REÇETES Z LAÇLAR VE LAÇ DIfiI ÜRÜNLER: BET MLEME VE MÜDAHALE

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "REÇETES Z LAÇLAR VE LAÇ DIfiI ÜRÜNLER: BET MLEME VE MÜDAHALE"

Transkript

1 REÇETES Z LAÇLAR VE LAÇ DIfiI ÜRÜNLER: BET MLEME VE MÜDAHALE

2 REÇETESİZ İLAÇLAR VE İLAÇ DIŞI ÜRÜNLER: BETİMLEME VE MÜDAHALE

3 Türk Eczacıları Birliği, Raporlar Dizisi -1, 29. TEB AR-GE BİRİMİ RAPORUDUR Hazırlayanlar Ecz. Vildan Özcan Ecehan Balta Serkan Mercan Sahra Daşdemir 1. adet basılmıştır.

4 İçindekiler ÖNSÖZ 1 GİRİŞ 3 BİRİNCİ BÖLÜM: GENEL KATEGORİLER VE TANIMLAR 11 İKİNCİ BÖLÜM: AVRUPA'DA REÇETESİZ İLAÇ -İLAÇ DIŞI ECZANE ÜRÜNÜ ÜRÜNLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 21 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ECZACININ REÇETESİZ İLAÇ-İLAÇ DIŞI ECZANE ÜRÜNÜ KULLANIMINDAKİ ROLÜ 83 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: TÜRKİYE İÇİN DURUM VE SONUÇLAR 91 KAYNAKÇA 99

5

6 Önsöz Önsöz Bu rapor, Türk Eczacıları Birliği'nin Reçetesiz İlaçlar ve İlaç Dışı Ürünlerle ilgili tutumunu kamuoyuyla paylaşmak üzere hazırlandı. Bilindiği gibi, bazı ilaçların reçetesiz hale getirilmesi ve reçetesiz ilaçların da eczane dışına çıkartılması girişimleri, ülkemizde son dönemlerle rahatsız edici derecede sık biçimde gündeme gelmeye başladı. Özellikle ekonomik krizde ilaç sektörü, buna ek olarak eczane alanı çokulusluların da, tekellerin de iştahını kabartıyor. ABD ve Kanada'da zincir eczaneler gündelik hayatın sıradan bir parçası haline gelmiş durumda. Avrupa'da da yakın zamana kadar benzer bir eğilim yaşanmaktaydı. Ancak, bizim ülkemizde olduğu gibi, ticari modeli değil, etik modeli benimseyen ülke sayısı da yok değil. Sağlık alanının ticarileşmesi girişimlerine direnen sağlık profesyonelleri, sağlık meslek örgütleri ve bazı ülkelerde de hükümetler, Avrupa Adalet Divanı'nın OTC konusundaki kararını elleri yüreklerinde bekliyor. Neyse ki, aynı mahkeme, eczanenin sahibi ve mesul müdürü eczacıdır konusunda etik eczane modelini destekleyen bir karar aldı. Bu kararın reçetesiz ilaçların eczane dışında satılması girişimleri konusundaki yaklaşımlarını da etkileyeceğini umuyoruz. Eczanenin bir ticarethane değil, sağlık merkezi olduğu gerçeği, ilacın eczacı danışmanlığında verilmediğinde en iyi ihtimalle düşük etkili, en kötü ihtimalle de öldürücü olabileceği gerçeği ile yan yana duruyor. Bizler, hastalarımızın sağlığı için, OTC ile mücadele etmek durumundayız ve bunu bugüne kadar yaptığımız gibi, kararlı bir duruş sergileyerek yapmaya devam edeceğiz. İşte bu kitap, bu kararlı duruşumuzun bilimsel temelini ortaya koymaya ve bu temeli diğer paydaşlara aktarmaya hizmet etsin istiyoruz. Kitabın yazımına katkıda bulunan Ar-Ge uzmanlarına, kitaba yönelik eleştiri ve önerileriyle bilimsel yönünün pekişmesini sağlayan Prof. Dr. Bülent Gümüşel, Prof. Dr. Yekta Özer, Prof. Dr. Osman Özdemir ve Hacettepe Üniversitesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Başaran'a teşekkür ediyoruz. Elbette hataları hala bize ait olmak kaydıyla Ecz. Erdoğan ÇOLAK Başkan 1

7

8 Giriş Giriş Tüm dünyada etkinliği ve güvenilirliği kanıtlanmış olan ilaçların reçeteli statüsünden reçetesiz statüsüne geçiş eğilimi hızlanmaktadır. Reçetesiz ilaçlar 1, dünyada 1 milyar doların üzerinde bir satış rakamı ile, toplam ilaç pazarının yaklaşık yüzde 15'ini oluşturmaktadır (1). Ancak dünya eğilimine baktığımızda reçetesiz ilaç, her zaman geri ödeme listesinden çıkartılmış ya da eczane dışında satılabilen ilaç anlamına gelmemektedir. Reçetesiz ilaç konusu, Türkiye'nin AB ile tam üyelik müzakereleri çerçevesinde gündeme gelmiştir. Bu kapsamda çıkartılan Beşeri Tıbbi Ürünlerin Sınıflandırılmasına Dair Yönetmelik (17 Şubat 25) ile, reçeteli ürün kriterleri tanımlanmış, bu kriterler dışında kalan ürünlerin reçetesiz olarak satılabileceği karara bağlanmıştır. Türkiye'de de reçetesiz ilaç, geri ödeme listesinden çıkartılmış olan ya da eczane dışında satılabilen, reklamı yapılabilen ilaç anlamına gelmemektedir. Özellikle ilaçta reklam konusunda, ilgili Yönetmelik'te yer alan hekim tarafından reçetelenmeyen ve eczacı danışmanlığında alınan ilacın reklamı yapılabilir hükmü, Birliğimizin açtığı dava ile Danıştay'ca kamu sağlığını olumsuz etkileyeceği gerekçesiyle iptal edilmiştir. Bir başka deyişle, şu anda ülkemizde reçetesiz ilaç statüsü bulunmakta, reçetesiz ilacın reklamı yapılamamakta ve eczane dışında satılamamaktadır. Sağlık Bakanlığı ilaç şirketinin talebine göre ilgili Yönetmelik'teki koşulları yerine getiriyorsa, reçeteli ya da reçetesiz olarak ruhsat vermekte, o ilacın geri ödeme listesinde olup olmayacağına ise Sosyal Güvenlik Kurumu karar vermektedir. Türkiye'de geçerli olan bu sistem, Birliğimiz tarafından çeşitli yönleriyle eksik olarak değerlendirilmektedir. Herşeyden önce, bir ilacın reçeteli statüsünden reçetesiz statüsüne geçmesi genellikle ticari kaygılarla 1. Bu rapor boyunca, reçetesiz ilaç ve OTC terimleri aynı anlama gelmek üzere birbirinin yerine kullanılmıştır. 3

9 Giriş olmaktadır ve bu karar, ilaç şirketinin inisiyatifine bırakılamaz. Oysa 25 tarihli Yönetmelik ile, ilaçların reçetesiz olarak ruhsat alması, a) doğru kullanılsalar bile, tıbbi gözetim altında kullanılmadıklarında doğrudan veya dolaylı şekilde sağlık açısından tehlike oluştur(ma)maları, b) sıklıkla ve yaygın olarak yanlış kullanılmaları ve bunun sonucunda insan sağlığı için doğrudan veya dolaylı şekilde tehlike oluştur(ma)maları ( ), koşullarına bağlanmıştır. Bu bakımdan, herhangi bir ilacın reçetesiz satılması, ilaç tanımına göre bilimsel olarak mümkün olmamalıdır. İlaç, kendisi doğrudan tehlike oluşturmasa bile, herhangi bir ilaç pekala diğer bir ilaçla ya da besinle etkileşerek dolaylı bir tehlike yaratabilir. Diğer yandan, ilacın reçeteli ya da reçetesiz olmasına Sağlık Bakanlığı karar verirken, geri ödeme listesinde olup olmamasına SGK'nın karar vermesi, hasta sağlığı açısından son dönemde çokça örneklerini gördüğümüz son derece riskli durumlar yaratabilmektedir. Fakat, Türkiye'de reçetesiz ilaçların hangi kalemleri kapsayacağı, geri ödemesi, reklamı ve satış yeri hakkında hala belirsizlik sürmektedir. Belirli dönemlerde geliştirilen reçetesiz ilaç kapsamının genişletileceği, bunların eczane dışında satışına izin verileceği yönünde söylemleri, birer sağlık çalışanı olarak son derece kaygı verici bulmaktayız. İlaçta reklamı serbest bırakan (ve neyse ki Birliğimiz tarafından yürütmesi durdurulan) Yönetmelik benzeri düzenlemelerin bir daha yapılmaması ve özellikle reçetesiz ilaç kategorisi, bu kategorinin satış yeri, geri ödemesi ve reklamı konusunda uyarılarımızı Avrupa Birliği ülkelerinden de örneklerle destekleyerek detaylı bir biçimde açıklamaya çalışacağız. Diğer yandan, özellikle parafarmasötik ürünlerin 2 son yıllarda büyük bir hızla eczane dışına çıkması, market raflarında veya kozmetik satış mağazalarında yer alması, hasta sağlığı açısından son derece tehlikeli bir duruma işaret etmektedir. Aynı biçimde, internet üzerinden satışı yapılan ve hastalar tarafından rağbet gören kimi bitkisel ürünlerin sağlığı son derece tehdit edici boyutları, geçtiğimiz dönemde kimi acı örneklerle yaşanmıştır. Özellikle sahte ilaçların da internet üzerinden satışının yapılıyor olması ve 2. Bu rapor boyunca parafarmasötik ve ilaç dışı eczane ürünü, farmasötik olmayan ürünler terimleri aynı anlama gelmek üzere birbirinin yerine kullanılmıştır. 4

10 Giriş yine internet üzerinden satılan parafarmasötiklerin etkinlik ve güvenilirliğinin son derece şüpheli olması, ilaç ve ilaç dışı eczane ürünlerinin eczaneden ve eczacı danışmanlığında yapılmasının önemini bir kez daha göstermektedir. Oysa ülkemizde ilaç dışı eczane ürünlerinin eczane dışına çıkması eğilimi, bütün bu gerçeklere rağmen, hızla artmaktadır. Reçetesiz ilaçların da zaman zaman benzer biçimde tartışılıyor olması, bu raporun reçetesiz farmasötik ve parafarmasötikleri aynı anda kapsamasının temel gerekçesidir. Rapor, esasen reçetesiz farmasötik ve parafarmasötiklerin hangi raflarda yer alacağına dair bir belirsizlik ortamında yazılmış olup, temel olarak özellikle ilaç kalemleri, geri ödeme, reklam ve satış konusunda bir yaklaşım ortaya koymaya çalışmaktadır. Parafarmasötikler konusuna rapor kapsamında geniş bir yer ayrılmamış olup, eczane dışı satış eğilimi söz konusu olduğunda değinilmiştir. Herşeyden önce AB mevzuatının konu ile yakın ilgisinden dolayı, mevzuatı genel hatlarıyla hatırlatmakta yarar görmekteyiz. Zira, hem reçetesiz ilaçlar hem de ilaç dışı ürünlerle ilgili olarak hukuki ve ticari müdahale, ilgili mevzuat nedeniyle veya mevzuat gerekçe gösterilerek yapılmaktadır. Bu nedenle, konu ile ilgili kişilerin hem AB mevzuatını hem de konunun AB ülkelerinde nasıl tartışıldığını bilmelerinin büyük faydası olacağı düşüncesindeyiz. Giriş bölümüne dahil olan bu genel çerçeveden sonra, raporun birinci bölümünde reçetesiz ilaç ve ilaç dışı ürünler konusundaki genel kategoriler ve tanımlara değineceğiz. Bu bölümde yapılan özellikle OTC (tezgah üstü) ve BTC (tezgah arkası) ürünler ayrımının, konuyu tartışmak için son derece ufuk açıcı ve anahtar rolde olduğu kanısındayız. AB mevzuatına göre, hasta güvenliği açısından risk oluşturmayacak olan ilaçlar reçetesiz olarak satılabilir. Reçeteli olması zorunlu olan ilaç sınıflandırmasına girmeyen bir ilaç, reçeteli ya da reçetesiz olabilmektedir. Bu bakımdan, bazı ilaçların reçetesiz olması bir zorunluluk değildir. Diğer yandan, AB şeffaflık kriterlerine göre, fiyatlandırma ve geri ödeme açısından bazı ilkeler ortaya konmuş, bu ilkelere uymak koşulu ile her ülke bu konuda serbest bırakılmıştır (1). Başka bir deyişle, her ülke kendi 5

