2 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

Transkript

1

2 2 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

3 İÇERİK ÇALIŞTAY YÖNTEMİ YÖNETİCİLERDEN MESAJLAR 10 TEMEL SORUN VE FIRSAT, 6 TEMEL FARKLILIK TRAKYA: ÜÇLÜ BAKIŞ SINIRSIZ SINIRLAR GEÇMİŞTEN GELECEĞE BAKMAK BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ STRATEJİK ANALİZLER (B.E.K. ANALİZİ) BEKLENTİ ANALİZİ 6E ANALİZİ 6K ANALİZİ GELECEK STRATEJİLERİ İÇİN TEMEL STRATEJİLER 5 TEMEL STRATEJİ, 25 TEMEL HEDEF 5 VİZYON PROJESİ, 15 PROGRAM VE PROJE 10 TEMEL İLKE KATILIMCI LİSTESİ Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 3

4 ÇALIŞTAY YÖNTEMİ 1. Oturum: Dün, Bugün, Yarın Temel Sorunlar ve Fırsatlar Beklenti Analizi Farklılık Yaratan Temalar Genel toplantı düzeninde, Çalıştay Yöneticisi tarafından katılımcıların, bölgenin dün, bugün ve yarınına ilişkin sorun ve fırsatlarına ilişkin görüşleri, kamu, özel ve sivil sektörlerin birbirlerinden beklentileri alınmıştır. 2. Oturum: Gelecek Stratejileri BEK Analizi Stratejiler Vizyon Projeleri ve Projeler 6E ve 6k temaları kapsamında, kamu, sivil ve özel sektör temsilcilerinin dengeli olarak yer aldığı Tematik Gruplar oluşturulmuştur. 3. Oturum: Sonuç ve Değerlendirme Bölgenin Geleceği için 10 Temel İlke Çalıştay süresince alınan notlar, raportörler tarafından sistematik hale getirilmiş ve çalıştay sonuçlarını içeren 10 Temel İlke belirlenmiştir. 6E Analizi Ekoloji Ekonomi Eşitlik Etkin Olma Elde Edilebilirlik Entegrasyon 6K Analizi Kimlik Koruma Kapasite Kalkınma Katılım Kurgu 4 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

5 YÖNETİCİLERDEN MESAJLAR Kırklareli Valisi, Sn. Mustafa Yaman Osmanlı İmparatorluğu nun bütün zarafet ve estetiğiyle Balkan Yarımadası nı donatmış olduğunu söyleyebiliriz. Trakya Bölgesi nin bu kültürel ve tarihi zenginliği bir avantaj olarak değerlendirmesi gerekmektedir. Bugün İstanbul un ziyaretçi kapasitesi dolmaya başladı, bu nedenle gelecekte insanların Trakya ya yöneleceklerini düşünüyorum. Ancak bu duruma göre hizmet kapasitemizi arttırmamız gerekir. Valilik, Kalkınma Ajansı ve Belediye ile Yayla mahallesindeki geleneksel dokudaki eserlere yönelik çalışmaları başlatmış bulunmamız kültürel mirasın korunması ve yaşatılması konusunda önemli adım olacaktır. Kırklareli Belediye Başkanı, Sn. Cavit Çağlayan Çalıştayın konusunu Trakya nın tarihi, mirası ve geleceği oluşturmakta. Trakya nın tarihinin M.Ö lere uzandığı Aşağıpınar ve Kanlıgeçit kazılarında elde edilen yerleşim izlerinden anlaşılmıştır. Trakların dağınık yaşayan, tarihleri boyunca birlik kuramamış ve kontrol altında tutulması zor bir toplum olduklarını biliyoruz. Bölge, Asya ve Avrupa arasında bir bağlantı sağlaması nedeniyle binlerce yıl değişik kavimlerin istilasına uğramış, aynı zamanda Büyük İskender in, Perslerin ve Hunların da geçiş noktası olmuştur. Traklar dan sonra bölgede Roma ve Bizans dönemleri yaşanmış, 1360 larda ise bölge tamamı ile Osmanlı topraklarına katılmıştır. Trakya nın bugününe baktığımızda konumuna bağlı olarak hala stratejik öneme sahip olduğu söylenebilir. Bölge toprakları verimli, insanları ise hoşgörülü, çalışkan ve eğitimlidir. Ne var ki, bölge insanının yeterince girişken ve sermaye birikimine sahip olduğunu söyleyemiyoruz. Bölge mutlaka sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerini kullanarak, yerli turizm alanından payını almalıdır. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 5

6 ÇEKÜL Vakfı Başkanı, Sn. Metin Sözen Bu girişim ile üç ilin kendi içlerinde, aynı zamanda Bulgaristan ve Yunanistan ile el sıkışmalarıyla başlayan, öncüsü olacağımız yeni bir hamle başlatılmış olacaktır. Bu sürece son derece zengin arşivlere sahip bölge üniversitelerinin katılımı da önemlidir. Kısacası kamu-yerel-sivil-özel birlikteliğinin gerektiği unutulmamalıdır. Trakya gibi doğal ve kültürel kaynakları açısından zengin, üç üniversitesi olan, algılaması kolay ve kompakt bir bölge için kimsenin ziyaret etmediğini söylemek yanlış olacaktır. Çünkü öncelikle Trakya nın kendi farkını algılaması ve beraberliği sağlaması gerekir. Bu bağlamda, Tarihi Kentler Birliği ciddi bir sinerji yaratmıştır. Denizli, Mardin, Gaziantep ve Bursa daki çalışmalar bu duruma örnek teşkil ediyor. Trakya yı düşündüğümüzde ise kaynaklarının zenginliği ve potansiyelleri açısından, beraberliğin daha kolay sağlanabileceğini düşünüyorum. Kentsel Strateji, Sn. A. Faruk Göksu Tarihi Kentler Birliği nin yürütücülüğü, Türkiye Belediyeler Birliği nin desteği ile ÇEKÜL Vakfı ve Kentsel Strateji tarafından ortaklaşa hazırlanan, ilkini Trakya için başlattığımız toplam 5 Bölgesel Yol Haritası nın her birinin yaklaşık iki buçuk ay sürmesi bekleniyor. Bu çalışma kapsamında, kamu, yerel, sivil ve özel sektör paydaşlarının katılacağı her çalıştaydan, bölgesel stratejileri yönlendirmesi beklenen yerel liderler belirlenecek. Günümüzde koruma sektörü finans ve gayrimenkul sektörleri kadar önem kazanmıştır. Sektörler arası işbirliği içinde yeni dinamiklerin ortaya çıkması da söz konusu. Bölgesel Yol Haritaları nda ilk hedefimiz bunu gerçekleştirmek, yani finans ve korumayı bir araya getirmek. İkincil hedefimiz ise yıl sonunda yerel liderlerin geleceğe ilişkin stratejilerinin tartışılacağı koruma sektörü zirvesini düzenlemek. Üçüncü hedefimiz ise yerel liderleri ortaya çıkarmak ve yıl sonunda yerel liderler zirvesi düzenlemek, Bu çalışmanın başarısı ile Türkiye de önemli bir sivil hareket de başarılmış olacaktır. Trakya daki süreç başarılı olursa bölge içinde katma değeri yüksek bir koruma sektörü oluşabilir ve bu sektör bölgenin ekonomik kalkınmasında önemli bir yer edinebilir. 6 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

