeye vergi geliri artýþý saðlayacaðý vaatleriyle artýk devlet tekeline gerek kalmadýðý gerekçeleriyle özelleþtirilmesi için baský yapýyorlardý.bu vaatlerde bulunan çok sigara devleri, ülkeye girdikten sonra ise hükümetten vergi indirimi talep ediyorlar, vergi indirimi gerçekleþmez ise uluslararasý suç örgütleriyle birlikte sigara kaçakçýlýðý yaparak vergi kaçýrýyorlardý.amerikan sigaralarý Türkiye pazarýndaçokuluslu sigara 1970 lerin baþýnda mafya marifetiyle Amerikan sigaralarýný yurdumuza kaçak yollarla soktular. Türk sigara tüketicisinin damak zevkinin Amerikan tütünlerine doðru deðiþtirilmesi gerekiyordu ve bu konuda büyük ölçüde baþarý saðladýlar.türkiye&rsq mafya ile muhatap edenler, bu kez bizi mafyadan kurtarmak için devreye girdiler ve vergi kaybýmýzýn olduðunu ileri sürüp, sigara ithal yasaðýnýn kaldýrýlmasýný talep ederek, kaybolan vergi gelirlerinin de böylelikle hazineye kalacaðýný belirttiler.tütünümüzü ve Tekel i yok edecek politikalar baþlýyorýlk olarak 1979 yýlýnda Süleyman Demirel hükümetinin programýnda yerli ve yabancý özel teþebbüse sigara üretimi ve daðýtýmý izni verileceði belirtildi. Gerekçe olarak da çokuluslu sigara þirketlerinin istek doðrultusunda sigara kaçakçýlýðýnýn ve döviz kaybýnýn önlenmesi gösterildi. Tekel yatýrýmlarý 1980 sonrasýnda yavaþlatýldý, tamamýyla durduruldu. Amaç, Tekel in boþalttýðý alana çokuluslu þirketleri ve yabancý sigaralarý doldurmaktý.1983 yýlýn sigara sektöründe ilk kez Tekel haricinde, hisselerinin çoðunluðu Rothmans Þirketi ne azýnlýk hisseleri ise Bitlis te giriþimcilere ait olan ve üreteceði sigaralarý ihraç etmesi þartýyla Bitlis Entegre Sanayi AÞ-BEST kuruldu yýlýnda Tekel %25 hisse ile bu kuruluþa ortak edildi ve BEST tarafýndan üretilen sigaralarýn yurt içinde pazarlanmasýna izin verildi.1984 yýlýnda yabancý sigara ithalat yasaðý kaldýrýldý.1985 yýlýnda Tekel e Düzce, Gönen, Hendek ve Trakya&rsq yabancý tütün ürettirildi.1986 yýlýnda TBMM görüþmelerinde 3291 sayýlý KÝT Özelleþtirme Kanunu, Merkez Bankasý Deðiþiklið Kanunu na eklenerek sabaha karþý saat 03:00 de oldu bittiye getirilerek kabul edildi. Bununla Türk tütünü tekeli kaldýrýldý ve tütüncülüðümüz tarihinin ikinci aðýr darbesini aldý. Yerli ve yabancý sermayenin Tekel ile ortaklýk kurarak tütün ma üretmelerine imkan tanýndý.1988 yýlýnda yabancý tütün ithal yasaðý kaldýrýldý.1989 yýlýnda %85 oranýnda Amerikan, %15 ora tütününün kullanýldýðý Tekel 2000 sigarasý üretilerek, kapýlar sonuna kadar Amerikan tütününe açýlmýþ oldu.1990 tarihinde DP izin alan Philip Morris-Sabancý Holding birlikte Ýzmir-Torbalý da Philsa Sigara Fabrikasý ný kurmaya baþladý.1991 yýlýnda Tekel in katýlýmý olmaksýzýn tütün mamullerinin üretimine izin verildi yýlýnda Philsa Sigara Fabrikasý Torbalý da üretime baþladý. Ayný yýl, çokuluslu sigara þirketi R.J. Reynolds (2000 JTI tarafýndan satýn alýndý) da Torbalý da üretime baþladý. Yine ayný yýl Düzce, Adapazarý, Gönen ve Kýrklareli&rsquo sektör tarafýndan Amerikan kökenli tütünlerin