11 Giriş fiyatlandırma ve geri ödeme politikasını belirleyebilir; sadece bunu önceden duyurmak ve bununla ilgili politikalarında şeffaf davranmak durumundadır. AB'de reçeteli/reçetesiz ilaç ayrımı tamamen hasta güvenliği açısından tanımlandığından, bu ayrım geri ödeme listelerini doğrudan belirlememektedir (2). Reçetesiz ilaç, kullanılması gerekli olmayan ilaç değil, doktorun reçetelemesi gerekli olmayan ilaç anlamına gelir. Bu bakımdan, hastanın ilaca ulaşması ile arada bir engel olarak ödeme kapasitesi durmaz. İlaçların reklamının yapılması, AB'de de çok uzun süre tartışılmış, ancak ne yazık ki geri ödeme listesinde olmayan ilaçlarda ilaç reklamının doğrudan kamuoyuna yapılması, serbest bırakılmıştır. Eğer reçetesiz ilaçlar geri ödeme listesindeyse, sağlık otoritesi bu hakkı kısıtlama yetkisine sahip kılınmıştır (3). Diğer yandan, Avrupa Birliği ülkelerine bakıldığında reçetesiz ilaç, tezgah üstü ya da marketlerde satılan ilaç demek değildir. Hatta son beş yıllık dönemde geriye doğru bir dönüş eğilimi gözlenmektedir (4). Tezgah üstüne ve eczane dışına çıkartılan ilaçlar yeniden tezgah arkasına ve eczacı denetimine alınmaktadır. Böylece üç kategori oluşmuş olmaktadır: Reçeteli ilaçlar, sadece eczacı tarafından verilebilen ilaçlar ve hastanın kendisinin eczaneden ya da başka bir yerden temin edebileceği ilaçlar. Fakat, üçüncü kategori ikincinin lehine bir biçimde gittikçe daralmaktadır. Bir ilacın seçilmesi ve reçete edilmesinde hekimlerin dört temel kriter gözettiği varsayılmaktadır: Etkinlik, güvenilirlik, uygunluk ve maliyet (5). Reçetesiz bir ilaç etkin ve güvenilir olduğunu kanıtlasa ve maliyet etkili olsa da, bu ilacın hekim veya eczacı denetiminde verilmediğinde, uygunluğunun bilinmesi mümkün olmayacaktır. Bilimsel yaklaşıma göre, bir ilacın uygunluğu kişiye özgüdür, bu bakımdan hiçbir zaman tam olarak /mutlak bir biçimde kanıtlanmış sayılamaz. Son zamanlarda artan özellikle gen tedavisi ve kişiye yönelik ilaç tedavisi çalışmaları, bir ilacın her bir birey üstünde çok farklı etkiler gösterebileceğini kanıtlamıştır. Bu bakımdan, ilaç çok uzun süredir piyasada olsa bile, bir ilacın yan etkisi / advers etkisi kişiye özgü biçimde açığa çıkabilmektedir. 6

12 Giriş Bu etkinin takibi ve bildirimi anlamına gelen farmakovijilans, hem ulusal hem de uluslararası ölçekte ilaç güvenilirliğini sürekli olarak izlemek üzere kurulmuş ve yaygınlaşmakta olan bir sistemdir. Türkiye'de de bu sistemin yaygın biçimde kullanılması için hem Sağlık Bakanlığı TÜFAM hem de Türk Eczacıları Birliği başta olmak üzere çeşitli meslek örgütleri ve dernekler, çok sayıda çalışma yürütmektedir. Ancak farmakovijilansın tam olarak gerçekleştirilebilmesi için, ilacın reçeteli olsun ya da olmasın, geri ödeme listesinde olsun ya da olmasın, kayıt altına alınması ve eczacı tarafından verilmesi gerekmektedir. Fakat her şeyden önce, toplumumuzun ilaç kullanım alışkanlığı temel sorunlardan biri olarak durmaktadır. Yapılan araştırmalar, Türkiye'de ilaç kullanım alışkanlığı davranışının rasyonel olmadığını açık bir biçimde göstermektedir. Örneğin bir araştırmaya göre bir çok hasta bakteri ve virüs arasındaki farkı anlamamakta ve antibiyotiklerin her ikisine karşı da etkili olduğunu düşünmektedir (6). Ayrıca aynı çalışmada, katılanların %36.1'inin antibiyotiklerin ateş düşürdüğüne inandığını, antibiyotiklerin ağrıyı, halsizliği ve yorgunluğu azalttığına inananların sayısının da azımsanmayacak kadar çok olduğunu ortaya koyulmuştur (6). Hastaların danışmanlık hizmeti almadan kullandıkları ilaçlarda bu oranın artıp artmadığına ilişkin bir bilimsel çalışma olmamakla birlikte, bu oranın artacağı savı yanlış olmayacaktır. Böyle bir sonucun, hasta sağlığı ve kamu maliyesi açısından da önemli başka sonuçlar doğuracağı ortadadır. Hastanın tedavisinde yetersiz kalınması, İstenmeyen etki riskinde artış, İlaç etkileşmeleri olasılığında artış, Gereksiz tedavi maliyeti, işten kalma ve kazanç kaybı gibi ekonomik zararlar, İlaç tedavisinin kalitesinin düşmesi, bunun kaçınılmaz sonucu olarak artan morbidite ve mortalite, Boşa kaynak harcanması, sonuçta temel ilaçlara ulaşılabilirliğin azalması, tedavi maliyetinin yükselmesi, Psiko-sosyal etkiler (hastaların ilaç bağımlısı olması, ihtiyaç olmadığı halde ilaca artan talep gibi sonuçlar, kendi kendine ilaç tedavisinin ilk akla gelen zararlarını oluşturmaktadır (7). 7

13 Giriş Diğer yandan, genel olarak kamu otoritesi, ilaçların reçeteli statüsünden reçetesiz statüsüne geçmesinde reçetesiz ilaçlarda artan rekabetin fiyatları düşürücü etkisini bir kamusal tasarruf olarak görme eğilimindedir. Oysa rahatça ulaşılabilen ilaçlar hem ilaç kullanım oranını artırmakta, hem de gereksiz ilaç kullanımının yarattığı sağlık sorunları tedavi ihtiyacı yaratmaktadır. İlaçların reklamının yapılması konusuna bu raporda ayrıntılı biçimde değinilmemiş olmakla birlikte, ilaç reklamının önemli bir sağlık sorunu yaratacağına şüphe yoktur. Küresel aktörler tarafından ilaç satışını artırmaya yönelik bir strateji olarak dünyanın gündemine gelen reklam olgusu, hastanın ihtiyacı olmayan ilaçları almasına yol açabilmektedir. İlacın eczane dışında satılabilmesi, ilaç kayıtlarının tutulması ve istatistiklerinin oluşturulması konusunda çok önemli bir kayıp yaratmakla birlikte, esasen hastaların ilaca bu kadar kolay ulaşabilmesi başka sağlık riskleri de doğurabilecektir. Ülkemizde toplam intiharların yüzde 15'i aşırı dozda farmasötik kullanımı yolu ile yapılmaktadır. İlaç, bilimsel tanımı itibariyle vücuda belirli bir dozda zehir verilmesidir. Ayrıca bu dozun kişinin yaşına, kilosuna göre ayarlanması gerekmektedir. Eczacının uzmanlığı olan bu işin kişinin kendisine bırakılması da ayrıca büyük bir sorun teşkil etmektedir. Elinizdeki rapor, bu genel çerçeve içinde, dört bölüm olarak tasarlanmıştır. Birinci bölümde, sıklıkla birbirine karıştırılan OTC, BTC, reçetesiz ilaç, ilaç dışı ürün gibi kavramlar açıklanacaktır. İkinci bölümde, Avrupa'da farmasötik ve parafarmasötik ürünlere ilişkin düzenlemeler ele alınmaktadır. Tek tek ülke örneklerinin de tartışıldığı bu bölüm, özellikle ülkemizde AB'ye uyum çerçevesi içinde reçeteli/reçetesiz ilaçların birbirinden ayrılmasının zorunlu olmadığını, bunun tek bir biçimi olmadığını göstermektedir. Üçüncü bölümde, eczacının farmasötik-parafarmasötik kullanımındaki rolü, gelişen eczacılık hizmetleri bağlamında değerlendirilmektedir. Bir ilaç danışmanı olarak eczacının ücretsiz verdiği bu hizmetin vazgeçilmezliğinin gösterilmesi hedeflenmektedir. Son olarak, bütün bu bilgiler ışığında, Türkiye'de sağlık sisteminde farmasötik ve parafarmasötiklerin satış yeri, reklamı, geri ödemesi konularında süregiden belirsizlikte, konuya ilişkin bir yaklaşım geliştirmek isteyenlere çeşitli ipuçları 8

14 Giriş sunmayı ve Türk Eczacıları Birliği'nin konu ile ilgili yaklaşımını özetlemeyi hedefledik. Türk Eczacıları Birliği, ilacın ve ilaç dışı eczane ürünlerinin eczane dışına çıkmasının, geri ödeme listelerinde yer almamasının, bu ürünler seçilirken uygulanacak kriterlerin esnek olmasının, ve bu ürünlerin reklamının yapılmasının hasta ve genel olarak toplum sağlığı bakımından son derece tehlikeli olduğunu düşünüyor. Umarız bu rapor, bu düşüncenin alanın diğer paydaşları ve kanun yapıcılar-uygulayıcılar arasında da temel eğilim haline gelmesine ufak da olsa bir katkıda bulunur. Eğer bu ufak katkıyı sağlayabilirse, rapor amacına ulaşmış olacak. Ankara, 14 Ağustos 29 9

15

16 Genel Kategoriler ve Tanımlar 1 Genel Kategoriler ve Tanımlar Dünyada ve Türkiye'deki ilaç ve ilaç dışı ürünler pazarı, eczanelerden ve eczane olmayan perakende satış noktalarından bireylere ulaştırılan ürünlerden oluşan bir yapıya sahiptir. Bu ürünlerin farklı tasnif biçimleri bulunmaktadır: Geri ödeme kapsamında olan reçeteli ve reçetesiz ilaçlar, geri ödeme kapsamında olmayan reçeteli ve reçetesiz ilaçlar (OTC) ve parafarmasötikler (farmasötik olmayan ürünler) en genel kategorileri oluşturmaktadır. Sağlığa İlişkin Ürünler Farmasötik Ürünler Parafarmasötik Ürünler Reçeteli İlaçlar Reçetesiz İlaçlar Geri Ödemeli Geri Ödemesiz BTC OTC Sadece Eczane Eczane Dışından (İnternet, telefon, satış noktaları 11

17 Genel Kategoriler ve Tanımlar Reçeteli İlaçlar Reçeteli ilaç; sadece uygun bir sağlık çalışanı tarafından yazılmış bir reçete ile alınabilen ilaçtır. İlaçların reçete ile satılma zorunluluğu, metalardan farklı bir ürün olan ilacın ikili karakterinden kaynaklanmaktadır. Bu ikili karakter, ilacın hem tedavi edici hem de zehir olma niteliği taşımasından kaynaklanmaktadır. Doğru ilacın doğru şekilde ve doğru dozda kullanılması ancak profesyonel sağlık çalışanlarının yönlendirmesi, gözetimi ve denetimi ile mümkündür. Bu yönlendirme, gözetim ve denetim süreci, ilacın bir diğer özelliği olan zehir niteliğinin insan sağlığına yönelik barındırdığı tehdidi de ortadan kaldırmaktadır. Dolayısıyla, geçmişten günümüze ilaçların hekim tarafından reçetelendirilmesi ve eczacı danışmanlığında hastalara ulaştırılması, farklı bir ürün olan ilacın topluma sunumu için en uygun yöntemdir. Bununla birlikte, ilaç sektöründeki gelişmeler sonucunda gündeme gelen OTC kavramı ile beraber ilaçların reçete zorunluluğu olmadan halka sunulması mümkün hale gelmiştir OTC (Over The Counter-Tezgah Üstü Ürünler ) OTC; tezgah üstü anlamında olup, OTC İlaçlar günlük hayatta sıkça rastlanan basit rahatsızlıkların giderilmesi için, hekim müdahalesi olmaksızın, gerektiğinde sadece eczacının tavsiyesiyle kullanılmasında tıbbi sakınca olmayan, kısa bir süre kullanılmak üzere, güvenli ve belirtilen endikasyonlar için etkili oldukları kabul edilmiş ilaçlardır (8). 26 yılında IMS verilerine göre OTC piyasasının toplam ilaç piyasası içindeki payı 54 milyon EURO'ya ulaşmıştır (1). Bu OTC piyasası içinde en çok büyüyenler Latin Amerika ve Güney Asya Ülkeleri, Japonya, Rusya ve Çin dir. Avrupa'daki gerçek büyümenin motoru Orta ve Doğu Avrupa ülkeleridir; zira Almanya ve Fransa'da sıkı kontrol ve düzenlemeler devam etmektedir. Kişi başına düşen OTC harcamasında ise Rusya ve Ukrayna gibi ülkelerin yüksek bir potansiyel içerdiği de fark edilmektedir. 12

