Bölüm 1: Pasif Devre Elemanlarý "Dirençler, Kondansatörler, Bobinler"

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bölüm 1: Pasif Devre Elemanlarý "Dirençler, Kondansatörler, Bobinler""

Transkript

1 Bölüm 1: Pasif Devre Elemanlarý "Dirençler, Kondansatörler, Bobinler" Elektrik ve Elektronikle Ýlgili Temel Kavramlar 1. Elektrik Grek (Yunan) dilinde kehribar aðacýnýn adý elektriktir. Adý geçen toplumun bilginleri, bu aðacýn kurumuþ dallarýnýn saç kýllarýna sürtülmesinden sonra saman çöplerini çektiðini belirleyince, bu tip özellik gösteren tüm diðer cisimlere elektrik adýný vermiþlerdir. Çok eski çaðlarda ortaya konan elektrik kavramýnýn kapsadýðý alan statik (durgun) elektriktir. 16. yüzyýldan sonra hýzlanan bilimsel araþtýrmalarýn sonucunda ise durgun elektrik kavramýnýn ötesine geçilerek, bugün yaþantýmýzýn her alanýnda yararlandýðýmýz elektrikli ve elektronik donanýmlar geliþtirilmiþtir. 2. Elektronik Ýleriki bölümlerde ayrýntýlý olarak iþlenecek olan madde konusunda da görüleceði gibi doðada bulunan 105 elementten bazýlarýnýn atomlarýnýn son yörüngelerinde (valans yörünge) bulunan eksi (-) yüklü elektronlarýn hareketlerinden (davranýþlarýndan) yararlanarak çeþitli donanýmlarý yapma bilimine elektronik denir. Baþka bir taným ise þu þekildedir: Elektronik, serbest elektron hareketinin denetimini konu edinen bilim dalýdýr. 20. yüzyýl elektronik teknolojisinin atýlýma geçtiði çað olmuþtur. 21. yüzyýl ise yaþantýmýzýn her diliminin elektronik düzeneklerle donandýðý bir asýr olacaktýr. Elektronik bilim dalý hemen hemen bütün bilim dallarýyla içiçe geçmiþ durumdadýr. 1920'li yýllarda uygulamaya girmeye baþlayan ilk elektronik devreler lâmbalýydý. (Lâmbalý devre elemaný: Havasý boþaltýlmýþ elektron lâmbasýdýr.) 1950'li yýllardan sonra ise transistörlü elektronik devreler kullanýlmaya baþlandý. 1960'lý yýllarýn ortalarýndan sonra ise, transistörlerin yerine küçük ama çok iþlevli devre elemanlarý, yani entegreler ön plâna çýktý. Entegre (tümleþik devre, yonga, chip) olarak adlandýrdýðýmýz elemanlar, devrelerin yapýsýný basitleþtirmekte, çalýþma hýzýný artýrmakta ve doðru çalýþmayý saðlamaktadýr. Günümüzde elektronik, çok çeþitli dallara (endüstriyel elektronik, görüntü sistemleri, týp elektroniði, dijital elektronik, iletiþim, güvenlik...) ayrýlabilecek duruma gelmiþtir. Ancak elektronik temelde, iki kýsýmda incelenebilir: I. Analog (örneksel) elektronik II. Dijital (sayýsal) elektronik U (V) I (A) Þekil 1.1: Analog sinyal Analog esaslý devrelerde sinyalin deðiþimi þekil 1.1'de görüldüðü gibi küçük zaman aralýklarýnda olmaktadýr. Yani, her an sinyalin deðerleri farklýdýr ve sonsuz sayýda ara deðerler söz konusudur. Dijital özellikli devrelerde gerilimin yavaþ deðiþmesi, ona baðlý olarak devre 1 Þekil 1.2: Dijital sinyal

2 akýmýnýn yavaþ deðiþimi söz konusu olamaz. Dijital özellikli devrelerin sinyallerinde þekil 1.2'de görüldüðü gibi iki durum söz konusudur. Yani devreden akým geçmekte ya da geçmemektedir. Anlatýmlarda akýmýn geçme aný þekil 1.2'de görüldüðü gibi 1 ile, geçmeme aný ise 0 ile ifade edilir. Sonuç olarak analog devreler ölçüp örnekler, dijital devreler ise sayar. 3. Elektrik Akýmý Ýletkenden (ya da alýcýdan) birim zamanda geçen elektrik yükü (elektron) miktarýna akým denir. Akým, elektronlarýn hareketiyle ortaya çýkar. Ancak eskiden akýmýn artý (+) yüklü oyuklar tarafýndan taþýndýðý sanýldýðýndan, bugün de eski (klâsik) teorem kabul edilmektedir. Baþka bir deyiþle, bir pilde akým, artý (+) uçtan eksi (-) uca doðru gider deriz. Ancak gerçekte akým eksi (-) uçtan artý (+) uca doðru akar. iletken iletken elektron akýmýnýn yönü artý yük eksi yük elektrik akýmýnýn yönü U Þekil 1.3: Artý (+) ve eksi (-) yüklerin iletken içindeki hareketi Þekil 1.4: Elektrik akýmýnýn iletkenden geçiþinin basit olarak gösteriliþi Þekil 1.3'te iletken içindeki artý ve eksi yüklü parçacýklarýn hareket yönleri gösterilmiþtir. Þekil 1.4'te ise pilin eksi (-) ucundan çýkan elektronlarýn pilin artý (+) ucuna doðru hareketi görülmektedir. Elektrik devresinden geçen akým "I" ile + gösterilir ve ampermetreyle ölçülür. Akýmýn - birimi amper (A), denklemi, I = U/R [A] U R y þeklindedir. pil Þekil 1.5'te DC üreteciyle beslenen alýcýnýn çektiði akýmýn analog tip ampermetreyle ölçülmesine iliþkin baðlantý þemasý verilmiþtir. analog ampermetre Þekil 1.5: Ampermetrenin devreye baðlanýþý Akýmýn Ast Katlarý Pikoamper (pa), nanoamper (na), mikroamper (ma), miliamper (ma) Akýmýn Üst Katlarý Kiloamper (ka), megaamper (MA), gigaamper (GA) Not: Megaamper ve gigaamper uygulamada pek kullanýlmamaktadýr. Akýmýn ast ve üst katlarý biner biner büyür ve küçülür. 4. Gerilim (Elektromotor Kuvvet, EMK, Potansiyel Fark) Bir üretecin iki ucu arasýndaki potansiyel farka gerilim denir. Gerilim, voltmetreyle ölçülür ve U, E, V ya da e ile gösterilir. Birimi volt (V), denklemi, U = I.R [V] þeklindedir. alýcý 2

3 Gerilimin Ast Katlarý Pikovolt (pv), nanovolt (nv), mikrovolt (mv), milivolt (mv) Gerilimin Üst Katlarý Kilovolt (kv), megavolt (MV), gigavolt (GV) Not: Megavolt ve gigavolt uygulamada kullanýlmamaktadýr. Gerilimin ast ve üst katlarý biner biner büyür ve küçülür. 5. Ohm Kanunu (Yasasý) 1828 yýlýnda George Simon Ohm (Corc Saymýn Om) tarafýndan ortaya konan denkleme göre, bir alýcýya uygulanan gerilim arttýkça devreden geçen akým da artmaktadýr. Alýcýnýn direnci artýrýldýðýnda ise geçen akým azalmaktadýr. Baþka bir deyiþle 1 ohm, 1 volt uygulanmýþ devreden 1 amperlik akým geçmesine izin veren direnç miktarýdýr. U U U I I R R I R R I Þekil 1.6: Ohm kanununun deðiþkenlerinin üçgen içinde gösteriliþi Ohm kanununda ortaya konan deðiþkenlerin birbiriyle iliþkisi þekil 1.6'da verilen ohm üçgeniyle açýklanabilir. Bu üçgene göre, hesaplanmak istenen deðerin üzeri parmak ile kapatýlarak denklem kolayca çýkarýlabilir. Bu yaklaþýma göre: U = I.R [V], I = U/R [A], R = U/I [W ] eþitlikleri karþýmýza çýkar. 6. Elektronik Devre Elemanlarýnýn Ýþlev Açýsýndan Sýnýflandýrýlmasý a. Pasif Devre Elemanlarý Enerji kaynaðý ya da etkin elektromotor kuvvetleri olmayan, gerilim uygulandýðýnda geçen akýmýn sonucu olarak enerji harcayan ya da depolayan elemanlardýr. Þöyle ki; dirençler akým sýnýrlamasý yaparken ýsý ve ýþýk þeklinde enerji harcarlar. Kondansatörler, elektrik enerjisini elektrik yükü þeklinde, bobinler ise manyetik alan olarak depolarlar. b. Aktif Devre Elemanlarý Kendileri enerji üreten ya da enerji seviyesini yükselten elemanlardýr. Pil, dinamo, enerji üreten, amplifikatör, enerji seviyesini yükselten aktif eleman örneði olarak gösterilebilir. Pasif Devre Elemanlarýnýn Ýncelenmesi A. Dirençler (Rezistans, Resistance) Bir elektrik devresine gerilim uygulandýðýnda, alýcýdan akým geçmektedir. Geçen akýmý sýnýrlayan etken devredeki dirençtir. Bu yaklaþýma göre, elektrik akýmýnýn geçiþine karþý zorluk gösteren elemanlara direnç denir. Elektrik 3 eski sembol yeni sembol Þekil 1.7: Sabit direnç sembolleri