üretimine yaygýn olarak baþlandý.1995 yýlýnda Tekel in Amerikan sigaralar rekabet etmesi için Tekel 2001 sigarasýnýn üretimi yapýldý. Tekel 2000 sigarasýnda olduðu gibi bu sigarada da %85 Amerikan, %15 Türk tütünü kullanýldý. Tütün ihracatçýsý Türkiye, daha fazla tütün ithal eder duruma geldi.1993, 1994 ve 1996 yýllarýnda g Çiller hükümeti Türk tütününe kota koydu, yabancý tütüne teþvik verdi. Çiller den sonra görevi devralan Refah Partisi&rsq 1996 yýlýnda ayný uygulamayý sürdürdü.1997 yýlýnda BEST, üretim tesislerini Tekel e satarak üretim faaliyetinden çekild yýl Tekel in kendine ait sigara markalarý, fabrikalarý ve diðer varlýklarýný tahsis etmek suretiyle ortaklýklar kurulabileceði yönünde Bakanlar Kurulu Kararý yayýmlandý.ýlk Meclisin kovduðu yabancý tekeller, Meclisimizin bu kararýyla yeniden Anadolu topraklarýna adým attýlar. Yeni hedefleri, ülkemizde sigara fabrikalarý kurarak tütün ve sigara pazarýný tümüyle ele geçirmekti ve amaçla Sakýp Sabancý ile ortak olarak ilk fabrikalarýný Ýzmir de kurdular.ülkemizde faaliyet gösteren çok uluslu sigara þirketleri, kendilerine saðlanan tüm olanaklara karþýn Pazar paylarýný %17 lerin üzerine bir türlü çýkaramayýnca sýra en hedeflerine geldi; Tekel in özelleþtirilmesi ve pazarýn þirketler arasýnda paylaþýlmasý.dsp, MHP ve ANAP koalisyon hükümeti tarafýndan 2001 yýlýnda çýkarýlan, ancak Cumhurbaþkaný Ahmet Necdet Sezer in vetosu sonucu 2002 yýlýnda giren 4733 sayýlý Tütün Yasasý ile alaný düzenleyici ve denetleyici kurum olarak Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü Ýçkile Piyasasý Düzenleme Kurumu (TAPDK) kuruldu.tekel e ait sigara fabrikalarý birbiri ardýna kapatýlýrken, TAPDK nýn yaptýðý düzenlemeler sonucu 2002 yýlýnda British American Tobacco (BAT), 2004 yýlýnda EUROPEAN ve

3 2005 yýlýnda da IMPERIAL firmalarý sigara sektöründe üretime baþladý.özelleþtirme halkýmýza nasýl anlatýldýülkemizde özelle öyle mantýk dýþý ve akýl almaz suçlamalarla dayatýldý ki, özelleþtirmeye karþýyým demek isteyen vatandaþ adeta vatan haini d yemekten korktu ve diyemedi.sabah gazetesinde 1994 yýlýnda yazdýðý bir yazýsýnda iktisat profesörü Asaf Savaþ Akat, özelleþtirmelere karþý çýkacaklarý daha ilk adýmda þöyle suçluyordu; Özelleþtirmeye karþý çýkanlarýn aslýnda Türkiye nin demokratikleþtirilmesini engellemeye çalýþtýklarý sonucu ortaya çýkýyor. Sadeleþtirirsek, demokrat ol demek özelleþtirmeden yana olmak demektir. Özelleþtirmeye karþý olanlar demokrat deðildir!bu açýklamaya göre demokrasinin olarak bilinen Ýngiltere de Baþbakan Clement Attlee ( ), Baþbakan Harold Wilson ( ), Baþbakan James Callaghan ( ) demokrat deðillerdi, çünkü bu baþbakanlar özelleþtirmeyi deðil devletleþtirmeyi uygulamýþlardý.z Ýzmir Anakent Belediye Baþkaný Burhan Özfatura özelleþtirmeye karþý çýkacaklara, iþi daha da ileri götürerek þu suçlamada bu KÝT ler bir hýrsýzlýk yuvasýdýr. Özelleþmeye karþý çýkmak, hýrsýzlýk ve sömürü düzeninin devamýný istemektir Savaþ Akat ve Burhan Özfatura, kamu