7 10 TEMEL SORUN VE FIRSAT, 6 TEMEL FARKLILIK Çalıştay süresince, Trakya nın sahip olduğu değerlerin yanı sıra, katılımcıların bölgenin temel sorunları, fırsatları ve sahip olduğu başlıca farklılıklar ile ilgili görüşleri alınmıştır. TEMEL SORUNLAR Çalıştayda Trakya Bölgesi nin sorunları katılımcılar tarafından öncelikle kültürel ve doğal değerlerin korunamaması, kaynakların kısıtlılığı, bilinçsizlik, kirlilik ve işbirliği gibi başlıklar üzerinden tartışılmıştır. Kültürel Miras: Geçmişin doğal ve kültürel değerlerine sahip çıkılmaması Tarih bilinci ve farkındalığın eksikliği Koruma - kullanma eğitiminin eksikliği Koruma mevzuatının kısıtlayıcılığı Korumanın kalkınmadaki potansiyelinin farkına varılmaması Kültür ve doğa varlıklarına ilişkin envanter ve arşivleme çalışmalarının eksikliği Doğal Miras: Doğal değerlerin tahribatı ve korunamaması Sanayi ve evsel atıklara bağlı kirlilik; Meriç ve Ergene Nehirleri Su krizi: Suyun nicelik olarak azalması, nitelik olarak kirlenmesi Flora ve faunanın giderek kaybolması (Trakya arısı, yılanbalığı, Istranca Dağları, Ergene Havzası) Kimlik ve Geleneksel Yaşam Kültürü: Vizyon tanımının eksikliği Bölgesel ve kentsel kimlik tanımsızlığı Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI Ergene Nehri 7

8 8 Yaşayan mirasa ilişkin etkinliklerde uzmanlaşamama Geleneksel yaşam ögelerinin kaybolması Yerel üretimde ve tüketimde markalaşamama Turizm altyapısı ve tanıtım eksikliği Sosyal Yapı: Kırsal nüfusun göç etmesi ve köylerin boşalması Aidiyet ve sahiplenme hissinin eksikliği Beyin göçü Yönetim, Planlama ve Arazi Kullanımı: Bölgesel planlama çalışmalarının yerel katılıma açık olmadan yürütülmesi Plan karmaşası : kurumda, planlar Paydaşlar arası iletişim eksikliği Sınırötesi işbirliği alt yapı noksanlığından kaynaklanan yetersizlik Kaynak eksikliği: teknik kadro, ekipman ve finans Plansız kentleşme ve sanayileşme: imar baskısı, tarım arazilerinin kaybı Tarım arazilerinin yanlış ve amaçdışı kullanımı Tarım alanlarının miras yolu ve parselasyonlarla küçültülerek el değiştirmesi Tehdit unsuru yatırımlar: Toprak ticareti TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI unsurları (Taş ve mıcır ile tuğla), İğneada nükleer santral projesi, tekstil sanayi, yeni otoyol projelerinin tarım alanlarına etkisi TEMEL FIRSATLAR Çalıştay katılımcıları Trakya Bölgesi nin fırsatlarını kültürel ve doğal miras, geleneksel yaşam mirası, turizm olanakları ve işbirliği fırsatları gibi temel başlıklar şeklinde aktarmıştır. Kültürel Miras: Kültür mirasının niteliği ve çeşitliliği Kültür varlıklarının tescili ve restorasyon çalışmaları Tarihsel yolların izleri Trak Medeniyeti nin izleri (tümülüsler, menhirler ve dolmenler) Osmanlı mimarisi (sivil mimarlık örnekleri, Ayasofya Camisi Taşocağı anıtsal yapılar, köprüler) Tabyalar (Seyfioğlu, Hıdırbaba ve Taş Tabyası) Doğal Miras: Ekosistemler (havzalar, Longoz, Istranca, Gala Gölü) ve biyolojik çeşitlilik I., II. ve III. sınıf tarım toprakları Yeraltı ve yüzeysel su kaynakları Saros Körfezi Ganos ve Istranca (Flora ve fauna) Geleneksel Yaşam Kültürü: Fiziksel ve sosyal yapının bozulmamış olması Sözlü tarih çalışmaları ve kaybolan geleneklerin canlandırılmaya başlanması (İğneada da kardeş dalı geleneği, helva geceleri vb.) Canlandırılabilecek yerel semboller (mis sabunu, badem ezmesi, devahi miski, aynalı

9 Yerel festivaller Sosyal Yapı: Eğitim seviyesinin yüksekliği Dinamik genç nüfus Üniversite ve bilim kuruluşlarının varlığı süpürge, hardaliye vb.) Geleneksel bir düğün Sosyal ve kültürel yapı çeşitliliği (Roman nüfusu, Bektaşi nüfusu vb.) Geleneksel yaşam biçimlerinin zenginliği Misafirperverlik ve eğlence yaşamı Gastronominin çeşitliliği Turizm Sektörü: Turizm çeşitliliği potansiyeli (Kültür turizmi, inanç turizmi, eko-turizm, deniz turizmi, doğa sporları) Bulgaristan ve Yunanistan dan gelen ziyaretçiler İstanbul a yakınlık Demiryolu ve Tekirdağ limanı İstanbul un bölgeye göçleri engellemesi İşbirliği: İstanbul, Yunanistan ve Bulgaristan la komşu olunması İşbirlikleri; TRAKYAKENT Belediyeler Birliği, TRAKAB, ÇEKÜL Kuzey ve Batı Trakya Belediyeler Birliği ile işbirliği kurulması İletişim ağlarının kurulma potansiyeli Balkan Savaşı ve göçlere ilişkin uluslararası ilişkiler kurulması Meriç Nehri İpsala ile Yunanistan arasında kalan Ege Denizi kıyısı Seyfioğlu Tabyası Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 9

10 1. Doğal mirasın korunamaması 2. Kültürel mirasın korunamaması 10 Temel Sorun 3. Envanter ve arşiv çalışmalarının eksikliği 4. Koruma eğitimi ve bilinç eksikliği 5. Kırsal nüfusun azalması ve beyin göçü 6. Doğal kaynakları tehdit eden yanlış ve amaç dışı yatırımlar 7. Kurumlararası işbirliği ve kaynak eksikliği 8. Plansız kentleşme ve sanayileşme 9. Bölgesel planlamada katılım eksikliği 10. Bölge dışı yatırımlar 1. Su mirası: Meriç, Ergene, Göller Bölgesi 2. Ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik 3. Farklı uygarlıkların tarihsel yol izleri 4. Asya-Avrupa ile Kuzey-Güney bağlantısındaki stratejik önem 5. Geleneksel yaşamın ögeleri 6. Turizm çeşitliliği potansiyeli 7. Verimli tarım arazileri varlığı 8. Mevcut işbirlikleri ve bilimsel kuruluşlar 10 Temel Fırsat 9. Sınır ötesi ilişkiler 10. Dinamik genç nüfus ve yüksek eğitim seviyesi 10 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

11 FARKLILIKLAR Çalıştay katılımcılarının, Trakya yı diğer bölgelerden farklı kılan özelliklere ilişkin görüşleri konum, ekoloji, su mirası, kültürel miras, göç kültürü ve geleneksel yaşam kültürü başlıklarında yoğunlaşmıştır. 3 suya kıyısı olması 2 Avrupa Birliği tam üyesi ülkeye komşuluk Sınır ötesi kurumsal ve bireysel ilişkiler Geçit Akdeniz iklimi Avrupa nın en büyük Longoz Subasar Ormanı Su mirasının çeşitliliği Doğu Trak medeniyetinin beşiği olması Göç ve mübadele kültürleri Tarih boyunca geçiş alanı rolü ve bugünkü izleri; yollar Doğu, batı ve kuzey Trakya ortak kültürü Geleneksel yaşam ögeleri Bir şarap kültürünün tarihsel ve ekolojik beşiği Kırkpınar güreşleri Turizm çeşitlenmesi potansiyeli 6 Temel Farklılık: 1. Konum 2. Su Mirası Tümülüs 3. Ekolojik Zenginlik 4. Çakışan Uygarlıklar 5. Göç Kültürü 6. Geleneksel Yaşam Kültürü 1. Konum Trakya nın bulunduğu konum gerek geçmişte gerekse günümüzde, bölgenin sosyal, kültürel ve ekonomik dinamiklerini yönlendirmiştir. Bölgenin aynı anda Karadeniz, Marmara ve Ege denizlerine kıyısı bulunması, buna bağlı olarak geçiş Akdeniz iklimi etkisinde bulunması konumuna ilişkin başlıca farklılık konularıdır. Ülke ölçeğinde bakıldığında, bugün bölgenin 2 Avrupa Birliği üyesi ülkeyle kurduğu komşuluk ve sahip olduğu sınır ötesi ilişki potansiyeli öne çıkan bir diğer konumsal farklılıktır. 2. Su Mirası Gerek geçmişin Trakya sına, gerekse günümüz Trakya sına baktığımızda, doğal yapıda öne çıkan ögenin su olduğu görülür. Bu noktada, bölgenin farklılığı su mirasının tek bir öge ile değil, birden fazla ve farklı yapıda ögelerden oluşmasıdır. Doğu Trakya nın batı sınırını çizen Meriç Nehri ile bölgenin doğu-batı doğrultusu boyunca ilerleyen Ergene Nehri, Trakya nın su mirasının ana bileşenleri iken, İpsala sulak alanları ile Istranca ve kaynakları temel su öğeleridir. Meriç Nehri ile ona Edirne de katılan Tunca ve Arda Nehirleri ve Türk - Bulgar sınırı boyunca Longoz Ormanları Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 11