4 enerjisi direnç üzerinde ýsýya dönüþerek harcanýr. Dirençler, R ya da r ile ifade edilir. Elektrik devresinde direnç denklemi, R = U/I, direnç birimi ise W (ohm) dur. Þekil 1.7'de sabit direnç sembolleri verilmiþtir. Direncin Ast Katlarý Pikoohm (pw ), nanoohm (nw ), mikroohm (mw), miliohm (mw ) Direncin Üst Katlarý Kiloohm (kw ), megaohm (MW ), gigaohm (GW ) Not: Pikoohm, nanoohm, mikroohm, miliohm, gigaohm gibi birimlere sahip dirençler uygulamada pek kullanýlmamaktadýr. Dirençlerin Devredeki Ýþlevleri (Fonksiyonlarý) I. Devreden geçen akýmý sýnýrlayarak ayný deðerde tutmak. II. Devrenin besleme gerilimini bölerek, yani küçülterek baþka elemanlarýn çalýþmasýna yardýmcý olmak. III. Hassas yapýlý devre elemanlarýnýn aþýrý akýma karþý korunmasýný saðlamak. IV. Yük (alýcý) görevi yapmak. V. Isý elde etmek. Dirençlerin Üretim Þekline Göre Sýnýflandýrýlmasý a. Sabit Deðerli Dirençler Direnç deðerleri sabit olan, yani deðiþtirilemeyen elemanlardýr. Bu dirençler, üzerlerinden geçen akým ve gerilimin deðerine göre Resim 1.1: Sabit dirençler farklý direnç göstermezler. Ayrýca, dýþarýdan yapýlan etkiyle (mekanik ya da elektriksel) dirençleri deðiþtirilemez. Sabit deðerli dirençler 0,1 W dan 22 MW a kadar deðiþik deðerlerde ve çeþitli güçlerde üretilir. Ancak bu, her deðerde direnç üretilir anlamýna gelmez. Uygulamada standart deðerlere sahip dirençler karþýmýza çýkar. Eðer standart dýþý deðerde bir dirence gerek duyulursa seri ya da paralel baðlama yapýlýr. Ya da ayarlý direnç kullanýlýr. (a) (b) (c) (d) Resim 1.2: Çeþitli ayarlý dirençler b. Ayarlý (Deðiþken Deðerli) Dirençler Direnç deðerleri, hareket ettirilebilen orta uçlarý sayesinde ayarlanabilien elemanlardýr. Bu elemanlar yüksek dirençli tel sarýmlý ya da karbondan yapýlýrlar. Karbon tip ayarlý dirençler resim 1.2-a'da görüldüðü gibi, karbon karýþýmlý disk biçiminde yapýlýr. Direnç görevini, sýkýþtýrýlmýþ kâðýt ya da disk þeklindeki karbon üzerine ince bir tabaka þeklinde kaplanmýþ karbon karýþýmý yapar. Karbon diskin kesilerek elde edilmiþ iki ucuna baðlantý terminalleri takýlýr. Üçüncü uç, esnek gezer kontak biçiminde olup, disk üzerine sürtünerek döner ve istenilen direnç deðerinin elde edilmesini saðlar. Bazý tiplerde gezer uç resim 1.2-d'de görüldüðü gibi doðrusal kaymalý 4

5 hareketli sürgü direnç teli hareketli sürgü Resim 1.3: Reostalar þekilde de olabilir. Ayarlý dirençlerin yüksek akým ve gerilimlere dayanýklý olanlarýna ise reosta denir. Reostalar, devrede akým, gerilim ayarý yapmak için kullanýlan dirençlerdir. Resim 1.3'te çeþitli reostalar görülmektedir. Dirençlerin Yapýldýðý Maddeye Göre Sýnýflandýrýlmasý a. Karbon Karýþýmlý Dirençler Þekil 1.8'de görüldüðü gibi toz hâlindeki karbonun, dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karýþýmýndan yapýlmýþ direnç çeþididir. Karbon dirençlerin hata (tolerans) oranlarý yüksektir ve kullanýldýkça (eskidikçe) direnç deðerleri de deðiþir. Deðiþim zaman içinde ± % 20 lere kadar yükselebilir. gövde karbon karýþýmlý direnç maddesi seramik metal film direnç Þekil 1.8: Karbon karýþýmlý direncin yapýsý Þekil 1.9: Film direncin yapýsý b. Film (Ýnce Tabakalý) Dirençler Seramik bir çubuðun üzerinin elektrik akýmýna karþý direnç gösteren madde ile kaplanmasýyla elde edilen direnç çeþididir. Þekil 1.9'da film direncin yapýsý gösterilmiþtir. Uygulamada kullanýlan film direnç çeþitleri þunlardýr: I. Karbon film dirençler, II. Metal oksit film dirençler, III. Metal cam karýþýmý film dirençler, IV. Cermet (ceramic-metal) film dirençler, V. Metal film dirençler Film tipi dirençlerin hata oranlarý ± % 0,1-2 gibi çok küçük olabilmektedir. Ayrýca bu tip dirençlerin yük altýndaki kararlýlýklarý da çok iyidir. O nedenle bu tip dirençler hassas yapýlý elektronik devrelerde yaygýn olarak kullanýlýrlar. c. Tel Sarýmlý (Taþ) Dirençler Krom-nikel, nikel-gümüþ, konstantan, tungsten, manganin gibi maddelerden üretilmiþ tellerin ýsýya dayanýklý olan porselen, bakalit, amyant benzeri maddeler üzerine sarýlmasýyla yapýlan dirençlerdir. 5

6 Direnç ýsýnýnca lehimli baðlantý erir ve kontaklar birbirinden ayrýlýr. 22 W, ±% 10 toleranslý taþ direnç ýsýtýcý olarak kullanýlan taþ direnç 10 W 5 W Resim 1.4: Çeþitli taþ dirençler Þekil 1.10: Termik düzenekli taþ dirençler Taþ dirençler büyük güçlü olduðundan yüksek akým taþýyabilirler. Resim 1.4'te görülen taþ dirençlerin büyük güçlü olmasý, bu elemanlarýn etrafa yaydýðý ýsýnýn da artmasýna yol açar. Ýþte bu nedenle sýcaktan etkilenen elektrolitik kondansatör, diyod, transistör, entegre gibi elemanlar taþ dirençlerin çok yakýnýna monte edilmez. Uygulamada kullanýlan bazý taþ (tel) dirençlerde, aþýrý akým geçiþi durumunda diðer devrelerin zarar görmesini engellemek amacýyla yapýlmýþ termik düzenekler vardýr. Þekil 1.10'da görüldüðü gibi direncin gövdesi üzerinde aþýrý akým sonucu oluþan ýsý lehimi eritir. Direnç gövdesindeki iki uç birbirinden ayrýlýr ve akým geçiþi durur. Sigortanýn atmasý (lehimin erimesi) dirençten aþýrý akým geçiþi olduðunu gösterir. Onarým yapýlýrken ayrýlan kýsmý tel kullanarak birbirine baðlamak çok sakýncalýdýr. Bu yapýldýðý zaman koruma düzeneði bir daha görev yapamayarak devrenin baþka kýsýmlarýnýn bozulmasýna yol açar. Karbon ve Tel Sarýmlý Dirençlerin Teknik Özellikler Bakýmýndan Karþýlaþtýrýlmasý a. Karbon Dirençler b. Tel Sarýmlý (Taþ) Dirençler -Büyük deðerli direnç yapmaya uygundur. -Küçük deðerli dirençleri yapmaya uygundur. -Küçük akýmlý devrelerde kullanýlýr. -Büyük akýmlý devrelerde kullanýlýr. -Direnç deðeri renk koduyla belirtilir. -Direnç deðeri gövde üzerinde yazýlýdýr. -Güçleri 1/10 W-5 W arasýnda deðiþir. -Güçleri W arasýndadýr. direnç maddesi hareketli uç potansiyometrenin iç yapýsý milli potansiyometre sürgülü potansiyometre Þekil 1.11: Potansiyometre sembolü Resim 1.5: Potansiyometreler Ayarlý Direnç Çeþitleri a. Potansiyometreler (Pot) Direnç deðerleri, dairesel olarak dönen bir mil ya da sürgü kolu aracýlýðýyla deðiþtirilebilen elemanlara potansiyometre denir. Þekil 1.11'de potansiyometre sembolü, resim 1.5'te potansiyometrenin iç yapýsý ve potansiyometre örnekleri verilmiþtir. 6

