T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AKSARAY ÇEVRE DURUM RAPORU

2 T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AKSARAY İL ÇEVRE DURUM RAPORU ii

3 Çevreyi korumak, aklın gereğidir. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK iii

4 PROJEYİ YÖNETENLER Yaşar ESER Ahmet ÇAKMAK İl Çevre ve Orman Müdürü Çev. Yön. ve ÇED Şube Müdürü HAZIRLAYANLAR Nesrin BOZHAN Bilal YALÇIN İ. Halil KANAT Biolog Bilgisayar İşletmeni Çevre Mühendisi İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Adres: Zafer Mah. Nevşehir Cad. No: /AKSARAY Tel : 0(382) bpx Faks : 0(382) aksaray@cevreorman.gov.tr web : iv

5 TAKDİM Sağlıklı yaşamın temel şartlarından biri; doğal, dengesi bozulmamış, temiz bir çevrede yaşamaktır. Anayasamızın 56. Maddesinde Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların görevidir denilmektedir. Bu gün gelinen nokta da çevre kirliliği tüm dünyada olduğu gibi gün geçtikçe artan boyutları ile ülkemizde de etkisini hissettirmektedir. Kirlenme, bir takım doğal kaynaklarımızı kullanılamaz hale getirirken, insanlarımızı da tedirgin etmektedir. Bu kirlenmeler sonucunda bir çok canlı türü yok olma riski ile karşıya kalırken, ormanlar giderek azalmakta, denizler ve akarsular ise kısmen kullanılamaz hale gelmektedir. Bu da canlıların bir bütün olarak geleceğini tehdit etmektedir. İşte bu tehlikeli durumdan çıkmak için hepimize bazı görevler düşmektedir. Özellikle kirlenmiş bir çevreyi eski haline döndürmenin zorluğu ve maliyeti göz önüne alındığında; çevreyi korumanın yol ve yöntemlerini belirlememiz, doğal kaynaklarımızı en akılcı ve etkin şekilde kullanmamız gerektiği bilincini toplumun her kesimine yerleştirmemiz gerekmektedir. Başta çocuklarımıza olmak üzere bütün vatandaşlarımıza çevresel değerlerimizin korunması, çevreye saygı ve imkanlar dahilinde çevrenin güzelleştirip geliştirilmesi anlayışını kazandırmamız temel yaklaşımlarımızdan biri olmalıdır. Bunun için de öncelikli olarak elimizde var olan çevresel değerlerimizi tespit etmeli, gerekli dokümantasyon çalışmalarını tamamlamalı, güncel tutmalıyız.. Kalkınma mücadelemizi çevreyi bozmadan çevre ile iç içe olacak şekildeki sürdürmeliyiz İlimizdeki çevre bilincinin gelişmesine katkıda bulunacağına yürekten inandığım Aksaray Çevre Durum Raporu nun hazırlanmasında emeği geçenlere, özverili çalışmalarından dolayı teşekkür ediyor, çalışmanın ilimize hayırlı olmasını diliyorum. Orhan ÂLİMOĞLU Vali v

6 ÖNSÖZ Canlıların ilişkilerini sürdürdüğü ve karşılıklı bir dayanışma içinde bulundukları fiziksel, biyolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik bir ortam olan çevre, dünyada mevcut olan tüm değerleri ile korunması gereken bir bütündür. Sağlıklı bir yaşamın sürdürülebilmesi ancak sağlıklı bir çevre ile mümkündür. Ama içinde bulunduğumuz yüzyıl birçok teknolojik imkanları bizlerin hizmetine sunarken bir yandan da insanlığın ortak malı olan çevreden getirilmesi zor, hatta imkansız olan varlıkları da alıp götürmektedir. Özellikle son yıllarda teknoloji ve sanayinin hızlı bir şeklide gelişmesi, nüfus artışı, çarpık kentleşme, tarımda kimyasal ilaçların bilinçsizce kullanılması gibi faktörler günümüzde çevre kirliliğini tehlikeli boyutlara çıkarmıştır. Yapılan araştırmalar dünyadaki mevcut çevre kirliliğinin %50 sinin son 35 yılda meydana geldiğini ortaya koymuştur. Çevrenin bize atalarımızdan kalan miras değil, bir emanet olduğunun bilincinde ve onu gelecek nesillere en güzel şekilde bırakma gayretinde olmalıyız. Bu konuda her ferdin çevreyle ilgili farkındalığının oluşması, çevrenin korunması ve geliştirilmesi yönünde herkesin üzerine düşen görevi yapma mecburiyeti vardır. Unutmayalım ki atıkları en az olan ve en az çevre kirletenler bilinçli toplumlar, bilinçli toplumların oluşturduğu devletleri de çağdaş devletler olarak kabul edilmektedir. İlimizde sanayinin yeni gelişmesi nedeni ile çevre kirliliğine neden olan endüstriyel atıklardan ziyade evsel katı ve sıvı atıklardan kaynaklanmaktadır. Gerek evsel ve gerekse endüstriyel atıkların bertarafı ve geri kazanımları için çalışmalarımız devam etmektedir. Aksaray İl Çevre Durum Raporu, ilimizin çevre açısından mevcut durumunu ortaya koyan bir veri kaynağı olmanın yanında, çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi için yapılan çalışmaları da içermektedir. Aksaray İl Çevre Durum Raporunun hazırlanmasında katkılarından dolayı tüm kişi, kurum ve kuruluşlara teşekkürü bir borç biliyorum. Milletimizin Yaşayacağı başka bir ülkede yok. Yaşanacak başka bir dünya da yok. Daha sağlıklı yaşanabilir bir çevre dileğiyle Yaşar ESER İl Çevre ve Orman Müdürü vi

7 ULUSAL ÇEVRE ANDI SİMDİKİ VE GELECEK KUSAKLARIN TEMİZ VE SAĞLIKLI BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKİNA SAHİP OLDUGU GERÇEĞİNDEN HAREKETLE, ÇEVREYE DUYARLI BİR KALKINMADAN YANA OLDUĞUMU VURGULAYARAK, DOĞAL KAYNAKLARIN EKONOMİK KALKINMANIN HEM KAYNAGINI HEM SINIRINI OLUŞTURDUĞUNU BİLEREK, ÇEVRENİN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİNDE BİREYSEL KATKI VE KATILIMIN GEREĞİNE VE ÖNEMİNE İNANARAK, ÇEVRESEL DEĞERLERE SAHİP ÇIKIP ZARAR VERENLERİ UYARACAĞIMA, DOĞAL KAYNAKLARDAN FAYDALANIRKEN TUTUMLU DAVRANACAĞIMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKELERİ DOĞRULTUSUNDA HAREKET EDECEĞİME, BU YÖNDE İŞBİRLİĞİ VE DAYANIŞMA ANLAYIŞI İÇERİSİNDE HAREKET EDEREK ÇEVRE KONUSUNDA HERKESE ÖRNEK OLACAĞIMA SÖZ VERİRİM. vii