12 seyrederek Karadeniz e dökülen Rezve Deresi sınırötesi özellikler taşımaktadır. Diğer taraftan Ergene Nehri ile kolları da bölgenin iç kesim sularıdır. Trakya daki yeraltı su kaynakları doldurma vanası Istranca ve Ganos Dağları, boşaltma vanaları ise alçak plato niteliği taşıyan orta Trakya havzası ile İpsala Ovasıdır. İpsala daki Gala Milli Parkı ve çevresi aynı zamanda sınır ötesi düzeyde Bern ve Ramsar Sözleşmelerine göre A sınıfı sulak alanlardır. Karasal alandaki su dışında ise, bölgenin üç tarafının ekosistemleri birbirinden farklı denizlerle çevrili olması da önemli bir etkendir. 3. Ekolojik Zenginlik Trakya Bölgesi bulunduğu konum, iklim kuşağı ve toprak yapısına bağlı olarak çok zengin bir ekolojik yapıya sahiptir. Avrupa nın en büyük Longoz Ormanı nın bölgede bulunması ve buradaki biyolojik çeşitlilik önde gelen faklılık konularındandır. Bunun yanında, bölge genelinde de görülen flora ve fauna zenginliği kuş türleri ve göç yolları, yılan balığı, kalkan vb. deniz canlıları, bitki çeşitliliği gibi bölgeyi farklı kılan ögelerdendir. 4. Çakışan Uygarlıklar Yerleşim geçmişi M.Ö lere dayandığı düşünülen Trakya bölgesinin ilk medeniyetini Traklar yaratmıştır. Günümüze tümülüsleri, höyükleri, dolmenleri ve menhirleri ulaşan Trak kabilelerinin yegane yaşam alanının Trakya olması, bölgenin ülke ve dünya çapında başlıca farklılığıdır. Trak medeniyetinin üzerinde gelişen Hellen, Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetleri ise bölgenin, birbiri üzerine eklenerek gelişmiş uygarlıkların izlerini taşımasını sağlamıştır. Bölgenin önemli bir özelliği günümüzde bu dönemlerin hepsine ait izlerin varlığı, hatta bazen Vize, Marmara Ereğlisi gibi farklı dönem izlerinin üstüste okunabildiği örneklerin bulunmasıdır. geçirdiği büyük çaplı nüfus hareketleri ve değişimlerdir. Tarih boyunca süregelen bu hareketlilik sonucu toplumsal yapıda belirgin kırılma noktaları yaşanmış ve bölge kültürü buna bağlı olarak evrilmiştir. Trakya nın göç ve etkileriyle şekillenen kültürel ve sosyal yapısındaki çeşitlilik, bölge için bir farklılık unsurudur. Kırkpınar Güreşi 12 Via Egnetia Yolu TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI 5. Göç Trakya daki toplu nüfus hareketlerinin Trak kabilelerinden beri var olduğu bilinmektedir. O dönemde kabilelerin yer değiştirmesi yanısıra bölgenin geçiş konumunda olmasından ötürü çağlar boyunca yabancı medeniyetlerin hareketliliği de söz konusudur. Osmalı döneminde ise Türk-Rus Savaşları nda yaşanan göçler ve Balkan Savaşı göçleri Trakya nın 6. Geleneksel Yaşam Kültürü Trakya Bölgesi nin toplumsal yapısındaki ve üretimdeki çeşitliliğe bağlı olarak geleneksel yaşam ögeleri de çeşitlenmiştir. Gastronomideki zenginlik ve bununla ilişkili toplu gelenekler, helva geceleri gibi Kırkpınar güreşleri, müzik ve eğlence adetleri ve el sanatları bölgenin yaşayan kültürel mirasını farklı kılan en temel ögelerdir.

13 TRAKYA: ÜÇLÜ BAKIŞ SINIRSIZ SINIRLAR BALKANLAR-ANADOLU Avrupa nın güneydoğusu, Balkan Yarımadası nın doğusunda bulunan Trakya günümüzde 3 ülkenin (Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan) sınırları içerisindedir. Konumu itibariyle Trakya nın Balkan Yarımadası ve Anadolu arasında bir geçiş bölgesi olduğu söylenebilir. 3 ülkeye yayılan bu coğrafya doğusunda Karadeniz ile, güneyinde ise Marmara ve Ege denizleri ile sınırlıdır. Ancak bölgenin Yunanistan ve Bulgaristan topraklarındaki sınırları deniz kıyıları gibi net tanımlanamaz. Trakya bir bütün olarak düşünüldüğüne, Bulgaristan da kalan kısmı Kuzey Trakya, Yunanistan da kalan kısmı Batı Trakya, Türkiye de kalan kısmı ise Doğu Trakya olarak adlandırılır. Bu konumda bulunan bir coğrafyada kaçınılmaz olarak doğal ve kültürel ögeler sınırları aşmakta, tek bir yöreye, bölgeye veya ülkeye ait olmaktan çıkmaktadır. Istranca dağ sistemi ile Meriç Nehri ve havzasının bu durumu açıklayan en belirgin doğal yapı ögeleri olduğu söylenebilir. Benzer şekilde Anadolu Avrupa bağlantısını sağlayan tarihsel yollar ise bölge sınırlarını aşan kültürel varlıkların başında gelir. Tüm bu doğal ve kültürel varlıkların bölge ve ülkeleri ayırıcı değil, aksine birleştirici olma potansiyeli gözden kaçırılmamalıdır. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 13

14 MARMARA BÖLGESİ Trakya, Marmara Bölgesi nin kuzeyindeki 3 il ve Çanakkale iline bağlı Gelibolu Yarımadası ndan oluşmaktadır. Marmara bölgesinin Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarındaki sınır kapıları güneyden kuzeye, sırasıyla; Edirne iline bağlı İpsala, Uzunköprü, Pazarkule, Kapıkule, Hamzabeyli sınır kapıları ve Kırklareli iline bağlı Dereköy sınır kapısıdır. Bölgedeki ana ulaşım hatları; İstanbul Selanik/ Sofya/ Bükreş demiryolu hattı, TEM ve D100 otoyollarıdır. 14 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

15 DOĞU TRAKYA Trakya, Antik dönemden itibaren güneyde ve doğuda Ege Denizi, Marmara ve Karadeniz kıyılarıyla tanımlanmakta iken, kuzeyde ve batıda bugünün Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarına doğru genişler. Günümüzde Trakya olarak andığımız bölge, bu büyük ülkenin doğu kısmıdır. Trakya bölgesinde dağ sıralarının tanımladığı ova ve platolardan oluşan bir coğrafi yapıyla karşılaşılır. Bu coğrafyanın bulunduğu konum ile sahip olduğu olanak ve kısıtlamalar ise bölge tarihinin şekillenmesindeki esas girdi olarak kabul edilebilir. Dağ sıraları Kuzeydoğuda; Istranca dağları Güneyde; Ganos ve Koru dağları Meriç Havzası Geçmişte ulaşım koridoru (Ege-Karadeniz) Aşağı Meriç Vadisi nde taşkın ovası (tarım alanları) ve göller bölgesi (Sığırcık, Pamuklu ve Gala gölleri) Ergene Havzası Geniş tabanlı tarım alanları Kıyı bölgeleri Karadeniz: dik falezli kıyı şeridi ve dar kıyı ovaları (İğneada, Midye, Çilingoz) Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 15

