TEKSTİL, HAZIRGİYİM, DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİ RAPORU (2013/1)

Transkript

1 T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI TEKSTİL, HAZIRGİYİM, DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİ RAPORU (2013/1) SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1

2 İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi..3 Şekiller Listesi.3 Kısaltmalar Listesi 4 YÖNETİCİ ÖZETİ SEKTÖRLERİN GENEL DURUMU Sektörlerin Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Sektörlerin Türkiye deki Genel Durumu Sektörlerde Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Sektörlerin Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Sektörlerin Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Sektörlerin Kapasite Kullanımı Sektörlerin İşyeri Sayısı ve İstihdamı Sektörlerin Üretim Endeksi Sektörlerin Cirosu Sektörlerin Katma Değeri Sektörlerin AR-GE Faaliyetleri Sektörlerin Elektrik Tüketimi Sektörlerin Dış Ticareti Sektörlerin Maliyet Bileşenleri Sektörlerin Projeksiyonu SEKTÖRLERİN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ Son Dönemde Sektörlere İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler Sektörlerin Üretim Endeksi Değerlendirmesi Sektörlerin Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Sektörlerin İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Sektörlerin Ciro Endeksi Değerlendirmesi.. 25 KAYNAKÇA

3 Tablolar Listesi Tablo 1- Faktör Maliyeti ile Katma Değer Miktarları (milyon TL) 11 Tablo 2- Genel İstihdam ve AR-GE Personeli İstihdam Oranları Karşılaştırması 13 Tablo 3 - Tüketici Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Oranları. 13 Tablo 4- En Fazla Tekstil İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar) 17 Tablo 5 - En Fazla Tekstil İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar).. 17 Tablo 6- En Fazla Hazırgiyim İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar).. 18 Tablo 7- En Fazla Hazırgiyim İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar). 18 Tablo 8- En Fazla Deri Ürünleri İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar).. 18 Tablo 9- En Fazla Deri Ürünleri İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar). 18 Şekiller Listesi Şekil 1- Dünyada Başlıca Tekstil ve Hazırgiyim İhracatçıları.. 6 Şekil 2- Kapasite Kullanım Oranı (%).. 9 Şekil 3- Yıllara Göre İstihdam Endeksi (2005=100) Şekil 4- Yıllara Göre Üretim Endeksi (2005=100).. 10 Şekil 5- Yıllara Göre Ciro Endeksi (2005=100).. 11 Şekil 6- Yıllara Göre Seçilmiş Sektörlerin İmalat Sanayi İçindeki Katma Değer Oranları (%) 12 Şekil 7- Yıllara Göre Sektörlerde Firma Başına Düşen Ortalama Elektrik Tüketimi (MWh).. 14 Şekil 8- Yıllar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti. 15 Şekil 9- Yıllar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti. 16 Şekil 10- Yıllar İtibariyle Deri Ürünleri ve Ayakkabı Dış Ticareti. 17 Şekil 11- Tekstil Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri 19 Şekil 12- Hazırgiyim Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri. 20 Şekil 13- Deri Ürünleri Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri Şekil 14- Aylara Göre Üretim Endeksleri (endeks 2005) Şekil 15- Aylara Göre Kapasite Kullanım Oranı (endeks 2005) Şekil 16 Aylar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti. 24 Şekil 17 Aylar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti 25 Şekil 18- Aylar İtibariyle Deri ve Deri Ürünleri Dış Ticareti Şekil 19- Aylar itibariyle Ciro Endeksi (endeks 2005)

4 Kısaltmalar Listesi AB ABD AR-GE BSTB DTÖ GSMH GSYH GTİP ITC İTKİB MWH SGK TCMB TEDAŞ THD TTSİS TÜİK Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Araştırma Geliştirme Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Dünya Ticaret Örgütü Gayri Safi Milli Hasıla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu Uluslararası Ticaret Merkezi İstanbul Tekstil Konfeksiyon İhracatçılar Birliği Mega Watt saat Sosyal Güvenlik Kurumu Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Tekstil, Hazırgiyim Deri ve Deri Ürünleri Türkiye Tekstil Sanayi İşverenleri Sendikası Türkiye İstatistik Kurumu 4

5 YÖNETİCİ ÖZETİ Gelişmiş ülkeler sınıfındaki ülkelerin 18. yüzyılda gerçekleştirdikleri sanayi devriminde özellikle tekstil ve hazır giyim sektörleri önemli bir rol üstlenmiştir. Bugün de geçmişte olduğu gibi tekstil, hazır giyim, deri ve deri ürünleri sektörleri, ülkelerin ekonomik kalkınma süreçlerinde önemli rol oynamaya devam etmektedir. İnsanların fizyolojik ihtiyaçları kadar bugün sosyal statülerini de etkileyen bu üç sektörün ürünleri dünya ticaretinde hiçbir zaman önemini yitirmeyecektir. Bu sektörlerde dünya ticareti incelendiğinde AB ülkeleri ve ABD gibi gelişmiş ülkelerin halen dünyanın en büyük ihracatçıları arasında yer aldığı görülmektedir yılında dünya tekstil ihracatı toplam ticarete paralel bir şekilde %17 artarak 294 milyar Dolar, hazırgiyim ihracatı ise %17 lik artışla 412 milyar Dolar, deri ve deri ürünleri ihracatı ise %18 artarak 162 milyar Dolar düzeyinde gerçekleşmiştir yılında üç sektörün dünya ticaretindeki payı %4,7 olarak gerçekleşmiştir. GSYH içindeki payı, dış ticaret potansiyeli, istihdam gibi parametreler açısından ülkemizde de ilk sıralarda olan sektörler, küresel pazarda bizi ön sıralara taşımaktadır. Ülkemiz işgücü kalitesi, hammadde ve pazarlama ve dağıtım faktörleri bakımından dünyanın en rekabetçi ülkeleri arasında yer almaktadır. Ülkemiz dünya tekstil ve hazırgiyim sektörleri ihracatı içinde ortalama %3,5 luk bir paya sahiptir. Sermaye yoğun tekstil sektöründe bölgenin en büyük üretim kapasiteleri ülkemizde bulunmaktadır. Ülkemiz kot kumaş ve brode üretiminde dünya lideri, havluda ve halıda dünyanın üçüncü büyük tedarikçisi, open-end iplik üretiminde dünyanın 2 nci, ring iplikte 7 nci tedarikçisi durumundadır. Türkiye hazırgiyim ihracatının beşte birini AB ülkelerine yapmakta olup AB nin Çin den sonra en büyük hazırgiyim tedarikçisi konumundadır. AB nin en büyük ev tekstili üreticisi ve ikinci büyük ayakkabı üreticisidir. Çin in Dünya Ticaret Örgütüne üyeliği ve 2005 te kotaların kaldırılması ile oluşan yeni rekabet ortamında sektörler nasıl ayakta kalacaklarını öğrenmiş, kalite ve verimlilik noktasında dünyada iddialı bir noktaya ulaşmışlardır küresel krizinden tüm sektörler gibi olumsuz etkilense de Türk tekstil ve hazırgiyim sektörleri alıcıların stoksuz çalışması ve küçük alımlara yönelmesi sebebiyle hızlı teslimat avantajını kullanmış, Uzakdoğu nun müşterilerini ülkemize çekmeyi başarmışlardır. Türkiye ekonomisi içinde çok güçlü ileri ve geri bağlantıları olan bu sektörlerdeki gelişmeler tüm ekonomiyi etkilemektedir. Küresel rekabet koşulları altında ve rakip ülkelerin sektörlere tanıdığı pozitif katkılar göz önünde bulundurulduğunda, bu sektörlerdeki rekabet gücümüzün sürdürülmesi büyük önem taşımaktadır. AB (27) ye fason üretim yaparak başladıkları küresel pazarda sektörler, son dönemde, katma değeri yüksek, yenilikçi, bilgi ve ileri teknoloji içeren ürün ve hizmet sunumları ile organizasyon ve ihracat kapasitesi yüksek sanayiler olmayı hedeflemektedir. 5