7 Uygulamada kullanýlan potansiyometre çeþitleri þunlardýr: I. Anahtarlý Potansiyometre Bir anahtar ile potansiyometre ayný gövdede birleþtirilip hem açma kapama hem de akým ayar iþlemini yapabilen elemana anahtarlý pot denir. Resim 1.6'da görülen anahtarlý potlar radyo, teyp, dimmer vb. gibi cihazlarda kullanýlýr. ayarlý direnç uçlarý ayarlý direnç uçlarý anahtar uçlarý Resim 1.6: Anahtarlý potansiyometreler Resim 1.7: Stereo potansiyometreler II. Stereo (Steryo) Potansiyometre Ýki potansiyometrenin bir gövde içinde birleþtirilmesiyle yapýlmýþ olup, stereo (steryo, iki yollu) ses devrelerinde kullanýlan elemanlardýr. Resim 1.7'de stereo potansiyometre örnekleri görülmektedir. III. Oto Radyo Teyp Potansiyometresi Taþýtlardaki radyo-teyplerde kullanýlan potlar çoklu yapýdadýr. Yani bir mil üzerine bir kaç adet pot ve açma-kapama (on-off) anahtarý monte edilmiþtir. Bu potlar, ses, balans, fader (önarka) fonksiyonlarýný yerine getirirler. b. Trimpot (Trim, Trimer Direnç) Direnç deðerinin ara sýra deðiþmesinin gerektiði devrelerde kullanýlan elemandýr. Yapý olarak potansiyometrelere benzer. Direnç deðerleri düz ya da yýldýz uçlu tornavidayla deðiþtirilebilir. Þekil 1.12'de trimpot sembolleri, resim 1.8'de ise trimpot örnekleri verilmiþtir. Þekil 1.12: Trimpot sembolleri Resim 1.8: Çeþitli trimpotlar Resim 1.9: Vidalý tip ayarlý direnç c. Vidalý Tip (Çok Turlu) Ayarlý Direnç Sonsuz diþli özellikli vida üzerinde hareket eden bir týrnak, kalýn film yöntemiyle oluþturulmuþ direncin üzerinde konum deðiþtirerek direnç ayarýnýn yapýlmasýný saðlamaktadýr. Hareketli olan týrnak potansiyometrenin orta ucudur. Bu tip ayarlý dirençlerle çok hassas direnç ayarý yapmak mümkündür. Resim 1.9'da vidalý tip ayarlý direnç verilmiþtir. 7

8 Ayarlý Dirençlerin Direnç Deðiþim Karakteristikleri Ayarlý dirençler, kullanýlacaklarý devreye göre üç ayrý özellikte üretilirler. Þimdi bunlarý inceleyelim. a. Direnç Deðerleri Lineer (Doðrusal) Olarak Deðiþen Ayarlý Dirençler Direnç deðerleri sýfýrdan itibaren doðrusal (eþit adým, eþit direnç) olarak artar. Gövdelerinde LIN (lin) sözcüðü bulunur. Örneðin üzerinde LIN 220 k yazýlý olan bir pot lineer özellikte ve 220 kw deðerindedir. LIN yazýlý dirençlerde deðiþim düzgün olmaktadýr. Lineer potansiyometreler, güç kaynaðý, zamanlayýcý vb. devrelerinde kullanýlýrlar. Lineer potansiyometrelerde direncin deðiþim þeklini anlayabilmek için þekil 1.13 ve þekil 1.14'e bakýnýz. b. Pozitif Logaritmik (Poz. Log.) Özellikli Ayarlý Dirençler Direnç deðerleri sýfýrdan itibaren logaritmik (eðrisel) olarak artar. Ayar milinin ileri hareketiyle direncin deðiþiminin logaritmik olabilmesi için karbon maddesinin yoðunluðu da logaritmik olarak deðiþecek þekilde ayarlanmýþtýr. Ýnsan kulaðý logaritmik yapýda negatif log. pozitif log. olduðundan sesle ilgili elektronik devrelerde (radyo, TV, anfi vb.) bu tip dirençler kullanýlýr. Gövdelerinde LOG ya da POZ. LOG sözcüðü bulunur. Volüm (ses) kontrolünde lineer bir pot kullanýlýrsa, ses yavaþ yavaþ açýlýrken, önceleri hiç artmýyormuþ gibi olur. Potun son bölmesinde ise ses birden artar. Bunun nedeni insan kulaðýnýn logaritmik bir organ olmasýndandýr. Aslýnda ses lineer bir potta eþit olarak artmaktadýr. Fakat insan kulaðý zayýf seslere karþý hassas, kuvvetli seslere karþý giderek daha az duyduðundan algýlama hatasý söz konusu olmaktadýr. Logaritmik bir pot ile yapýlan ses ayarý ise kulak tarafýndan çok iyi algýlanabilmektedir. Pozitif logaritmik potansiyometrelerde direncin deðiþim þeklini anlayabilmek için þekil 1.13'e bakýnýz. c. Negatif Logaritmik (Neg. Log) Özellikli Ayarlý Dirençler Direnç deðerleri sýfýrdan maksimum (en yüksek) deðere doðru logaritmik (eðrisel) olarak artar. POZ. LOG. özellikli dirençlere çok benzerler. Sadece direncin deðiþim þekli sýfýrdan itibaren biraz daha hýzlýdýr. Gövdelerinde LOG ya da NEG. LOG sözcüðü yer alýr. Negatif logaritmik potansiyometrelerde direncin deðiþim þeklini anlayabilmek için þekil 1.13'e bakýnýz. 8 R (W ) lineer çalýþma alaný Þekil 1.13: Ayarlý dirençlerin deðerinin deðiþim þekillerini Þekil 1.14: Lineer potansiyometrelerde direncin deðiþim aralýklarý 5 kww 5 kw W Þekil 1.15: Logaritmik potansiyometrelerde direncin deðiþim aralýklarý

9 A C B P A, B: sabit uçlar U giriþ A C U giriþ R yük U çýkýþ C: gezici uç B U çýkýþ Þekil 1.16: Ayarlý dirençlerin akým ayarlayýcý olarak kullanýlmasý Þekil 1.17: Ayarlý dirençlerin gerilim ayarlayýcý olarak kullanýlmasý Ayarlý Dirençlerin Kullaným Alanlarý a. Akým Ayarlayýcý (Sýnýrlayýcý) Olarak Kullanma Ayarlý dirençler kullanýlarak herhangi bir devreden geçen akýmýn deðeri ayarlanabilmektedir. Þekil 1.16'da görülen baðlantý yapýlýp potun orta ucu hareket ettirilirse alýcýdan geçen akýmýn deðerinin deðiþtiði görülür. b. Gerilim Ayarlayýcý Olarak Kullanma Ayarlý dirençler kullanýlarak herhangi bir devreye uygulanan gerilimin deðeri ayarlanabilmektedir. Þekil 1.17'de görülen baðlantý yapýldýktan sonra ayarlý direncin orta ucu hareket ettirilirse alýcýya uygulanan gerilimin deðerinin deðiþtiði görülür. Ayarlý Dirençlerin Saðlamlýk Testi Ohmmetrenin problarý þekil 1.18-a'da görüldüðü gibi ilk önce ayarlý direncin kenar uçlarýna dokundurularak eleman üzerinde yazýlý direnç deðerinin doðru olup olmadýðýna bakýlýr. Daha sonra þekil 1.18-b'de görüldüðü gibi problarýndan birisi ayarlý direncin hareketli ucuna, diðeri de sýrayla kenarlarda bulunan sabit uçlara deðdirilir. Orta ve kenar uçlara problar deðdirilirken ayarlý direncin mili çevrildiðinde (ya da sürgüsü hareket ettirildiðinde) direnç deðerinde deðiþim görülürse elemanýn saðlam olduðu anlaþýlýr. W W R 1 R 2 R 3 R 4 R 5 R 6 (a) (b) Þekil 1.18: Ayarlý dirençlerin saðlamlýk testinin yapýlýþý Þekil 1.19: Kademeli direnç sembolleri Þekil 1.20: Kademeli dirençlerin yapýsý Kademeli Dirençler Bir gövde içine yerleþtirilmiþ dirençten çok uç çýkarýlarak yapýlan elemanlara kademeli direnç denir. Þekil 1.19'da kademeli direnç sembolleri, þekil 1.20'de sekiz uçlu kademeli direnç örneði, resim 1.10'da ise uygulamada kullanýlan kademeli direnç çeþitlerine yer verilmiþtir. 9