16 Marmara: dik falezli kıyı şeridi Saros Körfezi: kıyı ovaları (Evreşe Ovası, Meriç Deltası) Limanlar Karadeniz kıyısında Marmara kıyısında GEÇMİŞTEN GELECEĞE BAKMAK Trakya Bölge Çalıştayının ilk oturumu, geçmişten geleceğe bakmak bölümünde dün, bugün ve yarın başlıkları altında katılımcıların görüşleri alınmıştır. Bu 3 başlık kapsamında sırasıyla dünün değerleri, bugünün beklentileri ve yarının stratejileri tartışılmıştır. Dün değerler Bugün beklentiler Yarın stratejiler Bu üçlü bakış çerçevesinde katılımcılardan, Trakya nın geleceğine dair bir bakış açısı çizmek üzere geçmişe ait hangi değer ve farklılık konularının vurgulanması gerektiği ile ilgili görüş alınmıştır. Diğer bir deyişle, değerleri açısından dün ve bugün arasındaki temel farkların ve yarına neler aktarılabileceğinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. 16 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

17 DÜN; DEĞERLER Çalıştay süresince, Doğu Trakya nın vurgulanan geçmiş değerleri, günümüz bakış açısıyla kültürel, doğal, ekonomik ve eğitsel değerler gibi başlıklarda sınıflanabilir. Kültürel Değerler Trakya nın kültürel değerlerinin başında farklı yerleşim katmanlarının günümüze ulaşmış izleri gelmektedir. Tüm izleri dönemlerine göre sıraladığımızda, bölgenin kültürel miras çeşitliliği ve zenginliği de gözler önüne serilmektedir. Neolitik dönem izleri: höyük yerleşimleri Trak Medeniyetinin izleri: tümülüsler, dolmenler, menhirler Hellenistik dönem izleri: koloni kentleri Roma ve Bizans dönemi izleri: Yerleşimler, kaleler, yollar Osmanlı dönemi izleri: anıtsal yapılar, sivil mimarlık örnekleri, çeşmeler, köprüler, askeri yapılar, endüstri yapıları Farklı yerleşim katmanlarının günümüze ulaşmış fiziksel izleri dışında, bölgenin kültürel değerleri arasında geleneksel yaşam ve üretim mirası sayılabilir. Yöreden yöreye farklılık gösteren yemek kültürünün zenginliği, müzik ve eğlence yaşamı, toplu gelenekler örneğin Edirne helva geceleri, etnik yapıdaki çeşitlilik (Roman ve Bektaşi kültürleri) Trakya nın katılımcılar tarafından değinilen başlıca yaşayan miras değerleridir. Ne var ki, bu gelenek ve tatların birçoğunun bugün kaybolmaya yüz tuttuğu da vurgulanmış, sözlü tarih ve canlandırma çalışmalarının önemi üzerinde durulmuştur. Göç olgusunun Trakya bölgesinin günümüz toplumsal yapısının oluşmasındaki etkileri itibariyle unutulmaması gerekir lerde yaşanan Türk Rus Savaşları sonrası ve 1900 lerin başlarında yaşanan Balkan Savaşı sonrası göçler bölge tarihinin, sosyal ve kültürel yapısının önemli girdilerini oluşturmuşlardır. Çalıştay katılımcıları tarafından toplumsal acı olarak tanımlanan savaş ve göç unsurları, Trakya nın dününden bahsederken atlanmaması gereken konulardır. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 17

18 18 Yerleşim katmanları Değerler Örnekler Neolitik dönem Höyük yerleşimleri Aşağıpınar, Kanlıgeçit Trak kabileleri Hellenistik dönem Roma ve Bizans dönemleri Osmanlı dönemi Tümülüsler Dolmenler Menhirler Koloni kentleri Yerleşimler Kaleler Su kemerleri Yollar Anıtsal yapılar Saraylar Dini yapılar (Cami, Kilise, Sinagog) Hamamlar Külliyeler Sivil mimarlık örnekleri Konut yapıları Çeşmeler Endüstri yapıları Askeri yapılar Köprüler, yollar ve su yolları TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI Vize tümülüsleri Kypsala (İpsala) Bizya(Vize), Ainos(Enez), Perinthos(MarmaraEreğlisi), Selebria(Silivri) Via Egnatia, Via Militaris Pınarhisar kalesi Çayırdere kalesi Edirne Sarayı Selimiye Camii Hundi Hatun Camii, Pınarhisar Küçük Ayasofya, Vize Hızır İlyas Kültü, Şarköy Tekirdağ geleneksel evleri Kırklareli, Yayla Mahallesi evleri Fatih Demir Dökümhanesi Hıdırbaba Tabyası Seyfioğlu Tabyası Kazan Köprüsü Sultan Yolu İpek Yolu Doğal Değerler Trakya Bölgesi nin yerleşim düzenini, üretim biçimlerini ve toplumsal yapısını geçmişten günümüze dek şekillendiren temel yapı, bu coğrafyanın sahip olduğu doğal değerlerdir. Bölgenin doğal değerleri akarsu ve havzalar, göller, dağ sistemleri ve ekosistemler başlıklarıyla özetlenebilir. Dağ sistemleri: Yıldız Istranca, Ganos dağları Akarsu ve havzalar: Meriç Nehri, Ergene Nehri, Çökertme Havzası Göller ve sulak alanlar: Gala, İğneada, Longoz Orman alanları: Istranca ve Ganos yamaçları, Longoz Ormanları, Uçmakdere Kıyı ovaları: Meriç Deltası Mağaralar: Dupnisa Mağarası Yeraltı suları Biyolojik çeşitlilik: Longoz Ormanları nda bulunan bitki türleri, memeli türleri, sürüngen türleri, deniz balığı türleri ve tatlısu balık türleri bulunur. İğneada ve Saros taki balık türleri de oldukça zengindir. Gala Gölü ise kuş türleri açısından zengindir. Kuş göç yolları Doğal değerlerin tartışıldığı bölümde üzerinde durulan noktalar; Longozların Dünya Miras Listesi ne alınması gerekliliği, Ganoslar ın

19 Katolikler, Protestanlar ve Müslümanları birleştiren bir tarihselliği olduğu ve günden güne yok olması, İğneada daki kalkan balığının yok olması, Dupnisa Mağarası nın bölgede turizme açılmış tek mağara olması ve Bulgaristan İstanbul arasında gözle takip edilebilen bir tepeler sisteminin varlığıdır. Ekonomik Değerler Trakya Bölgesi nin geçmişten gelen ekonomik değerlerine baktığımızda ilk olarak üretim alanları ve ürünlerden bahsetmek gerekir. Sahip olduğu verimli tarım arazileriyle Meriç ve Ergene havzaları bölgenin esas üretim alanlarıdır. Bölgenin başlıca ürünlerini ise üzüm, şarap ve zeytinyağı oluşturur. Mis sabunu, badem ezmesi, devahi miski, aynalı süpürge gibi yerel ürünler de geleneksel yaşam değerleri olmalarının yanısıra bölgenin diğer ekonomik değerleri arasındadır. Bölgenin ticaret yollarının geçiş konumunda bulunması da tarihinde mal akışı ve İstanbul ve Avrupa ya kaynak sağlamasına neden olmuştur. Eğitsel Değerler Günümüzden bakıldığında, bu denli zengin bir kültürel ve doğal mirasa sahip Trakya Bölgesi için araştırma ve eğitim değerinin son derece yüksek olduğu söylenebilir. Bölgenin sahip olduğu arkeoloik veri yoğunluğu, mimari nitelikler, biyolojik çeşitlilik ve göç olgusu, Trakya nın eğitsel değerlerinin başında gelmektedir. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 19