6 1.SEKTÖRLERİN GENEL DURUMU 1.1.Sektörlerin Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Dünya Ticaret Örgütü tarafından 1995 yılında imzalanan ve 2005 sonrası tekstil ve hazır giyim ticaretinin tamamen liberalleşmesini öngören Tekstil ve Hazır Giyim Anlaşmasını takiben 2001 yılında Çin in DTÖ ye üye olarak bir anda bu anlaşmaya taraf olması dünya tekstil, hazırgiyim, deri ve deri ürünleri sektörlerinde yeni bir dönem başlatmıştır. Böylece 2000 li yılların üretim merkezi olan Çin, ithalatçı ve yatırımcı kimliğini bu dönemde kazanmaya başlarken, Bangladeş ve Vietnam gibi ülkeler, gerek üretim maliyetlerinin düşük olmasının etkisiyle, gerekse önemli ithalatçı ülkelerle imzaladığı tercihli ticaret anlaşmaları ve düzenlemeleri vasıtasıyla önemli üreticiler ve ihracatçılar haline gelmişlerdir yılında ABD de başlayan küresel kriz 2011 yılı itibariyle AB ülkelerini de etkileyerek dünyada tüketici talebinin azalmasına ve bu sektörlerde ticaretin yön değiştirmesine sebep olmuştur yıllarında bu sektörlerde küresel ticarette %15 lere varan bir düşüş gözlenmiştir. Ancak 2010 yılından sonra bir toparlanma gözlenmiş, 2011 yılında dünya tekstil ihracatı toplam ticarete paralel bir şekilde %17 artarak 294 milyar Dolar, hazırgiyim ihracatı ise %17 lik artışla 412 milyar Dolar, deri ve deri ürünleri ihracatı ise %18 artarak 162 milyar Dolar düzeyinde gerçekleşmiştir yılında üç sektörün dünya ticaretindeki payı %4,7 olarak gerçekleşmiştir. Çin hem tekstil ve hem de hazırgiyim ihracatında en büyük üretici ve ihracatçı konumunu 2011 yılında da devam ettirmektedir. Bu sektörlerde dünyanın ikinci büyük tedarikçisi AB ülkeleri ise üretimlerini Çin, Türkiye, Bangladeş, Hindistan gibi büyük üretici ülkelere yaptırarak aynı zamanda en büyük alıcı konumunu sürdürmektedirler. AB ülkelerinin ardından üçüncü sırada yer alan Hindistan ise 2011 yılında tekstil ve hazırgiyim toplam ihracatını %23 oranında arttırmıştır (Şekil 1). Şekil 1 Dünyada Başlıca Tekstil ve Hazırgiyim İhracatçıları Kaynak: DTÖ (2011 yılı verileri) 6

7 Türkiye ise ITC verilerine göre, 2011 yılında dünya tekstil ihracatında %3,7 lik pay Belge ile Başlığı 8 inci, hazırgiyim ihracatında %3,4 lük pay ile 7 nci büyük ihracatçı konumundadır. En büyük deri ve deri ürünleri ihracatçısı yine %25 payla Çin olmuştur. Çin 2011 yılında %20 artışla 41 milyar Dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Çin den sonra sırasıyla İtalya, Hong Kong ve Fransa yer almaktadır (ITC). Dünya hazırgiyim ihracatının %80 i başta AB(27) ülkeleri ve ABD olmak üzere gelişmiş ülkelere yapılmıştır. Tekstilde ise büyük alıcılar aynı zamanda üretici ve tedarikçi konumundaki AB (27), Çin, ABD, Vietnam ve Türkiye dir. Deri ürünleri sektöründe ise en büyük ithalatçılar ortalama %39 payla AB(27) ve %22 payla ABD dir. Ülkeler bazında diğer ithalatçılar ise sırasıyla Hong Kong, İtalya ve Çin dir. Ticaret hacmi bakımından en yoğun tekstil ve hazırgiyim ticareti Asya ülkelerinde gerçekleşmektedir. Bunun en büyük sebebi halen ucuz işgücünün bu kıtada yer almasıdır. 1.2.Sektörlerin Türkiye deki Genel Durumu THD sektörleri, milli gelirden aldığı pay, sağladığı istihdam ve yüksek ihracat potansiyeli ile ülke ekonomisinin lokomotif sektörlerinden birisidir. Birlikte değerlendirildiğinde halen en çok dış ticaret fazlası veren sektörler, oluşturduğu istihdam ile işsizliğin azalmasına ve toplumun refahına çok ciddi düzeyde katkılar sağlamaktadır. Üç sektör ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH sının) %10 undan fazlasını ve imalat sanayiinde yaratılan katmadeğerin %16 sını sağlamaktadır. Sektörler ürün kalitesi, moda ve trendleri belirleme gücüne sahip tasarımları ve yüksek teknolojisi itibarıyla dünyada önemli bir yere sahiptir. 1.3.Sektörlerin Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Tekstil sektörü, hazırgiyim sektörünün tedarik zinciri altında yer alan ve geniş kapsamlı üretim yelpazesine sahiptir. Her nevi ihtiyaca yönelik elyaf, iplik, örme dokuma kumaş, keçe ve tufting yüzeylerin dahil olduğu dokusuz yüzeyler, ev tekstili ürünleri, halılar, bunların yanında ağ, ip, kablo, taşıyıcı tekstil bandı, branda, koruyucu bez, filtre, paraşüt, fren bezi, keçe gibi teknik kullanıma yönelik ürünler tekstil sektöründe yer almaktadır. Türk Gümrük Tarife Cetveli (GTİP) nin arası fasılları ve 63 fasıl grubunun bir kısmı bu grupta değerlendirilmektedir. Örme ve dokuma kumaştan imal edilmiş tüm giyim ürünleri ise hazırgiyim sektöründe üretilmektedir. Türk Gümrük Tarife Cetveli (GTİP) nin fasıl grupları bu grupta değerlendirilmektedir. Hazırgiyim sektörü emek yoğun bir sektör olup, tekstil sektöründe üretilen ürünlerin moda sektörüne yönelik olarak işlendiği, katmadeğer yaratan, ancak emek yoğun olması dolayısıyla genelde işçiliğin ucuz olduğu gelişmekte olan ülkelerin yatırım yaptığı sektör olarak değerlendirilmektedir. Her türlü hayvanın derileri ve kürkleri ile bu derilerden üretilmiş valiz, çanta, sandık, eldiven, kemer, koşum takımları gibi aksesuarlar ile deri ve kürkten imal edilmiş giyim ürünleri ve ayakkabılar ise deri ve deri ürünleri sektöründe üretilmektedir. Türk Gümrük Tarife Cetveli (GTİP) nin arası fasıl grupları ile 64 grubunda yer alan deri ayakkabılar bu grupta 7