10 Resim 1.10: Çeþitli kademeli dirençler Kademeli Direnç Çeþitleri a. Çok Ayaklý Kademeli Dirençler Bir gövde içine yerleþtirilmiþ bir kaç adet dirençten oluþur. Çok ayaklý olup, bir kaç farklý deðerde direnç elde etmeye yarar. Bu tip dirençler, devrelerde gerilim bölücü olarak kullanýlýr. Resim 1.10'da kademeli direnç örnekleri verilmiþtir. b. Direnç Kutularý Kalibrasyon (ayar) iþlerinde ve deney yapmada kullanýlan elemanlara direnç kutusu denir. Bir kutu içine yerleþtirilmiþ olan dirençlerin deðeri ayar düðmeleriyle deðiþtirilerek istenilen deðerde direnç elde edilebilmektedir. Örneðin 10'lu direnç kutularýnda herbiri 1-10 arasýnda adýmlandýrýlmýþ 5 kademe komütatörü vardýr. Komütatörlerin adýmlarý, eþit deðerlikli dirençleri, sýralý olarak devreye alýr ya da çýkartýr. Komütatörün kontrol ettiði 10'lu direnç gruplarý ise birbirine seri baðlýdýr. Direnç kutusu üzerinde bulunan komütatörlerin her biri bir direnç deðerini ifade eder. Þöyle ki; birinci komütatörde dirençler birer birer artar. Yani 6 W elde etmek için komütatör 6. konuma getirilir. Ýkinci komütatörde ise kademeler 10'ar 10'ar yükselir. 30 W elde etmek için bu komütatörü 3. kademeye getirmek gerekir. Bu sisteme göre W luk direnç elde etmek için komütatörler þu kademelere getirilir: 5. komütatör: 3x komütatör: 3x komütatör: 2x komütatör: 5x10 1. komütatör: 7x1 Resim 1.11: Direnç kutularý Entegre Tipi Dirençler Çok karmaþýk devrelerde bir çok direnç bir gövde içinde toplanarak montaj kolaylýðý saðlayan direnç modülleri kullanýlýr. Bu tip dirençlerin baðlantýsýný doðru yapabilmek için üretici firmalarýn kataloglarýna bakmak gerekir. Þekil 1.21'de entegre tipi direnç örneklerine yer verilmiþtir. 10

11 Þekil 1.21: Çeþitli entegre tipi dirençler SMD Tip (Surface Mounted Device, Yüzeye Monte Edilmiþ Eleman) Dirençler SMT (surface mount technology, yüzey montaj teknolojisi) yöntemiyle üretilmiþ küçük boyutlu elemanlardýr. SMD dirençlerin güç ve akým deðerleri çok küçük olduðundan düþük akým çeken devrelerde (osilatör, tuner, kumanda devreleri) kullanýlmaya uygundurlar. Bu tip dirençleri söküp takmak için hassas çalýþmak ve ince uçlu kaliteli havyalar kullanmak gerekir. Resim 1.12'de SMD dirençler verilmiþtir. SMD dirençlerin omaj deðeri gövde üzerine yazýlan rakamlarla ifade edilmektedir. Deðer belirtmede kullanýlan rakamlarýn en sonda olaný çarpandýr. Bunu örneklerle açýklarsak, 180 = 18 W, 332 = 3300 W, 471 = 470 W dur. Resim 1.12: SMD (chip) dirençler Dirençlerin Baðlantý Þekilleri Elektronik devrelerde kullanýlan dirençler seri, paralel ya da karýþýk olarak baðlanarak çeþitli deðerlerde dirençler elde edilebilir. Þimdi bu baðlantýlarý inceleyelim. a. Dirençlerin Seri (Ard Arda) Baðlanmasý Dirençler seri baðlandýðýnda toplam direnç artar. Ýstenilen deðerde direnç yoksa seri baðlantý yapýlýr. Örneðin, iki adet 220 W luk direnç seri baðlanarak 440 W luk direnç elde edilir. Þekil 1.22'de dirençlerin seri baðlantýsý verilmiþtir. Bu tip baðlantýda toplam direncin bulunmasýnda kullanýlan denklem: R T = R 1 + R 2 + R R n [W ] þeklindedir. Örnek: Deðerleri R 1 = 12 W ve R 2 = 10 W olan iki direnç birbirine seri olarak baðlanmýþtýr. Devrenin toplam (eþ deðer) direnç deðerini bulunuz. Çözüm: R T = R 1 + R 2 = = 22 W 11

12 R 1 R 2 R n R T Þekil 1.22: Dirençlerin seri baðlanmasý R 1 R 2 R 3 R T Þekil 1.23: Dirençlerin paralel baðlanmasý R 1 R 2 R T R 3 Þekil 1.24: Dirençlerin karýþýk baðlanmasý b. Dirençlerin Paralel Baðlanmasý Paralel baðlantýda toplam direnç azalýr. Ancak, daha yüksek akým geçirebilen güçlü bir direnç elde edilir. Örneðin, 1500 W luk ve 1/4 W lýk iki direnç paralel baðlanacak olursa, 750 W ve 1/ 2 W lýk direnç elde edilir. Þekil 1.23'te dirençlerin paralel baðlantýsý verilmiþtir. Paralel baðlamada toplam direncin bulunmasýnda kullanýlan denklem: 1 R 1 1 = + R R 1 + R T R n 1 [ Ω] þeklindedir. Örnek: Deðerleri R 1 = 6 W ve R 2 = 4 W olan iki direnç birbirine paralel olarak baðlanmýþtýr. Devrenin toplam direnç deðerini bulunuz. Çözüm: 1/R T = 1/R 1 +1/R 2 = 1/6+1/4 = 2,4 W c. Dirençlerin Karýþýk (Seri - Paralel) Baðlanmasý Karýþýk baðlantýda dirençler seri ve paralel durum arz ederler. Þekil 1.24'te dirençlerin karýþýk baðlantýsýna örnek devre verilmiþtir. Karýþýk baðlý direnç devrelerinde toplam (eþ deðer) direnç bulunurken, devrenin paralel ve seri kýsýmlarý ayrý ayrý hesaplanarak sadeleþtirme yapýlýr. Sadeleþtirme yapýldýkça devre seri hâle gelir. Örnek: Deðerleri R 1 = 2 W, R 2 = 5 W, R 3 = 5 W olan üç direnç þekil 1.25'teki gibi karýþýk olarak baðlanmýþtýr. Devrenin toplam (eþ deðer) direncini bulunuz. R 1 =2 W R 2 =5 W Çözüm: 1/R T1 = 1/R 2 +1/R 3 = 1/5+1/5 = 2/5 R T1 = 5/2 = 2,5 W R T = R 1 + R T1 = 2 + 2,5 = 4,5 W R 3 =5 W R T =? Þekil 1.25: Dirençlerin karýþýk baðlanmasý Kirchhoff Kanunlarý a. Kirchhoff (Kirþof)'un Gerilim Kanunu Þekil 1.26'da görüldüðü gibi seri olarak baðlanmýþ dirençlerin üzerine düþen gerilimlerin deðerlerinin toplamý devreye uygulanan gerilime eþittir. Yani, U T = U 1 + U U n [V] tur. U = I.R olduðundan denklem, U T = I.R 1 + I.R I.R n þeklinde de yazýlabilir. 12

13 Þekil 1.26: Kirþof'un gerilim kanununun isbatýnýn yapýlýþý Þekil 1.27: Kirþof'un gerilim kanunuyla ilgili devre örneði Örnek: Þekil 1.27'de verilen birbirine seri olarak baðlanmýþ üç direncin üzerinde düþen gerilimler, U R1 = 32 volt, U R2 = 28 volt, U R3 = 40 volt olarak ölçülmüþtür. Buna göre devreye uygulanan gerilimin toplam deðeri nedir? Çözüm: U T = U R1 + U R2 + U R3 = = 100 V Örnek: Þekil 1.27'de verilen devrede R 1 = 8 W, R 2 = 7 W, R 3 = 10 W olduðuna göre, a. Devrenin toplam direncini bulunuz. b. Devreden geçen toplam akýmý bulunuz. Çözüm: a. R T = R 1 + R 2 + R 3 = = 25 W b. I T = U T /R T = 100/25 = 4 A b. Kirchhoff'un Akým Kanunu Þekil 1.28'de görüldüðü gibi paralel olarak baðlanmýþ dirençlerin üzerinden geçen akýmlarýn toplamý, devreden geçen toplam akýma eþittir. Yani, I T = I 1 + I I n [A] I = U/R olduðundan denklem, Þekil 1.28: Kirþof'un akým kanununun isbatýnýn yapýlýþý I T = U/R 1 +U/R U/R n þeklinde de yazýlabilir. Not: Dirençler paralel baðlýyken hepsinin üzerinde de ayný deðerde gerilim düþümü olur. Örnek: Þekil 1.29'da verilen devrede birbirine paralel baðlanmýþ iki direncin üzerinden geçen akýmlar ölçülmüþ ve I 1 = 6 A, I 2 = 4 A olarak belirlenmiþtir. Buna göre devreden geçen akýmýn toplam deðeri nedir? Çözüm: I T = I 1 +I 2 = 6+4 = 10 A Örnek: Þekil 1.29'da verilen devrede birbirine paralel baðlý iki direncin deðerleri R 1 = 4 W, 13 Þekil 1.29: Kirþof'un akým kanunuyla ilgili devre örneði