20 20 BUGÜN; BEKLENTİLER Trakya Bölge Çalıştayı nın bugün ün tartışıldığı bölümünde, katılımcılar bölgenin temel sorunlarına ilişkin beklentileri üzerinde durmuştur. Bu noktada katılımcıların katkısı, bugünün değerlerine yarın ne olacağı sorusuna yönelik düşünmek ve buna göre beklentilerini aktarmak olmuştur. Temel beklentiler kültürel ve doğal değerlerin korunması, işbirliği ve ekonomik kalkınma ana başlıkları altında özetlenebilir. Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması Kültürel değerlere ilişkin sorun ve beklentiler: Trak medeniyeti, göç kültürü ve Osmanlı mirası gibi tarihsel kimlik öğeleri ve bölgesel kimliğin tanımlanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması Kuvayi Milliyeye ait ilk hareketlerin Trakya dan başlamış olmasına dair bilincin yerleştirilmesi Tarih ve koruma bilincinin arttırılması Kültür varlıklarının onarım ve restorasyon süreçlerinin hızlandırılması ve kentsel imajın iyileştirilmesi Koruma- kullanma dengesinin kurulması Kültür varlıklarına ilişkin envanter çalışmalarının tanımlanması Bölge tarihiyle ilgili araştırma çalışmalarının arttırılması TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

21 Definecilik ve kaçak kazıların kontrol altına alınması Aşağıpınar, Kanlıgeçit ve benzeri alanlarda arkeolojik park projelerinin geliştirilmesi ve uygulanması, bunların sürekliliğinin sağlanması Tabyaların restorasyonuna başlanması Yanlış kullanım ve müdahaleler sonucu tahrip olan Mimar Sinan ın su yollarınn korunması ve onarılması Doğal değerlere ilişkin sorun ve beklentiler: Çevre kirliliği sorunun ivedilikle önlenmesi için başta eğitsel olmak üzere ilgili yasal yaptırımların uygulanması ve denetlenmesi. Bu amaçla Ergene Nehrini kirleten tarımsal ve endüstriyel uygulamalarla yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel kirliliğin durdurulması, kirletilmiş bulunan Ergene Nehri ve İpsala kıyı ovasının rehabilite edilerek orta veya uzun süreçte kaybettiği doğal değerlere kavuşturulması Su krizinin çözülmesi; evsel, tarımsal, sanayi suları kısıtlılığının giderilmesi Bölgede üretilen suyun bir doğal değer olarak bölgede kullanılması ve bu amaçla İstanbul a su aktarımının kısıtlanması ve Istranca daki su kaynaklarının korunması Doğal su kaynakları üzerine ve kontrolsüz şekilde kurulan taş ocaklarına müdahale edilmesi İğneada Nükleer Santral Projesi gibi doğal kaynaklara zarar veren büyük ölçekli yatırımların engellenmesi Plansız kentleşmenin ve doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkilerinin önüne geçilmesi Tehdit altındaki biyolojik türlerin ve yaşam alanlarının korunması ve kontrolünün sağlanması bu amaçla Longoz Milli Park dinamizminin sağlanması ve AB ile Dünya Bankası tarafından yaptırılan plan ve envanterlerin hakim kılınması Ekosistem varlıkları ve biyolojik çeşitlilikle ilgili envanter çalışmalarının tamamlanması Bölgenin ekosistemleriyle ilgili araştırma çalışmalarının sürdürülmesi İşbirliği ve Katılımın Sağlanması Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 21

22 22 Bölge ölçeğinde Kamu Yerel Sivil - Özel işbirliğinin sağlanması ve sürdürülmesi Kırklareli, Tekirdağ ve Edirne illeri arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanması, kurumlar arası ilişkilerin güçlendirilmesi Yerel organların bölgesel planlama ve yönetime ilişkin karar alma süreçlerine katılımının sağlanması Bölgesel ve alt-ölçekli planlara ilişkin karşılaşılan karmaşanın giderilmesi, planların bütüncül bir bakış açısıyla hazırlanması Bireysel bazlı çalışmaların koruma ve kullanma dengesi gözetilerek bütünleştirilmesi Batı sınırında Yunanistan ve Bulgaristan ile işbirliği sağlanması, var olan iş birliğinin geliştirilmesi, Yunanistan ile süregiden sınır durumunun ülkesel ve bölgesel bazda çözülerek donmuş durumdaki sınırötesi işbirliğinin aktive edilmesi Kıta sahanlığı probleminin çözülmesi Gelibolu Yarımadası nı Trakya dan ayrı tutmadan, tarihsel ve mevcut coğrafi ve kültürel birlikteliğin değerlendirilmesi Koruma mevzuatın kısıtlayıcılığına alternatif çözümler geliştirilmesi, koruma - kullanma dengesinin sağlanması Kalkınma Bölgesel kalkınmada kültürel, tarihsel ve doğal varlıkların değerlendirilmesi Tarihsel değerlerin koruma ilkeleri çerçevesinde bugüne entegre edilmesi ve kalkınmaya katkısının sağlanması Bölgedeki turizm çeşitliliği potansiyelinin değerlendirilmesi; eko-turizm, doğa turizmi, dini turizm gibi alanların geliştirilmesi Turizm sektörünün, hizmet kalitesi ve yerel/bölgesel tanıtımın arttırılması ile güçlendirilmesi Kültürel, doğal ve parasal kaynak sorunlarına ilişkin çözüm üretilmesi Geleneksel yaşam ögeleri olan yerel ürünlerin, ekonomik kalkınmada bir girdi olarak değerlendirilmesi Yerel ekonomik üretimin devamlılığının sağlanması TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

23 İstanbul un Trakya Bölgesi üzerindeki olumlu (ziyaretçi potansiyeli) ve olumsuz (sanayi baskısı) etkilerinin dengelenmesi Bölge için farklılık ve çeşitlilik yaratan ekonomik değerlerin tespit edilmesi ve değerlendirilmesi Trakya Bölgesi nin öncelikli müdahale edilmesi gereken alanları; Su kirliliği ve su krizi, ekolojik değerlerin korunması, tarım alanlarının yanlış ve amaç dışı kullanımı, Ergene Nehri kirliliği, Dupnisa Mağarası, Longoz Ormanları, Tabyalar, Kaynarca Beldesi, Yayla Mahallesi ve Üç Kemaller olarak belirtilmiştir. Ayrıca, Gala Gölü Uzun Vadeli Gelişim Planı nın tamamlanması ve Longoz Ormanları gibi evrensel değerlerin Dünya Kültür Mirası Listesi ne alınması vurgulanan başlıca eylemlerdir. YARIN; STRATEJİLER Trakya Bölgesi nin gelecek stratejileri, bölgenin sahip olduğu değerler, potansiyeller ve beklentiler doğrultusunda şekillenmektedir. Bölgenin sahip olduğu temel fırsatların kültürel ve doğal miras, geleneksel yaşam mirası, sosyal yapı, turizm olanakları ve işbirliği başlıklarında toplandığı kabul edildiğinde, yarının stratejileri de bu doğrultuda oluşmaktadır. Çalıştayın Trakya nın geleceğine ilişkin görüş ve stratejilerin aktarıldığı bölümünde, öncelikle bölgenin geleceğini etkilemesi kaçınılmaz olan Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 23

