Smmm. Mesut TOPCU Bursa SMMMO Başkanı

Transkript

1 SUNUŞ Maliye Bakanlığı tarafından farklı nispetlerde amortisman oranlarının uygulamaya konması ile duran varlıklarda amortisman uygulaması oldukça zorlaşmış ve karmaşık hale gelmiştir tarihinde yayınlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 333) ile ilk kapsamlı tebliğ yayınlanmış, arkasından çeşitli tarihlerde yayınlanan 339, 365, 389, 399 ve 406 Sıra Nolu Genel Tebliğlerle yapılan değişiklikler ile amortisman nispetleri listesi son şeklini almıştır. Odamız tarafından daha önce Mayıs 2004 tarihinde yayınlanmış bulunan Amortisman Oranları kitapçığı yapılan değişiklikler nedeniyle tüm güncelliğini yitirmiştir. Meslek mensuplarından gelen yoğun talep üzerine tüm değişiklikleri içeren bu çalışmanın yapılmasına karar verilmiştir. Meslek mensuplarına yardımcı olacağına inandığım Amortismanlar kitapçığını hazırlayarak bizlere kazandıran Doç. Dr. Adnan GERÇEK e teşekkürlerimi sunuyor, kitapçığın tüm okuyuculara faydalı olmasını temenni ediyorum. Smmm. Mesut TOPCU Bursa SMMMO Başkanı 1

2 2

3 AMORTİSMANLAR BİRİNCİ BÖLÜM MEVCUTLARDA AMORTİSMAN AMORTİSMAN MEVZUU Madde 313- (2791 sayılı Kanunun 6'ncı maddesiyle değişen fıkra) İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269'uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder. (4369 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük: ) İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulamazlar. (2365 sayılı Kanunun 54'üncü maddesiyle eklenen fıkra) (4369 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle değişik 414'üncü madde hükmüyle belirlenen tutar, Yürürlük: ) Değeri lirayı(*) (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren 700, -TL) aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri lirayı (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren 700, -YTL) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır. ARAZİDE AMORTİSMAN Madde 314- Boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir. Ancak: 1. Tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvalık, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri; 2. İşletmede inşa edilmiş olan her nev'i yollar ve harklar; amortismana tabi tutulur. NORMAL AMORTİSMAN Madde 315- (5024 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen madde: Yürürlük; ) Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar 3

4 üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır. AZALAN BAKİYELER USULÜYLE AMORTİSMAN Mükerrer Madde 315- (205 sayılı Kanunun 19'uncu maddesiyle eklenen madde) Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler. Bu usulün tatbikinde; 1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. (5024 Sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle eklenen hüküm: Yürürlük; ) Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir. 2. (5024 Sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle değişen bent: Yürürlük; ) Bu usulde uygulanacak (5228 sayılı Kanunun 59/1-d maddesiyle değişen ibare. Yürürlük: ) amortisman oranı % 50'yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır. 3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanır. Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen yok edilir. MADENLERDE AMORTİSMAN Madde 316- İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin, müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri göz önünde tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek nispetler üzerinden yok edilir. FEVKALADE AMORTİSMAN Madde 317- Amortismana tabi olup; 1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden; 2. Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen; 3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; 4

5 Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır. AMORTİSMAN NİSPETLERİNİN İTİBAR TARİHİ Madde 318- Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan amortisman nispetleri ilanların yapıldığı, ayrı ayrı tespit edilen nispetlerin ilgililerin müracaatta bulunduğu hesap döneminden muteberdir. (2791 sayılı Kanunun 9. maddesiyle değişen fıkra) Maliye Bakanlığı tespit ve ilan ettiği amortisman nispetlerini gerektiğinde değiştirmeye ve amortismanlarla ilgili hususları tespite yetkilidir. AMORTİSMAN UYGULAMA SÜRESİ A) NİSPET BAKIMINDAN Madde 319- (5024 sayılı Kanunun 9/a maddesiyle tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.) B) SÜRE BAKIMINDAN Madde 320- Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür. (4108 sayılı Kanunun 6. maddesiyle değişen ve tarihinden geçerli olmak üzere tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra) Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir. Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz. C) AMORTİSMAN USULÜNÜ SEÇME BAKIMINDAN Mükerrer Madde 320- (205 sayılı Kanunun 20. maddesiyle eklenen madde) 1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir. 5