14 R 2 = 6 W, devreden geçen toplam akým 10 A olduðuna göre, a. Devrenin toplam direncini bulunuz. b. Devreye uygulanan gerilimin deðerini bulunuz. Çözüm: a. 1/R T = 1/R 1 + 1/R 2 = 1/4 + 1/6 = (6 + 4)/24 = 24/10 = 2,4 W b. U T = I T.R T = 10.2,4 = 24 V Elektrikte Güç (P) DC (doðru akým) ile çalýþan alýcýlarda akým ile gerilimin çarpýmý gücü vermektedir. Baþka bir deyiþle güç, birim zamanda yapýlan iþ olarak tanýmlanýr. Güç denklemleri: P = U.I = I 2.R = U 2 /R [W] Elektronik Devrelerde Kullanýlan Dirençlerde Güç Standart omaj deðerlerindeki dirençler çeþitli güçlerde üretilmektedirler. Devrelerde kaç wattlýk direnç kullanýlacaðý verilen þemalarda þekil ya da yazý ile belirtilmektedir. Þekil 1.30'da dirençlerin güç deðerinin þekillerle, þekil 1.31'de ise yazýyla gösteriliþine iliþkin örnekler verilmiþtir. Elektronik cihazlarda çoðunlukla (radyo, TV, müzik seti vb.) 1/6 W ve 1/4 W lýk (çeyrek watt) sabit dirençler kullanýlmaktadýr. 1/20 W 1/10 W 1/8 W 1/4 W 1/3 W 1/2 W 3/4 W 1 W 2 W Þekil 1.30: Dirençlerin güç deðerinin þekillerle belirtilmesi W 100 W 2 Elektronik devrelerde rastgele direnç kullanýlmaz. Direnç seçiminde omaj (W ) deðerinin yanýnda, güç deðerinin uygunluðuna da dikkat edilir. Mini radyo, walkman (volkmen) 22 W 5 W Þekil 1.31: Dirençlerin güç deðerinin yazýyla belirtilmesi gibi az akým çekerek çalýþan aygýtlarda minik boyutlu, yani küçük güçlü ayarlý dirençler kullanýlýrken, müzik seti, dimmer, akü þarj cihazý vb. gibi aygýtlarda büyük boyutlu dirençler kullanýlýr. Ýþte bu nedenle, düþük güçlü bir direnci yüksek akýmlý bir devreye baðlayamayýz. Baðlama yapýlýrsa eleman bozulur. Þekil 1.31'de dirençlerin güç deðerinin yazýyla gösteriliþine iliþkin örnekler verilmiþtir. Dirençlerin Standart Güç Deðerleri 1/20-1/10-1/8-1/6-1/4 (çeyrek watt)-1/3-1/2 (yarým watt) -3/ watt 14

15 Dirençlerin Omaj (W ) Deðerinin Belirtilmesi Uygulamada kullanýlan yüzlerce deðiþik modeldeki dirençlerin omaj deðeri çeþitli biçimlerde belirtilmektedir. 50 MW Bunlardan rakam ve renk bantlarýyla yapýlan kodlama çok yaygýndýr. Dirençlerin renk kodlamasý EIA 1 MW (Electronics Industries Assocation, Elektronik Endüstrisi Birliði) tarafýndan standartlaþtýrýlmýþtýr. 5W 1.1 W 2 W Dirençlerde Omaj Deðerini J Belirtme Yöntemleri Þekil 1.32: Dirençlerin omaj (W ) deðerinin yazýyla belirtilmesine iliþkin örnekler a. Dirençlerin Deðerinin Yazýlý Olarak Belirtilmesi Dirençlerin omaj deðeri bazý modellerin üzerinde þekil 1.32'de görüldüðü gibi rakam olarak yazýlýdýr. Bu yöntemde, W dan küçük deðerli dirençlerde R harfi, ondalýklý sayýlardaki virgül gibi kullanýlýr. -1 kw dan 999 kw a kadar olan dirençlerde k harfi kullanýlýr. -1 MW dan 999 MW a kadar olan dirençlerde M harfi kullanýlýr. Yani, R, ohm, k, kiloohm, M, megaohm anlamýna gelir. Örnekler R10 = 0,10 W R33 = 0,33 W R47 = 0,47 W 1R33 = 1,33 W 100R = 100 W k91 = 0,91 kw 1k = 1 kw 1k0 = 1 kw 2k7 = 2,7 kw 10 k = 10 kw 47 k = 47 kw 10M = 10 MW Deðeri Rakam ve Harflerle Belirtilen Dirençlerin Toleransýný Belirten Harfler B: ± % 0,1 C: ± % 0,25 D: ± % 0,5 F: ± % 1 G: ± % 2 J: ± % 5 K: ± % 10 M: ± % 20 N: ± % 30 Tolerans Deðerli Rakamsal Kodlama Örnekleri R33M: 0,33 W ± % 20 R47J: 0,47 W ± % 5 6k8F: 6,8 W ± % 1 10R5D: 10,5 W ± % 0,5 330F: 330 W ± % J: 2200 W ± % 5 2k6J: 2,6 kw ± % 5 6R8M: 6,8 W ± % 20 57kK: 57 kw ± % 10 b. Dirençlerin Deðerinin Renk Bantlarýyla Belirtilmesi Karbon ve metal filmden yapýlmýþ dirençlerin çoðunda renk bantlarýyla yapýlmýþ kodlama kullanýlýr. Bu yöntemde direnç devreye nasýl takýlýrsa takýlsýn kodlama renk bantlarýyla yapýldýðýndan elemanýn deðeri kolayca belirlenebilir. Renklerle yapýlan kodlamalarda 3, 4, 5 ve 6 renk bandý kullanýlýr. Hassas dirençlerde kararlýlýk faktörünün belirtilmesi renk bantlarýyla yapýldýðýndan bunlarda 6. renk bandý da bulunur. Bu bölümde az karþýlaþýldýðý için 6 renk halkalý kodlama üzerinde durulmamýþtýr. 15

16 Renk kodlarýný kolayca öðrenebilmek için kullanýlan anahtar cümle, SoKaKTaSaYaMaM GiBidir. Burada büyük harflerin herbiri bir rengi ifade etmektedir. Þöyle ki; S, siyah, K, kahverengi, K, kýrmýzý, T, turuncu, S, sarý, Y, yeþil, M, mavi, M, mor. G, gri, B, beyazdýr. Dirençlerde kullanýlan renk bantlarýnýn Ýngilizce karþýlýklarý þöyledir: 0: Black, 1: Brown, 2: Red, 3: Orange, 4: Yellow, 5: Green, 6: Blue, 7: Violet, 8: Gray, 9: White, Silver: Gümüþ, Gold: Altýn Renk Sayý Tolerans Çarpan Siyah (10 0 ) Kahve 1 ±% 1 0 (10 1 ) Kýrmýzý 2 ±% 2 00 (10 2 ) Turuncu (10 3 ) Sarý (10 4 ) Yeþil 5 ±% (10 5 ) Mavi 6 ±% (10 6 ) Mor 7 ±% (10 7 ) Gri 8 ±% (10 8 ) Beyaz (10 9 ) Altýn - ±% 5 0,1 (10-1 ) Gümüþ - ±% 10 0,01 (10-2 ) Renksiz - ±% Tablo 1.1: Direnç renk kodlarý tablosu Dirençlerin renk bantlarýyla kodlanýþ þekilleri þöyledir: 1. Üç Renk Bantlý (Halkalý) Kodlama Eski tip sabit dirençlerde kullanýlan kodlamadýr. Uygulamada nadiren karþýlaþýlýr. Renk bantlarýnýn anlamlarý: 1. bant: Sayý, 2. bant: Sayý, 3. bant: Çarpan (eklenecek sýfýr sayýsýdýr). Direncin üzerinde dördüncü renk bandý olmadýðýndan (renksiz), tolerans ± % 20 olarak kabul edilir. Not: Renk bantlarý direncin gövdesinin hangi kenarýna yakýnsa o taraf birinci banttýr. Örnek: Yeþil, mavi, siyah, renksiz : 56 W ± % 20 Direncin toleranssýz (hatasýz) deðeri : 56 W Direncin hata payý : 56.0,20 = 11,2 + toleranslý direnç deðeri : 56+11,2 = 67,2 W - toleranslý direnç deðeri : 56-11,2 = 44,8 W Örnek olarak verilen 56 W luk direncin gerçek deðeri toleransý ile birlikte düþünüldüðünde 44,8-67,2 W arasýnda bir deðer olabilir. Örnek: Gri, kýrmýzý, kahverengi, renksiz : 820 W ± % 20 Örnek: Kýrmýzý, mor, turuncu, renksiz : W : 27 kw ± % 20 Örnek: Kahve, yeþil, sarý, renksiz : W : 150 kw ± % 20 Þekil 1.33: Üç renk bantlý kodlama Þekil 1.34: Dört renk bantlý kodlama Þekil 1.35: Beþ renk bantlý kodlama 2. Dört Renk Bantlý (Halkalý) Kodlama Renk bantlarýnýn anlamlarý: 1. bant: Sayý, 2. bant: Sayý, 3. bant: Çarpan, 4. bant: Tolerans Örnek: Kahverengi, yeþil, altýn, gümüþ : 1,5 W ± % 10 Örnek: Kahverengi, gri, altýn, altýn : 1,8 ± % 5 Örnek: Kahve, siyah, siyah, altýn : 10 W ± % 5 Örnek: Gri, kýrmýzý, siyah, gümüþ : 82 W ± % 10 16