24 mevcut projelerden bahsedilmiştir. Çalıştay katılımcıları bu projelerden özellikle Tekirdağ daki yeni liman projesi ve İğneada Nükleer Santral Projesi üzerinde durmuştur. Tekirdağ daki yeni liman projesinin kentin taşıma kapasitesini çok aştığı ve bu ağırlığın sadece Tekirdağ ı değil, tüm Trakya yı etkileyebileceği vurgulanmıştır. İğneada Nükleer Santral Projesi ise, doğal varlıklar, ekosistem ve biyolojik çeşitlilik açısından son derece zengin yörenin bu değerlerini yok edeceği konusunda eleştirilmiştir. Bölgedeki mevcut projeler; Marmara Ringi Kuzey Marmara Otoyolu Doğalgaz botu hatları Enerji nakil hatları Fiberoptik hattı projesi İğneada Nükleer Santral Projesi Tekirdağ da yeni liman projesi Çalıştay katılımcıları tarafından bölgenin geleceğine ilişkin strateji başlıkları özellikle doğal değerlerin korunması ve geri kazanılması konusunda yoğunlaşmaktadır. Havzaların ve su kaynaklarının korunması öncelikle ele alınan konulardır. Katılımcıların doğa koruma ile ilgili geliştirdikleri stratejiler; Yıldız Istranca Dağları nda biyosfer rezervi projesinin geliştirilmesi, Ergene Havzası Çevre Düzeni Planının Ergene nin kurtuluşuna yönelik çözüm üretecek şekilde revize edilmesi, Bölgenin havzalarını tehdit eden taş ocaklarıyla ilgili önlem alınması ve ÇED raporu zorunluluğudur. Bunun yanında, bölgenin toplumsal yapısının değerlendirilmesi gerekliliği üzerinde durulmuştur. Öncelikle bölge halkında kültürel ve doğal mirasa dair farkındalık yaratacak projelerin geliştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca göç ve roman kültürü de ele alınması gereken sosyal konular olarak belirtilmiştir. Sonuç olarak, Trakya nın geleceğine ilişkin stratejileri konularının toplandığı üst başlıklar şu şekildedir; Kültürel ve doğal mirasın korunması ve sürdürülmesini sağlayarak bölgesel bir kimlik oluşturulması Bölge için işbirlikçi ve bütünsel bir gelişim modelinin geliştirilmesi Ekonomik kalkınma modellerinin kültür ve doğa öncelikli turizm kavramı etrafında şekillendirilmesi 24 Doğal değerlerin korunması ve kullanım dengesinin sağlanması, Trakya daki su kaynaklarının geleceğine ilişkin önlemler alınması, TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

25 BİRLEŞTİRİCİ GÜÇ Trakya nın geleceğinde birleştirici güçler olarak ele alınması gereken ögeler doğa, su ve kültür şeklinde tanımlanabilir. Bu üst başlıklara dahil edilebilecek bölge değerleri; fiziksel yapıları (nehirin ayırıcı yapısı gibi), bulundukları konum (erişimi zor bir alan veya yapı gibi) veya bağlamlarına (belirli bir kültürün temsilcisi olmak gibi) bağlı olan ayırıcı niteliklerine rağmen, her koşulda birleştirici ögeler olarak algılanmalı ve gelecek stratejilerine bu anlayışla katılmalıdırlar. Konumu ve tarihselliğine bağlı olarak, Trakya Bölgesi nin gerek Anadolu gerekse Balkan Yarımadası yla içinde bulunduğu ilişkiler bütünü, birleştirici güçler anlayışını desteklemektedir. Trakya nın sahip olduğu doğal değerlerin aslında daha büyük bir Trakya ya ait olması, kültürel değerlerin ise ister istemez dış kültürler tarafından etkilenmiş ve evrilmiş olması, bölgenin bu değerlerini birleştirici kılmaktadır. Bu noktada bahsedilen birleştiricilik, sadece sınır ötesinde değil, aynı zamanda Trakya nın kendi içindeki alt bölgeleri için de geçerlidir. DOĞA Doğanın birleştirici gücü, Trakya konumundaki bir bölge için yadsınamaz bir olgudur. Bölgenin sahip olduğu doğal değerler, aslen Balkan coğrafyasının uzantıları olup, tek başlarına değerlendirilmemeleri gerekir. Doğal alanların Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 25

26 birleştiriciliği, yerleşim birimleri ile sosyal gruplar arasında ve sınır ötesi ilişkiler üzerinde etkili hale getirilmelidir. Longoz Ormanları Istranca Dağları Ganos Dağı Orman alanları Meriç Havzası Ergene Havzası Kıyı alanları Biyolojik çeşitlilik devam etmiş nüfus hareketliliği bölgenin dışarıdan gelen etkilere de açık olmasını sağlamış ve böylece kültür olgusu bölge ölçeğinde oldukça çeşitlenmiştir. Trakya bölgesindeki kültür ve kültür ögeleri tek bir coğrafyaya mal edilemeyeceği gibi, yakın bölgelerle de birleştirici bir rol oynamaktadır. Arkeolojik miras Yerel mimari Tarihsel yollar Geleneksel yaşam ögeleri Etnik gruplar Toplumsal yapı SU Trakya coğrafyasının baskın ögesi tarih boyunca bölgenin yerleşim düzeni, toplum yapısı ve üretim biçimlerini şekillendirmiş su mirası dır. Bölgedeki su ögeleri sadece Trakya değil, aynı zamanda sınırları da aşan bir değer olarak algılanmalı ve birleştirici bir güç olarak değerlendirilmelidir. Meriç Nehri Ergene Nehri Göller Bölgesi KÜLTÜR Trakya nın tarihi boyunca sahne olduğu medeniyetler ve onların izleri, bölgenin sınırlarını aşan en temel kültür ögesidir. Nesiller boyunca 26 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

27 STRATEJİK ANALİZLER (B.E.K. ANALİZİ) BEKLENTİ ANALİZİ Kamu ve sivil toplum örgüt temsilcilerinden oluşan yaklaşık 115 çalıştay katılımcısının Trakya nın geleceğine ilişkin beklentileri; doğanın korunması, kültür mirasın korunması ve yeni ekonomik kalkınma modelleri ile toplumsal gelişme ve işbirliği üzerine yoğunlaşmıştır. Doğanın Korunması Başta su kirlenmesi olmak üzere doğal değerlerin korunması yönünde acil eylem planlarının yapılması Doğal koruma için doğa envanterinin tamamlanması ve topluma kazandırılması Tarım arazilerinin öncelikli olarak koruma altına alınması Doğal değerlere zarar veren taş ve mıcır ocakları ile özellikle Kumbağ - Naib hattında faaliyetleri gösteren tuğla fabrikaları için tarım alanlarından toprak alma faaliyetlerinin uygun olan ve çevreye zarar vermeyen yerlere yöneltilmesi, nükleer enerji yatırımlarının durdurulması Meriç ve Ergene havzası ile Göller bölgesinin farklı bir yönetim anlayışı ile ele alınması Suyun kaynaklarının kısıtlı olması nedeniyle bölgesel su yönetimi planının hazırlanması ve uygulamaya alınması Kültürel Miras Kültürel ve doğal miras çeşitliliğinin ekonomik kalkınmanın temel itici gücü olarak değerlendirilmesi Bölgesel bir kültürel kümelenme senaryosunun stratejilerinin oluşturulması Sınır ötesi ilişkiler çerçevesinde kültür diplomasisi zemininin oluşturulması Geleneksel yaşam zenginliklerinin ortaya çıkarılması ve tanıtılması Ekonomik Kalkınma Sınır ötesi işbirliğinin yeni ekonomik kalkınma bazlı program ve projelere dönüştürülmesi Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI Kültür ve doğa öncelikli kalkınma modellerinin geliştirilmesi Dış dinamikler ile bölgesel dinamikler arasında denge kurularak gelecek senaryolarının yazılması Doğa ve su sporları öncelikli turizm anlayışın geliştirilmesi Toplumsal Gelişme Bölgeye ait olma ve bölgeyi sahiplenme bilincinin geliştirilmesi İnsana yatırım yapılması için kapasite geliştirme program ve projelerinin geliştirilmesi Bölge kimliğinin geçmiş değerler ve gelecek potansiyelleri dikkate alınarak oluşturulması Geçiş bölgesi coğrafyası imajinı ortadan kaldıracak stratejiler geliştirilmesi İşbirliği Sınırsız sınırlar yaklaşımı çerçevesinde yeni bir işbirliği çerçevesinin geliştirilmesi Kamu, sivil ve özel işbirliği ortamlarının yaratılması Doğa, kültür ve sanayi sektörel işbirliği uyum ilkelerinin belirlenmesi Sınır ötesi işbirliği program ve projelerinin geliştirilmesi Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ kentsel ittifakının 27