18 Genel Kategoriler ve Tanımlar OTC olarak adlandırılan ilaçların tanımı, hem her yerde satılabilen hem de sadece eczanelerde satılabilen ilaçları kapsamaktadır ve her iki gruba giren ilaçlar da reçetesiz ilaçlar kapsamına girmektedir. Bu kategoriye giren terapötik sınıflandırmalar şunlardır (2): a) Antiseptikler, b) Analjezikler ve Antipiretikler, c) Vitamin ve Mineral Suplemanları, d) Antasit ve Gastrointestinal İlaçlar (Antasitler, Laksatifler, İshal Kesiciler ve Antihelmentikler), e) Antitüssifler, f) Antihistaminikler, g) Burun Tıkanıklığı Gidericiler, h) Deri ve Lokal İlaçlar, ı) Hemoroid Bileşimleri, i) Antifungal İlaçlar. Bir ilacın OTC olabilmesi için; Dünya Sağlık Örgütü'nün 2 yılında hazırlamış olduğu 'Kendi Kendine İlaçla Tedavide Kullanılan Tıbbi Ürünlerin Düzenlenmesi İçin Rehber' uyarınca üç özelliği barındırması gerekir: Aktif madde: Amaçlanan dozda aktif maddenin doğasında düşük zehirleyiciliği olmalıdır. Kullanım amacı: Kullanım amacı kendi kendine ilaçla tedavi için uygun olmalıdır. Ürünün kullanımı, teşhisi ve tıbbi dikkat gerektiren bir durumun tedavisini boş yere geciktirmemelidir Ürün özellikleri: Ürün onu istenmez yapacak özelliklere sahip olmamalı, ilaç tedavisinin izlenmesi için doktor gözetimi gerektirmemeli, belirgin oranda bağımlılık ve zarar riski teşkil etmemeli, veya ciddi ters reaksiyonla sonuçlanacak çokça kullanılan yiyecek ve ilaçlarla etkileşim gibi sınırlayıcı özellikler göstermemelidir (9). 13

19 Genel Kategoriler ve Tanımlar OTC'ler İçin Genel Kriterler (9) - Düşük zehirleyicilik ve en az ters etki riski olacak şekilde sağlanmış güvenlik - Onaylanan endikasyonlarına dahil edilen şartlar için kanıtlanan ve sağlanan etkinlik - Basit ve kolay doz programı - Zarar, bağımlılık ve diğer istenmeyen etkiler (karşı koyma) için hiçbir potansiyel olmaması - Faydalı farmakokinetik ve farmakodinamik profiller - Çabuk emilme - Çabuk etki - Çabuk atma ve zehir toplanması için en düşük potansiyel - Doza bağlı hiçbir kinetik olmaması - Geniş tedavi aralığı - Bireyler arasında az farklılık göstermesi - Ters ilaç etkisi için küçük olasılık Bir ilacı OTC ürünü olarak serbestleştirmenin temel amacı ticaridir (4). Üretici bir reçeteye gerek kalmaksızın ilaç satışının artacağını ümit etmektedir. Bir ilaç OTC şeklindeyken Ulusal Sağlık Sistemi ya da güvence fonu tarafından finanse edilmeyebilecektir. Hasta eğer ilacı kendisi alırsa nakit ödeme yapacaktır ki bu da sağlık sisteminde maliyet tasarrufu sağlayacaktır. Bir OTC ilacının reçetelenip bir sağlık sistemi tarafından karşılanıp karşılanmayacağı ülkelerin uygulanan değişik kuralları ile ilgili bir konudur. Bir çok Avrupa ülkesinde, ulusal sağlık sigorta sistemleri OTC ürünlerini reçetelerde geçerli - sadece reçetelenmiş olan ilaçlar için- aynı yöntemle karşılamaktadırlar. Örneğin, İngiltere'de, reçetelenmiş bir ilacın OTC şekline dönüştürülmesi Ulusal Sağlık Sistemi kapsamındaki herhangi bir hastanın bu ilaca erişimine ya da maliyetine bir etkide bulunmaz. Diğer bazı AB ülkelerinde, kısmi ödeme oranı düzenlenmiştir; böylelikle ilacın doğrudan eczaneden mi yoksa sağlık sigorta fonu kapsamında reçete ile mi alındığı önemli olmaksızın hastaya aynı fiyata mal olmaktadır. 14

20 Genel Kategoriler ve Tanımlar Tüketicilerin serbestleşmeye tabi tutulan en yeni ürünü doktor reçetesi yoluyla değil de doğrudan aleni satış yöntemiyle almayı tercih etmeleri kişinin bireysel tedavideki güvenine ve ücretini ödeyebilme gücüne bağlıdır. Bu nedenle, daha genç ve daha varlıklı tüketiciler arasında kendi iradeleriyle eczaneden serbestleştirilmiş ilaçlardan satın alma eğilimi mevcuttur. Öte yandan, daha yaşlı ve yoksul durumdaki hastalar da doktorlarının tavsiye ettikleri reçete üzerindeki ilaca güvenmeye devam etmektedirler (1). BTC (Behind The Counter-Tezgah Arkası Ürünler) BTC, OTC ve reçetesiz ilaç arasında bulunan ara bir kategoridir ve sadece eczacıya danışıldıktan ve kimlik tespiti yapıldıktan sonra alınabilecek ilaçları ifade eder. Uygulamanın amacı, bazı ilaçlara reçetesiz erişimi engellemek ve eczacıların ilaçların yanlış kullanımın engellenmesindeki rolünün sürdürülmesidir (2). Artık gelişmiş ülkelerin hemen hiçbirinde bir ilaç BTC olmadan OTC olamamaktadır. Örneğin etkili bir dekonjestan olan pseudoefedrinin metamfetamin üretiminde kullanıldığı tespit edildikten sonra (metanfetaminin hafıza kaybı, agresyon, şiddet, paranoya, halisünasyon ve potansiyel kalp ve beyin hasarına neden olduğu bilinmektedir) bu ilaç pek çok ülkede BTC kategorisine geçirilmiştir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), özellikle çocuklar ve gençleri kapsayacak şekilde, tezgah üstünde satılan ve OTC olarak sınıflandırılmış ilaçların kişiye verilmesi için 18 yaşın üzerinde olmaları, aksi takdirde bu ilaçları sadece eczacı danışmanlığında alabileceklerine dair yeni bir düzenleme yapmış ve bu düzenleme Ağustos 26'da uygulamaya konmuştur (11). Bu da pazarda yeterli süre denetimli olarak kalmamış ilaçların birden OTC kategorisine geçirilmesinin yanlışlığını gösteren önemli bir kanıttır ve tüm gelişmiş ülkelerde OTC kategorisinin sorgulanmasına yol açmıştır. FDA halihazırda bu kategoriyi değerlendirmeyi sürdürmektedir. Değerlendirmenin OTC olmayan bazı ilaçları da sadece eczacı danışmanlığında vermek üzere BTC sınıfına kaydırmayı içereceği düşünülmektedir. Doğum kontrolü için kullanılan ertesi gün hapları üreticisi çoğu firmanın ülke çapında OTC'ye geçmeyi istemesine karşın, bu talep yine FDA tarafından uygun görülmemiş ve bu ilaçların sadece eczaneden, eczacı danışmanlığında alınabileceği karara bağlanmıştır. Diğer yandan, İngiltere, Kanada ve Avustralya'da BTC ( sadece eczacı tarafından verilebilir ) resmi bir sınıflandırma olarak kullanılmaktadır. İngiltere'de ilaçlar üç kategoriye 15

21 Genel Kategoriler ve Tanımlar ayrılmaktadır: reçeteli, sadece eczacıdan alınabilen ilaçlar (BTC) ve tezgah üstü ilaçlar (OTC). Reçetesiz alınabilen ilaçların yarısı BTC kategorisindedir. İlaçların BTC ve OTC olarak ayrı ayrı sınıflandırılmasındaki tek kriter nerede satıldıkları değildir. BTC kategorisindeki ilaçların kaydı da zorunludur. Diğer yandan, BTC ya da OTC kategorisindeki ilaçların geri ödeme listesinde olmaması gibi bir sonuç söz konusu değildir. Elbette, OTC kategorisinde daha fazla ilaç negatif listedeyken, BTC kategorisinde OTC'ye göre daha fazla ilaç pozitif listededir. Ayrıca, bir ilacın BTC ya da OTC olması her zaman reçetesiz oldukları anlamı da taşımamaktadır. Bazı ülkelerde hekim dışında eczacılar ya da druggist diye tanımlanan ilaç satış noktalarında çalışan profesyoneller de reçete yazabilmektedir. BTC kategorisindeki ilaçların suiistimalinin ve sağlığa zararlı olabilecek biçimde aşırı kullanımının eczacı tarafından önlenmesi mümkünken, OTC kategorisi için böyle bir tedbir uygulanması mümkün değildir. Diğer yandan, ilaç şirketleri açısından ilaçlarının BTC olarak sınıflandırılması, ilacın etkinliği konusundaki algıyı güçlendirdiği için tercih edilebilmektedir. BTC Kategorisinin Avantajları: Sağlık otoritesi açısından: İlaçların kontrolü devam eder. Hastanın ilaç-ilaç etkileşimi ya da yanlış ilaç kullanımı sonucu sağlığının zarar görmesinden kaynaklı sağlık harcamaları azalır. Sahte ilaç satışını denetlemek kolaylaşır. İlaç üreticileri açısından: İlaçların yanlış kullanımından kaynaklı itibar kaybı azalır. İlacın eczacı ile birlikte anılması güvenilirliğini artırır. İlaçların geri ödeme listesine girmesi kolaylaşır. İlaçların suiistimali engellenir. 16

22 Genel Kategoriler ve Tanımlar Hastalar açısından: Yanlış kullanımından kaynaklı zaman ve maliyet sorunları en aza indirgenir. Yanlış kullanımdan kaynaklı sağlık sorunları en aza indirgenir. OTC ve BTC Kategorilerinin Karşılaştırılması: OTC BTC Tanım Tezgah üstü ürünler Tezgah arkası ürünler Kim Verebilir Herkes Sadece eczacı Karşılaştırma - Herkes alabilir - İlaç suiistimali riski artar - İlaç bağımlılığı riski artar - İlaç-ilaç etkileşimi riski artar - İlaç harcaması artar - Sağlık riskleri artar - Diğer sağlık sorunları gözden kaçabilir - Herkes alamaz - İlaç suiistimali önlenir - İlaç bağımlılığı önlenir - İlaç-ilaç etkileşimi önlenir - İlaç harcaması kontrol edilir - Sağlık riskleri minimize edilir - Diğer sağlık sorunlarının yakalanması ihtimali artar Reçeteli İlaçtan BTC'ye Geçiş Bir ilacın reçeteli olmaktan çıkıp BTC kategorisine geçmesi için, örneğin İngiltere, 1968 yılında yürürlüğe giren İlaç Kanunu nda çeşitli kriterler tanımlamıştır. Bir ilaç aşağıdaki kriterleri taşıyor ise, BTC kategorisine girememektedir (12): Doktor kontrolünde kullanılmadığında doğru kullanılsa bile insan sağlığı açısından ciddi yan etki riskleri taşıması, Yaygın bir biçimde yanlış kullanımı rapor edilmiş olması ve bu yanlış kullanımın sağlığı tehdit etme riskinin bulunması 17