6 2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez. 3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taallük ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir. AMORTİSMAN HESAPLARI Madde 321- Bu bölüm gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda ayrıca gösterilmek şartıyla ilgili bulundukları değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya pasifte ayrı bir karşılık hesabında toplanması caizdir. İKİNCİ BÖLÜM ALACAKLARDA VE SERMAYEDE AMORTİSMAN DEĞERSİZ ALACAKLAR Madde 322- Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaktır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler. ŞÜPHELİ ALACAKLAR Madde 323- (2365 sayılı Kanunun 55. maddesiyle değişen madde) Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; 1. (2455 sayılı Kanunun 3. maddesiyle değişen bent) Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar; 2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar; Şüpheli alacak sayılır. Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında 6

7 gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder. Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kâr-zarar hesabına intikal ettirilir. VAZGEÇİLEN ALACAKLAR Madde 324- Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterlerinde özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kâr hesabına naklonulur. SERMAYENİN İTFASI Madde 325- İmtiyazlı işletmelerde, tesisatın imtiyaz süresinden sonra, bedelsiz olarak devlete veya Devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikal etmesi imtiyazname gereğinden bulunduğu, imtiyaz mukavelenamesinde de sermayenin itfası için yıllık belli bir nispet veya miktar ayrılması gösterilmiş olduğu takdirde, bu nispet veya miktar üzerinden sermaye itfa olunur. İLK TESİS VE TAAZZUV GİDERLERİNİN VE PEŞTEMALLIKLARIN İTFASI Madde 326- Kurumların aktifleştirdikleri ilk tesis ve taazzuv giderleri ile peştemallıklar mukayyet değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve beş yıl içinde itfa olunur. ÖZEL MALİYET BEDELLERİNİN İTFASI Madde 327- (5398 sayılı Kanunun 24'üncü maddesiyle değişen madde Yürürlük; ) Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272 nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defada gider yazılır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖZEL HALLER AMORTİSMANA TABİ MALLARIN SATILMASI: Madde 328- (2365 sayılı Kanunun 56. maddesiyle değişen fıkra) Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark 7

8 kâr ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler. Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir. (2365 sayılı Kanunun 56. maddesiyle değişen fıkra) Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir. Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. AMORTİSMANA TABİ MALLARIN SİGORTA TAZMİNATI Madde No 329- Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrıyan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir. Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrıyan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur. (2365 sayılı Kanunun 57'nci maddesiyle eklenen fıkra) Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir. (2365 sayılı Kanunun 57'nci maddesiyle eklenen fıkra) Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. 8

9 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO:333) ( tarih ve sayılı Resmi Gazete) 5024 sayılı Kanunla(1), amortisman uygulaması konusunda yapılan değişikliklere ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek görülmüştür /01/2004 Tarihinden Önce Aktife Giren İktisadi Kıymetler İçin Amortisman Uygulaması: a) 01/01/2004 tarihinden önce aktife giren iktisadi kıymetler için 5024 sayılı Kanundan önce yürürlükte bulunan hükümlere göre amortisman ayrılmaya devam edilecektir. Ancak bu kıymetlerin amortisman ayrılmasına esas bedeli, 31/12/2003 tarihi itibariyle yapılacak enflasyon düzeltmesinden sonraki değerleri olacaktır. b) 31/12/2003 tarihinden sonra amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde bunların maliyet bedeli olarak, düzeltilmiş değerleri esas alınacaktır /12/2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler İçin Belirlenen Amortisman Oranları: 31/12/2003 tarihinden sonra iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişen hükümlerine göre amortismana tabi tutulacaktır. Ancak, 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesindeki hükümden yararlanarak, tarihli bilançolarını 10 Mayıs 2004 tarihi yerine 10 Ağustos 2004 tarihine kadar düzeltme hakkından yararlananlar, 2004 yılının ilk geçici vergi döneminde beyan edecekleri vergi matrahlarını hesaplarken, 01/01/ /03/2004 tarihleri arasında iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetleri için Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerini dikkate alacaklardır. Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri de dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği belirtilmiştir. Bu hükme istinaden Bakanlığımızca belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibarıyla ekte gösterilmiştir. Mükellefler, 31/12/2003 tarihinden sonra iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerin amortisman oranını ekli listeden bularak uygulayacaklardır. Ekli listenin 1-6 bölümleri arasında genel sınıflamalar yapılmış ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve amortisman oranları tespit edilmiştir. Listenin diğer bölümlerinde ise sektörler itibarı ile kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı 9