kurumlarýný hedef alan bu sözlerini özelleþtirmenin en þiddetli uygulandýðý bir ülkede sö özelleþtirmeden yana olanlarca dahi ayýplanýrlardý.dyp-shp koalisyon hükümetinin baþbakaný Tansu Çiller, özelleþtirmeyi nas uygulayacaklarýný halka þöyle anlatýyordu; Ya olacak, ya olacak. Çiller in sað kolu Necmettin Cevheri nin üslubu ise þöyleydi; Kellemiz gitse de özelleþtirme yapýlacak. Türkiye nin en büyük iþverenlerinden biri olan Sakýp Sabancý, Ýstanbul Sanayi Odasý nda yaptýðý ve televizyondan yayýnlanan konuþmasýnd masayý yumruklayarak þöyle haykýrýyordu; KÝT ler canavardýr, özelleþtirmeye karþý çýkan da vatan hainidir! Dolayýsýyla vatandaþ Türkiye nin demokratikleþmesi önünde bir engel olmak istemedi. Hýrsýzlýk yuvasý olarak tanýtýlan yere tabi ki sahip çýkamazdý, ya kendisi de hýrsýz damgasý yerse! Zaten özelleþtirme mutlaka yapýlmasý gerek þeydi, koca bakan kellesini ortaya koymuþtu. Hele hele vatandaþ özelleþtirmeye hayýr deyip de vatan haini olma hiç mi hiç istemezdi.ýþi daha da ileri götürenler ödül aldýekim 1994 te özelleþtirme iþlerini yürütmek üzere kurulmuþ Kamu Ortaklýð Ýdaresi nin Baþkaný Tezcan Yaramancý, Anayasa Mahkemesi nin oybirliði ile verdiði iptal kararýný hiçe sayarak, Ereðli Demir Çelik Fabrikalarýnýn hisselerinin %51,66 sýný, Kaça satarsanýz satýn, kabul ediyoruz kaydýy bir Ýngiliz firmasýna devretti.bu yasadýþý satýþý gerçekleþtirmek üzere, hisse senetleri çantasýnda, Ýngiltere ye uçmada havaalanýnda gazetecilere konuþan Tezcan Yaramancý, Anayasa Mahkemesi kararlarý bizi baðlamaz! diyerek, açýktan meydan okuyordu.özelleþtirmenin öncülüðünü yapmýþ Ýngiltere de bile böyle bir kanunsuzluðun olmasý deðildi. Ancak, ayný Ýngiltere, 20 Nisan 1996 tarihinde, Ýstanbul da, büyük bir törenle, Tezcan Yaramancý ya Ýngiltere nin en önemli unvanlarýndan birini, Britanya Ýmparatorluðu nun Þeref Kumandaný unvan vererek bir de madalya taktý.þimdi de baþýmýzda BABALAR GÝBÝ her þeyi satacaðýný söyleyen bir Maliye Bak BEN ÜLKEMÝ PAZARLAMAKLA MÜKELLEFÝM diyebilen bir Baþbakan var.peki KÝT ler konusunda þu gerçekler biliniyor muyukarýda sayýlan ve gerçeði kesinlikle yansýtmayan onca haksýz söylemden sonra KÝT ler hakkýnd bazý gerçeklerin de bilinmesi gerekir.kýt ler vergi kaçýrmazlar. KÝT ler SSK primi kaçýrmazlar. KÝT ler ka iþçi çalýþtýrmazlar. KÝT lerin özelleþtirilmesinin zeminini hazýrlayan haksýz söylemlerin ortalarda uçuþtuðu dönemlere de Mayýs 1994 tarihinde, Çalýþma Bakaný Moðultay, SSK prim alacaklarýnýn gecikme zamlarýyla birlikte 15,5 trilyon liraya ulaþtýðý belirterek, dökümü þöyle veriyordu; belediyelerin borcu 6,6 trilyon lira, KÝT lerin borcu 1,3 trilyon lira, özel sektörün borcu trilyon lira. Ayrýca þu da bir ülkemiz gerçeðidir; özel sektörde çalýþan iþçilerin çoðu asgari ücretle çalýþýr gösterilmektedir. Þimdi gerekiyor: o kaba söylemlerde geçtiði üzere burada hýrsýz KÝT ler mi oluyor?kýt ler hayali ihracat yapmazlar. Tekel in ve tütüncülüðümüzün sonunu hazýrlayan düzenlemelerin birbiri ardýna yapýlmaya