23 Genel Kategoriler ve Tanımlar Etkinliği ya da yan etkileri daha fazla araştırma gerektiren etken madde taşıyan ilaçlar, Doktorlar tarafından parenteral kullanım için reçete edilmiş ilaçlar. Yeni piyasaya sürülen tüm ilaçlar Diğer bir önemli husus, reçeteli sınıfından BTC'ye ya da tersi yönde bir geçiş, sadece firmalar tarafından değil, hasta başvurularının değerlendirilmesi ile ya da ilgili meslek örgütlerinin de taraf kabul edilmesi ile yapılabilmektedir. Reçeteli ilaçtan hem OTC'ye hem de BTC'ye geçiş konusunda önemli kriterlerden biri de bu olmalıdır. Farmakovijilans verileri mutlaka bu bağlamda değerlendirilmeli, ilacın piyasada bulunuş şekli konusunda tarafsız olabilecek kurumların sınıflandırma konusunda mutlaka söz hakkı olmalıdır. Parafarmasötik Ürünler İlaç dışı ürünler pazarındaki diğer kategori parafarmasötiklerdir. Doğrudan ve dolaylı olarak sağlık bakımı ile ilişkili olup, ilacın yasal tanımlamasına tekabül etmeyen ürünler olarak tanımlanabilirler. Üretimleri ve pazarlamaları için birçok farklı kurala ve düzenlemeye sahip olsalar da hepsi için ortak bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu kategoriye bebek mamaları, biyosidal malzemeler, kozmetikler, medikal malzemeler gibi ürünler girmektedir (25). Bu ürünler eczanelerden satılabildiği gibi kişisel bakım mağazaları ve süpermarketlerde de satılabilmektedirler. İlaç Dışı Ürünler Tüm bu ayrımlar içerisinde, OTC ve ilaç dışı ürünler arasında farka dair uzlaşılmış bir bilimsel tanım mevcut değildir. Bu iki kategori arasındaki muğlaklık bu ürünlerin yasal düzenlemeleri konusunda farklılıklar bulunmasının ana nedenidir. AESGP'nin (Avrupa Reçetesiz İlaç Üreticileri Birliği) 43. Yıllık Buluşması nda hazırlanan konferans raporunda da belirtildiği üzere bu farklılıkların giderilmesi elzemdir (13). Hem anlaşılabilir olma hem de ortak bir yasal düzenleme oluşturabilmek adına bu tanımlamaların yapılması önemlidir. 18

24 Genel Kategoriler ve Tanımlar Kozmetikler Enjekte edilebilir ürünler, implantlar ve dövme malzemeleri Medikal Araçlar Kombinasyon Ürünler Tıbbi Ürünler Özellikle kozmetikler, medikal araçlar ve tıbbi ürünler arasındaki belirsizlikler giderilmelidir. Avrupa ölçeğinde hala farklı Direktifler bulunmaktadır. Tıbbi ürünler ile medikal araçlar arasındaki kombine ürünler için tıbbi ürünlerin ikinci planda olduğu Medikal Araçlar Direktifi, medikal araçların ikinci planda tutulduğu Tıbbi Ürünler Direktifi ve İleri Düzeyde Terapiler kapsamındaki Tıbbi Ürünler Düzenlemesi bulunmaktadır. Kozmetikler ve medikal araçlar arasındaki sınırdaki ürünlere örnek olarak estetik implantlar, botox gibi enjekte edilebilir ürünler ve kontakt lensler gösterilmektedir. Tüm bu farklı alanların nasıl düzenleneceği sorusu hala merak konusudur. Daha geniş bir tanımlama yapılması fikirleri tartışılmaktadır. Örneğin, tıbbi ürünler ve diğer ürünler (kozmetikler, besin takviyeleri, biyosidal ürünler 3 ve bunların kombinasyonları gibi) arasındaki bir ayrımın faydalı olabileceği düşünülmektedir (25). 3. Biyosidal Ürünler: Tüketiciye ulaştıkları şekil ile bir ya da birden fazla madde içeren maddeler ve preparatlar, kimyasal veya biyolojik yol ile zararlı organizmaları yok etmek, yapılarını bozmak, zararlı organizmalarca ortaya çıkarılan zararları önlemek ya da farklı bir şekilde mücadele etmek için kullanılan maddeler. 19

25

26 2 Avrupa'da Reçetesiz İlaç-İlaç Dışı Eczane Ürünlerine İlişkin Düzenlemeler İnsan ve hayvanlar için üretilen ilaçları değerlendirme ve denetleme yoluyla, hayvan ve insan sağlığını koruma ve geliştirme sorumluluğuyla hareket eden Avrupa İlaç Dairesi'ne bağlı 5 adet komite (İnsan Kullanımı için Tıbbi Ürünler Komitesi, Veterinerlik Kullanımı için Tıbbi Ürünler Komitesi, Yetim Tıbbi Ürünler Komitesi, Bitkisel Tıbbi Ürünler Komitesi ve Pediyatrik Komite) tıbbi ürünlerin sınıflandırılması için Avrupa çapında koordinasyonu sağlamaktadır. Bu komitelerin çalışmalarının genel çerçevesini AB'nin tıbbi ürünler hakkındaki 23/63/EC Direktifi çizmektedir. Tıbbi Ürünler Direktifi'nin dışında bırakılan besin takviyeleri ve kozmetikler ile ilgili farklı Direktifler bulunmaktadır. Besin takviyeleri ile ilgili genel çerçeveyi 22/46/EC Komisyon Direktifi çizmektedir. Bu çerçeve dahilinde Avrupa genelindeki düzenlemeleri ve gelişmeleri denetlemekle yetkili kurum ise Avrupa Besin Güvenliği Mercii (EFSA)'dır. Bununla birlikte, kozmetik ürünler ile ilgili çerçeveyi 76/768/EEC Konsey Direktifi çizmektedir. Bu konudaki denetleme ve araştırma yetkisi ise Tüketici Ürünleri Bilimsel Komitesi'ndedir. Tüm kurumsal yapı ve Direktifler Avrupa'da ilaç ve ilaç dışı ürünleri hakkındaki genel bir çerçevenin oluşturulmasını sağlama amacındadır. Bu süreçte, Üye devletlerin kanunlarının birbirleriyle uyumlulaştırılması için çalışmalar devam etmektedir ancak hala birçok tanımlamanın yapılmasında ve bazı kanunlarda ve uygulanmasında farklılıklar mevcuttur. Eczacılara ilişkin farklı denetim mekanizmaları nedeniyle Avrupa Birliği ne üye ülkelerde çok farklı uygulamalarla karşılaşmak mümkündür. Ülkeler 21

27 arasındaki bu değişiklikler; eczane sahipliği ve yerleşimi üzerindeki kontrol mekanizmaları, ilaç dağıtım modellerine yönelik oluşumlar, farklı teşvikler doğrultusundaki ürün seçimleri, kabul edilebilir kar oranları ve geri ödeme koşulları gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, eczane sahipliği kriterleri birçok ülkede farklılık gösterse de genelde eczane sahipliği eczacılarla sınırlandırılmıştır. Eczane Sahipliği Kriterleri: Avusturya, Bulgaristan, Kıbrıs, Danimarka, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, İtalya, Litvanya, Luksembourg, Slovenya ve İspanya'da eczane sadece bir eczacı tarafından açılabilir. Avusturya, Kıbrıs ve İspanya'da eczacılar eczacı olmayan bir kişi ile ortaklık kurabilirler ancak eczacının işletme üzerindeki hissesi daha fazla olmak zorundadır. Eczane sahipliği sadece eczacılarla mı sınırlandırılmıştıir? (eu27) EVET %52 HAYIR %48 (Community Pharmacy in Europe - PGEU Report 28) Doğal olarak, eczacıların ürün seçiminde nelere dikkat ettiği konusu ülkelerdeki mevcut düzenlemelere göre farklılıklar göstermektedir. İrlanda, Hollanda, İsveç ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde eczacılar karşıladıkları adet başına sabit bir ücret almaktadırlar. Birleşik Krallık ta, eşdeğer ürünler için sabit bir geri ödeme söz konusu iken eczacılar en ucuz eşdeğeri verme konusunda teşvik edilmekte ve bunun sonucunda satış fiyatı ile geri ödeme fiyatı arasındaki fark eczacıya kalmaktadır. Benzer uygulamalar ilaçların karşılanmasında seçim yapabilme motivasyonunu sağlayabilmek adına 22

28 farklı oranlardaki teşviklerle bazı diğer Avrupa Birliği ülkelerinde de yapılmaktadır Avrupa genelinde ilaç ve ilaç dışı ürünlerin piyasası farklı düzenlemelere tabi olmakla beraber birçok Avrupa Birliği ülkesinde, eczacılar sadece reçeteli ilaçlarda değil veteriner ilaçları, OTC'ler ve bazı ülkelerde parafarmasötik ürünlerin tedariğinde piyasadaki en büyük payı ellerinde tutmaktadırlar. Fransa'daki sistem bunun belirgin bir örneğidir. Diğer taraftan hastaların tek bir eczaneye kaydolmasının gerektiği Hollanda gibi bazı ülkelerde OTC gibi ilaçların büyük çoğunluğunun satılabildiği daha az kalifiye druggist adı verilen satış merkezleri mevcuttur. Bu satış merkezlerinin sayısı eczanelerden daha fazladır. Bununla birlikte, Birleşik Krallık'ta Genel Satış Listesi (general sale list) içerisinde yer olan OTC ilaçları, herhangi bir perakende satış noktasından tedarik edilebilir. Ayrı bir liste halinde tanımlanan sadece eczaneden satılabilen OTC ilaçları mutlaka bir eczacının kontrolü altında temin edilebilmektedir. Öte yandan Amerika'da tüm OTC ilaçlar, Birleşik Krallık'ta genel satış listesinde yer alan ilaçlar gibi işlem görmektedir. Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Avusturya Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından verilmektedir. Sadece ilaç depolarında satılan bazı tezgah üstü ürünler gerekli ehliyete sahip eczacı asistanları tarafından reçetelenebilir. Ecza depoları sınırlandırma yönetmeliği uyarınca bazı reçetesiz ilaçları satma hakkına sahiptir. Kırsal kesimdeki genel sağlık uzmanları da ilaç verebilmekte ve satışını gerçekleştirebilmektedir.veterinerler her türlü veteriner ilacını vermekte ve satmakta serbesttir. Diğer tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. 23

29 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Belçika Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından verilmektedir. Bazı tezgâh üstü ürünler gerekli ehliyete sahip eczacı asistanları tarafından reçetelenebilir. Veterinerler her türlü veteriner ilacını vermekte ve satmakta serbesttir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Artık doktorların ilaç vermelerine ve satmalarına izin verilmemektedir. Hâlihazırda bazı çok yaşlı doktorlar bu izne sahiptir. Bulgaristan Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından verilmektedir. Bazı tezgâh üstü ürünler eczane teknisyenleri tarafından reçetelenebilir. Fakat pratik uygulamalar ilaç ve eczanelere ilişkin yasayla getirilen düzenlemelere uygun değildir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Hırvatistan Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından verilmektedir. Reçetesiz ilaçlar eczane teknisyenleri tarafından reçetelenebilir. Sağlık Bakanlığı tarafından verilen özel bir lisans ile bazı tezgah üstü ürünler ecza depolarında satılabilmektedir. Diğer tüm reçeteli ilaçlar ve tezgah üstü ürünler eczanelerde satılabilir. 24

30 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Kıbrıs İlaç Yasası'nın öngördüğü biçimiyle İlaçlar sadece eczacılar tarafından reçetelenebilir. Aspirin, kastor yağı, çinko oksit, hidrojen peroksit 2 vol. sulandırıcı, akriflavin ve parafin yağı gibi çok az sayıda çoğunlukla parafarrmasötik ürünün eczane dışında satışına izin verilmektedir. Reçeteli ya da reçetesiz diğer tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılmaktadır. Sadece çevresinde hiçbir eczane olmayan köylerde çalışan doktorların ilaç vermesine izin verilir. Çek Cumhuriyeti Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından verilmektedir. Tezgâh üstü ürünler eczane teknisyenleri tarafından reçetelenebilir. Pratik uygulamalar İlaç yasasıyla düzenlemektedir. Sadece Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen ve vitaminler, diüretikler, parasetamol (maks. 5 mg.), ibuprofen (maks. 2 mg.) gibi ilaçlardan oluşan sınırlı bir rezerv ilaç listesi eczanelerin dışında satılabilmektedir. Reçetesiz ilaçların kendi kendine tedavide kullanımına izin verilmemektedir. Diğer tüm reçeteli ilaçlar eczanelerde satılabilir. Danimarka Reçeteler hem eczacılar hem de farmakonomistler* tarafından karşılanabilir. Fakat eczanede sürekli olarak bir eczacı bulunmak zorundadır. * 2 yıllık eczane teknisyenliği okuludur. Genel satış listesindeki bazı reçetesiz ilaçların eczaneler dışında satışına izin verilmektedir. Diğer tüm reçeteli ve reçetesiz ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. 25

31 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Estonya Eczacılar ve eczacılık eğitimi almış eczacı asistanları ilaç verebilir ve hazırlayabilirler. Eczacı teknisyenlerinin reçeteleme yetkisi yoktur. Pratik uygulamalar İlaç Ürünlerine ilişkin Yasa ile düzenlenmektedir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Finlandiya İlaçlar eczacılık yüksek lisans derecesine sahip ya da eczacılık fakültesi mezunu eczacılar tarafından reçetelenebilir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Fransa Sadece eczane açma hakkına sahip eczacılar ve henüz eczane açma hakkı bulunmayan eczacı asistanlarının reçeteleme hakkı vardır. Eczane teknisyenleri ancak bir eczacının gözetimi altında ilaç hazırlayabilir ya da reçete karşılayabilir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Çok az sayıda ilaç satabilen doktor vardır. 26