8 İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ A.COĞRAFİK KAPSAM 1 A.Giriş 1 A.2. İl ve İlçe Sınırları 1 A.3. İlin Coğrafi Durumu 5 A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 5 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 8 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma 14 A.5.2. Tektonik ve Polecoğrafya 15 B. DOĞAL KAYNAKLAR 18 B.1. Enerji Kaynakları 18 B.1.1. Güneş Enerjisi 18 B.1.2. Güneş Enerjisi 18 B.1.3. Kömür Enerjisi 18 B.1.4. Doğal Gaz Enerjisi 18 B.1.5. Rüzgar Enerjisi 18 B.1.6. Biomas Enerjisi (Odun, Biyogaz, Tezek) 18 B.1.7. Petrol 18 B.1.8. Jeotermal Sahalar 18 B.2. Biyolojik Çeşitlilik 19 B.2.1. Ormanlar 19 B.2.2. Çayır ve Mera 19 B.2.3. Sulak Alanlar 19 B.2.4. Flora 20 B.2.5. Fauna 20 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 20 B.3. Toprak 20 B.3. Su Kaynakları 20 B.3.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 20 B.3.2. Yer Altı Su Kaynakları 20 B.3.3. Akarsular 20 B.3.4. Göller ve Göletler 22 viii

9 B.4. Mineral Kaynakları 22 B.4.1.Sanayi Madenleri 22 B.4.2.Metalik Madenler 22 B.4.3.Enerji Madenleri 22 B.4.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 22 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM 23 C.1.1.Doğal Etmenler 23 C Rüzgar 23 C Basınç 24 C Nem 24 C Sıcaklık 25 C Buharlaşma 25 C Yağışlar 26 C Yağmur 26 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 26 C Seller 27 C Kuraklık 27 C Mikroklima 27 C.1.2. Yapay Etmenler 27 C Plansız Kentleşme 27 C Yeşil Alanların 27 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 28 C Konut ve İşyerlerinde Isınmada Kullanılan Yakıtların Cinslerine Göre Dağılımı 30 C Endüstriyel Emisyonlar 30 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 31 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 31 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 31 C.2.2. Partikül Madde Emisyonları 31 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 32 C.2.4. Azot Oksit Emisyonları 32 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 32 C.3. Atmosferik Kirlilik 32 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 32 ix

10 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri 33 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 34 C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri 34 C Su Üzerine Etkileri 34 C Toprak Üzerine Etkileri 34 C Flora ve Fauna Üzerine Etkileri 34 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 35 C.4.2. Yapay Çevreye Etkileri 35 D. SU 37 D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 37 D.1.1. Yer Altı Suları 37 D Soğuk Su Kaynakları 37 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 39 D.1.3. Akarsular 41 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarları 42 D.1.5. Denizler 48 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 48 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 48 D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik 48 D.3.2.Akarsularda Kirlilik 48 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 49 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 49 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar 49 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 51 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 52 E.1. Genel Toprak Yapısı 52 E.2. Toprak Kirliliği 54 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 54 E Atmosferik Kirlenme 54 E Atıklardan Kirlenme 55 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 55 E.3. Arazi 55 E.3.1. Arazi Varlığı 55 E Arazi Sınıfları 55 x

11 E Kullanma Durumu 55 E.3.2. Arazi Problemleri 64 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 65 F.1. Ekosistem Tipleri 65 F.1.1. Ormanlar 65 F Ormanların Ekolojik Yapısı 65 F İlin Orman Envanteri 66 F Orman Varlığının Yararları 75 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Durumları 76 F.1.2. Çayır ve Meralar 76 F.1.3. Sulak Alanlar 76 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler v.b.) 77 F.2. Flora 77 F.2.1. Habitat ve Toplulukları 77 F.2.2. Türler ve Populasyonlar 77 F.3. Fauna 79 F.3.1.Habitat ve Toplulukları 79 F.3.2. Türler ve Popülasyonları 79 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 82 F Evcil Hayvanlar 82 F Sahipli Hayvanlar 82 F Sahipsiz hayvanlar 82 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 82 F Hayvan Hakları İhlalleri 82 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 82 F.4. Hassas Yöreler 83 F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 83 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2.Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanun un 3.Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları Ve Tabiatı Koruma Alanları 83 F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları 83 xi

12 F Eşmekaya Sazlığı 84 F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2.Maddesinin a Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanun un İlgili Maddeleri UyarıncaTespiti ve Tescili Yapılan Alanlar 85 F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları: 116 F Aralık 2004 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönemteliği nin 17 inci 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar 116 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 116 F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgesi Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar 117 F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Altına Alınan Alanlar 120 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 120 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 120 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 120 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 121 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar 121 F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslar arası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 121 F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe xii

13 Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar 121 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslar arası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi Uyarınca (RAMSAR Sözleşmesi) Koruma Altına Alınmış Alanlar 121 F.4.3. Korunması Gereken Alanlar 122 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar 122 F Tarım Alanları : Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyeti Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yapışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. Ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Platasyon Alanlarının Tamamı 122 F Sulak Alanlar 123 F Göller, Akarsular, Yer altı suyu İşletme Sahaları 123 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tahlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz için Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar 123 F Mesire Yerleri ; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Alanlar 126 G. TURİZM 129 G.1. Yörenin Turistik Değerleri 129 G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri 130 G Konum 130 G Fiziki Özellikleri 152 G.1.2. Kültürel Değerler 154 G.2. Turizm Çeşitleri 169 G.3. Turistik Alt Yapı 172 xiii

14 G.4. Turist Sayısı 176 G.5. Turizm Ekonomisi 179 G.6. Turizm Çevre İlişkisi 179 H. TARIM 181 H.1. Genel Tarımsal Yapı 181 H.2. Tarımsal Üretim 182 H.2.1. Bitkisel Üretim 183 H Tarla Bitkileri 183 H Buğdaygiller 183 H Baklagiller 183 H Yem Bitkileri 184 H Endüstriyel Bitkiler 184 H Bahçe Bitkileri 185 H Meyve Üretimi 185 H Sebze Üretimi 185 H Süs Bitkileri 186 H.2.2. Hayvansal Üretim 186 H Büyükbaş Hayvancılık 186 H Küçükbaş Hayvancılık 186 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) 187 H Su Ürünleri 188 H Kürk Hayvancılığı 188 H Arıcılık ve İpekböcekçiliği 188 H.3. Organik Tarım 188 H.4.Tarımsal İşletmeler 188 H.4.1.Kamu İşletmeleri 188 H.4.2.Özel İşletmeler 188 H.5. Tarımsal Faaliyetler 189 H.5.1. Pestisit Kullanımı 189 H.5.2. Gübre Kullanımı 189 xiv

15 I. MADENCİLİK 191 I. 1. Madenler 191 I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 191 I.1.1. Endüstriyel Madenler 191 I.1.2. Metalik Madenler 193 I.1.3. Enerji Hammaddeleri 195 I.1.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 195 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 205 I. 3. Cevher Zenginleştirme 205 I. 4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 205 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacı İle Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 205 J. ENERJİ 206 J.1. Birinci Enerji Kaynakları 206 J.1.1. Taşkömürü 206 J.1.2. Linyit 206 J.1.3. Asfaltit 206 J.1.4. Bitümlü Şist 206 J.1.5. Hampetrol 206 J.1.6. Doğalgaz 206 J.1.7. Nükleer Kaynaklar 209 J.1.8. Orman 209 J.1.9. Hidrolik 209 J Jeotermal Enerjisi 209 J Güneş 209 J Rüzgar 209 J Biyokütle 210 J.2. İkincil Enerji Kaynakları 210 J.2.1. Termik Enerji 210 J.2.2. Hidrolik Enerji 210 J.2.3. Nükleer Enerji 210 J.2.4. Yenilebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 210 xv