baþlandýðý ANAP iktidarýný k yýllarý arasýnda 256 özel sektör firmasý hayali ihracat adý altýnda Türk halkýnýn 500 trilyon lirasýný çaldýlar. Yine dü KÝT leri savunmak vatan hainliði mi oluyor?kýt ler zarardayým diyerek, bazý borçlarýnýn silinmesi konusunda bankalarla pazarlýk etmezler. Yine 1994 lere dönersek, dönemin Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði Baþkaný Yalým Erez, Eðer önlem alýnmazsa, Haziran sonunda, sanayici bankaya olan kredi borcunu ödemeyecek tehdidinde bulunuyordu. KÝT leri kötülemek, bu tehditleri mi savunmak Türkiye nin demokratikleþmesi oluyor?baþarýsýz KÝT ler ya kapatýlsýn ya da özelleþtirilsin propagandasý yapanlar, baþarýsýz özel s devletin kurtarmasýný beklerler. Bunlar hem devletçiliðe hem de KÝT lere karþýdýrlar, ama kendi kuruluþlarý zarar edince hemen devletten yardým beklerler.özel sektör, sadece kazancý yüksek cazip bölgelere yatýrým yapar. Devlet ise KÝT ler kurarken bölgesel dengeleri düþünür. Bu nedenle KÝT ler öncelikle halka hizmeti hedefler, þirket gibi kazanmayý deðil!tekel in özelleþtirilme süreci 4 bakanýmýzý istifa ettirdi1980 askeri darbesi sonrasý ülkemizde hýzla uygulamaya ko neoliberal politikalarýn uygulanmasýnýn ortaya çýkardýðý sorunlardan sadece bir tanesidir, Tekel ve tütünümüzün içinde bulundu durum.bu süre zarfýnda Tekelin özelleþtirilmesine, tütün ve sigara pazarýnýn çokuluslu þirketlere açýlmasýna karþý çýkan Ulusu Gümrük ve Tekel Bakaný Recai Baturalp, Özal ýn ilk Gümrük ve Tekel Bakaný Vural Arýkan, 1989 yýlýnda dönemin Saðl Bülent Akarcalý ve Bülent Ecevit in Baþbakan, Mesut Yýlmaz ýn Baþbakan Yardýmcýsý olduðu hükümette Devlet olarak görev yapan Yüksel Yalova bakanlýklarýndan oldular.tekel in özelleþtirilmesi baþlýyor2001 yýlýnda Tekel, Özelleþ Yüksek Kurulu nun 2001/06 sayýlý Kararý ile özelleþtirme kapsam ve programýna alýndý.2003 yýlýnda Tekel in sig bölümünün özelleþtirilmesi için ihaleye çýkýldý. Hisselerinin %65 i Japon devletine ait olan Japan Tobacco International (J tarafýndan verilen 1 milyar 150 milyon dolarlýk teklif yetersiz bulunarak iptal edildi. Allah muhafaza, JTI birkaç kuruþ fazla verseydi Tekel i alacak, Japon Devleti nin iþletmesine giren Tekel e de Türk Devleti nin elinden çýktýðý için özelleþti diyecektik.2005 yýlýnda yapýlan ikinci ihalede ise hiçbir firma teklif vermedi.akp hükümeti Tekel in s fabrikalarýnýn özelleþtirilmesi sürecini 26 Ekim 2007 tarihinde üçüncü kez baþlattý. Tekel in sigara bölümüyle ilgili olarak þ son teklif verme tarihi olarak da 18 Þubat 2008 tarihi belirlendi.özelleþtirmeye karþý sýký bir mücadele veren Tekel iþçisinin tepkisinden çekinen AKP hükümeti, Tekel in sigara fabrikalarýný þirketlere ancak Kurban Bayramý tatilinde, iþçiler tatildeyken gösterebildi.tekel in sadece adý TEKEL olarak kaldýgünümüzde tütün ve mamullerinde bir devlet tekelinden bahsetmek artýk mümkün deðildir. Bir Amerikan çokuluslu sigara þirketi olan Philip Morris in ülkemizdek pazar payý %42 ye ulaþýrken, Tekel in payý artýk %33 lere gerilemiþ durumdadýr.bugün, Tekel hariç 50 þi tütün ticareti yetki belgesine sahiptir.bugün, Tekel hariç 15 þirket tütün ürettirmek için sözleþme yapabiliyor.bugün, Tekel hariç 16 tütün alýmý yapabiliyor.bugün, Tekel hariç 10 þirketin tütün iþleme tesisi var.bugün, Tekel hariç 17 þirket tütün ihracatý yapabiliy