10 ömürleri ve amortisman oranları belirlenmiştir. Mükellefler, uygun amortisman oranlarını tespit ederken öncelikle, sektörel bazda tespit edilen amortisman oranlarını dikkate alacaklar, bu ayrımlarda bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak oranları, genel sınıflamada yer verilen oranlara göre tespit edeceklerdir. 3. Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman Uygulaması: 5024 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanununun mükerrer 315 inci maddesinde yapılan değişiklikle; her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunacak ve enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilecektir. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanacak ve de bu sürenin son yılına devreden bakiye değerin, o yıl içinde tamamen yok edilmesi gerekecektir. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı normal amortisman oranının iki katıdır. 4. Listelerde Bulunmayan İktisadi Kıymetler: Listedeki herhangi bir sınıflamada yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetlere uygulanacak amortisman oranları için mükelleflerin müracaatları üzerine Bakanlığımızca belirlenecek süre ve oranlar üzerinden amortisman ayrılabilecektir. Tebliğ olunur. 10

11 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO: 339) ( tarih ve sayılı Resmi Gazete) 5024 sayılı Kanunla, Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir. Ancak, Bakanlığımıza intikal eden olaylar nedeniyle aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Ekindeki Listede Bulunmayan İktisadi Kıymetler İçin Belirlenen Amortisman Oranları 1/1/2004 tarihinden itibaren iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve dolayısıyla amortisman oranları, mükellefler tarafından 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listeden bulunmak suretiyle amortisman uygulaması yapılmaktadır. Listede bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik 315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca belirlenerek, 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin ilgili bölümlerine yerleştirilmek üzere bu tebliğ ekinde yayımlanmaktadır. Bu listede, 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için yeni bölümler açılmış, bunların faydalı ömürleri de tespit edilerek bu tebliğ ekinde gösterilmiştir. 2. Sektörel Ayrım ile 1-6 Bölümleri Arasında Yer Alan Genel Sınıflama Arasındaki İlişki 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 1-6 bölümleri arasındaki sınıflamalar, tüm mükellefler için ortak hükümler içermekte ve bu iktisadi kıymetler genel olarak tüm sektörlerde ana faaliyete ilişkin aşamaların dışında kullanılan iktisadi kıymetlerden oluşmaktadırlar. Sektörel sınıflamalarda yer alan iktisadi kıymetler ise mükelleflerin faaliyet konuları dikkate alınarak tespit edilen ve bizzat üretim, imalat, hizmet vb. aşamalarda kullanılan iktisadi kıymetlerdir. Böylece, mükellefler öncelikle faaliyette bulundukları sektörü tespit ederek hangi iktisadi kıymetin hangi sınıflamaya dahil olduğunu belirleyeceklerdir. İlgili sektörde ismen belirtilmeyen ancak 1-6 bölümleri arasında yer alan iktisadi kıymetler ise 1-6 bölümünde 11