28 oluşturulması Bölgede faaliter gösteren TRAKAB, Bölgesel Kalkınma Ajansı ve TRAKYAKENT gibi yerel yönetimlerin faaliyet alanları ile eşgüdüm alanlarının netleştirilerek ortaya çıkacak hizmetlerin bölgeye aktarılması. 6E ANALİZİ Trakya nın geleceğine dair bir kurgu oluşturmak üzere, çalıştay katılımcıları tarafından sürdürülebilir kalkınmanın temel bileşenleri Ekoloji, Ekonomi, Eşitlik ve bunları yapılabilir kılmanın temel bileşenleri olan Etkin Olma, Elde Edilebilirlik ve Entegrasyon kavramları tartışılmıştır. Ekoloji Ekonomi Eşitlik Etkin Olma Elde Edilebilirlik Entegrasyon 28 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

29 EKOLOJİ Trakya coğrafyası; Istranca dağları, üç denize olan kıyıları, akarsu ve havzaları ile sadece Türkiye için değil, Avrupa ve dünya için de eşsiz ve sürdürülmesi gereken bir ekolojik değerler sistemidir. Çalıştayın bu kısmında, Trakya nın doğal zenginliklerinin korunması ve sürdürülebilir kalkınma potansiyelinin değerlendirilmesi yönünde önemli saptamalar yapılmış, Trakya ile ilgili planların yerelin katılımıyla yapılması konusu özellikle vurgulanmıştır. Çeşitliliğin Korunması Trakya bölgesinin sahip olduğu doğal değerlerin son derece çeşitli olduğu söylenebilir. Longoz Ormanları, Istranca Dağları, Meriç ve Ergene havzaları, Uçmakdere, Saroz Körfezi, Gala Gölü Milli Parkı, Alibeyler Kaynağı ile Uzunköprü ve İpsala yörelerindeki flora ve fauna çeşitliliği doğal değerlerin başında gelir. Çalıştayda bu ekolojik çeşitliliği tehdit eden ana unsurlar şu şekilde tanımlanmıştır; Istranca ormanlarını besleyen su kaynaklarının İstanbul a aktarımı İğneada Nükleer Santral Projesi Taş ocakları Sanayi atıkları Denetimsiz tarımsal ilaçlama ve suni gübreleme Sulak alanların arazi açmak için tahrip edilmesi Kontrolsüz çeltik üretimi Biyolojik çeşitliliğin kontrolünü sağlayacak izleme ve envanter çalışmalarının eksikliği Özellikle bölgenin su ve atık politikalarının acilen belirlenmesi ve hayata geçirilmesi en büyük öncelik olarak belirtilmiştir. Sanayinin yer altı suları kullanma konusunda bir bedel ödemediği konusu özellikle vurgulanarak, bu konuda bir mevzuat değişikliğinin önemi belirtilmiştir. İzleme ve Envanter Meriç-Ergene-Longoz ormanları arasındaki Altın Üçgen in içinde kalan ekolojik değerlerin kamu-sivil işbirliği kapsamında saptanması, tescil edilmesi ve yönetim planının hazırlanmasına yönelik çalışmaların bir programa bağlanması en acil konudur. Bölgedeki tarım arazileri ile koruma altındaki alanların Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 29

30 arasındaki ilişki bir prosedüre bağlanmalıdır. UNESCO gibi uluslararası kuruluşların yaptıkları çalışmalarla eşgüdüm sağlayarak, İğneada Longoz Ormanlarının Biosfer Rezervi ilan edilmesi için kamu-sivil işbirliğinde çalışmalar başlatılmalıdır. Enez deki kuş türlerinin saptanması tamamlanmışsa da, tescil çalışmaları yapılmamıştır. STK ların ve üniversitelerin çalışmaları baz alınarak izleme ve envanter çalışmaları hızlandırılmalı ve tamamlanmalıdır. Konuyla ilgili mevcut çalışmalar katılımcılar tarafından vurgulanmıştır. Kıyıköy, Kasadura Körfezi Tabiatı Koruma Alanı - buradaki plantasyon genetiği hakkında detaylı bir çalışma mevcuttur. Istranca Dağları Biosfer Rezervi Envanteri sürdürülmektedir. Ayrıca, GEF2 (Global Environmental Facility) İğneada ve Longoz Ormanları nı Mutlak Koruma Alanı ilan etmiştir. Bu alanlar Dünya Bankası nın yaptığı hibe ile korunmaktadır. Kurumsal Eşgüdüm Trakya daki ekoloji ögelerinin korunması ve sürdürülmesiyle ilgili temel sorunlardan biri mevcut mevzuatın yarattığı çelişkilerdir. Sulak alanların korunması ile ilgili mevzuatta yapılması gereken değişikliklerin ilgili kurumlarla birlikte ele alınıp hayata geçirilmesi gerekmektedir. Benzer şekilde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında yapılacak bir işbirliği ile leylek yuvalarının korunması sağlanabilir. Tarım arazilerinin bölünmesine karşı ne tür yasal önlemlerin var olduğu araştırılmalı, Trakya nın optimal tarımsal üretim ölçeğini de belirleyecek bölgesel tarım politikasının yerelde tartışılması ve yasalaşması gerekmektedir. Bu çalışmalar yapılırken, ekoloji/tarım arasındaki dengeyi gözeten bir bakış açısını temel alan çok disiplinli çalışma platformları hayata geçirilmelidir. Doğa ve kültürün ayrılmaz bir bütünün parçaları olduğundan hareketle, yeni ayrılan kültür varlıkları ile tabiat varlıkları nı koruma kurullarının arasındaki eşgüdümün yeniden tesis edilmesi gerekmektedir. EKONOMİ Trakya coğrafyası ve derin kültürel değerlerinin barındırdığı potansiyelin ekonomik kalkınmaya girdi olması gerektiği konusu tüm çalıştay katılımcıları tarafından dile getirilmiş, bu zenginliklerin akılcı yönetimine duyulan ihtiyaç özellikle vurgulanmıştır. Mevcut durumda, bölgenin temel ekonomik değerlerini tarım ve sanayi sektörleri oluştururken, kültürel ve doğal değerlerin de koruma ile birlikte ekonomik kalkınmaya ne şekilde katkı sağlayabileceği tartışılmıştır. 30 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