4 yýlýnda yaprak tütün alýmýnýn %65 ini özel sektör yaptý.amerika nýn keþfinden bu yana devletlerin, çokuluslu þirk ve kapitalizmin kaleleri-üç kýz kardeþi olarak anýlan IMF, Dünya Bankasý ve Dünya Ticaret Örgütü nün sürekli gündemini eden tütün ve tütün mamullerinin üretim ve ticareti ülkemizde serbest hale gelince her þey daha mý iyi oldu, bir bakalým!devlet Denetleme Kurulu Raporu ndancumhurbaþkanlýðý Devlet Denetleme Kurulu Raporu 11 Nisan 2006 tarihinde yayýmlandý. Çok ilginçtir ki, tütün ve sigara sektörüyle ilgili olarak AKP hükümetinin göremediði birçok noktanýn altý bu raporda çizilmiþtir.kýsaca özetlersek; tütün üreticisi sayýsýnýn ve tütün üretim miktarýnýn düþtüðü, tütün fiyatlarýnýn artan girdi fiyatlarýn tarýmýndan boþalan araziler üzerinde kentleþmenin yayýldýðý, sözleþmeli üretimde birçok üreticinin maðdur olduðu, tütün üretic karþý örgütlenmesinin gerekliliði, tütünün AB de olduðu gibi kg baþýna primle desteklenmesi gerektiði, yine AB de gibi ürününü satamayan üreticiden ürününü alacak bir kuruluþ olmasý gerektiði, tütün sektöründe güçlü bir kamu denetim ve göze gerektiði açýkça vurgulanýyor.raporda sigara sektörü ile ilgili olarak da yerli tütünden ziyade Amerikan tütünüyle yapýlan sigarala tüketiminin arttýðý, nüfusumuzun artmasýna karþýn sigara tüketiminde düþme görüldüðü, bunun da ülkemize kaçak sigara girdið ortaya konmaktadýr.rapordaki tespitler de öneriler de tam doðru. Ama anlayana!halkýmýzýn, özellikle çocuklarýmýzýn saðlýðý i özelleþtirilmemelidir!kendi ülkelerinde açýlan tazminat davalarý nedeniyle zora giren çokuluslu sigara þirketleri geliþmekte olan ülkelere doðru pazarlarýný kaydýrýyorlar. ABD mahkemelerinde açýlan davalar aracýlýðýyla yaklaþýk 35 milyon sayfayý bulan b kamuoyu bilgisine sunuldu. Sigara þirketlerinin baþkalarýnýn hiçbir zaman göremeyeceklerini düþünülerek yaptýklarý yazýþmala bu belgeler ibret verici bilgiler içeriyordu.belgeler, çok uluslu sigara þirketlerinin özellikle çocuklarý hedef alan acýmasýz pazarlama politikalarý uyguladýklarýný, pasif sigara içme konusundaki gerçekleri bilimsel raporlarla çarpýttýklarýný, tüketicileri dü katran ve düþük nikotin tanýmlarýyla aldattýklarýný, geliþmekte olan ülkelerde saldýrgan politikalar izlediklerini ve bu amaçla siga kaçakçýlýðýna yardýmcý olduklarýný gösteriyordu.sigara içenlerin yaklaþýk %90 ý sigaraya 18 yaþýndan önce baþlýyor. sigara þirketlerinin kendi markalarýnýn seçilmesini saðlamak için 18 yaþ altý çocuklara çalýþmalarý gerekiyor. Aksi taktirde piyas varlýklarýný devam ettirmeleri mümkün deðil. Bu cazibeyi yaratabilmek için de yýllarca gençlerin en çok ilgisini çeken spor yarýþm sponsor oldular ve reklam verdiler, Formula 1 yarýþlarýnda boy gösterdiler. Sigara markasýný yayan þirketin sonraki hedefi ise ürünün kullanýmýný yaygýnlaþtýrmasýdýr.