12 gösterilmiş olan faydalı ömürleri üzerinden amortismana tabi tutulacaklardır. Sektörel sınıflamada ismen belirtilmeyen iktisadi kıymetlerin 1-6 arasındaki sınıflardan herhangi birinde yer alması durumunda öncelikle 1-6 arasında yer alan amortisman oranları üzerinden amortismana tabi tutulmaları gerekmektedir. Örneğin, madencilik sektöründe kullanılan bir kamyon madencilik sektörüne ilişkin (8) numaralı sektörel sınıflamada ismen yer almamaktadır. Ancak, bu sektörde kullanılan kamyon 6.Taşıma Araçları genel sınıflamasında yer aldığından dolayı madencilik sektörüne ilişkin faydalı ömür (10 yıl) üzerinden değil 6. numaralı sınıflamadaki faydalı ömürler (Hafif Kamyonlar 4 yıl veya Ağır Yük Kamyonları 5 yıl) üzerinden amortismana tabi tutulacaktır Yılının Geçici Vergi Dönemlerinde Amortisman Uygulaması 5228 sayılı Bazı Kanunlarda ve 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla değişen 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesindeki hükümden yararlanarak, 31/12/2003 tarihli bilançolarını en geç 2004 yılının dördüncü geçici vergi dönemi beyannamesinin son verilme tarihi olan 10 Şubat 2005 tarihine kadar düzeltme hakkından yararlananlar, 2004 yılı içindeki geçici vergi dönemlerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını hesaplarken, 01/01/ /12/2004 tarihleri arasında iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetleri için Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerini dikkate alacaklardır. 4. Birden Fazla Sektörel Sınıflamada Yer Alan İktisadi Kıymetler 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve bu tebliğe ekli listede yer alan ve birden fazla sektöre ilişkin işlerde kullanılan veya birden fazla ürünün imalatında yada üretiminde kullanılan iktisadi kıymetler için söz konusu tebliğlerle tespit edilen en yüksek faydalı ömre ve en düşük amortisman oranına sahip olan sektöre ait faydalı ömür ve amortisman oranı üzerinden amortisman uygulaması yapılacaktır. Tebliğ olunur. 12

13 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO 365) (30/12/2006 tarih ve Sayılı Resmi Gazete) Kapsam Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla(1) yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333(2) ve 339(3) Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekindeki listelerde gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir. Ancak, söz konusu listelerde yer almayan veya faydalı ömür sürelerinde değişiklik yapılması ihtiyacı hasıl olan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak, uygulama birliğini sağlamak amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur. 1. Listeye Yeni Eklenenlerle Faydalı Ömürleri Değiştirilen İktisadi Kıymetler 01/01/2004 tarihinden itibaren aktife giren amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve uygulanacak amortisman oranları, mükellefler tarafından 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listeden bulunmak suretiyle tespit edilmektedir. Listede bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik 315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca belirlenmiş olup 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin ilgili bölümlerine yerleştirilmek üzere bu Tebliğ ekinde yayımlanmıştır. Bu listede, 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan bazı yeni iktisadi kıymetlere yer verilmiş ve bazı iktisadi kıymetlerin ise faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılmıştır. 2. Bu Tebliğ Ekinde Yer Alan İktisadi Kıymetlere Ait Faydalı Ömür ve Amortisman Oranlarının İtibar Tarihi ile Uygulamaya İlişkin Esaslar Vergi Usul Kanununun 318 inci maddesinde Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan amortisman nispetleri ilanların yapıldığı, ayrı ayrı tespit edilen nispetlerin ilgililerin müracaatta bulunduğu hesap döneminden muteberdir. 13