16 J.3. Enerji Tüketiminin Sektöre Göre Dağılımı 211 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ 215 K.1. Kentte Sanayiinin Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etmenler 215 K.2. Global Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 217 K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 220 K.4. Sanayi Gruplarına Göre İş Yeri Sayıları ve İstihdam Durumu 220 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 221 K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 222 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 222 K.6.2. Sanayiden Kaynaklanan Su Kirliliği 223 K.6.3. Sanayiden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 223 K.6.4. Sanayiden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 223 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 223 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 223 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 225 L.1. Altyapı 225 L.1.1. Temiz Su Sistemi 225 L.1.2. Pis Su Sistemi Kanalizasyon 225 L.1.3. Yeşil Alanlar 225 L.1.4. Elektrik İletim Hatları 225 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 227 L.2. Ulaşım 227 L.2.1. Karayolları 227 L Karayolları Genel 227 L Ulaşım Planlanması 229 L Toplu Taşım Sistemleri 229 L Kent İçi Yollar 229 L Araç Sayıları 229 L.2.2. Demiryolları 230 L Kullanılan Raylı Sistemler 230 L Taşımacılıkta Demir Yolları 230 L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı 230 L Limanlar 230 L Taşımacılık 230 xvi

17 L.2.4. Havayolları 230 L.3. Haberleşme 230 L.4. İlin İmar Durumu 230 L.5. İldeki Baz İstasyonlar: 231 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 232 M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama 232 M.1.1. Kentsel Alanlar 232 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 232 M Kentsel Büyüme Deseni 232 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 233 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 233 M Kentsel Yenileme Alanları 233 M Endüstri Alanları Yer Seçimi 233 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 233 M.1.2. Kırsal Alanlar 234 M Kırsal Yerleşme Deseni 234 M Arazi Mülkiyeti 234 M.2. Altyapı 234 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 234 M.3.1. Kamu Binaları 234 M.3.2. Okullar 264 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 235 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 235 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 235 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 235 M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 236 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 236 M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 236 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 237 M Yerel Mimari Özellikleri 237 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 237 M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik 237 M.4.2. Göçler 238 M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik 238 xvii

18 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 238 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 238 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 239 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 239 M.5.1.Görüntü Kirliliği 239 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu 239 M.5.3. Hava Alanları ve Çevresinde Oluşan Gürültü Zonları 239 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 239 M.5.5. Kentsel Atıklar 239 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 239 M.6. Nüfus 240 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 240 M.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 242 M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 242 M.6.4. Nüfus Değişim Oranı 242 N. ATIKLAR 243 N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar 243 N.3. Özel Atıklar 243 N.3.1. Tıbbi Atıklar 243 N.3.2. Atık Yağlar 244 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 244 N.3.4. Pil ve Aküler 244 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 244 N.3.6. Tarama Çamurları 244 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 244 N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 244 N.4. Diğer Atıklar 245 N.4.1. Ambalaj Atıkları 245 N.4.2. Hayvan Kadavraları 245 N.4.3. Mezbaha Atıkları 245 xviii

19 N.5. Atık Yönetimi 245 N.6. Katı Atık Miktar ve Kompozisyonu 245 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma leri 245 N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 245 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 245 N.8.2. Atıkların Yakılması 246 N.8.3. Kompost 246 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 246 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkisi 246 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 248 O.1. Gürültü 248 O.1.1. Gürültü Kaynakları 248 O Trafik Gürültüsü 248 O Endüstri Gürültüsü 249 O İnşaat Gürültüsü 249 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 249 O Hava Alanlarında Oluşan Gürültü 249 O.1.2. Gürültü ile Mücadele 249 O.1.3 Gürültünün Çevreye Olan Etkisi 250 O.1.4.Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri 250 O Fiziksel Etkileri 250 O Fizyolojik Etkileri 250 O Psikolojik Etkileri 250 O Performans Etkileri 251 O.2. Titreşim 251 P. AFETLER 252 P.1. Afet Olayları 252 P.1.1. Depremler 252 P.1.2. Heyelanlar-Çığlar 255 xix

20 P.1.3.Seller 256 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 261 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 261 P.1.6. Fırtınalar 261 P.2. Diğer Afetler 261 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 261 P.2.2.Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 261 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 261 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 261 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 263 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 268 P.3.3. İlkyardım Servisleri 268 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 269 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler 269 P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 269 R. SAĞLIK VE ÇEVRE 270 R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 270 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 270 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 274 R İçme ve Kullanma Suları 279 R Zoonoz Hastalıklar 279 R Denizlerin 279 R.1.3. Gıda Hijyeni 279 R.1.4. Aşılama Çalışmaları 280 R.1.5. Bebek Ölümleri 283 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins gruplarına Göre Dağılımı 284 xx

21 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları 285 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskle 286 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 286 R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri 286 R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 288 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 289 S. ÇEVRE EĞİTİMİ 290 S.1. Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri 290 S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 291 S.2.1.Çevre Vakıfları 291 S.2.2.Çevre Dernekler 291 S.2.3. Çevreyle ilgili Federasyonlar 291 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA 292 T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 292 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı Korunması. Ve Geliştirilmesi 294 T.3. Ekonomik Ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması 295 T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarına Uyumun Sağlanması 295 T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 296 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 296 xxi

22 TABLOLAR DİZİNİ TABLO B.1.Aksaray Eğitim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 21 TABLO C.1. Aksaray ili 2007 ve 2008 Yerel Basınç Değerleri 23 TABLO C Yılı Aksaray İli Nem Oranı 24 TABLO C.3. Aksaray İli Buhar Basınç Oranı 24 TABLO C.4. Aksaray İli Yılları Aylara Göre Azami Sıcaklık 25 TABLO C.5. Aksaray İli Yılları Aylara Göre Asgari Sıcaklık Ortalaması 25 TABLO C.6. Aksaray İli Yılları Aylara Göre Ortalama Sıcaklık 25 TABLO C.7. Aksaray İli Aylara Göre Ortalama Buharlaşma Miktarı 25 TABLO C Yılları Aksaray İli Yağış Miktarı 26 TABLO C Yıllarında İlimizde Karlı Gün Durumu 26 TABLO C Yıllarında İlimizde Sisli Gün Durumu 27 TABLO.C Yıllarında İlimizde Kırağılı Gün Durumu 27 TABLO.C Yıllarında İlimizde Donlu Gün Durumu 27 TABLO.C Yılı Konut Ve İş yerlerinde Isınmada Kullanılan Yakıtların Cinslerine Göre Dağılım Tablosu 29 TABLO.C Yılı Aylık Emisyon Ölçüm Çizelgesi 30 TABLO.D.1.Aksaray İlindeki Akarsu Kaynaklarının Fiziksel Özellikleri 41 TABLO.D.2.Helva Dere Göletinin Fiziksel Özellikleri 42 TABLO.D.3. Balcı Göletinin Fiziksel Özellikleri 42 TABLO.D.4..Ciftevi Göletinin Fiziksel Özellikleri 43 TABLO.D.5. Sarı bük Göletinin Fiziksel Özellikleri 43 TABLO.D.6. Güzelyurt Göletinin Fiziksel Özellikleri 43 TABLO.D.7. Ortaköy Göletinin Fiziksel Özellikleri 44 TABLO D.8. Sarılıgödeler Göletinin Fiziksel Özellikleri 44 TABLO D.9. Çavdarlılar Göletinin Fiziksel Özellikleri 44 TABLO D.10. Sarıyahşi-Boğazköy Göletinin Fiziksel Özellikleri 45 TABLO D.11. Ağaçören Camili Köyü Göletinin Fiziksel Özellikleri 45 TABLO D.12. Tuz Gölünün Boylam Ve Enlemleri 47 TABLO E.1. Aksaray İli Arazi Varlığı 54 TABLO E.2. Arazi Kullanma Durumu 56 TABLO E.3. Eğim-Derinlik-Taşlılık-Kayalık (Hektar) 57 TABLO E.4. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 58 xxii