þirket toplantýlarýna birçoðumuz mutlaka katýlmýþýzdýr, her yýl satýþlarýn bir önceki gerçekleþmesi hedeflenir, bunu baþaramayanýn iþine ise son verilir.burada satýlan ürünün sigara olduðu dikkate alýndýðýnda do saðlýk sorunu ön plana çýkýyor. Yapýlan araþtýrmalar ABD de her yýl 440 bin kiþinin sigarayla baðlantýlý hastalýklara ya gösteriyor. Tedavi masrafý 75 milyar dolar, hastalýðýn yarattýðý verim kaybýnýn da yaklaþýk 80 milyar dolar olduðu göz önüne a toplam kayýp 150 milyar dolarý buluyor. Ýþte bu yüzden geliþmiþ ülkeler sigara tüketimini azaltmayý hedefleyen yasaklamalarý b ardýna getiriyor.sigara üretimi özelleþtirilen tüm ülkelerde kýsa sürede sigara içen sayýsýnda %20 oranýnda artýþ tespit edildi.d tekelinin etkili olduðu yýllarý arasýndaki beþ yýlda ülkemizde sigara satýþlarýnda artýþ görülmezken, bir sonraki beþ y %21 civarýnda gerçekleþmiþ, 1999 yýlýna gelindiðinde ise artýþ düzeyi %81 lere ulaþmýþtýr. Bu hýzlý artýþta çokuluslu s þirketlerinin yurdumuzdaki faaliyetleri inkar edilemez bir gerçektir.ülkemizde sigarayla baðlantýlý hastalýklar nedeniyle her yýl 20 bin kiþi yaþamýný kaybediyor. Bunlardan 40 binini sigara içmediði halde içilen ortamda bulunan bebek ve çocuklar oluþturuyor. Ülkemize çokuluslu sigara þirketlerin girmesiyle günümüzde çocuklarýn sigaraya baþlama yaþý 9-10 lara kadar düþtü.ülk TEKEL sadece mevcut tüketimi karþýlamak üzere üretim yapýyor. Tüm bunlar göz önüne alýndýðýnda öncelikle çocuklarýmýzýn özelleþtirilmemelidir.toplum saðlýðýmýz için tütün ve tütün mamulleri üretimi ile ticareti Cumhuriyetin ilk kadrolarýnýn yaptýðý gib devletleþtirilmelidir.türk tütünü ve üreticimizin korunmasý için Tekel özelleþtirilmemelidir!1980 li yýllarýn ortalarýnda Turgu hükümeti tütün ve tütün mamulleri üretimi ve ticareti ile ilgili yasaklarý birbiri ardýna kaldýrýrken, DSP Genel Baþkaný Bülent Ece uygulamalar sonucu devlet tekelinin yerini yabancý sermaye tekeli veya tröstünün alacaðýný, bunun gereksiz döviz kaybýna ned olacaðýný, ancak bunlardan daha da önemlisi tütüncülüðümüzün telafisi mümkün olmayan büyük bir darbe yiyeceðini belirtiyordu.muhalefetteyken böyle konuþan Ecevit, 2001 yýlýnda iktidardayken ve baþbakanken, eleþtirdiði konularýn son noktas oluþturan Tütün Yasasý ný çýkarmak ne ilginçtir ki kendisine kýsmet oldu.tütün Yasasý destekleme alýmlarýna son verdi sözleþmeli üretim modelini devreye soktu. Bu geliþmelerin hýzlý bir sonucu olarak, yasanýn yürürlüðe girmesinden önce 583 bin tütün üreticisi sayýsý, günümüzde 207 bine geriledi.tütün üreticisi sayýsýnda en büyük azalma %70 oranla Marmara, %60 ile Eg Karadeniz Bölgelerimizde görüldü. Burada dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta var. Ege Bölgesi tütünlerimiz en kaliteli tütünlerdir ve ihraç edilir. Karadeniz Bölgesi tütünlerimizin de yaklaþýk yarýsý ihracata uygundur. Doðu ve