31 Tarım ve Hayvancılık Trakya nın tarım sektörünü tehdit eden başlıca unsurlar; kentleşmeye dayalı arazi kaybı, tarımsal faaliyetlerin getirisinin düşük olmasından kaynaklanan toprak satışları ve sanayiden kirlenen suların kullanımıdır. Tüm Türkiye de olduğu gibi, Trakya da tarım politikalarının yoksunluğu, üreticilerin arazilerini satmasına ve arazilerin nitelik değiştirmesine yol açmaktadır. Tarım topraklarının niteliğinin korunmasını sağlayan 1/100 binlik ve 1/25 binlik planlar hazırlanmış olsa da, kırsal alanların planlanması için daha düşük ölçekli planların hazırlanması da gerekmektedir. Mevcut durumda pazarlama ve depolama alışkanlıkları, tarımsal ürünün katma değerini düşürmektedir. Tarımsal faaliyetlerin ekonomik olarak cazip hale gelmesi için önlemler alınmalı, toprakların miras yoluyla bölünmesinin önüne geçilmesi ve rekabetin güçlenmesi için politikalar geliştirilmelidir. Ancak Trakya nın ekolojik, kültürel ve sosyal değerlerini de göz önünde bulunduran bir tarım politikasının yerel katılımla belirlenmesi için kamu ve sivil kesimlerin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu yıl içerisinde yapılacak arazi toplulaşması konusu takip edilmelidir. Hayvancılıkta işletmelerin çoğunun Trakya dışından gelen girişimcilere ait olduğu ve bu konuda yerel girişimciliğin teşvik edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Hayvancılık işletmelerinin optimal ölçeğinin ne olması gerektiği çalıştaylarda belirlenmelidir. Büyük işletmeler ve KOBİ lerin bölgenin ekolojik, kültürel ve toplumsal değerleri açısından uyumluluğu tartışılıp hayvancıılık sektörünün ilkeleri belirlenmelidir. Sanayi Sanayi sektöründe Trakya da çoğunlukta olan küçük sanayi birimleridir. Bu durum, İstanbul dan desantralize olan sanayi buraya taşınmasıyla oluşmuştur. İlerleyen zamanlarda İstanbul dan daha büyük ölçekli sanayi birimlerinin Trakya ya taşınacak olması, Trakya için şimdiden bir tehdit unsurudur. Ayrıca, Avrupa da bölgenin sanayi birimlerinin daha büyük işletmeler olmasını istemektedir. Bu konuda Avrupa ile yapılan bir proje mevcuttur. Çalıştayda bölge sanayisi ile ilgili değinilen diğer konular sanayinin örgütlenmesi, OSB ıslahı, sanayinin nüfus yapısı üzerindeki etkileri, yabancı yatırımcılar şeklinde belirtilmiştir. Sanayinin örgütlü ve organize hale gelmesi gerekmektedir, bu konuda yeni alternatif yöntemler bulunmalıdır. Revize Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı nın öngördüğü şekilde organize sanayi bölgelerinin ıslah çalışmaları ivedilikle gerçekleştirilmelidir. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 31

32 Sanayinin gelişimi ile birlikte Trakya nın nüfus yapısı değişmeye başlamıştır. Kırsal kesimden alt düzey işlerde çalışmak üzere göç eden eğitim seviyesi düşük nüfus artmaktadır. Ekonomik şartlara göre yatırımcı gelmektedir ve yatırımcıların çoğu yabancıdır, Trakyalı yok denecek kadar azdır. Katılımcılar ayrıca Trakya da yaşayan nüfusun, gelir elde ettikleri ve geçindikleri sürece Trakya da sanayi ve tarım adına mevcut olan sorunları görmezden gelmekte olduğunun üzerinde durmuştur. Ekonomi konusunda sektörel dinamiklerin yanı sıra en önemli problemlerden birinin bu olduğu belirtilmiştir. Turizm Çeşitliliği Çalıştay katılımcıları turizm sektörü konusunda öncelikle eksikliklerden ve potansiyellerden bahsetmiştir. Mevcut durumda turizmde örgütlenme eksikliği, yatak kapasitesi ve kalitesi ile hizmet personelinin yetersizliği ve tanıtım eksikliği üzerinde durulmaktadır. Ayrıca kültürel ve doğal değerlerin üzerindeki baskılar da turizm sektörünün gelişimini olumsuz etkilemektedir. Buna rağmen bölgenin sahip olduğu turizm potansiyeli de göz ardı edilmemelidir. Turizm sektörünün geliştirilmesine yönelik başlıca fırsatlar şu şekilde aktarılmıştır; Turizmin çeşitlendirilmesine olanak sağlayacak nitelikte ve çeşitlilikte değer bulunması Kültür arterleri yaratma potansiyeli: Edirne Vize Pınarhisar Kıyıköy (Trak hattı), Enez-Tekirdağ kıyı şeridi, Karadeniz kıyısı gibi Sportif turizm potansiyeli: halihazırda motokros, doğa yürüyüşü parkurları, sörf, yamaç paraşütü gibi sportif etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Evciler Yöresi Kano Festivalleri önemli bir fırsattır. Eko-turizm potansiyeli: kırsal yerleşimler ve ekosistem alanlarında Trakya nın eşsiz ekolojik değerleri ve kırsal alanlardaki yerleşmeleri bölge ölçeğinde planlanacak bir eko turizm stratejisi çerçevesinde değerlendirilmelidir. Doğal ve kültürel değerleri bütünsel bir anlayışla ele alan bir turizm politikasının parçası olarak eko turizm stratejisinin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için kamu ve sivil kesimlerin işbirliğine dayalı çalışmalarla eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin programa alınması gerekir. Bu sektörlerde çalışacak ara elemanlar yetiştirilmeli, özel girişimcilik teşvik edilmelidir. Bölgenin turizm stratejisi, farklı disiplinlerden kişilerin bir araya gelerek, temel öğeleri ve aralarındaki bağlantıları anlamlı hale getirecekleri bir Bölgesel Kimlik veya Bölgesel Vizyon çalışmasının ürünü olmalıdır. 32 TRAKYA KÜLTÜR ÖNCELİKLİ GELİŞİM STRATEJİ VE EYLEM PLANI

33 EŞİTLİK Eşitlik konusunda öne çıkan başlıklar, Trakya nın Marmara Bölgesi içinde kalkınma ve gelişim açısından diğer bölgelerle eşit konumda olmaması, aynı zamanda bölgenin kendi içinde de kalkınma açısından dengesizliklerin olduğudur. Ayrıca doğal ve kültürel değerlerin koruma kullanma dengesi gözetilerek sürdürülmesi gerekliliği vurgulanmıştır. Gerekli tanıtım ve sunum çalışmalarıyla ise turrizm sektörünün geliştirileceği, sonuçta bölgesel eşitlik sağlanabileceği öngörülmektedir. Bölgesel Kalkınmada Denge Trakya bölgesi, kalkınmışlık açısından iki farklı hızla ilerlemektedir. Bir yanda sanayileşmenin hızla geliştiği Tekirdağ-Çorlu hattı, diğer yanda ise ekonomik kalkınmada daha geri kalmış Edirne ve Kırklareli olmak üzere, bölge ikiye bölünmüştür. İMP tarafından hazırlanan bölge planlarının bu dengesizliği bertaraf etmek için önlemler aldığı belirtilmiştir. Tekirdağ daki hızlı sanayileşmeye bir sınır getiren planların, Kırklareli ve Edirne nin göç vermesine engel olması hedeflenmiş, bölgenin doğal ve kültürel değerlerini öne çıkaran bir yaklaşım izlendiği dile getirilmiştir. Koruma ve Kullanma Dengesi Yeni hazırlanan planlar bölgenin hızlı sanayileşmesine sınır getirirken, tarım topraklarını koruma altına almayı hedeflemektedir. Arazi kullanım dengesinin sağlanması önemli bir aşamadır ancak altyapı ve arıtma tesisi sistemlerinin devreye girmesinin aciliyeti tüm katılımcılar tarafından vurgulanmıştır. Bu çalıştayın belki de en önemli mesajı Trakya nın bir atık yönetim sistemine acilen kavuşması gerektiğidir. Tekirdağ da devreye girecek olan ve Rusya ile Orta Asya Devletlerine mal akışının sağlanacağı yeni limanın bölgesel ve uluslararası boyutta getireceği lojistik yoğunluğun doğuracağı yeni baskının da önlenmesi için planlamanın önemi vurgulanmıştır. Altyapı ve çevresel arıtma yatırımları tamamlanmış ve işleyen bir bölgenin kamu ve özel yatırımlara daha cazip olacağı şüphesizdir. Turizm ve Tanıtım Trakya nın bir destinasyon olarak öne çıkması için iletişim kanallarının etkin bir şekilde kullanılması konusunda Trakya Kalkınma Ajansı öncülük etmektedir. 20 milyon EUR luk bir bütçesi olan ajansın en önemli başlıklarından birisi turizmdir. Fuarlara Trakya Bölgesi olarak katılmaya başlanmış olması olumlu bir gelişme olarak dile getirilmekte ve turizm sektörünün gelişmesinin, bölgesel eşitliği sağlamada etkili olacağı düşünülmektedir. Birleştirici Güç; Doğa, Su,Kültür : I. TRAKYA BÖLGE ÇALIŞTAYI 33