14 Maliye Bakanlığı tespit ve ilan ettiği amortisman nispetlerini gerektiğinde değiştirmeye ve amortismanlarla ilgili hususları tespite yetkilidir. hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan veya faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılan amortismana tabi iktisadi kıymetler için Tebliğ eki listede tespit edilen faydalı ömür ve amortisman oranları, bu Tebliğin yayımlandığı hesap döneminden itibaren geçerli olacaktır. Diğer taraftan, yukarıdaki madde hükmünün Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden, 333 ve 339 Sıra Numaralı Tebliğler ile ilan edilmiş olan faydalı ömür ve amortisman oranları değiştirilen iktisadi kıymetlere ilişkin amortisman uygulamasının, aşağıda açıklandığı şekilde yapılması uygun görülmüştür. 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede ilan edilmiş olan faydalı ömür ve amortisman oranlarına göre amortismana tabi tutulmakta iken bu Tebliğ ile faydalı ömürleri değiştirilen iktisadi kıymetlerin net defter değerlerinin (iktisadi kıymetin Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre tespit edilen değerinden birikmiş amortismanların tenzili yoluyla bulunan değeri), ilgili iktisadi kıymete ilişkin olarak bu Tebliğ ile ilan edilen yeni faydalı ömür süresinden, anılan liste uyarınca amortisman ayrılmış olan sürenin tenzili suretiyle kalan amortisman süresi esas alınarak itfa edilmesi gerekmektedir. Söz konusu iktisadi kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve 2006 yılının birinci, ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarlarına ilişkin olarak herhangi bir düzeltme yapılmayacaktır. Örneğin; 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki liste uyarınca faydalı ömrü 7 yıl olarak tespit edilmiş bulunan bir çöp temizleme aracı 2004 yılı içerisinde aktife alınmış ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değeri üzerinden 2004 ve 2005 yıllarında %14,28 amortisman oranına göre 2 yıl amortisman ayrılmış bulunmaktadır. Bu Tebliğ ile çöp temizleme aracı için faydalı ömür süresi 5 yıl olarak değiştirilmiştir. Buna göre, söz konusu iktisadi kıymetin 2006 yılı için kalan faydalı ömrü (5-2 =) 3 yıldır. Bu durumda, çöp temizleme aracının net defter değerinin (2004 ve 2005 yıllarında enflasyon düzeltmesi hükümleri uyarınca düzeltilmiş değerleri ile düzeltilmiş birikmiş amortismanlar tutarı farkının) 2006 yılı hesap döneminden itibaren geçerli olmak üzere, kalan 3 yıl içerisinde (1/kalan faydalı ömür süresi = 1/3 =) %33,33 amortisman oranı ile itfa edilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, Kanunun 320 nci maddesinde amortisman süresinin, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlayacağı hükme 14

15 bağlanmıştır. Buna göre, mükellefler tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılma şartı aranmaksızın kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için amortisman ayrılabilecektir. Bu kapsamda kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi taşıtların, ilgili sicillerine yasal süresi içerisinde kayıt ve tescil işlemi yapılmak şartıyla; aktife alındıkları dönemden itibaren amortismana tabi tutulması mümkün bulunmaktadır. 3. Alüminyum Ekstrüzyon Kalıplarına Amortisman Ayrılmaması Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder... hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için, işletmede bir yıldan fazla kullanılması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması ve işletmenin aktifinde kayıtlı bulunması gerekmektedir. Bu itibarla, kullanıldıkları proses gereği faydalı ömürleri bir yıl olan alüminyum ekstrüzyon kalıplarının amortismana tabi iktisadi kıymet olarak dikkate alınmaması ve işletme malzemesi olarak değerlendirilip muhasebe kayıtlarına doğrudan gider olarak intikal ettirilmesi mümkün bulunmaktadır. 4. Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar Kendisine özel hesap dönemi tayin edilmiş mükelleflerin, aktiflerinde yer alan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak bu Tebliğ ile ilan edilen yeni amortisman sürelerini Tebliğin yayımlandığı tarihten sonraki ilk geçici vergi döneminden itibaren dikkate almaları gerekmektedir. Sözü edilen iktisadi kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemine ilişkin olarak önceki geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarları herhangi bir düzeltme işlemine tabi tutulmayacaktır. Tebliğ olunur. 15

16 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO 389) (27/12/2008 tarih ve Sayılı Resmi Gazete) Kapsam Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla(1) yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333(2), 339(3) ve 365(4) Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekindeki listelerde gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir. Ancak, söz konusu listelerde yer almayan veya faydalı ömür sürelerinde değişiklik yapılması ihtiyacı hasıl olan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak, uygulama birliğini sağlamak amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur. 1. Listeye Yeni Eklenen İktisadi Kıymetler ve Faydalı Ömürleri Değiştirilen İktisadi Kıymetler ile Tebliğ Ekinde Yer Alan Kıymetlere İlişkin Uygulama Esasları 1/1/2004 tarihinden itibaren aktife giren amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve uygulanacak amortisman oranları, mükellefler tarafından 339 ve 365 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki liste taranmak suretiyle tespit edilmektedir. Listedeki herhangi bir sınıflandırmada yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömür süreleri ve amortisman oranları, mükelleflerce yapılan başvurular üzerine, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik 315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca belirlenmekte olup, belirlenen süre ve oranlar dikkate alınarak amortisman ayırabilecekleri başvuruda bulunan mükelleflere yazı ile duyurulmaktadır. Yukarıda açıklanan şekilde Bakanlığımızca belirlenen süre ve oranlar, 339 ve 365 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin ilgili bölümlerine yerleştirilmek üzere bu Tebliğ ekinde liste olarak yayımlanmaktadır. Ayrıca anılan liste ile, 339 ve 365 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleriyle değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki bazı iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılmaktadır. 16