32 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Almanya Sadece farmasötik personel (asıl olarak eczacılar ve eczacı teknisyenleri) ilaç satma hakkına sahiptir. Buna birçok reçetesiz ilaç da dâhildir. Ticari asistanlar bazı reçetesiz ilaçları karşılayabilir. Bazı reçetesiz ilaçlar eczane dışında ilaç depoları gibi dükkânlarda satılabilmektedir. Yunanistan Sadece eczacılar ilaç satma hakkına sahiptir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Macaristan İlaç satışı 1998 tarihli İlaç Yasası ve Ulusal İlaç Enstitüsü tarafından düzenlenmektedir. Bağımsız olarak sadece eczacıların reçete karşılama hakkı vardır. Eczacı asistanları ancak bir eczacının gözetimi altında ilaç verebilirler. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. 27

33 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı İrlanda Sadece eczacılar ve farmasötik eczacı asistanları ilaç verebilir. Farmasötik eczacı asistanlarına ilaç verme hakkı eczacı sayısının az olduğu dönemde sağlanmıştır. Farmasötik eczacı asistanları (698 kişi) hâlihazırda görev yapmasına rağmen bu uygulama artık geçerli değildir. Genel satış listesindeki sınırlı sayıdaki reçetesiz ilaçlar hariç tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Eczacılar ve veterinerler dışında bazı lisanslı satıcılar büyükbaş hayvanlarda görülen meme iltihapları ve antihelmentik tedavisinde kullanılan meme içi tüpleri satma hakkına sahiptir. Ayrıca ilaç satan doktorlara izin verilmektedir. İtalya Sadece ezacılar ilaç satma hakkına sahiptir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Veteriner ilaçları veterinerler tarafından satılabilir. Letonya İlaçlar bağımsız olarak sadece eczacılar tarafından karşılanabilir. Eczacı asistanları sadece bir eczacının gözetimi altında ilaç verebilir. Bu durumun iki istisnası vardır: Kasaba dışındaki eczanelerde çalışan doktorlar ve Sosyal Yardım Bakanlığından özel izin almış kişilerin ilaç verme hakkı bulunmaktadır. Tıbbi sodalar, Kore Ginseng çayı, talk pudrası, sitrik asit gibi sınırlı sayıda reçetesiz farmasötik ürün eczane dışında satılabilmektedir. Diğer tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Eczane dışında satılan farmasötik ürünler son derecede sınırlıdır. Reçetesiz ürünler genel olarak eczanelerde satılır. 28

34 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Litvanya Sadece eczacılar ve eczane teknisyenleri ilaç satma hakkına sahiptir. Pratik uygulamalar Sağlık Bakanlığı kararnameleri ile düzenlenmektedir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Fakat eczane olmayan kırsal bölgelerde ilk yardım ilaçları eczane dışında satılabilmektedir. Lüksemburg Sadece eczacılar ilaç satma hakkına sahiptir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Malta 23 yılında parlamento tarafından çıkarılan yeni İlaç Yasası ile Tıbbi Meslekler Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Bu yasaya göre ilaç satmaya yetkili tek profesyonel eczacı, ilaç satılabilen tek yer ise eczanedir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Hollanda İlaçlar sadece eczacılar tarafından karşılanabilir. Gerekli ehliyete sahip eczacı asistanları tezgâh üstü ürünleri satabilmekte fakat sadece bir eczacının gözetimi altında ilaç verebilmektedir. Reçeteli ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Bazı reçetesiz ilaçlar eczaneler dışında ilaç depolarında satılabilmektedir. 29

35 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı Norveç Sadece gerekli ehliyete sahip eczacılar ilaç verme hakkına sahiptir. Reçeteli ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Genel satış listesinde belirtilen bazı reçetesiz ilaçlar eczane dışında satılabilir. Çok az ya da hiç eczane olmayan bölgelerde doktorların ilaç satma hakkı vardır. Bunların tüm Norveç'teki sayısı yaklaşık 1'dur. Polonya Eczacılar her türlü ilaç karşılama hakkına sahiptir. Eczacı teknisyenlerinin reçete karşılama hakları sınırlıdır. Tüm bunlar 1991 tarihli Eczacılık Yasası ile düzenlenmektedir. Sınırlı sayıda tezgâh üstü ürününün dışında diğer tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Portekiz Sadece gerekli ehliyete sahip eczacılar ilaç verme hakkına sahiptir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Slovakya Bütün kayıtlı ilaçlar sadece eczacılar tarafından satılabilir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. 3 Slovenya İlaç ve İlaç Ürünleri Yasası na göre sadece eczacıların ilaç satma hakkı vardır. Doğal ilaçlar ve çaylar gibi tezgâh üstü ürünler eczaneler dışında çeşitli dükkânlarda da satılabilir. Diğer tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Az sayıda da olsa ilaç satan doktor vardır. Veteriner ilaçları veterinerler tarafından satılabilir.

36 Ülke Reçeteleme Koşulları İlaçların Satışı İspanya Sadece gerekli ehliyete sahip eczacılar ilaç verme hakkına sahiptir. Tüm ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Az sayıda da olsa ilaç satan doktorlar vardır. Veteriner ilaçları ise özel izne sahip dükkânlarda satılabilir. İsveç Sadece eczacılık yüksek lisans derecesine sahip ya da eczacılık fakültesi mezunu eczacılar ilaç verme hakkına sahiptir. Reçeteli ya da reçetesiz bütün ilaçlar sadece eczanelerde satılabilir. Veteriner ilaçları veterinerler tarafından satılabilir. İngiltere Reçeteli ilaçlar sadece eczacılar tarafından karşılanabilir. Eczane teknisyenleri ve asistanlar sadece bir eczacının gözetimi altında ilaç verebilir. Eczane destek ekibi (teknisyenler ve asistanlar) resmen tanınmış bir eğitim programını başarılı bir biçimde bitirip eczacı tarafından belirlenen protokollere sıkı bir biçimde uydukları takdirde herhangi bir eczacının gözetimi olmaksızın reçetesiz ilaç verebilirler. Genel satış listesinde belirtilen bazı reçetesiz ilaçlar süpermarketler, benzin istasyonları ve ilaç depoları gibi yerlerde satılabilir. Fakat reçetesiz ilaçların önemli bir kısmı sadece eczanelerde satılabilir. Kaynak: Serbest Eczacıların Sağlık Sistemine Katkısı: Avrupa Deneyimi, 27 TEB Yayınları. 31

37 Ülke Avusturya Belçika Bulgaristan Eczane Dışında Satılabilen Reçetesiz İlaç Çeşitleri Hepsi Bitkisel Ürünler Beslenme Desteği ve Vitaminler Özel Liste HE Notlar HE Notlar HE Notlar HE Notlar Özel bir listeye tabi çoğunlukla bitkisel çay ve ilaçları içeren bu ürünler druggist adı verilen merkezlerde satılabilmektedir. ve kozmetikler Özel bir listeye tabi çoğunlukla bitkisel çay ve ilaçları içeren bu ürünler druggist adı verilen merkezlerde satılabilmektedir. Parafarmasötik ürünler süpermarket, sağlık mağazaları, internetten veya diğer şirketler aracılığı ile satılabilmektedir. Fakat kayıtlı ürünler sadece eczanelerden karşılanır Gıda Tüzüğü ne göre eczane dışında satılabilirler Diğer HE Notlar Homeopatik ilaçlar Homeopatik ilaçlar 32

38 Ülke Çek Cumhuriyeti Hırvatistan Kıbrıs Hepsi HE Notlar Bitkisel Ürünler HE Notlar Sadece reçeteli ürünlerin yokluğunda Sadece Sağlık Hizmetleri nin denetiminde, yasalarca belirlenmiş sertifikaya sahip satış noktalarında Beslenme Desteği ve Vitaminler HE Notlar Sadece reçeteli ürünlerin yokluğunda Sadece Sağlık Hizmetleri nin denetiminde, yasalarca belirlenmiş sertifikaya sahip satış noktalarında Özel Liste HE Notlar Diğer HE Notlar İlaç kategorisine girmeyen ürünler eczanelerde ve sağlık mağazaları, bitkisel ürün satan yaşil eczaneler (aktarlar) gibi diğer satış noktalarından karşılanabilmektedir. Homeopatik ilaçlar sadece eczanelerden karşılanır. Sağlık Bakanlığı nın onayı ile reçetesiz ilaçlar (parasetamol, ibuprofen) 33

39 Ülke Hepsi HE Notlar Bitkisel Ürünler HE Notlar Beslenme Desteği ve Vitaminler HE Notlar Danimarka Finlandiya Reçetesiz ilaçların tümü sadece eczanelerde satılıyor. Bazıları sadece eczanelerde satılıyor. Bu ürünler Finlandiya'da ilaç kategorisine girmemektedir. Fransa Bütün ilaçlar sadece eczanede satılmaktadır. Sadece bazı bitkisel Almanya ilaçlar Sadece bazıları Özel Liste HE Notlar 21'den beri süpermarket ve benzin istasyonlarında analjezik, nikotin replasman ürünleri ve antihistaminikler gibi ilaçların satışları serbesttir 26 yılından itibaren nikotin replasman ilaçları eczaneler dışında satılabilmektedir. Çok kısıtlı bir sayıda OTC sadece eczanede satılabilen ilaç listesinin dışında kalmaktadır ve bunlar herhangi bir mağazada satılabilir. (Özellikle besin destekleri, vitamin ve bitkisel ürünler) Diğer HE Notlar Homeopatikler ve bitkisel ilaçlar 26'dan beri nikotin replasman ürünleri eczaneler dışında satılabilmektedir. 34

40 Ülke İrlanda İtalya Luksemburg Makedonya Hollanda Hepsi HE Notlar Bitkisel Ürünler HE Notlar Majistral ürün dışındakiler Beslenme Desteği ve Vitaminler HE Notlar İlaç olarak sınıflandırılmamaktadır Özel Liste HE Notlar Belirli sayıda ürün (aspirin, parasetamol, soğuk algınlığı ilaçları, ibuprofen) Reçetesiz ilaçlar 27 yılından itibaren 3 kategoriye ayrılmıştır; Sadece eczane ve ilaç mağazalarından satılanlar, sadece eczaneden satılanlar ve genel satış listesindekiler Diğer HE Notlar Homeopatikler 35

41 Ülke Hepsi HE Notlar Norveç Portekiz 25 Slovakya Slovenya İspanya İsveç İsviçre Birleşik Krallık NB eczane ilaçları - Sadece bir eczacının denetiminde satılabilir. Bitkisel Ürünler HE Notlar Tamamına yakını Beslenme Desteği ve Vitaminler HE Notlar Özel Liste HE Notlar Örn: Nikotin Preparatları, parasetamol, ibuprofen, ksilometazolin Asidite tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, topik kullanımda kullanılan antiromatikler C listesi bazı kantonlarda druggist adı verilen satış noktalarından, D listesi tüm kantonlardaki ilaç mağazalarından, E listesi ise alışveriş merkezlerinde satılabilmektedir. Diğer HE Notlar Homeopatik ilaçlar (Community Pharmacy in Europe - PGEU Report 28) 36

42 Avrupa'da Satış Noktalarına Göre Reçetesiz İlaçların Sınıflandırılması Bazı reçetesiz ilaçlar Sadece Eczacı şeklinde sınıflandırılmaktadır: EVET 23% HAYIR 77% Bazı reçetesiz ilaçlar Sadece Eczane şeklinde sınıflandırılmaktadır: EVET 23% HAYIR 77% Reçetesiz ilaçlar Genel Satış Listesi nde tanımlanmaktadır: EVET 41% HAYIR 59% (Community Pharmacy in Europe - PGEU Report 28) 37

43 Eczane Dışında İlaç Satışı Yapan Merkezlerin Tahmini Sayısı (26) Ülke Druggists Parapharmacies Eczacı Denetiminde Olan Eczacı Denetiminde Olmayan Süpermarketler Eczacı Denetiminde Olan Eczacı Denetiminde Olmayan Doktor Tarafından Karşılanan Diğer Avusturya N.I.(3) 978 Belçika Bulgaristan 652 Çek Cumh. N.I. N.I. N.I. Hırvatistan N.I. Kıbrıs 3 Danimarka 1(4) 1672 Finlandiya 16(1) N.I. Fransa 112 Almanya 28188(5) N.I. İrlanda N.I. N.I. N.I. N.I. 135 N.I. İtalya 7 8 Luksemburg Makedonya N.I. N.I. N.I. N.I. Hollanda N.I (6) Norveç Portekiz N.I(2) N.I. N.I. Slovakya 15(7) Slovenya 66(8) İspanya İsveç İsviçre 3928 Birl. Krallık N.I. N.I. N.I. N.I N.I. (Community Pharmacy in Europe - PGEU Report 28) 38