8 değerlendirilmektedir. Geniş bir üretim alanında faaliyet gösteren bu sektör Belge daha Başlığı çok el emeğine dayanan ancak yüksek uzmanlık gerektiren bir sektördür. Küresel eğilimler incelendiğinde, her üç sektörde standart basit ürünlerin üretiminin sanayileşmekte olan ülkelere bırakıldığı, fakat yüksek katma değerli moda-marka ürünlerle, üstün nitelikli teknik tekstillerin üretiminin gelişmiş ülkelerce yapıldığı görülmektedir. 1.4.Sektörlerin Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Tekstil, hazırgiyim, deri ve deri ürünleri sektörleri moda kavramıyla tüketiciye ulaşan ürünlerden oluşarak birbiriyle yakın ilişkiler içindedir. Özellikle tekstil sektörü hazırgiyim sektörünün tedarik zincirinde yer alarak bu sektörün bir parçası halini almıştır. Her iki sektör zaman zaman tekstil sektörü olarak da tek isim altında değerlendirilmektedir. Tekstil ve hazırgiyim birlikte değerlendirildiğinde kendi içinde elyaftan başlayarak mamul giysi veya kullanım eşyasına kadar oldukça uzun bir üretim zincirine sahiptir. Her iki sektör genel itibariyle iplik, dokuma, örme, dokusuz yüzey, boya-terbiye, hazırgiyim ve konfeksiyon alt sektörlerinden oluşmaktadır. Tekstil sektörü pamuk, yün gibi ihtiyaç duyulan doğal elyaflar nedeniyle tarım ve hayvancılık sektörü, yapay elyaflar nedeniyle petro-kimya sanayii ile etkileşim halindedir. Boya-terbiye kimyasalları açısından kimya sanayii ile etkileşen sektörler, hazırgiyim ve konfeksiyonda aksesuar sanayii ile iç içedir. Ayrıca bu sektörler otomotivden, inşaata, ağır sanayiden tıbba kadar pek çok sektörle teknik açıdan ilişki içindedir. Deri ve deri ürünleri sektörü tabaklama ve deri işleme, saraciye ürünleri, deri giyim eşyası, kürkten eşya, ayakkabı sektörlerine kadar geniş bir alt sektör grubuna sahiptir. Üretimde ham deri ve kürk ihtiyacı sebebiyle hayvancılık sektöründen etkilenen sektörün, ayrıca deri kimyasalları sektörüyle yakın ilişkisi mevcuttur. Her üç sektörün üretimini belirleyen ve ürünlerin tüketiciyle buluşma noktasında etkili olan perakende ve mağazacılık sektörleri bu üç sektörün ayrılmaz birer parçası olarak değerlendirilebilir. Küresel düzeyde üretim yapan firmalar ise yine lojistik altyapıdan oldukça fazla etkilenmektedir. 1.5.Sektörlerin Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler İplik üretimi Kahramanmaraş, İstanbul, Adıyaman, Gaziantep, Bursa gibi illerde yoğun olarak yapılırken, Denizli de havlu, bornoz, ev tekstili imalatı, Uşak ta iplik, battaniye, geri dönüşüm, Çorlu ve Çerkezköy de terbiye, Adana da pamuklu dokuma ve terbiye, Gaziantep te polipropilen, dokusuz yüzey, makine halıcılığı, İstanbul da konfeksiyon ve örme üretimi ön plana çıkmaktadır. Deri işleme sanayi, İstanbul-Tuzla, İzmir-Menemen, Tekirdağ-Çorlu, Uşak, Bursa, Balıkesir- Gönen, Bolu-Gerede, Isparta, Hatay, Manisa-Kula da yoğunlaşmış bulunmaktadır. Ayakkabı yan sanayi firmalarının dağılımı ise %50 oranında İstanbul olup, diğer firmalar İzmir, Konya, Gaziantep, Bursa gibi şehirlerde konumlanmıştır. Deri hazırgiyim firmaları daha çok İstanbul ve İzmir de yer almaktadır. 8

9 1.6. Sektörlerin Kapasite Kullanımı krizinde düşme eğilimi kapasite kullanma oranlarında da görülmekte olup, krizden sonraki dönemde kapasite kullanım oranlarında genel bir toparlanma gözlemlenmektedir. Tekstil ve hazırgiyim sektörleri kriz öncesi performansını yakalayamamış görünürken, deri ve deri ürünleri sektörü kapasite kullanım oranında kriz öncesi performansının bir miktar daha önüne geçmiştir. Diğer yandan tekstil ve hazırgiyimde 2011 sonrası bir çoğu yenileme amaçlı yeni yatırımların yapıldığı bilinmektedir. Şekil 2 - Kapasite Kullanım Oranı ( %) Kaynak: T.C. Merkez Bankası 1.7. Sektörlerin İşyeri Sayısı ve İstihdamı 2012 yılı SGK kayıtlarına göre sigortalı çalışan arasında ü imalat sanayinde kayıtlı olup, bunlardan kişi tekstil imalatında, kişi hazırgiyim imalatında, kişi ise deri ve deri ürünleri imalatında istihdam edilmektedir. Buna karşılık tekstil, hazırgiyim sektörlerinde kayıt dışılık dikkate alındığında, kadarı tekstilde, kadarı da hazırgiyimde olmak üzere, civarında kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir. Sektörlerin emek yoğun yapısı ve küresel düzeyde işçilik maliyetlerinde yaşanan yoğun rekabet kayıtdışı istihdamın önünü açmaktadır. Kayıtdışılık dikkate alındığında THD sektörlerinin tüm sektörler içindeki toplam istihdam oranı %12 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tekstil sektöründe en büyük istihdam ( çalışanı olan) orta ölçekli işyerlerinde sağlanırken, hazırgiyim, deri ve deri ürünleri sektörlerinde istihdam (50 çalışanın altında olan) küçük ölçekli işyerlerinde yoğunlaşmaktadır. TÜİK verilerine göre her üç sektörde istihdam artışı sürerken, tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde istihdam halen kriz öncesi performansını yakalayamamıştır. 9