23 TABLO E.5. Arazi Sınıfları Ve Kullanma Şekillerine Göre Rüzgar Erozyonu 59 TABLO E.6. Aksaray Kullanma Şekillerinde Yaşlık Ve Çoraklık Sorunlarına Göre Arazi 59 TABLO E.7. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Toprak Derinliğine Göre Kullanma Şekilleri 60 TABLO E.8. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Eğim Gruplarına Göre Kullanma Şekilleri 61 TABLO E.9. Aksaray Arazi Kullanma Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı 62 TABLO E.10. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 63 TABLO F.1 Orman Alanı Miktarı 67 TABLO F.2 Aksaray İl Çevre Ve Orman Müdürlüğü Orman Alanları 69 TABLO F.3. İl Ve İlçe Bazında Ağaçlandırma Sahaları 70 TABLO F.4. İl Çevre Ve Orman Müdürlüğü Ağaçlandırma Çalışmaları ( 2009 yılı ve öncesi PROGRAMI) 73 TABLO F.5. Aksaray İli Mera Ot Verimi 75 TABLO F.6. Bitki Türleri 77 TABLO F.7. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Amfibia 79 TABLO F.8. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Reptial (Sürüngenler) 79 TABLO F.9. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Aves (Kuşlar) 80 TABLO F.10. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Mamalia (Memeliler) 80 TABLO F.11. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, İnsecta (Böcekler) 80 TABLO F.12. Bölgede Bulunan Kürklü Hayvanlar Listesi 80 TABLO F.13. Bölgede Bulunan Kuş Türleri Listesi 81 TABLO F.14. Arkeolojik Sit Ve Ören Yeri Listesi 86 TABLO F.15. Kentsel Sit Alanı Listesi 89 TABLO F.16 Anıtsal Yapılar 89 TABLO F.17 Doğal Sitler Ve Anıt Ağaçların Listesi 111 TABLO F.18 İl Kültür Ve Çevre Envanterinde Yer Alması Gereken Tarihsel Ve Doğal Değerler 113 TABLO F.19. Ihlara Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları 117 TABLO F.20. Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları 119 TABLO G.1. İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 172 TABLO G.2. Yatırım Belgeli Olup Faaliyette Olan Tesisler 173 TABLO G.3. Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 173 TABLO G.4. Turizm İşletme Belgeli Lokantalar 175 TABLO G.5. Seyahat Acenteleri Listesi 175 xxiii

24 TABLO G Yılında İlimizde İşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişilerin Milliyetlere Göre Dağılımı 176 TABLO G Yılında İlimizde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişilerin Milliyetlere Göre Dağılımı 178 TABLO H.1. İlin Arazi Varlığı 182 TABLO H.2.İlin Tarım Arazisi Dağılımı 182 TABLO H.3. İlçeler İtibariyle Tarım Alanlarının Kullanım Amacıyla Dağılımı 182 TABLO H.4. Buğdaygiller 183 TABLO H.5. Baklagiller 183 TABLO H.6. Yem Bitkileri 184 TABLO H.7. Endüstriyel Bitkiler 184 TABLO H.8. Meyve Üretimi Sulu - Kuru 185 TABLO H.9. Sebze Türlerinin Üretim Miktarı 186 TABLO H.10. İlin Hayvan Varlığı 187 TABLO H.11. Kanatlı Hayvan Varlığı 187 TABLO H Yıllarında İlimizde Bitki Koruma Faaliyetlerinde Kullanılan Pestisitlerin Cins Ve Miktarlarını Gösterir Cetvel 192 TABLO H Yıllarında Gübre Kullanım Miktarları 192 TABLO I.1.Arama Ruhsatları 196 TABLO I.2. Ön İşletme Ruhsatı Alan İşletmeler 202 TABLO I.3. İşletme Ruhsatı Alan Şirketler 202 TABLO I.4. Hammadde Üretim İzni Alan Kurumlar 204 TABLO I.5. 1(A) Grubu Maden Ruhsatları 204 TABLO J.1. Aksaray Organize Sanayi Bölgesinde 2007 Yılında Doğalgaz Kullanım Durumu 207 TABLO J.2. Aksaray Organize Sanayi Bölgesinde 2008 Yılında Doğalgaz Kullanım Durumu 208 TABLO J Yılı Enerji Tüketimlerinin Sektörel Dağılımı (Kwh) 211 TABLO J Yılı İl Ve İlçe Bazında Mevcut Abone Sayıları Ve Enerji Tüketimlerinin Sektörel Dağılımı (Kwh) 212 TABLO J Yılı Enerji Tüketimlerinin Sektörel Dağılımı (Kwh) 213 xxiv

25 TABLO J Yılı İl Ve İlçe Bazında Mevcut Abone Sayıları Ve Enerji Tüketimlerinin Sektörel Dağılımı (Kwh) 214 TABLO K Yılında Fiilen Üretim Yapan Veya Deneme Üretimine Geçmiş Bulunan Sanayi Tesisleri 218 TABLO K Yılında Fiilen Üretim Yapan Veya Deneme Üretimine Geçmiş Bulunan Sanayi Tesisleri 219 TABLO L.1. Aksaray İli Elektrik İletim Hatları 225 TABLO L Yılı İl Geneli Araç Sayıları 229 TABLO M.1. İlimizde İlk ve Orta öğretim Okulları Durumu 234 TABLO M Yılı Meslek Veya Meslek Grubu Sayısı 237 TABLO M Yılı Meslek Veya Meslek Grubu Sayısı 238 TABLO M Yılı İlçelere göre Şehir ve Köy nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı 240 TABLO M Yılı İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 241 TABLO M.6. Nüfus Artış Hızı Ve Değerlendirilmesi (%) 242 TABLO P.1. Aksaray İl inde Doğal Afet Yönünden (Sel Ve Heyelan) Tespit Edilen Riskli Bölgeler 259 TABLO P.2. Aksaray İli e Bağlı Yerleşim Bölgelerinde Doğal Afet Yönünden (Sel, Heyelan Ve Kaya Düşmesi) Tespit Edilen Riskli Bölgeler 260 TABLO R.1. İlimizde Sağlık Kurumlarının Durumu 270 TABLO R.2. İlimizde Sağlık Ocakları, Sağlık Evleri ve 112 İstasyonları 271 TABLO R Yılı Hastanelerin Toplu Çalışmaları 272 TABLO R Yılı Ağız ve diş Sağlığı Hastanesi Toplu Çalışması 273 TABLO R Yılı Hastanelerin Laboratuar Toplu Çalışmaları 274 TABLO R Yılı Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi 275 TABLO R Yılı Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi 277 TABLO R Yılı Su Numunesi Çalışmaları 279 TABLO R Yılı Su Numunesi Çalışmaları 279 TABLO R Yılı İl Geneli Yaş Grupları Ve Aşı Çeşitlerine Göre Yapılan Aşılar 280 TABLO R Yılı İl Geneli Yaş Grupları Ve Aşı Çeşitlerine Göre Yapılan Aşılar 281 TABLO R yıllarında Ölenlerin Yaş ve Cinsiyet Gruplarına Göre Dağılımı 284 xxv