17 Öte yandan 333, 339 ve 365 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekinde yer alan iktisadi kıymetlere ait faydalı ömür süresi ile amortisman oranlarının itibar tarihi ve uygulamaya ilişkin esaslar hakkında sözü edilen Tebliğlerde yapılan açıklamalar, bu Tebliğ ekinde yer alan iktisadi kıymetler hakkında da geçerli bulunmaktadır. 2. Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar Kendisine özel hesap dönemi tayin edilmiş mükelleflerin, aktiflerinde yer alan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak bu Tebliğ ile ilan edilen yeni amortisman sürelerini Tebliğin yayımlandığı tarihten sonraki ilk geçici vergi döneminden itibaren dikkate almaları gerekmektedir. Sözü edilen iktisadi kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemine ilişkin olarak önceki geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarları herhangi bir düzeltme işlemine tabi tutulmayacaktır. Tebliğ olunur. 17

18 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (SIRA NO 399) (08/07/2010 tarih ve Sayılı Resmi Gazete) Kapsam Giriş 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesine istinaden Bakanlığımızca amortismana tâbi iktisadî kıymetlere ilişkin faydalı ömür sürelerinin tespit ve ilan edildiği 333, 339, 365 ve 389 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler ile vergi dairesi başkanlıkları, defterdarlıklar ve vergi dairesi müdürlüklerinin yetkili makamın muvafakatini almadan vergi mahkemesi kararları aleyhine temyiz yoluna gidebilmelerine ilişkin limitlerle ilgili açıklamalar bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır. A- Amortisman Listesine Yeni Eklenen İktisadi Kıymetlere İlişkin Uygulama Usul ve Esasları Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadî kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333, 339, 365 ve 389 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekindeki listelerde gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir. Ancak, söz konusu listelerde yer almayan iktisadî kıymetlere ilişkin olarak, uygulama birliğini sağlamak amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur. 1. Listeye Yeni Eklenen İktisadî Kıymetlere İlişkin Uygulama Esasları Mükelleflerce 1/1/2004 tarihinden itibaren aktife alınan amortismana tâbi iktisadî kıymetler 339, 365 ve 389 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekinde yer alan listede (bundan böyle "Amortisman Listesi" olarak anılacaktır) belirtilen faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle amortismana tâbi tutulmaktadır. Listedeki herhangi bir sınıflandırmada yer almayan amortismana tâbi iktisadî kıymetlerin faydalı ömür süreleri ve amortisman oranları, mükelleflerce yapılan başvurular üzerine, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik 315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Bakanlığımızca belirlenmekte olup, belirlenen süre ve oranlar dikkate alınarak amortisman ayırabilecekleri, başvuruda bulunan mükelleflere yazı ile duyurulmaktadır. 18