10 Şekil 3 Yıllara Göre İstihdam Endeksi (2005=100) Kaynak: TÜİK 1.8. Sektörlerin Üretim Endeksi krizinde üretimde yaşanan düşüş sonrası, 2010 yılından itibaren dikkate değer bir toparlanma görülmektedir. Ancak üretim endeksleri bakımından tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde halen kriz öncesi dönem performansına ulaşılamamıştır. Şekil 4 Yıllara Göre Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 1.9. Sektörlerin Cirosu 2009 yılından sonra kaydedilen cirolarda dikkat çekici bir artış söz konusudur. İhracata dayalı üretim yapılan bu sektörlerde gözlenen ciro artışının en önemli sebeplerinden biri Dolar ve Avronun TL karşısında değerlenmesi olarak gösterilebilir yılında da sektör cirolarında 10

11 artış devam ederken yine Avroda yaşanan hafif düşüşlerin de etkisiyle artış hızında Belge bir Başlığı azalma söz konusudur. Şekil 5 Yıllara Göre Ciro Endeksi (2010=100) Kaynak:TÜİK Sektörlerin Katma Değeri 2009 yılında son yayımlanan TÜİK katma değer (faktör maliyeti) verilerine göre, imalat sanayinde üretilen katma değer, toplam ülkede üretilen katma değerin %32,7 sini oluşturmaktadır yılı kayıtlarına göre; tekstil, hazırgiyim, deri ve deri ürünleri sektörlerinin ürettiği katma değer imalat sanayi katma değerinin %15,5 ine, toplam ülke katma değerinin %5,2 sine tekabül etmektedir. Üç sektör birlikte değerlendirildiğinde ülkemizde en çok katmadeğer yaratan gıda ürünleri sanayinden ve geçmiş yıllarda ana metal sanayinden daha fazla katmadeğer yaratmış olması dikkate değerdir. Tablo 1-Faktör Maliyeti ile Katma Değer Miktarları (milyon TL) TL % TL % TL % TL % TL % İmalat sanayi Gıda Ürünleri Sanayi , , , , ,4 Tekstil Sanayi (T) , , , , ,5 Motorlu Kara Taşıt. San , , , , ,7 Ana Metal Sanayi , , , , ,7 Hazır Giyim Sanayi (H) , , , , ,6 Deri ve Deri Ürünleri 789 1, , , , ,8 (D) Toplam THD , , , , ,0 Kaynak: TÜİK Metal sanayi gibi teknoloji yoğun sanayinin, imalat sanayi içindeki ağırlıkları artarken, THD sektörlerinde yaratılan katma değer sabit kalmaktadır. Dolayısıyla imalat sanayi içinde yer alan THD sektörlerinde yaratılan toplam katma değer oranı yıllar itibariyle azalmaktadır (Şekil 6). 11

12 Ancak 2009 yılında yaşanan kriz yüksek üretim değeri olan ana metal sanayinde Belge küçülmelere Başlığı sebep olmuş, THD sektörlerinde ufak bir oransal artış yaşanmıştır. Şekil 6 -Yıllara Göre Seçilmiş Sektörlerin İmalat Sanayi İçindeki Katma Değer Oranları(%) Kaynak: TÜİK Sektörlerin Ar-Ge Faaliyetleri Dünya genelinde yılları arasında Ar-Ge harcamaları yaklaşık 3 katına ulaşmıştır. Ar- Ge yapan ülkeler arasında ABD, Kanada, Çin ve Japonya ilk sıralarda yer almaktadır. Milli gelirlerinin %2-3 ünü Ar-Ge ye ayıran ABD gibi ülkelerin Ar-Ge ye ayırdıkları payın Türkiye nin GSMH sına neredeyse eşit olduğu görülmektedir. Türkiye de ise Gayrisafi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2011 yılında bir önceki yıla göre % 20,4 artarak milyon TL olarak hesaplanmıştır (TÜİK) yılında GSMH nın içinde Yurtiçi Ar-Ge Harcamalarının payı %1,11 olarak gerçekleşmiştir. Hem ülkemiz 2023 hedeflerinde, hem Avrupa 2020 Stratejisi hedeflerinde bu oran %3 olarak belirlenmiştir. TÜİK in son yayımladığı 2011 yılı verilerine göre imalat sanayi içinde Ar-Ge harcamalarının oranı tekstil sektöründe %3,12, hazırgiyimde %0,52, deri ve deri ürünleri sektöründe ise %0,1 oranında gerçekleşmiştir. İmalat sanayinde çalışan Ar-Ge personeli sayısı bakımından yapılan değerlendirmede tekstilde %2,65, hazırgiyimde %0,68, deri ve deri ürünleri sektöründe ise %0,14 oranında Ar-Ge personeli istihdamı sağlandığı görülmektedir (Tablo 2). Sektörlerin kayıtlı istihdam oranları dikkate alındığında Ar-Ge personeli açısından bu oranların düşük kaldığı görülmektedir. 12

13 Tablo 2- Genel İstihdam ve AR-GE Personeli İstihdam Oranları Karşılaştırması İstihdam % AR-GE Personeli İstihdamı % Tüm sektörler içinde imalat sanayi 28,6 47,9 İmalat Sanayi Tekstil Sanayi (T) 12,3 2,65 Hazır Giyim Sanayi (H) 13,5 0,68 Deri ve Deri Ürünleri (D) 1,6 0,14 Toplam THD 27,4 3,47 Kaynak: TÜİK (2011 yılı verileri) Sektörlerde Ar-Ge faaliyetleri daha çok nano-teknoloji ile üretilmiş üstün performanslı ürünler, fonksiyonel tasarımlar, ekonomik çevreci yaklaşımlar, farklı kullanım sahalarına yönelik gelişmiş teknik tekstiller, geri-dönüştürülmüş ürünler gibi konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bakanlığımız kayıtlarına göre 2012 yılı içinde 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında muafiyetlerden yararlanan 18 sektörde faaliyet gösteren 129 firmanın 8 i tekstil/hazırgiyim sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Ar-Ge merkezi bulunan 18 farklı sektörde çalışmakta olan tam zamanlı Ar-Ge personelinden 521 i (%3,5 i) tekstil sektöründe çalışmaktadır. Ar-Ge personeli açısından tekstil/hazırgiyim sektörleri (birlikte değerlendirildiğinde) 18 sektörün içinde 8. sırada yer almaktadır. Yine Bakanlığımız kayıtlarına göre 2007 yılından bu yana desteklenen San-Tez projesinin 40 ı tekstil, 2 si ayakkabı sektörüne yönelik olarak gerçekleştirilmiş olup, bu projelerin tüm projeler (528 proje) içindeki payı %8 dir Sektörlerin Elektrik Tüketimi TEDAŞ ın 2010 yılı istatistiklerine göre tüm Türkiye de MWh lik elektrik tüketiminin %8 i THD sektörleri tarafından kullanılmıştır. Bu kayıtlara göre THD sektörleri dördüncü büyük elektrik tüketicisi konumundadır. Tablo 3 - Tüketici Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Oranları Tüketici Grubu Toplam MWh % Mesken İçi Hizmetler ,0 Ticarethane, Yazıhane, Turizm, El Sanat. vediğ.hiz ,3 Demir-Çelik Üretimi ve İşleme Sanayii ,6 Tekstil, Deri ve Giyim Sanayii Tüm Tüketiciler Toplamı Kaynak: TEDAŞ (2010 yılı verileridir.) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2010 yılı sanayi sicil kayıtları incelendiğinde, imalat sanayi sektörleri içinde elektrik tüketim payları dikkate alındığında; tekstil sektörü %12,6 ile birinci sırada yer alırken, hazırgiyim sektörü %3,8 le 10 uncu sırada, deri ve deri ürünleri ise %0,6 ile 21 inci sırada yer almaktadır. Tekstil sektörünün imalat sanayi içinde en çok elektrik tüketen sektör olması dikkat çekmektedir. Yıllar itibariyle firma başı tüketilen elektrik miktarları (Şekil 7) incelendiğinde 13