17 Örnek: Beyaz, kahverengi, siyah, gümüþ : 91 W ± % 10 Örnek: Kýrmýzý, mor, kahverengi, altýn : 270 W ± % 5 3. Beþ Renk Bantlý (Halkalý) Kodlama Renk bantlarýnýn anlamlarý: 1. bant: Sayý, 2. bant: Sayý, 3. bant: Sayý, 4. bant: Çarpan, 5. bant: Tolerans Örnek: Kahverengi, kýrmýzý, yeþil, gümüþ, kahverengi : 1,25 W ± % 1 Örnek: Kýrmýzý, yeþil, turuncu, gümüþ, kahverengi : 2,53 W ± % 1 Örnek: Kýrmýzý, mor, yeþil, altýn, gümüþ : 27,5 W ± % 10 Örnek: Sarý, mor, yeþil, altýn, altýn : 47,5 W ± % 5 Örnek: Kýrmýzý, sarý, beyaz, siyah, altýn : 249 W ± % 5 Dirençlerde Tolerans (Hata Oraný) Ýstenilen deðerde direnç yapýlmasý oldukça güçtür. O nedenle pratikte kullanýlan dirençler, üzerlerinde belirtilen deðerden biraz farklýdýr. Yani 100 W olarak bilinen bir direncin deðeri tam olarak 100 W olamamaktadýr. Ýþte bu durum üretici firmalar tarafýndan direncin üzerinde belirtilir. Tolerans kavramý, direncin üretim hatasýnýn yüzdesel olarak ifade edilmesi olarak tanýmlanabilir. Dirençlerde hata oraný % 0,05-20 arasýnda deðiþmektedir. Pratikte yaygýn olarak kullanýlan direnç çeþitleri ise % 5-10 toleranslýdýr. Bir direncin tolerans deðerinin yüksek olmasý (ya da yükselmesi) istenmeyen bir durumdur. Düþük toleranslý dirençlerle yapýlan devrelerin kararlýðý iyi olacaðýndan, bu tip eleman kullanýlarak yapýlan cihazlarýn ömürleri de uzun olmaktadýr. O nedenle tolerans deðeri yüksek olan kalitesiz dirençlerle hassas devre üretmekten kaçýnýlmalýdýr. Ayarlý Dirençlerin Bakýmý Nem, toz, aþýrý akým ve aþýnma zamanla ayarlý direncin özelliklerinin bozulmasýna yol açar ve devre arýzalanýr. Bu durumdaki ayarlý dirençler, kontak temizleme spreyi ya da baþka bir maddeyle (alkol, ispirto vb.) temizlenir. Hareketli ayaklar kývýrýlarak dirençli kýsma iyice temas etmesi saðlanýr. Düzelme olmazsa eleman deðiþtirilir. Özellikle tv, radyo, ve teyp gibi cihazlarda kullanýlan ayarlý dirençler yýpranmadan dolayý sýk sýk arýzaya neden olurlar. Ayarlý Direnç Baþlýklarý Uygulamada kullanýlan potansiyometrelerin kolayca kumanda edilebilmesi için çeþitli modellerde pot baþlýklarý üretilmektedir. Potun miline kumanda eden çubuk þeklindeki kýsma geçirilerek kullanýlan baþlýklarýn kimisi sadece geçmeli kimisi ise vida ile sýkýþtýrmalý tiptedir. Resim 1.13: Ayarlý direnç baþlýklarý Direnç Üretim Serileri Dirençler, özel üretimler hariç standart deðerlerde üretilirler. Bu durumda, bir elektronik devrede kullanýlacak direnç standart deðerlerin dýþýndaysa, piyasada bulmamýz mümkün deðildir. Ancak, bazý üretici firmalar geliþtirdikleri devrenin çok kararlý çalýþmasýný saðlamak için standart dýþý deðere sahip direnç îmal ettirerek cihazlarýnda kullanýrlar. 17

18 IEC (International Electrotechinical Comission) Standartlarýna Göre Üretim Serileri E6 Serisi 1,0-1,5-2,2-3,3-4,7-6,8. Tolerans deðerleri ± % 20 dir. E-6 Serisinin Anlamý W ve 1, W þeklinde deðere sahip dirençler üretilmektedir. E-12 Serisi 1,0-1,2-1,5-1,8-2,2-2,7-3,3-3,9-4,7-5,6-6,8-8,2-9,1. Toleranslarý ± % 10 dur. E-24 Serisi 1,0-1,1-1,2-1,3-1,5-1,6-1,8-2,0-2,2-2,4-2,7-3,0-3,3-3,6-3,9-4,3-4,7-5,1-5,6 6,2-6,8-7,5-8,2-9,1. Toleranslarý ± % 5 tir. Not: Yukarýda verilen standart üretim serileri kondansatörler için de geçerlidir. Uygulamada Yaygýn Olarak Kullanýlan Dirençlerin Omaj (W ) Deðerleri 0,1 W 0,47 W 1 W 1,2 W 1,5 W 1,8 W 2,2 W 2,7 W 3,3 W 3,9 W 4,7 W 5,6 W 6,8 W 8,2 W 10 W 12 W 15 W 18 W 22 W 27 W 33 W 39 W 47 W 56 W 68 W 82 W 100 W 120 W 150 W 180 W 220 W 270 W 330 W 390 W 470 W 560 W 680 W 820 W 1 kw 1,2 kw 1,5 kw 1,8 kw 2,2 kw 2,7 kw 3,3 kw 3,9 kw 4,7 kw 5,6 kw 6,8 kw 8,2 kw 10 kw 12 kw 15 kw 18 kw 22 kw 27 kw 33 kw 39 kw 47 kw 56 kw 68 kw 82 kw 100 kw 120 kw 150 kw 180 kw 220 kw 270 kw 330 kw 390 kw 470 kw 560 kw 680 kw 820 kw 1 MW 1,2 MW 1,8 MW 2,2 MW 3,3 MW 3,9 MW 4,7 MW 5,6 MW 6,8 MW 8,2 MW 10 MW 12 W 15 W 22 MW Arýzalý Direncin Belirlenmesi Gözle bakýldýðýnda karbondan yapýlmýþ bir direncin orta kýsmý kararmýþsa direnç aþýrý akýma maruz kalarak tahrip olmuþ demektir. Gözle bir þey anlaþýlamazsa ohmmetreyle ölçüm yapýlýr ve hiç deðer okunamazsa direnç içinden kopmuþtur. Eðer 0 W okunuyorsa direnç içinden kýsa devre olmuþtur. (Film dirençlerin gövdesi kararmadýðý halde yine de arýza söz konusu olabilir.) Sýnýrlama ve Denetleme Dirençleri (Özel Dirençler) Elektronik devrelerde sabit ve ayarlý dirençlerin yaný sýra ýþýk, ýsý, gerilim, manyetik alan, basýnç vb. gibi unsurlara göre deðerleri deðiþen dirençler de kullanýlmaktadýr. Bu bölümde ýþýða, ýsýya ve gerilime duyarlý dirençler hakkýnda temel bilgiler verilecektir. a. Iþýða Duyarlý Dirençler (LDR, Light Dependent Resistance, Fotodirenç) Iþýkta az direnç, karanlýkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarýna LDR denir. Baþka bir deyiþle aydýnlýkta LDR'lerin üzerinden geçen akým artar, karanlýkta ise azalýr. LDR'lerin karanlýktaki dirençleri bir kaç MW, aydýnlýktaki dirençleri ise 100 W -5 kw düzeyindedir. Þekil 1.37'de LDR'lerin direncinin ýþýða göre deðiþimine iliþkin eðri verilmiþtir. LDR'ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve silisyum (silikon) vb. gibi ýþýða karþý çok duyarlý maddelerden üretilmektedir. Þekil 1.38'de LDR'lerin iç yapýsý verilmiþtir. LDR yapýmýnda kullanýlan madde, algýlayýcýnýn hassasiyetini ve algýlama süresini belirlemekte, 18