26 TABLO R Yılları Ana Çocuk Sağlığı Çalışmaları 285 TABLO T.1. İlimizde 2007 yılında ÇED Gerekli Değildir kararı verilen Faaliyetler Listesi 297 TABLO T.2. İlimizde 2008 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı verilen Faaliyetler Listesi 298 xxvi

27 Aksaray İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Adres : Zafer Mah. Nevşehir Cad. No: /AKSARAY Tel : Fax : xxvii

28 A. COĞRAFİK KAPSAM A.1. Giriş : Kapadokya Bölgesi içinde yer alan Aksaray ili M.Ö. 8. binden itibaren iskan edilmiştir. Aşıklı Höyük, Akeramik Neolitik Döneme ait Anadolu'daki ilk köy yerleşimlerinden birisidir.tarihi süreç içerisinde Aksaray çeşitli medeniyetlere beşiklik yapmıştır. M.Ö yılları arasında Asur Ticaret Kolonileri Devrinde en önemli ticaret merkezlerinden birisi kent merkezi yakınlarındaki Acemhöyük'tür. İlde daha sonra Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemleri yaşanmıştır Hititler Asur Ticaret Kolonileri, Frigyalılar, Lidyalılar, Medler, Persler, Kapadokyalılar ve Romalılar Aksaray ve çevresinde hükümranlık sürdüren önemli devletler olarak karşımıza çıkarlar. Kapodokya Krallığı zamanında Garsaurua denilen şehir Archalaus un Kapdokya Kralı olmasından dolayı buraya özel bir önem vermesi ve yeniden imar ettirmesi sonucu Türkler tarafından Archalaus un adıyla Arçhalis veya Colonia Archalais olarak anılmıştır. Türklerin Anadolu yu fethiyle birlikte Melik Danişmend Ahmet Gazi, bütün Kapadokya ile birlikte Aksaray ı da ele geçirmiş ve Aksaray Anadolu Selçuklu Devletinin kurulmasıyla bu devletin önemli merkezleri arasına girmiştir yılında Fatih Sultan Mehmet Han kumandanlarından İshak Paşa tarafından Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır. İshak Paşa, Fatih Sultan Mehmet Han emriyle halkın bir bölümünü İstanbul un bugün de Aksaray adıyla anılan semtine naklettirmiştir yılında Aksaray Vilayet olmuştur yılına kadar 13 yıl vilayetlik yaptıktan sonra vilayetliği lağvedilmiştir tarihinde 2197 sayılı kanunun 3. maddesi ile Niğde ye ilçe olarak bağlanmıştır.1989 yılının 15 Haziran gününe kadar 56 yıl kaza olarak kalmış olan Aksaray, bu tarihte eski hakkı iade edilmek suretiyle tekrar vilayet olmuştur. A.2. İl ve İlçe Sınırları : Aksaray ili Orta Anadolu nun ortasında 33-35º doğu meridyenleri 38-39º kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. İlin kuzeyinde Kırşehir, Ankara, doğusunda Nevşehir, Güney doğusunda Niğde, batısında Konya, kuzey batısında Tuz Gölü yer almaktadır. İlin yüzölçümü Kmdir. Bölgede Hasandağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi volkanik dağlar ile lavların meydana getirdiği platolar vardır. Batıda ise Konya Ovasının büyük bir kesimi Aksaray sınırları içerisinde kalmaktadır. Melendiz Dağlarından çıkarak Tuz Gölüne dökülen Uluırmak, geniş bir plato meydana getirmektedir. İlin önemli dağları Hasandağı (3268),Küçük Hasandağı (3040m) ve Ekecik Dağı (2033m) dir. 1

29 2

30 Aksaray ın deniz seviyesinden yüksekliği 980 m dir Aksaray İlinde İlçe dahil 7 İlçe bulunmaktadır. Bağlı İlçeler;, Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy, Sarıyahşi dir. 1. İlçe Yüzölçümü Km 2 olup, Şehir nüfusu , Köy nüfusu dir. 2. Ağaçören Ağaçören İlçesi İç Anadolu nun Orta Kızılırmak Bölümünün Güney doğusunda yer almakta olup, kuzey ve doğu komşusu Aksaray İlinin Ortaköy İlçesi,Güneyi Ankara İlinin Şereflikoçhisar ilçesi, batısı ise Aksaray ilinin Sarıyahşi İlçesidir. İlçenin toplam nüfusu dir. Yüzölçümü 430 Kilometre kare olup rakım yüksekliği metredir. İlçe bir plato görünümünde olup doğu yakası Hasandağı nın volkan tüfleri ile kaplı olup, genelde yapısı tozlu ve çoraktır. Hakim bitki örtüsü bozkır bitki örtüsüdür. Ağaç türü bitkiler küçük akarsu boylarında yetişen söğüt, kavak ve iğde ağaçlarıdır. İlçenin belli başlı tek akarsuyu peçeneközü çayıdır, tuz gölüne yakın olmasından dolayı gölün buharlı ve tuzlu havasından etkilenmektedir. Halk genelde tarımla uğraşmaktadır: uğday, arpa, nohut, fasulye, şeker pancarı yetiştirmektedir. 3. Eskil Eskil İlçesi Tuz Gölü nün Güneyinde, Tuz gölünün güneyinde Aksaray iline 67 km. Konya iline 115 km. uzaklıkta düz bir ova üzerinde kurulmuştur. Kuzeyinde Tuz Gölü, batısında Konya İl sınırı, Güneyinde Konya Karapınar İlçesi, doğusunda Aksaray iline bağlı Köy ve Kasabalar bulunmaktadır. İlçenin toplam nüfusu dır. Yüzölçümü Km 2 dir. Eskil halkı genelde çifçilikle uğraşmakta olup, Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirmektedir. 4. Gülağaç Gülağaç İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kısmında, doğusunda Niğde ve Nevşehir il hudutları, Güneyinde Güzelyurt ve batısında Aksaray İlçe hudutları ile sınırlandırılmıştır. İlçenin yüzölçümü 341 Km 2 olup, rakım yüksekliği 1170 metre ve toplam nüfusu dır. Geçim kaynağı genelde tarımdır. Doğal su kaynakları boldur. 3