14 hazırgiyim ile deri ve deri ürünleri sektörlerinde kapasite kullanım oranlarıyla benzer doğrultuda bir eğilim olduğu görülmektedir. Buna karşılık tekstil sektöründe 2011 yılında kapasite artırımına giden firmalardan dolayı ortalama elektrik tüketiminin hızlı bir artış gösterdiği tahmin edilmektedir. Şekil 7- Yıllara Göre Sektörlerde Firma Başına Düşen Ortalama Elektrik Tüketimi (MWh) Kaynak: BSTB 1.13.Sektörlerin Dış Ticareti Tekstil ve hazırgiyim sektörleri verdiği dış ticaret fazlası ile ihracatta ülkemizin mihenk taşlarından birini oluşturmaktadır. Ancak sektörlerin yüksek kapasitesini karşılayamayan ara malı arzı sebebiyle, girdiler açısından sektörlerde dış ticaret açığı oluşmaktadır. Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan bir araştırmaya göre yıllarında Türkiye imalatının ithal ara malına bağımlılığı %40 tan %43 e yükselmiştir yılında, ithal ara malına bağımlılık tekstil sektöründe %43, hazırgiyim sektöründe %19, deri ve deri ürünleri sektöründe ise %38 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye tekstil ve hazırgiyim ihracatına bağlı hammadde ihtiyacını karşılamaya yönelik tekstil aramalı ithalatında 2011 yılına kadar sürekli artış göstererek dünya tekstil ithalatında ön sıralarda yer almıştır. Diğer yandan tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2011/2203 sayılı İthalat Rejimi Kararına Ek Karar ile hazır giyimde %17 - %30 arasında, kumaşta %11-%20 arasında ilave gümrük vergisi konmasıyla ve dünyadaki gelişmeleri müteakip tekstil ithalatında önemli düşüşler kaydedilmiştir yılı dünya tekstil ihracatında Türkiye; %3,7 lik pay ile 8 inci büyük ihracatçı konumundadır (ITC). TÜİK verilerine göre, tekstil sektöründe 2011 yılında 0,7 milyar Dolar olan dış ticaret fazlası, 2012 yılında 9,1 milyar Dolar ithalata karşılık, 11,7 milyar Dolar ihracat yapılmasıyla; 2,6 milyar Dolara yükselmiş ve 2008 yılında 2,2 milyar Dolar olan dış ticaret fazlasının üzerine çıkılmıştır (Şekil 8). 14

15 Ev tekstili ve halının dahil edildiği tekstil sektörü ihracatı 2012 yılında bir önceki yıla Belge göre Başlığı %1,6 artış göstererek 11,69 milyar Dolara yükselmiştir. Ancak elyaf, iplik ve kumaşın dahil olduğu tekstil hammaddeleri sektörü açısından ihracat bir önceki yıla göre %1,2 azalarak 7,85 milyar Dolara düşmüştür yılında ürün bazlı ihracat ve ithalat rakamları karşılaştırıldığında, dış ticaret dengesi pozitif yönde olan ürünler sırasıyla; halılar, ev tekstili ürünleri, örme mensucat, suni-sentetik mensucat ve pamuklu mensucattır. Türkiye son yıllarda halı ihracatında dünyada ilk sıralara doğru yol alırken, halıya yaptığı yatırımlarla dünyanın en yeni makine parkuruna sahip olmuş, 2011 yılında dünyanın en büyük 3 üncü halı ihracatçısı ve dokuma halıda dünyanın en büyük tedarikçisi konumuna gelmiştir. Türkiye 2011 yılı verilerine göre, dünya ev ve mekân tekstilleri ticaretinde %4,5, teknik tekstillerde %1,5 paya sahiptir. Türkiye, Avrupa'nın en büyük nevresim üreten fabrikasına sahiptir. Ev tekstilinde brode ve gipür üretimi için kurulan makine parkı, dünyanın en büyük makine parkıdır. Türkiye aynı zamanda havlu konusunda dünyanın ilk 3 tedarikçisinden biridir yılında sektörde pamuk elyaf ve ipliği ile suni-sentetik elyaf ve ipliği en önemli ithalat kalemleridir. Pamuk ithalatımız 1,28 milyar Dolarla tekstil sektörü ithalatının %14,1 ini, sunisentetik elyaf ithalatımız 1,23 milyar Dolarla %13,5 ini oluşturmuştur. Yünde de 137 milyon Dolarlık dış ticaret açığı mevcuttur. Tekstil iplikleri dış ticaret açığımız 1,3 milyar Dolar düzeyindedir yılında 1 Dolarlık lif ve iplik ithalatına karşılık; 2,07 Dolarlık tekstil ihracatı gerçekleştirilmiştir. Ham pamukta yılları arasında Türkiye, Çin den sonra en büyük ithalatçı durumundadır yılında Türkiye, dünyanın 3 üncü büyük yapay elyaf ithalatçısı, en büyük yapay iplik ithalatçısıdır. Türkiye nin en büyük pamuk ve yapay elyaf ithalatçıları arasında yer almasının sebeplerinden biri, dünya tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde önde gelen üreticiler arasında yer almasıdır. Şekil 8 Yıllar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti Kaynak: TÜİK(* 2012 yılı verileri geçicidir.) Türkiye, dünya hazırgiyim ihracatında 2011 yılında %3,4 lük pay ile 7 inci büyük ihracatçı konumundadır (ITC). 15