19 1 MW 10 kw R (W ) cam pencere ýþýða duyarlý madde gövde 100 W ýþýk þiddeti lux birinci elektrot taban ikinci elektrot Þekil 1.36: LDR sembolleri Þekil 1.37: LDR'nin direncinin, ýþýðýn þiddetine göre deðiþim eðrisi Þekil 1.38: LDR'nin yapýsý oluþturulan yarý iletken tabakanýn þekli de algýlayýcýnýn duyarlýlýðýný etkilemektedir. LDR'ye gelen ýþýðýn odaklaþmasýný saðlamak için üst kýsým cam ya da þeffaf plâstikle kaplanmaktadýr. LDR'ler çeþitli boyutlarda üretilmekte olup, gövde boyutlarý büyüdükçe güç deðeri yükselmekte ve geçirebilecekleri akým da artmaktadýr. Uygulamada yaygýn olarak kullanýlan bazý LDR'ler, LDR03, LDR05, LDR07, OPR60 olarak sýralanabilir. LDR'ler, endüstriyel kumanda sistemlerinde, otomatik gece lâmbalarýnda, dijital sayýcýlarda, brülörlerde, kanýn renk yoðunluðunu belirleyen týbbî cihazlarda, flaþlý fotoðraf makinelerinde, hareket dedektörlerinde, zil butonlarýnda vb. kullanýlýr. LDR W Resim 1.14: Çeþitli LDR'ler Þekil 1.39: LDR'nin saðlamlýk testinin yapýlýþý LDR nin Saðlamlýk Testi Ohmmetre kullanýlarak þekil 1.39'da verilen baðlantý ile yapýlan ölçümde LDR, aydýnlýkta az direnç, karanlýkta yüksek direnç göstermelidir. b. Isýya Duyarlý Dirençler (Termistör, Th, Termistans) Ortam sýcaklýðýna baðlý olarak direnç deðerleri deðiþen elemanlara termistör denir. Termistörler, nikel oksit, kobalt, manganez oksitleri, bakýr, demir, baryum titanit vb. maddelerden yapýlmýþ elemanlar olup, boncuk, disk, rondela vb. þeklinde üretilirler. Uygulamada kullanýlan termistörler çeþitli direnç deðerlerinde (10 W, 100 W, 500 W, 1000 W, 3000 W, 5 kw 10 kw, 20 kw) üretilmektedir. 10 kw NTC -55 C C Resim 1.15: Uygulamada kullanýlan çeþitli termistörler 19

20 1. PTC (Positive Temperature Confient) Sýcaklýk arttýkça direnç deðerleri artan ve üzerinden geçirdikleri akýmý azaltan elemanlara PTC denir. PTC'ler, otomatik ýsý kontrol cihazlarýnda, sýcaklýk ölçme aletlerinde, renkli tv'lerin tüplerinde dýþ manyetik alanlardan dolayý ortaya çýkan renk karýþmalarýnýn önlenmesinde vb. kullanýlýr. PTC'nin Saðlamlýk Testi Ohmmetreyle yapýlan ölçümde soðukta düþük direnç, ýsýtýldýðýnda ise yüksek direnç deðeri görülmelidir. 2. NTC (Negative Temperature Confient) Yapý olarak PTC'ye benzer. Isýndýkça direnci azalýr ve üzerinden geçirebildiði akým artar. NTC'nin Saðlamlýk Testi Ohmmetreyle yapýlan ölçümde soðukta yüksek direnç, ýsýtýldýðýnda ise düþük direnç deðeri görülmelidir. PTC ve NTC'lerin Bazý Kullaným Alanlarý -Isýya duyarlý devre yapýmý -Demanyetizasyon (televizyon ekranlarýnda görüntü bozulmasýnýn önlenmesi) iþlemi -Sýcaklýk ölçümü -Transistörlü devrelerde sýcaklýk dengeleme -Ölçü aletlerinin korunmasý -Buzdolaplarýnda sýcaklýk kontrolü -Zaman geciktirme -Büyük güçlü elektrikli motorlarýn korunmasý Þekil 1.40: PTC ve NTC sembolleri R (W ) NTC PTC T ( C) Þekil 1.41: PTC ve NTC'lerin direnç deðerlerinin sýcaklýða göre deðiþim eðrileri 4. bant 3. bant 2. bant 1. bant Resim 1.16: Isýya duyarlý dirençlerin renk bantlarýyla kodlanýþý PTC ve NTC lerin Direnç Deðerinin Renk Halkalarýyla Belirtilmesi 1. bant: 1. sayý, 2. bant: 2. sayý, 3. bant: Çarpan, 4. bant: Tolerans Resim 1.16'da direnç deðeri renk bantlarýyla belirtilmiþ termistör örnekleri verilmiþtir. Örnek: Gövdesi üzerinde turuncu, beyaz, turuncu renkleri bulunan termistörün deðerini bulunuz. Çözüm: Turuncu: 3, Beyaz: 9, Turuncu: 3. Termistörün direnç deðeri: 3900 W = 3,9 kw c. Gerilime Duyarlý Dirençler (VDR, Varistör, Voltage Dependent Resistor) Gerilim yükselince direnci hýzla azalarak geçirdiði akým artan elemanlardýr. Baþka bir deyiþle, gerilim düþükken VDR'nin direnci çok yüksektir. Gerilim deðeri yükseldiðinde ise direnci hýzla azalýr. VDR'ler özellikle îmal edildikleri gerilim deðerinin üzerinde bir gerilimle karþý karþýya kaldýklarýnda dirençleri hýzla küçülerek üzerlerinden geçirdikleri akýmý artýrýrlar. Ýþte bu özellikleri sayesinde baðlandýklarý devreyi aþýrý gerilimden korurlar. 20

PASÝF DEVRE ELEMANLARI

PASÝF DEVRE ELEMANLARI BÖLÜM Bölüm 1: 1 Pasif devre elemanlarý PASÝF DEVRE ELEMANLARI "Dirençler, kondansatörler, bobinler" "DÝRENÇLER, KONDANSATÖRLER, BOBÝNLER" Elektrik ve elektronikle ilgili temel kavramlar 1- Elektrik Grek

Detaylı

PASÝF DEVRE ELEMANLARI

PASÝF DEVRE ELEMANLARI BÖLÜM Bölüm 1: 1 Pasif devre elemanlarý PASÝF DEVRE ELEMANLARI "Dirençler, kondansatörler, bobinler" "DÝRENÇLER, KONDANSATÖRLER, BOBÝNLER" Elektrik ve elektronikle ilgili temel kavramlar 1- Elektrik Grek

Detaylı

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ. Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ. Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler DİRENÇ ÇEŞİTLERİ Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler Sabit dirençler Direnç değerleri sabit olan, yani değiştirilemeyen elemanlardır. Ayarlı dirençler

Detaylı

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI 9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI *ANALOG VE DİJİTAL KAVRAMLARI *Herhangi bir fiziksel olayı ifade eden büyüklüklere işaret denmektedir. *Zaman içerisinde kesintisiz olarak devam eden işaretlere Analog işaret

Detaylı

Analog Elektronik. Öğr.Gör. Emre ÖZER

Analog Elektronik. Öğr.Gör. Emre ÖZER Analog Elektronik Öğr.Gör. Emre ÖZER Analog Devre Elemanları Dirençler Dirençler elektrik akımına zorluk gösteren elektronik devre elemanlarıdır. Alman bilim adamı Ohm tarafından 1827 yılında bulunmuştur.

Detaylı

Bölüm 1: Pasif devre elemanları

Bölüm 1: Pasif devre elemanları Bölüm 1: Pasif devre elemanları "Dirençler, kondansatörler, bobinler" Elektrik ve elektronikle ilgili temel kavramlar 1. Elektrik: Grek (Yunan) dilinde kehribar ağacının adı elektriktir. Adı geçen toplumun

Detaylı

Akımı sınırlamaya yarayan devre elemanlarına direnç denir.