19 Yukarıda açıklanan şekilde Bakanlığımızca bu Tebliğ ile belirlenen süre ve oranlar, Amortisman Listesi'nin ilgili bölümlerine yerleştirilmek üzere bu Tebliğ ekinde liste olarak yayımlanmaktadır. Ayrıca, bu Tebliğ ekindeki liste ile Amortisman Listesi'nde yer alan bazı sınıfların isimleri değiştirilmiştir. Ancak bu sınıflara dâhil iktisadî kıymetlerin faydalı ömürlerinde bir değişiklik yapılmamıştır. Buna göre, söz konusu listenin, - Buzdolaplarına ilişkin " " numaralı "Teşhir amacıyla kullanılanlar" sınıfının ismi, "Ürünlerin teşhir ve muhafazası amacıyla kullanılanlar", - "10. İnşaat İşleri: Kamu binaları, özel ticaret binaları, limanlar, işletme ve yönetim binaları, gayrimenkuller ve eklentileri, karayolları ve demiryollarının yapımında kullanılan iktisadî kıymetler (İş makineleri ve benzerleri)" başlıklı sınıfının parantez içi "İş makineleri ve benzerleri" ibaresi "(aşağıdaki sınıflarda sayılanlar hariç)", - "61.3." numaralı "Salma ağları" sınıfı "Salma ağları (balıkçılıkta avlanma amaçlı kullanılanlar)", olarak değiştirilmiştir. Ayrıca, mezkur "10. İnşaat İşleri" başlıklı sınıftan çıkarılan parantez içi "İş makineleri ve benzerleri" kapsamındaki kıymetler için "10.4. İnşaat işlerinde kullanılan iş makinesi ve benzeri araçlar (Boru döşeyici, ekskavatör ve lastik tekerlekli yükleyici gibi)" sınıfı ihdas edilmiş ve bu kıymetlerin de faydalı ömür süresi 6 yıl olarak muhafaza edilmiştir. Öte yandan konu ile ilgili olarak yayımlanmış geçmiş tebliğlerde, amortismana tâbi iktisadî kıymetlere ait faydalı ömür süresi ile amortisman oranlarının geçerlilik tarihi ve uygulamaya ilişkin esaslar hakkında yapılan açıklamalar, bu Tebliğ ekinde yer alan iktisadî kıymetler hakkında da geçerli bulunmaktadır. 2. Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar Kendisine özel hesap dönemi tayin edilmiş mükelleflerin, aktiflerinde yer alan iktisadî kıymetlere ilişkin olarak bu Tebliğ ile ilan edilen yeni amortisman sürelerini Tebliğin yayımlandığı tarihten sonraki ilk geçici vergi döneminden itibaren dikkate almaları gerekmektedir. Sözü edilen iktisadî kıymetler için geçmiş hesap dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemine ilişkin olarak önceki geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan amortisman tutarları herhangi bir düzeltme işlemine tâbi tutulmayacaktır. Tebliğ olunur. 19

20 No 20 Amortismana Tabi Đktisadi Kıymetler Faydalı Ömür (Yıl) Normal Amort. Oranı Đlgili Genel Tebliğ 1. Binalar 333 Ticari, sınai, zirai ve mesleki işletmelerin idare binaları ile bunların sağlık ve sosyal hizmetlerinde kullandıkları binalar, ticarethane, muayenehane, yazıhane, banka, sigorta, pansiyon, otel,okul, hamam, 1.1. banyo binaları, tiyatro ve benzeri eğlence 333 yerleri, depo, ardiye, kapalı spor sahaları binaları, spor sahalarındaki tribünler ve benzeri hizmetlere tahsis olunan sair binalar, ikamete mahsus ev, apartman ve emsali binalar Beton, kargir, demir, çelik 50 2,00% 333 Yarı kargir, yarı ahşap (Ahşap yapılar üzerine beton ve emsali püskürtmek 33 3,03% 333 suretiyle yapılmış binalar dahil) Ahşap, kerpiç 20 5,00% 333 Galip malzemesi saç, çinko, teneke olan mevsimlik faaliyette bulunan sinema, gazino ve emsali yerlerdeki cam veya 15 6,66% 333 ahşap tesisler ile benzeri binalar Galip malzemesi teneke muvakkat barakalar, inşaat şantiye binaları ve 10 10,00% 333 prefabrik yapılar Galip malzemesi cam olan binalar (Depo ve tesisler) ve benzerleri 15 6,66% 365 Sarnıç ve benzerleri 50 2,00% Đspirto ve benzeri tanklar 15 6,66% 333 Asit tankları, yakıt depolama tankları, reçine tankları 10 10,00% 333 Diğer tanklar 15 6,66% 333 Fabrika, atölye, istasyon, terminal, garaj, 1.2. hangar, kantar dairesi, kazan dairesi, pompa dairesi, elektrik santral binaları ile 333 emsali hizmetlere mahsus binalar Beton, kargir, demir, çelik 40 2,50% 333 Yarı kargir 25 4,00% 333 Ahşap 15 6,66% 333 Kerpiç 10 10,00% 333 Galip malzemesi saç, çinko, teneke 10 10,00% 333