31 5. Güzelyurt Güzelyurt İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Kapadokya Bölümü içerisinde yer almaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesi olan Ihlara Vadisi, Güzelyurt İlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Güzelyurt ve civarı günümüzde çok iyi tanınan Kapadokya bölgesinin tüm özelliklerini üzerinde toplar. Manastır Vadisi, iki taraflı yüksek kayaların arasında olan su ve söğüt ağaçları, ayrıca pek çok kiliseler Ihlara Vadisi Analipsis tepesi civarındaki Peri bacaları, Göreme, Zelve gibi Kapadokya bölgesi yüzey şekillerine iyi bir örnektir. İlçe kuzeyinde Gülağaç İlçesi, Güneyinde Niğde İl sınırı, batısında Aksaray hudutlarıyla sınırlandırılmıştır. İlçenin yüzölçümü 355 Km 2, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. Güzelyurt tan Görünüm. 6.Ortaköy Ortaköy İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Kesiminde yer alır. Doğusunda Nevşehir İl sınırı batısında Ağaçören İlçesi, Güneyinde Aksaray ve kuzeyinde Kırşehir il sınırları ile çevrilidir. İlçe yüzölçümü 750 Km 2, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. 4

32 7. Sarıyahşi Sarıyahşi İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölümünün Güneyinde Hirfanlı Baraj Gölüne 5 Km mesafede yer almaktadır. Kuzeyinde Kırşehir İl sınırı, doğusunda Ağaçören İlçesi, batısında Şereflikoçhisar İlçesi, Güneyinde ise Aksaray İli bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü 214 Km 2, rakım yüksekliği 870 metre, toplam nüfusu dir. Halkın geçim kaynağı büyük ölçüde tarıma, birazda hayvancılığa dayanmaktadır. Tarım ürünleri : Buğday, Arpa, Nohut, Şekerpancarı dır. Sebzeler Domates, Biber, Salatalık, Patlıcan, Fasulye dır. Hayvancılıkta ise küçük baş hayvan olarak koyun, birazda Hirfanlı Barajı gölü kıyılarında balık avcılığı yapılmaktadır. A.3. İlin Coğrafi Durumu : Aksaray ili, Orta Anadolu nun ortasında, kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bulunan karayollarının ortak noktasındadır derece doğu meridyenleri ile derece kuzey paralel paralelleri arasında yer alan Aksaray ın kuzeyinde Kırşehir ve Ankara, doğusunda Nevşehir, güneydoğusunda Niğde, güneyinde ve batısında Konya, kuzeybatısında Tuz Gölü bulunmaktadır. Aksaray ili yüzey şekilleri itibarı ile düz bir arazi yapısın sahiptir. Karadeniz Akdeniz e, Doğu Anadolu Batıya Aksaray dan ulaşır. İlin orta kesimleri, kuzeyi ve Güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Aksaray İli Tuz Gölü kapalı havzası içerisinde bulunmaktadır. Bu nedenle Aksaray da akarsular denize ulaşmaz. Tuz Gölü yakınlarında yer altına inerek kaybolurlar. İlimizde iklim, tipik karasal iklimdir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Bitki örtüsü step iklimlinin tipik bitki örtüsü olup, daha çok kökü derine inmeyen ot ve bodur bitkiler görülür. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu : Aksaray Ovası nın rakımı 900 ile 1100 arasında değişmektedir. Genel topoğrafik yapısı özellikle arızalı olan ovayı, doğudan Hasandağı, kuzey doğudan Tavşan ve Ekecik Dağları ile kuzeyde Tuz Gölü, batıda Boz Dağı ve Balık Dağı ile Güneyden Karaca Dağı silsilesi sınırlar. Bölgenin en yüksek rakımı 3253 metre, en düşük rakımı ise 905 metredir. Ovanın doğu ve kuzeydoğu kısımlarında arızalı bir arazi durumu mevcuttur. Sahanın merkezi kısmı ise düzlükler halindedir. 5

33 1-Dağlar: Aksaray İli sınırları içerisinde önemli dağlar vardır. Bunlardan en önemlisi sönmüş volkanik bir dağ olan Melendiz dağları silsilesi içinde yer alan Hasan Dağıdır. (Yüksekliği 3268 m). Hasan dağının yanında Küçük Hasan Dağı (Yükseklik 3069 m), Ekecik Dağı (Yükseklik 2137 m ) önemli dağlardır. 2-Vadiler : Ihlara Vadisi : Ihlara Bölgesi, güneyde Ihlara Kasabası sınırından (vadinin güney ucu) Yaprakhisar, Belisırma köylerini içine alarak Selime nin kuzeyde bulunan üst sınırına kadar uzanmaktadır. Vadinin en düşük kotundan bu dört yerleşiminin kenarında yer aldığı Melendiz Çayı akmaktadır. Denizden 1220 m yükseklikte bulunan yöre, Jeolojik olarak Pliyosen devrinde Hasan ve Erciyes Dağlarının volkanik aktiviteleri sonucu oluşan kayaçlarla örtülüdür. Yörede mevcut kayaçlar tüf, ignimbrit ve volkanik küllerden ibarettir. Yaklaşık 14 Km uzunluğunda olan Ihlara Vadisi tektonik açıdan doğrumlu atımlı fay şeklinde bir yapıya sahiptir. Ihlara, Kapadokya Bölgesinin bir bölümünü oluşturur ve tarihçesi M.Ö yıllarına kadar uzanır. Ancak günümüze kadar ulaşan uygarlık izleri Bizans İmparatorluğu döneminden kalmadır. M.S. 4. yy. da kayaların oyulması sonucunda çok sayıda kilise inşa edilmiştir. Ayrıca, 5 milyon insanı barındırabilecek mağara ve inlere sahip olan yörede daha sonraki dönemlerde Danişmetli, Selçuklu, Osmanlı Yönetimlerinin izleri ve eserleri görülmektedir. Ihlara Vadisi Genel Görünüm. 6

34 3-Ovalar : Aksaray ın orta kesimleri kuzeyi, güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Güneyde Obruk platosunun uzantısı ve Aksaray ovası bulunur. 4-Akarsular : En Önemli akarsuyu Melendiz dağlarından doğan Melendiz çayı (Uluırmak) dır. Karasu ve Eşmekaya diğer önemli akarsulardır. Bu akarsuların yanında yazları tamamen kuruyan bir çok dere bulunmaktadır. Pınarbaşı köyü yakınlarında Hıcıp, Sultanhanı yakınlarında Kırk delik suyu önemli derelerdir. Ihlara Vadisi içinden geçen Melendiz Çayı (Uluırmak) 5-Göller : Aksaray ın en önemli gölü Konya ve Ankara ile müşterek sınırlara sahip olan Tuz gölüdür. Tuz gölü Ülkemizin Van Gölünden sonra en büyük ikinci gölüdür. Yurdumuzun en önemli tuz kaynaklarından biridir. Yüz ölçümü 1500 Km² dir. Aksaray sınırları içerisinde yer alan diğer önemli göller ise; Gelveri (Güzelyurt) yakınlarında Nar Gölü (Sofular-Acı göl), Koca Göl, Hasan dağı çevresinde Kartal gölü, Öküz gölü, Sarıgöl, Uyuz gölüdür. Bu tabii göller yanında sulama, taşkınlardan korunma amaçlı göletler bulunmaktadır. Bunların en önemlisi Melendiz çayı üzerinde bulunan Mamasun Baraj gölüdür. Ortaköy yakınlarındaki Kültepe ve Bozkır baraj gölleri yanında D.S.İ. tarafından tamamen sulama 7