44 (1) Ecza Dolabı. Ulusal İlaç Ajansı Ecza Dolabı açma yetkisini sadece eczacılara vermektedir. Çoğunlukla kırsal kesimlerde postane, alışveriş merkezi gibi yerlerde konumlandırılmaktadırlar. (2) Bir eczacı veya teknisyen tarafından işletilen 529 eczane dışı outlet. (3) Druggist olarak tanımlanan merkezlerin sayısı tam olarak belli değildir. Sanayi ve Ticaret Odası nın verilerine göre 685 üye mevcuttur ancak bu sayının içinde diğer kollar ve zincirlerin outlet mağazaları da olabilir. Başka bir kaynağa göre (BMGFJ İstatistik) bu sayı 2493'tür. (4) 135 eczane, 664 OTC merkezi, 21 ilaç dağıtım merkezi. (5) 383 ilaç merkezi, 1498 selfservis ilaç merkezi, 25 sağlık ürünleri mağazası, 77 perakende satış noktası. (6) Petrol İstasyonu. (7) Medikal satış merkezi. (8) Bir teknisyen sorumluluğunda yürütülen uzmanlaşmış mağaza. 39

Genel Kategoriler ve Tanımlar

Genel Kategoriler ve Tanımlar 1 Genel Kategoriler ve Tanımlar Dünyada ve Türkiye'deki ilaç ve ilaç dışı ürünler pazarı, eczanelerden ve eczane olmayan perakende satış noktalarından bireylere ulaştırılan ürünlerden oluşan bir yapıya

Detaylı

fiyatlandırma ve geri ödeme politikasını belirleyebilir; sadece bunu önceden duyurmak ve bununla ilgili politikalarında şeffaf davranmak durumundadır.

fiyatlandırma ve geri ödeme politikasını belirleyebilir; sadece bunu önceden duyurmak ve bununla ilgili politikalarında şeffaf davranmak durumundadır. Giriş Tüm dünyada etkinliği ve güvenilirliği kanıtlanmış olan ilaçların reçeteli statüsünden reçetesiz statüsüne geçiş eğilimi hızlanmaktadır. Reçetesiz ilaçlar 1, dünyada 100 milyar doların üzerinde bir

Detaylı

Türkiye İçin Durum ve Sonuçlar

Türkiye İçin Durum ve Sonuçlar 4 Türkiye İçin Durum ve Sonuçlar 2008 yılında Türkiye ilaç pazarı 12.8 milyar dolar olup, sağlık harcamaları içinde ilaç harcamalarının payı göreli olarak yüksektir. Ancak kişi başına düşen sağlık ve ilaç

Detaylı

AVRUPA OTOMOTİV PAZARI 2014 YILI OCAK AYINDA %5 ARTTI.

AVRUPA OTOMOTİV PAZARI 2014 YILI OCAK AYINDA %5 ARTTI. 28 Şubat 2014 BASIN BÜLTENİ AVRUPA OTOMOTİV PAZARI 2014 YILI OCAK AYINDA %5 ARTTI. AB (28) ve EFTA ülkeleri toplamına göre otomotiv pazarı 2014 yılı Ocak ayında 2013 yılı aynı ayına göre %5 büyüdü ve toplam

Detaylı

Avrupa'da Reçetesiz İlaç-İlaç Dışı Eczane Ürünlerine İlişkin Düzenlemeler

Avrupa'da Reçetesiz İlaç-İlaç Dışı Eczane Ürünlerine İlişkin Düzenlemeler 2 Avrupa'da Reçetesiz İlaç-İlaç Dışı Eczane Ürünlerine İlişkin Düzenlemeler İnsan ve hayvanlar için üretilen ilaçları değerlendirme ve denetleme yoluyla, hayvan ve insan sağlığını koruma ve geliştirme

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.06.2014 Sayı 8

HABER BÜLTENİ xx.06.2014 Sayı 8 HABER BÜLTENİ xx.06.2014 Sayı 8 Konya hizmetler sektörü güven endeksi geçen aya göre düştü: 2014 ün başından bu yana düşme eğilimini sürdüren Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, Mayıs 2014 te bir önceki

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Mart

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Mart Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Mart Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart

Detaylı

BİR BAKIŞTA SAĞLIK -AVRUPA 2010 -

BİR BAKIŞTA SAĞLIK -AVRUPA 2010 - BİR BAKIŞTA SAĞLIK -AVRUPA 2010 - (OECD ve Avrupa Birliği işbirliğinde hazırlanan Bir Bakışta Sağlık-Avrupa 2010 adlı yayının özetidir) AĞUSTOS 2011 ANKARA İçindekiler ÖZET 1 BÖLÜM 1- SAĞLIĞIN DURUMU...

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ

AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ NİSAN 2016 ANKARA İçindekiler GİRİŞ... 2 AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ... 2 I. AB BÜTÇESİNİN GELİRLERİ... 2 II. AB BÜTÇESİNİN HARCAMALARI... 4 1. Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme... 4 2. Sürdürülebilir

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.08.2014 Sayı 10

HABER BÜLTENİ xx.08.2014 Sayı 10 HABER BÜLTENİ xx.08.2014 Sayı 10 Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, geçen aya göre düştü: Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, Temmuz 2014 te bir önceki aya göre 0,8 puan düşerek 0,9 puan değerini

Detaylı

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 2 Ekim 2017 Pazar 2017 yılı Ağustos ayında, AB ve EFTA ülkeleri toplamında ticari araç pazarı 2016 yılı aynı ayına göre yüzde 0,3 artarak 159 bin adet seviyesinde gerçekleşti.

Detaylı

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 27 Şubat 2018

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 27 Şubat 2018 AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 27 Şubat 2018 Pazar 2017 yılı Aralık ayında, AB ve EFTA ülkeleri toplamında ticari araç pazarı 2016 yılı aynı ayına göre yüzde 4,2 azalarak 213 bin adet seviyesinde gerçekleşti.

Detaylı

Pazar AVRUPA TOPLAM OTOMOTİV SEKTÖR ANALİZİ. Ekim 2018

Pazar AVRUPA TOPLAM OTOMOTİV SEKTÖR ANALİZİ. Ekim 2018 AVRUPA TOPLAM OTOMOTİV SEKTÖR ANALİZİ Ekim 2018 Pazar 2018 yılı Ağustos ayında, AB ve EFTA ülkeleri toplamında toplam otomotiv pazarı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 26,4 artarak 1 milyon 342 bin adet

Detaylı

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 14 Temmuz 2017

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 14 Temmuz 2017 AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 14 Temmuz 2017 Pazar 2017 yılı Mayıs ayında, AB ve EFTA ülkeleri toplamında ticari araç pazarı 2016 yılı aynı ayına göre yüzde 9,4 artış göstererek 213 bin adet seviyesinde

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Aralık

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Aralık Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2014 Aralık Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 40

HABER BÜLTENİ xx Sayı 40 HABER BÜLTENİ xx.06.2015 Sayı 40 KONYA PERAKENDE SEKTÖRÜ GELECEK DÖNEMDEN UMUTLU: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri Mayıs 2015 te yükseldi. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumunun denge değeri hem

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Kürşat Tigen İLAÇLAR Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler

Detaylı

HABER BÜLTENİ 03.03.2015 Sayı 62

HABER BÜLTENİ 03.03.2015 Sayı 62 HABER BÜLTENİ 03.03.2015 Sayı 62 14 AY SONRA TÜRKİYE İLK KEZ AB Yİ YAKALADI: TEPE, şubat ayında yükselmeye devam etti. Tedarikçilerden sipariş ve istihdam beklentilerinde de bir önceki aya ve geçen yılın

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 69

HABER BÜLTENİ Sayı 69 HABER BÜLTENİ 08.11.2017 Sayı 69 KONYA PERAKENDE GÜVENİ YILIN SON ÇEYREĞİNE DÜŞÜŞLE BAŞLADI Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Ekim 2017 de geçen aya göre azalırken, geçen yıla kıyasla arttı. Önümüzdeki

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 76

HABER BÜLTENİ Sayı 76 PERAKENDECİLER TOPARLANMA BEKLİYOR: HABER BÜLTENİ 03.05.2016 Sayı 76 TEPE değeri, nisan ayında arttı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam beklentisi; geçtiğimiz 3 ayda işlerin

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 60

HABER BÜLTENİ xx Sayı 60 KONYA DA PERAKENDECİLERİN GELECEK DÖNEM SATIŞ BEKLENTİLERİ ARTIŞ EĞİLİMİNDE: HABER BÜLTENİ xx.02.2017 Sayı 60 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Ocak 2017 de geçen aya ve geçen yıla göre azaldı. Geçtiğimiz

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ARALIK 2015 Aralık 2015 A. PETROL PİYASASI 1. Aralık Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

KONYALI PERAKENDECİLERİN GELECEK DÖNEM SATIŞ BEKLENTİLERİ POZİTİF EĞİLİMİNİ SÜRDÜRÜYOR

KONYALI PERAKENDECİLERİN GELECEK DÖNEM SATIŞ BEKLENTİLERİ POZİTİF EĞİLİMİNİ SÜRDÜRÜYOR HABER BÜLTENİ 15.03.2016 Sayı 49 KONYALI PERAKENDECİLERİN GELECEK DÖNEM SATIŞ BEKLENTİLERİ POZİTİF EĞİLİMİNİ SÜRDÜRÜYOR Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen aya ve geçen yıla göre düştü. Önümüzdeki

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU KASIM 2015 Kasım 2015 A. PETROL PİYASASI 1. Kasım Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU MART 2016 Mart 2016 A. PETROL PİYASASI 1. Mart Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1. Uluslararası

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 48

HABER BÜLTENİ xx Sayı 48 KONYALI PERAKENDECİLER İŞLERDEN MEMNUN DEĞİL: HABER BÜLTENİ xx.02.2016 Sayı 48 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri yeni yıla düşüşle başladı. Önümüzdeki 3 ayda satış beklentisi Ocak 2015 e göre

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 54

HABER BÜLTENİ xx Sayı 54 HABER BÜLTENİ xx.08.2016 Sayı 54 KONYA DA PERAKENDECİLER İŞLERİN DURUMUNDAN MEMNUN: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri Temmuz 2016 da da geçen aya göre arttı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden

Detaylı

1 Şekil-1. TEPE (Ocak 2016 Ocak 2017) 1

1 Şekil-1. TEPE (Ocak 2016 Ocak 2017) 1 HABER BÜLTENİ 02.02.2017 Sayı 85 PERAKENDE GÜVENİ 12 AYDIR NEGATİFTE 2016 yılını negatif seyirle tamamlayan perakende güveni, yeni yılın ilk ayında da bu eğilimine devam ederek son 12 ayı negatif seviyede

Detaylı

1 Şekil-1. TEPE (Şubat 2016 Şubat 2017) 1

1 Şekil-1. TEPE (Şubat 2016 Şubat 2017) 1 HABER BÜLTENİ 03.03.2017 Sayı 86 GELECEĞE DAİR UMUTSUZLUK PERAKENDE GÜVENİNİ DÜŞÜRÜYOR 2016 yılını negatif seyirle tamamlayan perakende güveni, yeni yılın ilk iki ayında da bu eğilimine devam ederek son

Detaylı

Akılcılık Zihnin dogustan itibaren bazı temel ilkeler ya da fikirlerle donatılmıs oldugu anlayısı

Akılcılık Zihnin dogustan itibaren bazı temel ilkeler ya da fikirlerle donatılmıs oldugu anlayısı Felsefi olarak akılcılık akımı Platon la baslamıstır Akılcılık Zihnin dogustan itibaren bazı temel ilkeler ya da fikirlerle donatılmıs oldugu anlayısı İlaç kullanımında akılcılık Deney ve gözleme dayalı

Detaylı

HABER BÜLTENİ 04.07.2014 Sayı 9

HABER BÜLTENİ 04.07.2014 Sayı 9 HABER BÜLTENİ 04.07.2014 Sayı 9 Konya hizmetler sektörü güven endeksi, 4 ayın ardından pozitif değer aldı: Şubat 2014 ten bu yana negatif değer alan Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, Haziran 2014

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 52 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİNDE DÜŞÜŞ EĞİLİMİ DEVAM EDİYOR:

HABER BÜLTENİ xx Sayı 52 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİNDE DÜŞÜŞ EĞİLİMİ DEVAM EDİYOR: HABER BÜLTENİ xx.06.2016 Sayı 52 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİNDE DÜŞÜŞ EĞİLİMİ DEVAM EDİYOR: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri Mayıs 2016 da da düştü. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş,