16 Hazırgiyim sektöründe 2011 yılında 10,57 milyar Dolar olan dış ticaret fazlası, 2012 Belge yılında Başlığı 13,9 milyar Dolar ihracata karşılık 2,3 milyar Dolar ithalat yapılmasıyla; 11,6 milyar Dolara yükselmiş ve 2008 yılında 11,16 milyar Dolar olan dış ticaret fazlasının üzerine çıkılmıştır (Şekil 9) yılı hazırgiyim sektöründe örülmüş fanila/tişört/iç giyim 3 milyar Dolarla en yüksek ihraç kalemidir. Örme kapasitemizin yüksek olması bunun en temel sebebidir. Nitekim 2011 yılı dünya iç giyim ihracatının %10 unu Türkiye gerçekleştirmiştir. Yine 2012 yılında, bayan/kız çocuk pantolon/şort/tulum, erkek/erkek çocuk pantolon/şort/tulum, örülmüş kazak/süveter/hırka ve örülmüş bayan/kız çocuk takım elbise/ceket/şort 1 milyar Doların üzerinde ihracat yapılan kalemlerdir yılı çorap (örülmüş) ihracatımız ise 993 milyon Dolardır. Türkiye, çorap sanayinde İtalya nın ardından AB nin 2 nci büyük tedarikçisi haline gelmiştir. Ancak 2005 ten itibaren Çin in pazara, Türkiye deki maliyetlerin çok daha altında fiyatlarla girmesi sektörü zorlamaya başlamıştır yılı verilerine göre dünya çorap sanayii ihracatının ortalama %8'ini Türkiye gerçekleştirmektedir (ITC) yılı verilerine göre; örülmüş kazak/süveter/hırka, erkek/erkek çocuk pantolon/şort/tulum, bayan/kız çocuk pantolon/şort/tulum ithalatı 200 milyon Doların üzerinde olan kalemlerdir ve 1 Dolarlık hazırgiyim ithalatına karşılık 5,93 Dolarlık hazırgiyim ihracatı gerçekleştirilmiştir. Şekil 9 Yıllar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti Kaynak: TÜİK (* 2012 yılı verileri geçicidir.) Deri ve deri ürünleri sektörü ağırlıklı olarak ham deri (post ve kürk dışında) ve işlenmiş deri/kösele ithalatı sebebiyle dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye 2011 yılında ham deri ithalatında 10 uncu büyük ithalatçı konumundadır. Deri sektörümüz, ham deri ihtiyacının yaklaşık %70 ini ithalat yoluyla temin etmektedir. Türkiye küçükbaş hayvan derisinde Çin den sonra dünyanın 2 nci büyük ithalatçısı konumundadır. 16

17 2012 yılında (sadece gerçek deri ürünleri ihracatı dikkate alındığında) ayakkabı Belge dahil Başlığı deri ve deri ürünleri sektöründe 1,1 milyar Dolarlık ihracata karşılık 1,4 milyar Dolar ithalat yapılmış, 280 milyon Dolarlık bir dış ticaret açığı gerçekleşmiştir (Şekil 10). Dış ticaret dengesi pozitif olan ürünler arasında en büyük ihracat kalemi 189 milyon Dolar ihracatla kürkten giyim eşyası/aksesuarlarıdır. Şekil 10 Yıllar İtibariyle Deri, Deri Ürünleri ve Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: TÜİK (* 2012 yılı verileri geçicidir.) Aşağıdaki tablolarda tekstil, hazırgiyim, deri-deri ürünleri sektörlerinde ihracat ve ithalatımızın ağırlıklı olarak yapıldığı ülkeler yer almaktadır (Tablo 4, Tablo 5, Tablo 6, Tablo 7, Tablo 8, Tablo 9). Tablo 4- En Fazla Tekstil İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar) İhracat Yapılan Ülke % Fark Rusya Federasyonu ,8 Almanya ,1 İtalya ,8 A.B.D ,0 Suudi Arabistan ,4 İngiltere ,8 Yıl Toplamı ,7 Kaynak: TÜİK Tablo 5 - En Fazla Tekstil İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar) İthalat Yapılan Ülke % Fark Çin ,4 A.B.D ,2 Hindistan ,1 Endonezya ,5 İtalya ,2 Yıl Toplamı ,2 Kaynak: TÜİK 17

18 Tablo 6- En Fazla Hazırgiyim İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar) İhracat Yapılan Ülke % Fark Almanya ,6 İngiltere ,8 İspanya ,1 Fransa ,3 Hollanda ,3 Yıl Toplamı ,6 Kaynak: TÜİK Tablo 7- En Fazla Hazırgiyim İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar) İthalat Yapılan Ülke % Fark Çin ,5 Bangladeş ,5 İtalya ,6 Hindistan ,5 Mısır ,8 Vietnam ,6 Yıl Toplamı ,9 Kaynak: TÜİK Tablo 8- En Fazla Deri Ürünleri İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon Dolar) İhracat Yapılan Ülke % Fark Rusya Federasyonu ,1 İtalya ,8 Almanya ,2 İngiltere ,5 Fransa ,9 Yıl Toplamı ,1 Kaynak: TÜİK Tablo 9- En Fazla Deri Ürünleri İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon Dolar) İthalat Yapılan Ülke % Fark İtalya ,2 Çin ,4 İspanya ,6 Hindistan ,1 Pakistan ,9 Vietnam ,4 Endonezya ,9 Yıl Toplamı ,0 Kaynak: TÜİK Tekstil ihracatımızda Rusya Federasyonu ve Almanya, hazırgiyim ihracatımızda Almanya ve İngiltere, deri/deri ürünleri ihracatımızda ise Rusya Federasyonu ve İtalya en önemli ihraç pazarlarımızdır. Türkiye AB(27) nin Çin den sonra en büyük hazırgiyim tedarikçisidir. Rusya Federasyonu na yönelik ihracatta önemli artışlar yaşanmıştır. Ağırlıklı olarak AB ülkelerine yönelik ihracat gerçekleştirildiği, ithalatta ise ağırlıkla Asya ülkelerinin (Çin) yer aldığı görülmektedir. 18

19 1.14.Sektörlerin Maliyet Bileşenleri Sektörlerde çeşitli kuruluşların yapmış olduğu anketler neticesinde belirlenmiş maliyet bileşenleri incelendiğinde boya terbiye işletmeleri hariç en büyük maliyet bileşenlerinin hammaddeler (ana madde ve yardımcı maddeler) üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanında esnek ve yoğun sektörler olarak bilinen THD sektörlerinde personel ve işçilik giderleri ikinci en büyük maliyet kalemleri arasında yer almaktadır. Diğer tekstil işletmelerine kıyasla boya terbiye işletmelerindeki enerji ve amortisman giderlerinin maliyetler içindeki payı yüksektir (Şekil 11). Bu işletmeler büyük makine parkurlarına sahip olup, önemli bir yatırım gerektirmektedir. Şekil 11-Tekstil Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri (Genel) Kaynak: TTSİS ( 2005 yılı verileridir.) (Boya Terbiye İşletmelerine Özel) Kaynak: TTSİS ( 2005 yılı verileridir.) Emek yoğun bir sektör olan hazırgiyim sektöründe işçilik maliyeti ikinci sırada yer alırken, asıl en büyük maliyet genelde kumaş olan ana madde üzerinde yoğunlaşmaktadır (Şekil 12). 19