Güneydoðu Anadolu B tütünlerimizin kalitesi pek iyi olmadýðýndan ihraç edilme þansý yoktur. Bu ürünlerin en büyük alýcýsý Tekel dir.tekel özell Doðu ve Güneydoðu Anadolu daki tütün üreticilerimizin göç etmekten baþka çaresi yoktur. Çünkü, tütünün alternatifi yoktu ince topraðý bulunan kýraç arazilerde yetiþtirilmektedir. Ortalama tarla büyüklüðü 6,8 dekar olan tütün üreticisi diðer üreticiler içe fakir olanlardýr. Bu verimsiz topraklarda tütünden baþka bir kültür bitkisi de zaten yetiþtirilemez.tütün üretiminde deðerlendirilme taktirde baþka bir ürün yetiþtirme þansý olmayan bu arazilerin aþýrý erozyon sonucu sahip olduklarý ince toprak tabakasýný da kaybettikleri ya da yapýlaþmaya açýlmak suretiyle tarým dýþý amaçlý kullanýldýklarý görülmektedir.tütün üretimimiz 1990&rsquo baþýnda 300 bin ton, o yýllarýn sonlarýnda 200 bin tonun üzerinde iken 2000 li yýllarda bin tonlar civarýnda gerçekleþti yýlýnda ise 1962 yýlýndan bu yana ilk kez 100 bin tonun altýna düþerek 98 bin ton oldu. TÜÝK in veriler göre 2007 yýlý tütün üretimimiz 118 bin ton oldu.çokuluslu sigara þirketlerinin ülkemize girmesi ve Tekel in 17 milyar dola sigara pazarýndaki payýnýn azalmasýna baðlý olarak tütün üretimimizin de hýzla azaldýðý açýkça görülmektedir. Amerikan sigaralarýnda %85 oranýnda Virginia ve Burley tipi (Amerikan) tütün, %15 oranýnda Þark tipi tütün kullanýlmaktadýr. b Tekel özelleþtirilir ise þark tipi tütünümüzün ekiminin %85 oranýnda azalacaðý anlamýna gelmektedir. Bizim tütünümüzle verimsi deðerlendirilebilirken, Amerikan tütünleri sulama isteyen ve taban arazilerde, yani baþka ürünleri rahatlýkla yetiþtirebileceðimiz arazilerde yetiþtirilebilmektedir.her fýrsatta tarýmsal üretimle baðlantýlý desteklerimizin sürdüðü eleþtirisinde bulunan AB kendi tü üreticisine kg baþýna 2,15-4,13 euro prim vermektedir. Sadece bu destek bizim türün üreticimizin eline geçen tüm paraya eþdeðe Komþumuz Yunanistan ise kg baþýna 7 YTL prim desteði veriyor ki, bizim çoðu üreticimizin eline geçen kazancýn üzerindedir. Bi tütün üreticimiz ton baþýna 5-7 bin YTL arasýnda kazanýrken, komþumuz Yunanistan daki üretici bin YTL kazanmaktadýr.tarým ürünleri ihracatýmýz içinde önemli bir yer tutan tütün, 1960 lara dek dýþ satýþ gelirimizin yaklaþýk 40 lýk bölümünü karþýladý sonrasýnda genel tarým ihracatýndaki payý %15-25 civarýnda seyrederken, son yýllarda

5 yýkým politikalarý sonucu bu oran %2 lere kadar geriledi. Türkiye yýlda ortalama 500 milyon dolarlýk tütün ihraç ederken 2006 yýlýnda 250 milyon dolarlýk tütün ithal etmek zorunda kaldý.