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 42

HABER BÜLTENİ Sayı 42 KONYA PERAKENDE SEKTÖRÜ DURAĞAN SEYRETTİ: HABER BÜLTENİ 04.08.2015 Sayı 42 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen aya göre önemli bir değişim göstermedi. Önümüzdeki 3 aydaki satış fiyatı ve

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 111 PERAKENDE GÜVENİ, GEÇEN AYA GÖRE ARTTIĞI HALDE GEÇEN YILA GÖRE AZALDI

HABER BÜLTENİ Sayı 111 PERAKENDE GÜVENİ, GEÇEN AYA GÖRE ARTTIĞI HALDE GEÇEN YILA GÖRE AZALDI HABER BÜLTENİ 02.04.2019 Sayı 111 PERAKENDE GÜVENİ, GEÇEN AYA GÖRE ARTTIĞI HALDE GEÇEN YILA GÖRE AZALDI 2019 yılının ilk üç ayını ortalama -18,6 puan seviyesinde tamamlayan TEPE, 2018 yılının ilk üç ayındaki

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 110 PERAKENDE GÜVENİ EN FAZLA YİYECEK, İÇECEK VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE AZALDI

HABER BÜLTENİ Sayı 110 PERAKENDE GÜVENİ EN FAZLA YİYECEK, İÇECEK VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE AZALDI HABER BÜLTENİ 04.03.2019 Sayı 110 PERAKENDE GÜVENİ EN FAZLA YİYECEK, İÇECEK VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE AZALDI Perakende güveni, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,1 puan, bir önceki yılın aynı dönemine

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 69

HABER BÜLTENİ Sayı 69 HABER BÜLTENİ 09.10.2015 Sayı 69 PERAKENDEDE GÜVEN GEÇEN AYA VE GEÇEN YILA GÖRE DÜŞTÜ: TEPE, eylül ayında bir önceki aya ve geçen yılın aynı dönemine göre azaldı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU MAYIS 2016 Mayıs 2016 A. PETROL PİYASASI 1. Mayıs Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU OCAK 2016 Ocak 2016 A. PETROL PİYASASI 1. Ocak Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1. Uluslararası

Detaylı

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 21 Mayıs 2018

Pazar AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 21 Mayıs 2018 AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 21 Mayıs 2018 Pazar 2018 yılı Mart ayında, AB ve EFTA ülkeleri toplamında ticari araç pazarı 2017 yılı aynı ayına göre yüzde 2,8 azalarak 268 bin adet seviyesinde gerçekleşti.

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 78

HABER BÜLTENİ Sayı 78 PERAKENDE GÜVENİ GEÇEN YILIN AYNI DÖNEMİNE GÖRE AZALDI: HABER BÜLTENİ 04.07.2016 Sayı 78 TEPE değeri, haziran ayında mayıs ayına benzer şekilde gerçekleşti. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu ve işlerin

Detaylı

Avrupa Birliği ve Türkiye Yerel Yönetimler Analizi

Avrupa Birliği ve Türkiye Yerel Yönetimler Analizi Büyükdere Cad. No. 106 34394 Esentepe - İstanbul AçıkDeniz Telefon Bankacılığı: 444 0 800 www.denizbank.com Avrupa Birliği ve Türkiye Yerel Yönetimler Analizi 2013 Mali Verileri DenizBank bir Sberbank

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 43

HABER BÜLTENİ Sayı 43 KONYA DA PERAKENDECİLER İŞLERDEN MEMNUN DEĞİL HABER BÜLTENİ 02.09.2015 Sayı 43 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen aya göre azaldı. Geçtiğimiz 3 aydaki işlerin durumunda geçen yıla ve geçen

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 104 PERAKENDECİLERİN GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLERİ OLUMSUZ

HABER BÜLTENİ Sayı 104 PERAKENDECİLERİN GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLERİ OLUMSUZ HABER BÜLTENİ 05.09.2018 Sayı 104 PERAKENDECİLERİN GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLERİ OLUMSUZ Perakende güveni, Ağustos ayında bir önceki aya göre 3,9 puan azalırken; bir önceki yılın aynı dönemine göre ise

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 57

HABER BÜLTENİ xx Sayı 57 HABER BÜLTENİ xx.11.2016 Sayı 57 PERAKENDE GÜVENİNDE NEGATİF SEYİR DEVAM EDİYOR: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Ekim 2016 da geçen aya ve geçen yıla göre azaldı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 36

HABER BÜLTENİ xx Sayı 36 HABER BÜLTENİ xx.02.2015 Sayı 36 KONYA PERAKENDE SEKTÖRÜ, 2015 E UMUTLA BAŞLADI: KOPE, 2015 yılına yükselerek girdi. Benzer şekilde satış, tedarikçilerden sipariş ve istihdam beklentilerinde bir önceki

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 105 PERAKENDEDE STOKLAR TÜKENDİ, TEDARİKÇİLERDEN SİPARİŞ BEKLENTİSİ DÜŞTÜ

HABER BÜLTENİ Sayı 105 PERAKENDEDE STOKLAR TÜKENDİ, TEDARİKÇİLERDEN SİPARİŞ BEKLENTİSİ DÜŞTÜ HABER BÜLTENİ 02.10.2018 Sayı 105 PERAKENDEDE STOKLAR TÜKENDİ, TEDARİKÇİLERDEN SİPARİŞ BEKLENTİSİ DÜŞTÜ Perakende güveni, Eylül ayında bir önceki aya göre 0,5 puan azalırken; bir önceki yılın aynı dönemine

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 58

HABER BÜLTENİ xx Sayı 58 HABER BÜLTENİ xx.12.2016 Sayı 58 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİ YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Kasım 2016 da geçen aya ve geçen yıla göre azaldı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 62

HABER BÜLTENİ xx Sayı 62 HABER BÜLTENİ xx.04.2017 Sayı 62 KONYA DA İŞLERDEKİ TOPARLANMA PERAKENDE GÜVENİNİNİ ARTTIRDI Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Mart 2017 de hem geçen aya hem de geçen yıla göre arttı. Geçtiğimiz 3 ayda

Detaylı

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 16 Ekim 2016 Pazar 2016 yılı Ağustos ayında AB ve EFTA ülkeleri toplamına göre ticari araç pazarı 2015 yılı aynı ayına göre yüzde 31,2 artış göstererek 157 bin adet seviyesinde

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 70

HABER BÜLTENİ Sayı 70 HABER BÜLTENİ 18.12.2017 Sayı 70 KONYA PERAKENDE GÜVENİ POZİTİF SEYRİNE DEVAM EDİYOR Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Kasım 2017 de geçen aya ve geçen yıla kıyasla arttı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 46 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİ TARİHİNİN EN YÜKSEK SEVİYESİNE ULAŞTI:

HABER BÜLTENİ xx Sayı 46 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİ TARİHİNİN EN YÜKSEK SEVİYESİNE ULAŞTI: HABER BÜLTENİ xx.12.2015 Sayı 46 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİ TARİHİNİN EN YÜKSEK SEVİYESİNE ULAŞTI: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen yıla ve geçen aya göre arttı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 8

HABER BÜLTENİ xx Sayı 8 HABER BÜLTENİ xx.06.2014 Sayı 8 Konya inşaat sektörü güven endeksi, geçen aya göre yükseldi: Mart 2014 ten beri düşmeye devam eden Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, Mayıs 2014 te kısmen yükselerek -5

Detaylı

KONYALI PERAKENDECİLER İŞLERDEN MEMNUN AMA GELECEKTEN UMUTSUZ

KONYALI PERAKENDECİLER İŞLERDEN MEMNUN AMA GELECEKTEN UMUTSUZ HABER BÜLTENİ 15.04.2016 Sayı 50 KONYALI PERAKENDECİLER İŞLERDEN MEMNUN AMA GELECEKTEN UMUTSUZ Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen aya ve geçen yıla göre düştü. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 97

HABER BÜLTENİ Sayı 97 PERAKENDE GÜVENİ, 2018 YILINA DÜŞÜŞLE BAŞLADI HABER BÜLTENİ 02.02.2018 Sayı 97 2017 yılı ortalaması -17,1 puan olan perakende güveni Ocak 1 ayında -15,1 puan değerini aldı. Endeks, bir önceki aya göre

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 51

HABER BÜLTENİ xx Sayı 51 KONYA DA PERAKENDE GÜVENİ 5 AYDIR DÜŞÜYOR: HABER BÜLTENİ xx.05.2016 Sayı 51 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri Nisan 2016 da da düştü. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 47

HABER BÜLTENİ xx Sayı 47 HABER BÜLTENİ xx.01.2016 Sayı 47 KONYA DA PERAKENDE SEKTÖRÜ 2015 TE 2014 TEN DAHA İYİ PERFORMANS SERGİLEDİ: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen aya göre azaldı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 67

HABER BÜLTENİ xx Sayı 67 HABER BÜLTENİ xx.09.2017 Sayı 67 KONYA PERAKENDESİNDE İŞLER TOPARLANIRKEN SATIŞ BEKLENTİSİ DÜŞÜYOR Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Ağustos 2017 de hem geçen aya hem de geçen yıla kıyasla arttı. Geçtiğimiz

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 1960-2013

Türkiye de Bankacılık Sektörü 1960-2013 Türkiye de Bankacılık Sektörü 196-213 Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi,

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 44

HABER BÜLTENİ Sayı 44 KONYA PERAKENDE GÜVEN ENDEKSİ DÜŞMEYE DEVAM ETTİ: HABER BÜLTENİ 02.10.2015 Sayı 44 Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) değeri geçen yıla ve geçen aya göre azaldı. Geçtiğimiz 3 aydaki işlerin durumunda

Detaylı

PERAKENDE GÜVEN ENDEKSİ (EKİM 2015)

PERAKENDE GÜVEN ENDEKSİ (EKİM 2015) PERAKENDE GÜVEN ENDEKSİ (EKİM 2015) PERAKENDECİNİN GELECEK DÖNEM SATIŞ BEKLENTİLERİ YENİDEN ARTIYOR: TEPE, ekim ayında bir önceki aya ve geçen yılın aynı dönemine göre arttı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx.02.2016 Sayı 28 KONYA HİZMETLER SEKTÖRÜNÜN, ÇALIŞAN SAYISI BEKLENTİSİ ARTTI

HABER BÜLTENİ xx.02.2016 Sayı 28 KONYA HİZMETLER SEKTÖRÜNÜN, ÇALIŞAN SAYISI BEKLENTİSİ ARTTI HABER BÜLTENİ xx.02.2016 Sayı 28 KONYA HİZMETLER SEKTÖRÜNÜN, ÇALIŞAN SAYISI BEKLENTİSİ ARTTI Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, geçen aya ve geçen yıla göre düştü. Önümüzdeki 3 ayda hizmetlere olan

Detaylı

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 30 Mart 2016 Pazar 2016 yılı Ocak-Şubat döneminde AB ve EFTA ülkeleri toplamına göre ticari araç pazarı, 2015 yılındaki pozitif performansını sürdürdü ve yüzde 15 artış

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü Eylül

Türkiye de Bankacılık Sektörü Eylül Türkiye de Bankacılık Sektörü 2012-2016 Eylül Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 54

HABER BÜLTENİ Sayı 54 PERAKENDECİ HEYECANINI MI KAYBETTİ? HABER BÜLTENİ 03.06.2014 Sayı 54 TEPE, Mayıs 2014 te bir önceki aya ve geçen yıla göre düştü. TEPE, 2014 yılının ilk 5 ayında 2013 yılından daha düşük değerler aldı.