20 Şekil 12-Hazırgiyim Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri Kaynak: İTKİB( 2007 yılı verileridir.) Deri ürünleri sektöründe ise maliyetin yarıdan fazlasının işlenmiş deri olan ana maddeden oluştuğu görülmektedir. Şekil 13-Deri Ürünleri Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri Kaynak: İTKİB ( 2007 yılı verileridir.) Sektörlerin Projeksiyonu Dünya Ticaret Örgütü tarafından 1995 yılında kabul edilen Tekstil ve Hazırgiyim Anlaşması gereği ticaret kotalarının kaldırılması 2005 yılı başında uygulamaya geçmiş, bunun sonucu olarak uluslararası pazarlarda kıyasıya rekabetin yaşandığı yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönem özellikle Türk tekstil ve hazırgiyim, deri ve deri ürünleri sektörleri üzerinde önemli sonuçlar doğurmuştur. Bu yeni dönemde AB (27) ye fason üretim yaparak başladıkları küresel pazarda sektörler; katma değeri yüksek, yenilikçi, bilgi ve ileri teknoloji içeren ürün ve hizmet sunumları ile organizasyon ve ihracat kapasitesi yüksek sanayiler olmayı hedeflemektedir. 20

21 Devlet Planlama Teşkilatınca 2006 yılında hazırlanmış Dokuzuncu Kalkınma Planı Belge ( ) Başlığı Tekstil, Hazırgiyim ve Konfeksiyon Alt Komisyon Raporunda DTÖ verileri analiz edilerek hazırlanmış 2013 projeksiyonunda, Türk tekstil sektörü için 7,6 milyar Dolar, hazırgiyim sektörü için 25,2 milyar Dolar ihracat öngörülmüştür yılı tekstil ihracatı 11,69 milyar Dolarla şimdiden 2013 projeksiyonunu geçerken, hazırgiyimde gerçekleşen 13,90 milyar Dolarlık ihracat henüz 2013 projeksiyonundan çok uzak kalmaktadır. Son yıllarda ihracatın artmasına rağmen, özellikle hazırgiyim sektöründeki karlılığın düşmesi ve kalitede rekabetin giderek artışı; moda, marka ürünlere yönelik daha fazla girişime ihtiyaç olduğunu göstermektedir yılında ise dünya tekstil ticaretinin 550 milyar Dolar a, hazırgiyim ticaretinin 740 milyar Dolar a, deri ve deri ürünleri ticaretinin ise 300 milyar Dolar a ulaşacağı öngörülmektedir. Ülkemizin 2023 yılı için 500 milyar Dolarlık ihracat hedefine ulaşabilmesi üç sektörün toplam 100 milyar Dolar ihracat hedefine ulaşması gerekmektedir. Bununla birlikte sektörlerin dünya ticareti içindeki payını koruyabilmesi için 2023 yılında tekstilde 17,5 milyar Dolar, hazırgiyimde 22 milyar Dolar, deri ve deri ürünlerinde 1,8 milyar Dolar olmak üzere toplamda en az 41,3 milyar Dolar ihracata ulaşılması önem arz etmektedir. Sektörlerin 2023 hedeflerini en iyi şekilde gerçekleştirebilmeleri için mevcut avantajlarının yanında Dokuzuncu Kalkınma Planı çerçevesinde hedeflenen tedarikçi ülkeden piyasa yapıcı ülkeye dönüşüm ve bilgi bazlı ürünlerin üretimine yönelme yolunda kamu-özel sektör işbirliği ile çalışmalar hızla yürütülmelidir. Bu doğrultuda THD sektörlerine yönelik yeni strateji çalışmaları Ar-Ge ve tasarım içeren ürünlerde dünya pazarlarında söz sahibi olmak. vizyonu çerçevesinde sona doğru yaklaşmaktadır. 20 Şubat 2012 de yapılan geniş katılımlı bir mutabakat toplantısı İstanbul da gerçekleştirilmiştir. Türkiye Tekstil, Hazırgiyim, Deri ve Deri Ürünleri Sektörleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı ( ) Ekonomi Koordinasyon Kurulu onayından sonra uygulamaya geçecektir. 21

22 2. SEKTÖRLERİN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1.Son Dönemde Sektörlere İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler 2012 yılının ikinci altı ayında tekstil ve hazırgiyim sektörlerinin en büyük pazarı olan AB de halen devam eden kriz THD sektörlerine de olumsuz yansımaktadır. Özellikle Yunanistan ın bu dönemde AB yardımlarıyla yine iflasın eşiğinden döndürülmesi yaşanan krizin halen devam etmekte olduğunu göstermektedir. Nitekim AB genelinde işsizlik halen artış göstermektedir. Diğer yandan komşu ülkelerde olan olumsuz gelişmeler sektörlerin ihracatını bir kez daha olumsuz etkilemektedir. Suriye de devam eden iç karışıklık, Türkiye Suriye arası serbest ticaret anlaşmasının askıya alınması ve Suriye de Türk mallarına yapılan %30 oranında ek vergi sektörler için önem arz eden Suriye pazarının küçülmesine sebep olmuştur. İran pazarı ise uluslararası platformda İran a uygulanan ticari yaptırımlar sonucu yaşanan devalüasyon sebebiyle olumsuz etkilenmekte ve ödemeler noktasında bu ülkeyle ticaret yapan firmaları sıkıntıya sokmaktadır. Yılın ilk altı ayında Avro da yaşanan düşüş sebebiyle sektörler olumsuz yönde etkilense de yaz aylarından sonra yaşanan bir miktar yükseliş sektörlerin ihracatına da olumlu yansımıştır. Sektörler tüm bu olumsuzluklara rağmen 2012 yılında 2011 de olduğu gibi ihracat miktarları bakımından kriz öncesi performansının üzerine çıkmıştır. Ancak bu dönemde yeni yatırım yapan veya kapasite artırımına giden sektörler ciddi şekilde mavi yakalı işçi bulmakta zorlanmaya başlamıştır. Uzmanlara göre bunun en temel sebeplerinden biri dünyada gelişme yolundaki tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de imalat sanayi çalışanlarının hizmet sektörüne kayıyor olmasıdır. Son yıllarda pamuk tekstil sektörünü en çok meşgul eden konulardan biri olmuştur yılında dünyada pamuk emtia fiyatlarında yaşanan artışlar ve ülkemizde pamuk ekim alanlarının azalması neticesinde ülkemiz pamuk ithalatında yaşanan artışlar dikkat çekmiş ve sektör gündemini önemli şekilde işgal etmiştir. Ekim alanlarının artması ve piyasaların normalleşmesi neticesinde pamuk, 2012 yılında tüm ürünler arasında ithalatı en çok düşen ikinci ürün olmuştur. ABD nin pamuk fiyatlarına müdahalesi pamuk fiyatlarının düşmesine sebep olurken, ülkemizde bu fiyatların düşmesi pamuk ekiminde karın azalmasına ve pamuk eken çiftçilerin hayal kırıklığına uğramasına sebep olmuştur. Bu gelişmelere bağlı olarak önümüzdeki dönemde yine pamuk arzında sıkıntılar yaşanması beklenmektedir. Diğer yandan dünyada ve ülkemizde pamuk ipliği arzında yaşanan sıkıntı sebebiyle iplik fiyatları artmış, bu durum yerli iplik üreticilerine oldukça olumlu yansımıştır. Sektörler açısından olumlu başka bir gelişme ise makine halı sektörünün hızla büyüyor olmasıdır yılında sektör ihracatı %23,5 oranında artarak 2 milyar Doları geçmiştir (2012, İTKİB). Bunun yanında 2012 de yabancı firmaların Türk hazırgiyim firmalarına ilgisi artmış, bunun neticesinde de birçok ortaklık gerçekleşmiştir. Diğer yandan 2011 sonunda Van ve Erciş'te meydana gelen depremin ardından Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan şehri yeniden kalkındıracak kalkınma programı çerçevesinde Van için Tekstilkent Projesi tasarlanmaktadır. Tekstilkentin, ihtisaslaşmış sanayi bölgesi olması planlanmaktadır. Bu çerçevede bu bölgeye yapılan yatırımlar desteklenecektir. Van Haziran 2012 de Resmi Gazete de yayımlanan teşvik mevzuatında 6 ncı bölgede yer almaktadır. 22