þark tipi tütün üretimimizin baltalanmamasý, özellikle Doðu ve Güneydoðu Bölgelerimizdeki tütün üreticilerimizin göçünün önlenmesi için Tekel özelleþtirilmemelidir.hazineye kaynak aktarýmýn Tekel özelleþtirilmemelidir!tekel kurulduðu günden beri kamuya kaynak aktaran en önemli KÝT lerden biri olmuþtur. Buraya kadar izah edilmeye çalýþýlan tüm olumsuzluklara karþýn Tekel in 2006 yýlýnda devlete olan katkýsý 4 milyar 159 milyon 659 bin 991 YTL oldu. Hazineye olan bu katký bizlere kamu hizmetlerinin sunulmasý olarak geri dönmektedir.yapýlan tüm itirazlara karþýn, yapýlan özelleþtirmeleri hep birlikte hayretler içerisinde izliyoruz. Ancak bir gerçek var ki, Türkiye nin borcu sürekli yükseliyor. Demek ki satýlan KÝT lerden elde edilen gelir borç yükümüzün azaltýlabilmesine yaramýyor. Çün onlardan gelen paralar ancak borçlarýn faizlerini ödemede kullanýlýyor. Bir diðer önemli nokta da KÝT ler özelleþtirildiði h hala borç miktarýmýzda artma oluyor. Demek ki oluþan bu borçlarýn asýl sorumlusu KÝT ler deðil!kýt ler özelleþt Hazine nin geliri azaldýðý için kamu hizmetlerini alma ücreti her geçen gün daha da artýyor, sosyal devlet ortadan kalkýyor.özelleþtirilen birkaç kurumdan örnekler verelim.petrol Ofisi 1 milyar 250 milyon dolara bir yerli konsorsiyuma satýldý. Konsorsiyum, zarar eden þirketleri ile birleþtirerek devleti her yýl 150 milyon YTL vergi kaybýna uðrattý. Daha sonra da bu kuruluþ 5 milyar dolara yabancýlara satýldý.bir de çimento sektöründen örnek verelim de 27 milyar TL kar eden Þanlýurfa Çimento 1993 Þubatý nda yýlýnda satýldý. Bu kar 1993 yýlý sonunda 15 milyar TL zarara dönüþtü.imf, Dünya çokuluslu þirketler ülkemizdeki KÝT lere karþý çýkýyor, onlarýn kapatýlmasýný istiyorlar. Çünkü KÝT ler bir ülkenin baðýmsýzlýðýný temsil ederler. Günümüz iþgallerinin artýk askerle deðil, ekonomiyle yapýldýðý göz önüne alýnýrsa KÝT bir saldýrýya niçin maruz kaldýklarý sanýrým daha iyi anlaþýlacaktýr.ýnsanca yaþamamýz, kamu hizmetlerinden yararlanabilmem ekonomik baðýmsýzlýðýmýzý devam ettirebilmemiz için TEKEL özelleþtirilmemelidir! Efendiler, görülüyor ki bu kadar kesi yüksek bir zaferden sonra bile, bizi barýþa kavuþmaktan engelleyen nedenler, doðrudan doðruya ekonomik nedenlerdir, ekonomik düþüncelerdir. Çünkü bu devlet, bu ulus, ekonomik egemenliðini saðlarsa, o kadar güçlü bir temel üzerinde yerleþmiþ v geliþmeye baþlamýþ olacaktýr ki, artýk bunu yerinden oynatmak mümkün olmayacaktýr. Ýþte düþmanlarýmýzýn, gerçek düþman rýza gösteremedikleri, onaylayamadýklarý budur Mustafa Kemal Atatürk, 17 Mart 1923KaynakçaAbdullah Aysu, Tütün, Ýçki ve Tekel, 29 Ocak 2003 ( Ali Bülent Erdem, Tekel in Özelleþtirilmesi Kimin Yararýna, ZMO Ýstanbul Þube Konferans Sunumu, 15 Ocak 2008 Necdet Oral, Tekellerin Tarýmda Özelleþtirme Vurgunlarý, 30 Mayýs 2002 ( Tayfun Özkaya, Japon Devleti Ýyi De Türkiye Devleti Mi Kötü: Tekel in Yaðmalanmasý ( Tülay Özerman, 4733 Sayýlý Tütün Kanunu Ýle Beþ Yýl, Tekgýda-Ýþ Sendikasý Dergisi, Sayý: 98, Temmuz 2007 Tülay Özerman, Özelleþtirme ve Tekel, Ölçü Dergisi, Aðustos 2004 Yýlmaz Dikbaþ, Satýlýk Vatan, Toplumsal Dönüþüm Yayýnlarý, Ýstanbul, Ekim 2003 DPT, Ýçki, Tütün ve Tütün Mamulleri Sanayii ÖÝK Raporu, Yayýn No: 2724-ÖÝK: 677, Ankara, 2007 TMMOB, Tekel Raporu, 20. Yýlýnda Türkiye de Özelleþtirme Gerçeði Sempozyumu, Mayýs 2005 Çiftçi Sendikalarý 2007 Yýlý Tarým Raporu ( Atalýk: Ziraat Mühendisleri Odasý, Ýstanbul Þubesi Baþkaný