35 amaçlı olarak yapılan Ortaköy-Balcı göleti, Helvadere göleti, Ortaköy Çiftevi göleti, Güzelyurt göleti gibi göletlerde vardır. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi : Aksaray ili İç Anadolu bölgesinde göller hariç km 2 alana sahiptir. İlde karasal iklim hüküm sürdüğünden Türkiye ortalamasının altında yağış almaktadır. Melendiz Çayı ve Karasu haricinde akarsu ve nehir yoktur. Doğal bitki örtüsü az olduğundan insan eliyle yetiştirilen bahçeler önem kazanmıştır. Aksaray ili sınırları içerisinde mağmatik, metomorfik sedimenter ve karasal kökenli kayalar mevcut olup bunlar metomorfik kayaşlar, plütonik kayaşlar, sedimanter kayaşlar, volkanik kayaşlar, gilsel ve volkanosedimenter kayaşlar, güncel oluşuklar, allokton ofiyolit karmaşığıdır. Stratigrafik olarak en altta metomorfik kayaçlar üzerine volkanosedimanter kayaçlar ve volkanik kayaçlar, tüm bu kayaçların üzerinde ise Holosen yaşlı alüvyon çökeller gelmektedir. Stratigrafi : 1- Bozçaldağ Metamorfiti : Aksaray civarında 1152 m rakımlı Mermerlik Tepe ve yakın civarında yüzeylenmiştir. Bu metamorfit gnays ve kuvarsit ile temsil edilir. Bozçaldağ metamorfiti, gri-beyaz, pembe dış görünüm renkli, orta kalın tabakalı, çatlaklı ve erime boşlukludur. Karstlaşmanın yaygın gözlemlendiği yerlerde aragonit minerali kristallenmiştir. Yer yer orta iri kristalli olan mermer, bazı mevkilerde granit ve granodiyorit tarafından kesilmiş buralarda formasyonun esas metamorfizmasından ayrı olarak, kontakt metamorfizmaya uğramış, silisleşme ile yeniden kristallenmelere maruz kalmıştır. Ayrıca, metamorfit içerisindeki kırık hatları boyunca milonitik zonlar oluşmuştur. Metamorfitin gerçek kalınlığı, bir karasal dönem yaşayarak erozyona uğraması nedeni ile kesin olarak tespit etmek mümkün değildir. Aynı şekilde paleontolojik bulguların olmaması, stratigrafik verilein ise çok yetersiz kalması sebebiyle bu formasyonun yaşı Alt Paleozoyik olarak kabul edilmektedir. 2- Mezgit Formasyonu : Aksaray ın doğusunda geniş olarak yüzeylenmiştir. Birim alttan üste doğru karasal çakıltaşı, kırmızı rebnkli kumtaşı, çakıltaşı çamurtaşı ve kiltaşından oluşmuştur. Hakim renk 8

36 kirli sarı ve kahverengidir. Mezgit formasyonunun doğu dokanağı genç tektonizmadan etkilenmiş, dokanak yer yer falyanmış fay düzlemleri ve kayma çizikleri oluşmuştur. Dokanak boyunca çakıltaşı ve kumtaşı tabakalrı derece B-GB yönünde eğim kazanmıştır. Tabakaların eğimi Tuz gölü fayına doğru azalır. Birim fosil içermemektedir. Tabanda Eosen yaşlı kireçtaşı çakılları içermesi, üzerine Alt Pliyosen yaşlı Uzunkaya Formasyonunun gelmesi bigi veriler dikkate alındığında birimin yaşının Oligo-Miyosen olduğu ifade edilebilir. Birim göl ve akarsu ortamında teşekkül etmiştir. 3- Göstük İgnimbiriti : En iyi göstük yöresinde görüldüğünden Göstük ignimbiriti, dış görünüşü beyaz, gri, mor ve pembe renkli olan birim andezitik bileşiminden olup, ince ile kaba aglomeratik yapıya sahip ignimbirit ile temsil edilir. İgnimbirit, pumis elemanlarının zenginliğinden dolayı küçük peri bacaları oluşturması bakımından karakteristiktir ve bu özelliği ile diğer birimlerden ayırt edilmesi de çok kolaydır. Göstük ignimbiriti tabanında beyaz renkli ve ince taneli vitrik tüfle başlar. Üste doğru ignimbirit özelliği kazanarak devam eder. Alttaki tüf seviyesi yaklaşık 3-5 m arasında değişen kalınlığa sahiptir. Litolojik özellikleri dolayısıyla yörede oldukça önem kazanmış olan bu birim kolay oyulması nedeniyle depo olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, kolayca kesilip işlenmesi ve yer altı sularının etkisiyle çeşitli renkte desenler kazanması sebebiyle de binalarda yapı ve kaplama (süsleme) taşı olarak da kullanılmaktadır. Bu birim üzerine uyumsuz olarak Uzunkaya formasyonu gelmektedir. Birimin yaşının Orta-üst Miyosendir. 4- Uzunkaya Formasyonu : Birim sarımsı yeşilimsi ve açık kahverengi alacalı renklerde gözlenmektedir. Birimin taban seviyeleri blok boyutunda malzemenin yoğun olduğu çok kalın, oldukça kötü boylanmalı ve kütle akması tarzında gelişmiş bir iç yapı sunar. Gevşek tutturulmuş taneler oldukça dağılgandır. Üst seviyelere doğru yüksek ve düşük enerji dönemlerine ait iri çakıltaşı ve ince taneli kumtaşları ardalanması gözlenir. Kumtaşlarında düzlemsel çapraz tabakalanma gelişmiştir. Açık gri-beyaz, açık pembe renkli iri kumtaşı niteliğindeki yatay tabakalı seviyeler tamamen kuvars ve feldispat tanelerinden oluşmaktadır. Taneler çok zayıf çimentolu olup oldukça dağılgandır. Çok sık gelişmiş sel yarıntıları gözlenir. Sel yalıntılarının önünde güncel alüvyal yalpaze gelişimi sözkonusudur.birimin mezgit formasyonu ile olan dokanağı yer yer tektoniktir. Bu tektonik hat eski bir fay sarplığını yansıtmaktadır. Birim eski bir fay sarplığı önünde alüvyal yelpaze tarzında gelişmiş ve oldukça kalın çökeller halinde 9