23 Yeni teşvik mevzuatında 5 ve 6 ncı bölge yatırımlar için oldukça avantaj sağlanmaktadır. Bu avantajlar nedeniyle 5 ve 6'ncı bölgelerin özellikle fiyat ve kapasite sorunu yaşayan tekstil ve hazır giyimciler tarafından da tercih edilmesi beklenmektedir. Sektörlerin olumlu ve olumsuz tüm yönleriyle değerlendirilmeleri kamu-özel sektör işbirliği ile yapılmaya devam etmektedir. Nitekim 25 Aralık 2012 tarihinde aramalı ithalatını azaltmaya yönelik olarak Ekonomi Bakanlığı tarafından koordine edilen Girdi Tedarik Stratejisi Resmi Gazete de yayımlanmış olup, bu belgede tekstil ve deri sektörlerine yönelik birer bölüm yer almaktadır. Bu belgede sektörlerin en fazla dış ticaret açığı verdiği pamuk ve ham deri konusunda çeşitli tedbirler alınmıştır. Nihayet bu dönemde Bakanlığımız koordinasyonunda gerçekleştirilen Tekstil, Hazırgiyim, Deri ve Deri Ürünleri Sektörleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı çalışmaları ivme kazanarak sona yaklaşmıştır. 2.2.Sektörlerin Üretim Endeksi Değerlendirmesi Sektörlerin son altı aylık üretim endeksleri Şekil 14 te görülmektedir. Sektörlerde son altı ayda üretim endekslerinde inişli çıkışlı bir eğilim söz konusudur. Şekil 14- Aylara Göre Üretim Endeksleri (endeks 2010) Kaynak: TÜİK 2.3.Sektörlerin Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi 2012 yılı aylık kapasite kullanım oranlarındaki değişim incelendiğinde hazırgiyim ve deri sektörlerinde üretim endekslerine paralel bir seyir izlendiği, tekstil sektöründe Eylül ayında üretim endeksinin tersine kapasite kullanım oranında düşüş olduğu görülmektedir (Şekil 15). Bu dönem sektörler açısından yenileme yatırımlarının yapıldığı süreci içerisinde barındırmaktadır. 23

24 Şekil 15- Aylara Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: T.C. Merkez Bankası 2.4.Sektörlerin İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Aylar itibariyle sektörlerin dış ticaretinde meydana gelen değişiklikler Şekil 16, Şekil 17 ve Şekil 18 de görülmektedir yılı ikinci yarı tekstil ihracatında değer bazında, 2011 yılı ilk altı ayı, ikinci altı ayı ve 2012 yılı ilk altı ayının üzerine çıkılmıştır. Tekstil ithalatında ise 2011 ve 2012 yıllarında altışar aylık periyodlarda değer bazlı düşüş seyri izlenmiştir. Şekil 16 Aylar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti Kaynak: TÜİK (2012 yılı verileri geçicidir) 2012 yılı ikinci yarı hazırgiyim ihracatında da değer bazında, 2011 yılı ilk altı ayı, ikinci altı ayı ve 2012 yılı ilk altı ayının üzerine çıkılmıştır yılı ilk yarısında 1,4 milyar Dolar, ikinci 24

25 yarısında 1,5 milyar Dolar, 2012 yılı ilk yarısında 1 milyar Dolar ve ikinci yarısında Belge 1,3 Başlığı milyar Dolar hazırgiyim ithalatı gerçekleştirilmiştir. Şekil 17 Aylar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti Kaynak: TÜİK (2012 yılı verileri geçicidir.) 2011 yılı ilk yarısında 443 milyon Dolar, ikinci yarısında 560 milyon Dolar, 2012 yılı ilk yarısında 487 milyon Dolar ve ikinci yarısında 588 milyon Dolar deri/deri ürünleri (gerçek deri) ihracatı gerçekleştirilmiştir. Yine 2011 yılı ilk yarısında 716 milyon Dolar, ikinci yarısında 647 milyon Dolar, 2012 yılı ilk yarısında 682 milyon Dolar ve ikinci yarısında da 672 milyon Dolar deri/deri ürünleri ithalatı gerçekleştirilmiştir. Şekil 18 Aylar İtibariyle Deri ve Deri Ürünleri Dış Ticareti Kaynak: TÜİK (2012 yılı verileri geçicidir.) 2.5.Sektörlerin Ciro Endeksi Değerlendirmesi Sektörlerin son altı aylık ciroları daha çok üretim endeksleri ve döviz kurları ile paralellik arz etmektedir (Şekil 19). 25

26 Şekil 19 Aylar itibariyle Ciro Endeksi (Endeks 2010) Kaynak: TÜİK 26

27 KAYNAKÇA 2023 Türkiye İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi Tekstil-Konfeksiyon-Deri-Halı- Liderlik Çalıştay Notları-Türkiye İhracatçılar Meclisi (2009 yılı) 9. Kalkınma Planı ( ) Tekstil Hazırgiyim ve Konfeksiyon Alt Komisyon Raporu Dünya Ticaret Örgütü 2012 Yıllık Raporu İstanbul Tekstil Konfeksiyon İhracatçılar Birliği Tekstil, Hazır Giyim/Deri ve Deri Ürünleri Stratejisi (2008 yılı ) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Veri Tabanı Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı Türkiye Tekstil Sanayi İşverenleri Sendikası Uluslararası Ticaret Merkezi Ticaret Haritası Veri Tabanı İTKİB Tekstil ve Hammaddeleri Sektörü 2012 Aralık Aylık İhracat Bilgi Notu 27