Detaylı

Avrupa Ve Türkiye Araç Pazarı Değerlendirmesi (2013/2014 Şubat)

Avrupa Ve Türkiye Araç Pazarı Değerlendirmesi (2013/2014 Şubat) Rapor No: 1/ Avrupa Ve Türkiye Araç Pazarı Değerlendirmesi (13/1 Şubat) Şubat 1 OSD OICA Üyesidir OSD is a Member of OICA 1. Otomobil Pazarı AB (7) ve EFTA ülkelerinde otomobil pazarı 13 yılı Şubat ayında

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 60

HABER BÜLTENİ Sayı 60 HABER BÜLTENİ 02.12.2014 Sayı 60 PERAKENDE GÜVENİ YERİNDE SAYDI TEPE, Kasım 2014 te bir önceki aya göre 0,1 puan artarken, geçen yıla göre ise 15,4 puan düştü. Satış beklentileri ve işlerdeki toparlanma

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 75

HABER BÜLTENİ Sayı 75 PERAKENDECİLERİN SATIŞ BEKLENTİLERİ 4 AYDIR DÜŞÜYOR: HABER BÜLTENİ 04.04.2016 Sayı 75 TEPE, mart ayında da azalışını sürdürdü. Önümüzdeki 3 ayda satış, satış fiyatı, istihdam beklentisi, geçtiğimiz 3 ayda

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 77

HABER BÜLTENİ Sayı 77 PERAKENDE GÜVENİ GERİLEDİ: HABER BÜLTENİ 02.06.2016 Sayı 77 TEPE değeri, mayıs ayında azaldı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam beklentisi, geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu ve

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık

Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık Türkiye de Bankacılık Sektörü 2009-2013 Aralık Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

1 Şekil-1. TEPE (Mart 2017 Mart 2018) 1

1 Şekil-1. TEPE (Mart 2017 Mart 2018) 1 HABER BÜLTENİ 03.04.2018 Sayı 99 PERAKENDE GÜVENİ 2018 İLK ÇEYREĞİNDE GEÇEN YILIN ÜZERİNDE PERFORMANS GÖSTERDİ 2018 yılının ilk üç ayını ortalama -11,1 puan seviyesinde tamamlayan TEPE, 2017 yılının ilk

Detaylı

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi. bilgilendirme notu. Sayfa 1

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi. bilgilendirme notu. Sayfa 1 Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi bilgilendirme notu Sayfa 1 İçindekiler: Konu Sayfa Genel Değerlendirme: Türk ilaç piyasasında neler oldu?... 3

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 56

HABER BÜLTENİ Sayı 56 HABER BÜLTENİ 06.08.2014 Sayı 56 RAMAZAN VE BAYRAM ALIŞVERİŞİ PERAKENDE GÜVENİNİ YÜKSELTTİ TEPE, Temmuz 2014 te bir önceki aya göre yükseldi ancak geçen yılki seviyesinin altında kaldı. Perakendenin tüm

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 82 PERAKENDE GÜVENİ EKİM DE SON 7 YILIN EN DÜŞÜK DEĞERİNİ ALDI

HABER BÜLTENİ Sayı 82 PERAKENDE GÜVENİ EKİM DE SON 7 YILIN EN DÜŞÜK DEĞERİNİ ALDI HABER BÜLTENİ 04.11.2016 Sayı 82 PERAKENDE GÜVENİ EKİM DE SON 7 YILIN EN DÜŞÜK DEĞERİNİ ALDI Perakende güveni Ekim ayında hem geçen yıla hem de geçen aya göre azaldı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu,

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü Aralık

Türkiye de Bankacılık Sektörü Aralık Türkiye de Bankacılık Sektörü 2011-2015 Aralık Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 74 GELECEĞE YÖNELİK KARAMSARLIK, PERAKENDE GÜVENİNİ AZALTTI:

HABER BÜLTENİ Sayı 74 GELECEĞE YÖNELİK KARAMSARLIK, PERAKENDE GÜVENİNİ AZALTTI: HABER BÜLTENİ 02.03.2016 Sayı 74 GELECEĞE YÖNELİK KARAMSARLIK, PERAKENDE GÜVENİNİ AZALTTI: TEPE, şubat ayında bir önceki ve geçen yılın aynı dönemine göre azaldı. Önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş,

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 50

HABER BÜLTENİ Sayı 50 HABER BÜLTENİ 04.02.2014 Sayı 50 PERAKENDECİ İŞLERDEN MEMNUN DEĞİL AMA GELECEKTEN UMUTLU: TEPE, Ocak 2014 te bir önceki aya ve geçen yıla göre düştü ve 2014 yılına negatif bölgede girdi. Geçtiğimiz 3 aya

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 9

HABER BÜLTENİ Sayı 9 HABER BÜLTENİ 04.07.2014 Sayı 9 Konya inşaat sektörü güven endeksi, geçen aya göre yükselmeye devam ediyor: Konya İnşaat Sektörü Güven Endeksi, Haziran 2014 te bir önceki aya göre 1,2 puan yükselerek -3,8

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 108

HABER BÜLTENİ Sayı 108 PERAKENDE GÜVENİ, 2018 YILINDA 2009 UN GERİSİNDE KALDI HABER BÜLTENİ 10.01.2019 Sayı 108 Perakende güveni Aralık ayında hem geçen yıla hem de geçen aya göre artmasına rağmen 2018 yılını negatif seviyede

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 30

HABER BÜLTENİ xx Sayı 30 HABER BÜLTENİ xx.08.2013 Sayı 30 Konya perakende güven endeksi, bir önceki aya ve geçen yıla göre yükseldi: Temmuz ayında TEPE -5,2 değerini alırken, KOPE 6,0 puan değerini aldı. Kasım 2013 ten bu yana

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 87 ŞUBAT AYINDAKİ SERT DÜŞÜŞÜ BEKLENTİLERDEKİ ARTIŞLA TELAFİ EDEN TEPE, HALA NEGATİFTE

HABER BÜLTENİ Sayı 87 ŞUBAT AYINDAKİ SERT DÜŞÜŞÜ BEKLENTİLERDEKİ ARTIŞLA TELAFİ EDEN TEPE, HALA NEGATİFTE HABER BÜLTENİ 04.04.2017 Sayı 87 ŞUBAT AYINDAKİ SERT DÜŞÜŞÜ BEKLENTİLERDEKİ ARTIŞLA TELAFİ EDEN TEPE, HALA NEGATİFTE Şubat 2016 dan bu yana negatifte bulunan perakende güveni, yılın üçüncü ayında da yine

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 59

HABER BÜLTENİ xx Sayı 59 HABER BÜLTENİ xx.01.2017 Sayı 59 KONYA PERAKENDE SEKTÖRÜ 2016 DA 2015 TEN DAHA KÖTÜ PERFORMANS SERGİLEDİ: Konya Perakende Güven Endeksi (KOPE) Aralık 2016 da geçen aya göre azaldı. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... TABLOLAR LİSTESİ... BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ NİN GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... TABLOLAR LİSTESİ... BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ NİN GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... TABLOLAR LİSTESİ... iii x BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ NİN GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE DÜNYADAKİ BAŞLICA BÜTÜNLEŞME SÜREÇLERİ... 1 AVRUPA BİRLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE AMAÇLARI... 2

Detaylı

Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların maliyeti artıyor Pahalı teknolojiler ve ilaçlar piyasaya sürülüyor Nüfusun sağlık hizmetinde

Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların maliyeti artıyor Pahalı teknolojiler ve ilaçlar piyasaya sürülüyor Nüfusun sağlık hizmetinde UZM. ECZ. HARUN KIZILAY GENEL SEKRETER TÜRK ECZACILARI BİRLİĞİ 3. Uluslararası İlaç Kullanımını Geliştirme Konferansı,i 14-18 18 Kasım 2011, Antalya Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi AVRUPA BİRLİĞİ NDE SAĞLIK TURİZMİ Yrd. Doç. Dr. İlkay TAŞ GÜRSOY Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık turizmi nedir? hastaların ihraç edilmesi? tıbbi hizmetlerin ithal edilmesi? sağlığın/sağlık hizmetlerinin

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 32

HABER BÜLTENİ xx Sayı 32 Konya perakendesinde beklentiler geçen aya ve geçen yıla göre düştü: HABER BÜLTENİ xx.10.2013 Sayı 32 Eylül ayında TEPE -12,1 değerini alırken, KOPE -0,6 değerini aldı. Haziran 2014 ten itibaren pozitif

Detaylı

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 3 Ocak 2017 Pazar 2016 yılı Kasım ayında AB ve EFTA ülkeleri toplamına göre ticari araç pazarı 2015 yılı aynı ayına göre yüzde 12,8 artış göstererek 211 bin adet seviyesinde

Detaylı

HABER BÜLTENİ xx Sayı 11

HABER BÜLTENİ xx Sayı 11 HABER BÜLTENİ xx.09.2014 Sayı 11 Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, geçen aya göre yükseldi: Konya Hizmetler Sektörü Güven Endeksi, Ağustos 2014 te bir önceki aya göre 6,1 puan yükselerek 7 puan değerini

Detaylı

Devletin Bilgi Talepleri ile ilgili Rapor

Devletin Bilgi Talepleri ile ilgili Rapor Devletin Bilgi Talepleri ile ilgili Rapor Ocak - Haziran Apple da, verilerinizi koruma konusundaki taahhüdümüzü son derece ciddiye alıyoruz ve size mümkün olan en güvenli donanımları, yazılımları ve hizmetleri

Detaylı

Türkiye de Bankacılık Sektörü

Türkiye de Bankacılık Sektörü Türkiye de Bankacılık Sektörü 196-214 Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi,

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 88

HABER BÜLTENİ Sayı 88 NİSAN AYINDA TEPE, SON 99 AYIN EN DÜŞÜĞÜNDE HABER BÜLTENİ 03.05.2017 Sayı 88 Şubat 2016 dan bu yana aralıksız negatifte bulunan perakende güveni, -20,2 ile Nisan ayında son 99 ayın en düşük seviyesini

Detaylı

II. MALİ SEKTÖRÜN GENEL YAPISI

II. MALİ SEKTÖRÜN GENEL YAPISI II. MALİ SEKTÖRÜN GENEL YAPISI Türk mali sektörü 27 yılının ilk altı ayında büyümesini sürdürmüştür. Bu dönemde bankacılık sektörüne yabancı yatırımcı ilgisi de devam etmiştir. Grafik II.1. Mali Sektörün

Detaylı

TEPE TEPE_Mevsimsellikten Arındırılmamış Seri

TEPE TEPE_Mevsimsellikten Arındırılmamış Seri HABER BÜLTENİ 02.08.2016 Sayı 79 PERAKENDEDE İŞLER TOPARLANIRKEN BEKLENTİLER DÜŞÜYOR: TEPE değeri, temmuz ayında geçen aya ve geçen yıla göre düştü. Geçtiğimiz 3 ayda işlerin durumu ve işlerin geçen yıla

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU EYLÜL 2015 Eylül 2015 A. PETROL PİYASASI 1. Eylül Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 58

HABER BÜLTENİ Sayı 58 2008-3Ç 2008-4Ç 2009-1Ç 2009-2Ç 2009-3Ç 2009-4Ç 2010-1Ç 2010-2Ç 2010-3Ç 2010-4Ç 2011-1Ç 2011-2Ç 2011-3Ç 2011-4Ç 2012-1Ç 2012-2Ç 2012-3Ç 2012-4Ç 2013-1Ç 2013-2Ç 2013-3Ç 2013-4Ç 2014-1Ç 2014-2Ç 2014-3Ç PERAKENDECİ

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 38

HABER BÜLTENİ Sayı 38 PERAKENDECİ 2013 E HEYECANSIZ BAŞLADI HABER BÜLTENİ 04.02.2013 Sayı 38 TEPE, Ocak 2013 te bir önceki aya göre yükselmesine rağmen geçen yılki seviyesine yakın bir değer aldı. Gelecek 3 aydaki satış, satış

Detaylı

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 22 Aralık 2015

AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ. 22 Aralık 2015 AVRUPA TİCARİ ARAÇ SEKTÖR ANALİZİ 22 Aralık 2015 Pazar 2015 yılı Ocak-Kasım döneminde AB ve EFTA ülkeleri toplamına göre ticari araç pazarı yüzde 12 artış göstererek 1 milyon 956 bin adet seviyesine ulaştı.

Detaylı

İÇİNDEKİLER NÜFUS VE İŞGÜCÜ PİYASASI TASARRUFLAR

İÇİNDEKİLER NÜFUS VE İŞGÜCÜ PİYASASI TASARRUFLAR İÇİNDEKİLER NÜFUS VE İŞGÜCÜ PİYASASI TASARRUFLAR 1. Nüfus 28. Gayri Safi Ulusal Tasarruflar 2. İstihdam 29. Gayri Safi Tasarruflar (özel sektör) 3. İşsizlik Oranı 30. Gayri Safi Tasarruflar (genel devlet)

Detaylı

HABER BÜLTENİ Sayı 90

HABER BÜLTENİ Sayı 90 PERAKENDECİ YILIN İLK 6 AYINDA GEÇEN YILI ARADI HABER BÜLTENİ 04.07.2017 Sayı 90 2016 yılının ilk yarısını -6,9 puan ile sonlandıran perakende güveni, 2017 yılının ilk yarısında -16,8 puan seviyesine geriledi.

Detaylı

Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Kapı Tutuculuk. Zeliha Öcek

Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Kapı Tutuculuk. Zeliha Öcek Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Kapı Tutuculuk Zeliha Öcek Çarşıda dolaşır gibi doktor arama Sorular Kapı tutuculuk nedir? Farklı ülkelerde nasıl uygulanıyor? Avantajları nedir? Ne gibi riskleri olabilir?

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU AĞUSTOS 2015 Ağustos 2015 A. PETROL PİYASASI 1. Ağustos Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri

Detaylı