37 depolanmıştır. Serbest kum ve çakıllar günümüzde kum ocağı olarak işletilmektedir. Uzunkaya formasyonu göl ve akarsu ortamında teşekkül etmiş karasal bir oluşuktur. Yaşı Ponsiyendir. 5- Melendiz Volkaniti : Killi kireçtaşı, kumlu kireçtaşları ile piroklastikler ile kopmaktır. Üsteten alta doğru andezit, andezito-bazalt birleşimindeki lavlar ve bunların farklı boyuttaki piroklastikler ise patlama merkezinin iç kısımlarında izlenir. Piroklastikler, sarımsı yeşilimsi renkli tüf, aglomeralardan oluşur ve yoğun alterasyon izleri görülür. Tüfler limonitize olmuşlardır ve yersel olarak silisleşme ve opalleşme görülür. Alt dokanağı belli olmayan Melendiz volkanitlerinden alınan örneklerde volkanitlerin yaşı 6,5+0,2 ve 13,7+0,3 milyon yıl olarak bulunmuştur. 6- Selime Tüfü : En iyi görüldüğü Selime köyünden ismini alan ve tüf ile temsil edilen bu birim, beyaz, pembe dış görünüm rengi ve oluşturduğu peri bacaları ile, Neojen yaşlı birimler içerisinde çok karasteristik olarak uzun mesafeler boyunca kesiksiz devam eder. Kalınlıkları birkaç metreden 100 m ye kadar değişir. Kuzeyde Göstük köyü çevresinde m kalınlıkları çok azdır. Tüfler üzerine gelen Kızılkaya ignimbiritleri ile birlikte aşındıklarından masa şekilli tepeler meydana gelmiştir. Selime tüfü, Yaprakhisar ve Acıgöl mevkilerinde peribacaları ile dikkati çeker. Selime köyü civarında Kızılkaya ignimbiritlerinin koruyucu etkisiyle çok iyi gelişmiş peribacalarının oluşumunu sağlamıştır. Kırık düzmelmerl ile soğuma çaylaklarından sızan suların sebeb olduğu aşındırma sonucu piramit şeklini alan blokların teşekkülü bunu takiben aşınan materyalin oluşan piramitlerin yüzeyerindeki gözenek ve boşlukları doldurarak koruyucu etki meydana getirmesi peribacalarının uzun süre dayanımlı kalmasını sağlamıştır. Birim kızılkaya ignimbiriti ile uyumlu olarak örtülmekte Uzunkaya formasyonu üzerinde uyumsuz olarak gelmektedir. Birimin yaşı Alt Pliyosen olarak belirtilmiştir. 7- Gelveri Lavı : Aksaray ın Güzelyurt ile Sivrihisar arasında mostra vermektedir. Dış görünümü yeşilimsi, gri renkte olan lavın üst yüzeyine yakın olan kesimlerinde bol miktarda gaz gözenekleri bulunmaktadır. Gelveri lavında demir oksit ve hidroksitleri ile boyanma perlitleşme, kloritleşme şeklinde alterasyon mevcut olup lav andezitik bileşimlidir. 10

38 Kızılkaya ignimbiriti tarafından örtülür. Kızılkaya ignimbiritinin alt seviyelerinde bu lavın blok ve çakılları yer anlaktadır. Kanallığı yanal olarak 5-20 m arasında değişen Gelveri lavının yöredeki diğer volkanik kayalara kıyasla daha ileri derecede ayrışma gösterdiği tespit edilmiştir. 8- Kızılkaya İgnimbiriti : Tip yeri Kızılkaya ve çevresidir. Yataya yakın konumlu masa tepeler şeklindeki görünümleri ile karakteristiktir. Taşkestik tepe, Kanlıkaya tepe, Ortasey tepe, Boztepe ve Kayabaş tepe, Akhisar ve Boğazköy köyü yörelerinde yüzeylenmiştir. Genel olarak beyaz ve açık gri dış görünüm renkli olup, bozuşma yüzeyleri pembemsi renk almış olup, riyodasit ile andezitik bileşimlidir. Düşey yönde gelişen soğuma çatlakları nedeniyle sütunsu bir yapı gösterir. Taban seviyesinde iriliği cm ye varan süngertaşı parçaları içerir. Pürüzlü ve sık dokuludur. Üste doğru süngertaşı parçalarının oranı azalır, gevşek dokulu ve homojen görünümlüdür. Birim genç tektonikten oldukça etkilenmiştir. KB-GD gidişli Tuz Gölü fayının doğrultusuna paralel konumlu eğim atımlı normal faylarla kesilmiştir. Fay düzlemi B-GB yönünde eğimlidir. Basamak şeklinde fay topografyası, özellikle Bogazkaya köyü civarında tipik olarak izlenir. Kızılkaya ignimbiritinde düşey yönlü gelişen soğuma çatlakları zaman zaman kaya blokları düşmesine sebeb olmaktadır. Günümüzden yıl öncesinde kaya blokları düşmesi sonucu, Akhisar Köyü bulunduğu yerden kaldırılmıştır. Günümüzde de kaya bloklarının düşme tehlikesi halen söz konusudur. Alt seviyelerinde irilği 30 cm ye ulaşan süngertaşı parçaları içeren Kızılkaya ignimbiritinin orta seviyeleri açık pembe, üst seviyeleri beyaz, açık gri renkli ve orta kısımları kuvvetli üst kısımlar zayıf kaynaklıdır. Düşey yönde oluşmuş çatlaklar nedeniyle sütunsu bir yapı gösterir. Kızılkaya ignimbiritlerinin yaşı biyotitlerde yapılan K/Ar yöntemi ile 4,9-5,5 yıl olarak bulunmuştur. 9- Hasandağı Külleri : Hasandağı kül formasyonu, değişik kesimlerde farklı kalınlıklara sahiptir. Hasandağının güney ve güneybatısında mostra veren Hasandağı kül formasyonu geniş alanlar kaplar. Göl ortamında teşekkül eden birimlerle volkanizma ürünü olan birimlerin ardalanmasından oluşmuştur. Formasyonu oluşturan kayaç türleri birbirleriyle tedrici 11

39 geçişlidir. Stratigrafik olarak Hasandağı kızgın akma çökellerinin üzerinde yer alan ve üstte Göllüdağ kül akıntısı tüfleri ile örtülen Hasandağı kül formasyonu, değişik kesimlerde farklı kayaçlarla temsil edilmiştir. Hasandağının güney ve güneybatısında gri-beyaz renkli kül ve lapilliden oluşan formasyon, beyaz renkli vitrik kül matriksinin içinde kaba kum boyunda iriliği 5-6 cm ye ulaşan obsidyen, pomza ve az miktarda da lav parçaları içeriri. Burada pomza parçaları tabandan tavana doğru fazlalaşmıştır. Çaykara tepede beyaz dış görünümün rengi ve drenaj sistemi ile dikkati çeken formasyon İncesu çiftliği yöresinde, üst seviyelerinde yuvarlaklaşmış pomza çakılları içerir. Kanlı tepe ve civarında, Mezgit formasyonunu örten Hasandağı kül formasyonu, burada dere yamaçlarında küçük yarlar oluşturmuştur. Andezit bazalt ve tüf bloklarının dere eteklerinde koruyucu görev yaptığı bu kesimde, küller yöre halkı tarafından pekmez yapımında kullanılmaktadır. Taşpınar, Gidiriç ve Kanlıyarık tepe civarında göstük tüfitini örten Hasandağı kül formasyonu, Ömerozatan yaylası ile Büyük yayla mevkilerinde Karakaya formasyonunu, Belisırma, Yeşilköy (Ihlara) ve Gerdiçderede de Kızılkaya ignimbiritini örter. Üzerinde ise, genç andezit-bazaltlar, Göllüdağ kül tüfleri ve alüvyon malzemeleri yer alır. Alt Pleyistosen yaşlıdır. Hasandağı 12