Akımı sınırlamaya yarayan devre elemanlarına direnç denir. Akımı sınırlamaya yarayan devre elemanlarına direnç denir. Gösterimi: Birimi: Ohm Birim Gösterimi: Ω (Omega) Katları: 1 Gigaohm = 1GΩ = 10 9 Ω 1 Megaohm = 1MΩ = 10 6 Ω 1 Kiloohm = 1kΩ = 10 3 Ω 1 ohm =

Detaylı

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ ÖĞRETMEYE YÖNELĠK TEST SORU BANKASI HAZIRLAYAN: Öğr.Gör.Aykut Fatih GÜEN 1 ÜNĠTE 1 TEST SORU BANKASI (TEMEL ELEKTRONĠK) DĠRENÇ SORULARI Aşağıdakilerden hangisi, pasif devre elemanlarının

Detaylı

Temel Kavramlar Doðru Akým (DA, DC, Direct Current) Dinamo, akümülâtör, pil, güneþ pili gibi düzenekler tarafýndan

Temel Kavramlar Doðru Akým (DA, DC, Direct Current) Dinamo, akümülâtör, pil, güneþ pili gibi düzenekler tarafýndan Bölüm 8: Güç Kaynaðý Yapýmý A. Doðrultmaç (Redresör) Devre Uygulamalarý Elektronik devrelerin bir çoðunun çalýþmasý için tek yönlü olarak dolaþan (DC) akýma gerek vardýr. Bu bölümde doðru akým üreten devreler

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUARI DENEYİ YAPTIRAN: DENEYİN ADI: DENEY NO: DENEYİ YAPANIN ADI ve SOYADI: SINIFI: OKUL NO: DENEY GRUP NO:

Detaylı

ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI BCP103 Öğr.Gör. MEHMET GÖL 1 Ders İçeriği Analog ve sayısal sinyal kavramları ler, çeşitleri, uygulama yerleri, direnç renk kodları Kondansatörler, çalışması, çeşitleri,

Detaylı

Dirençler. 08 Aralık 2015 Salı 1

Dirençler. 08 Aralık 2015 Salı 1 Dirençler 08 Aralık 2015 Salı 1 Tanımı ve İşlevi Dirençler elektrik akımına zorluk gösteren elektronik devre elemanlarıdır. Direnç R harfi ile gösterilir, birimi ohmdur. Omega simgesi ile gösterilir (Ω).

Detaylı

DİRENÇ NEDİR? MELEK SATILMIŞ 190 GAMZE ÖZTEKİN 12

DİRENÇ NEDİR? MELEK SATILMIŞ 190 GAMZE ÖZTEKİN 12 DİRENÇ NEDİR? MELEK SATILMIŞ 190 GAMZE ÖZTEKİN 12 1 DİRENÇ NEDİR Elektrik ve elektronik devrelerde, akim ve gerilimi sinirlamak amaciyla kullanilan devre elemanlarina direnç denir. R harfi ile gösterilir.

Detaylı

EMKO CÝHAZLARINDA KULLANILAN ISI SENSÖRLERÝ

EMKO CÝHAZLARINDA KULLANILAN ISI SENSÖRLERÝ EMKO CÝHAZLARINDA KULLANILAN ISI SENSÖRLERÝ Ortamdaki ýsý deðiþimini algýlamamýza yarayan cihazlara ýsý veya sýcaklýk sensörleri diyoruz.emko ELEKTRONÝK tarafýndan üretilen ýsý sensörleri, kullanýlan alan

Detaylı

Pasif devre elemanlari

Pasif devre elemanlari Pasif devre elemanlari "Dirençler, kondansatörler, bobinler" Elektrik ve elektronikle ilgili temel kavramlar 1. Elektrik: Grek (Yunan) dilinde kehribar ağacının adı elektriktir. Adı geçen toplumun bilginleri,

Detaylı

Bölüm 2: Ýþlemsel Yükselteçler (Op-amplar)

Bölüm 2: Ýþlemsel Yükselteçler (Op-amplar) Bölüm 2: Ýþlemsel Yükselteçler (Op-amplar) A. Op-amplarýn yapýsý Yüksek kazançlý lineer (doðrusal) entegrelere op-amp denir. Op-amplar, plâstik ya da metal gövdeli olarak üretilir. Bu elemanlarýn gövdelerinin

Detaylı

A- TEMEL KAVRAMLAR 1- Elektrik Akımı: 2- Gerilim:

A- TEMEL KAVRAMLAR 1- Elektrik Akımı: 2- Gerilim: A- TEMEL KAVRAMLAR 1- Elektrik Akımı: Elektrik Akımı elektrik elektronik devrelerin temelini oluşturmaktadır. Elektrik akımını oluşturan temel faktör ise elektron akımıdır. Elektron akımı da, bağlantı

Detaylı

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU DİRENÇLER Direnci elektrik akımına gösterilen zorluk olarak tanımlayabiliriz. Bir iletkenin elektrik

Detaylı

Bölüm 10: Operasyonel amplifikatörler

Bölüm 10: Operasyonel amplifikatörler Bölüm 10: Operasyonel amplifikatörler A- Opamp'larýn yapýsý Giriþ: Yüksek kazançlý lineer entegrelere "opamp" denir. Opamp'lar plastik ya da metal gövdeli olarak üretilir. Bu elemanlarýn gövdelerinin içinde

Detaylı

olarak çalýºmasýdýr. AC sinyal altýnda transistörler özellikle çalýºacaklarý frekansa göre de farklýlýklar göstermektedir.

olarak çalýºmasýdýr. AC sinyal altýnda transistörler özellikle çalýºacaklarý frekansa göre de farklýlýklar göstermektedir. Transistorlu Yükselteçler Elektronik Transistorlu AC yükselteçler iki gurupta incelenir. Birincisi; transistorlu devreye uygulanan sinyal çok küçükse örneðin 1mV, 0.01mV gibi ise (örneðin, ses frekans

Detaylı

DERS NOTLARI. Yard. Doç. Dr. Namık AKÇAY İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi

DERS NOTLARI. Yard. Doç. Dr. Namık AKÇAY İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi DERS NOTLARI Yard. Doç. Dr. Namık AKÇAY İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Ders-1 27.09.2016 ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI Direnç Kondansatör Bobin Diyot Transistör ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI Analog ve

Detaylı

2. HAFTA BLM223 DEVRE ANALİZİ. Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN. hdemirel@karabuk.edu.tr

2. HAFTA BLM223 DEVRE ANALİZİ. Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN. hdemirel@karabuk.edu.tr 2. HAFTA BLM223 Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN hdemirel@karabuk.edu.tr Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 2. AKIM, GERİLİM E DİRENÇ 2.1. ATOM 2.2. AKIM 2.3. ELEKTRİK YÜKÜ

Detaylı

EEM0108 Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Malzeme Aktif ve Pasif Devre Elemanları. Yrd.Doç.Dr. Muhammed Fatih KULUÖZTÜRK

EEM0108 Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Malzeme Aktif ve Pasif Devre Elemanları. Yrd.Doç.Dr. Muhammed Fatih KULUÖZTÜRK EEM0108 Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Malzeme Aktif ve Pasif Devre Elemanları mfkuluozturk@beu.edu.tr MALZEMELERİN SINIFLANDIRILMASI ÖZELLİKLERİNE GÖRE Elektriksel Özellikler Manyetik Özellikler

Detaylı

EQ Kapasitif Seviye Transmitterleri, endüstride yaygýn kullanýlan, kapasite ölçüm yöntemini kullanýr. Elektrod çubuðu ile tank duvarý arasýnda prosesi oluþturan malzeme nedeniyle deðiþen kapasiteyi ölçerek

Detaylı

Termik Röleler ÝÇÝNDEKÝLER Özellikler Karakteristik Eðriler Teknik Tablo Sipariþ Kodlarý Teknik Resimler EN TS EN IEC Ra

Termik Röleler ÝÇÝNDEKÝLER Özellikler Karakteristik Eðriler Teknik Tablo Sipariþ Kodlarý Teknik Resimler EN TS EN IEC Ra TERMÝK RÖLELER www.federal.com.tr Termik Röleler ÝÇÝNDEKÝLER Özellikler Karakteristik Eðriler Teknik Tablo Sipariþ Kodlarý Teknik Resimler EN 60947-4-1 TS EN 60947-4-1 IEC 60947-4-1 Rak m : 2000 m (max)

Detaylı

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=?

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=? S1-5 kw lık bir elektrik cihazı 360 dakika süresince çalıştırılacaktır. Bu elektrik cihazının yaptığı işi hesaplayınız. ( 1 saat 60 dakikadır. ) A-30Kwh B-50 Kwh C-72Kwh D-80Kwh S2-400 miliwatt kaç Kilowatt

Detaylı

ELK101 - ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

ELK101 - ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Giresun Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Bölümün tanıtılması Elektrik Elektronik Mühendisliğinin tanıtılması Mühendislik Etiği Birim Sistemleri Doğru ve Alternatif

Detaylı

7. ÜNİTE AKIM, GERİLİM VE DİRENÇ

7. ÜNİTE AKIM, GERİLİM VE DİRENÇ 7. ÜNİTE AKIM, GERİLİM VE DİRENÇ KONULAR 1. AKIM, GERİLİM VE DİRENÇ 2. AKIM BİRİMİ, ASKATLARI VE KATLARI 3. GERİLİM BİRİMİ ASKATLARI VE KATLARI 4. DİRENÇ BİRİMİ VE KATLARI 7.1. AKIM, GERİLİM VE DİRENÇ

Detaylı

ELQ Kapasitif Seviye Transmitterleri, endüstride yaygýn kullanýlan, kapasite ölçüm yöntemini kullanýr. Elektrod çubuðu ile tank duvarý arasýnda prosesi oluþturan malzeme nedeniyle deðiþen kapasiteyi ölçerek

Detaylı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü ÖLÇME TEKNİĞİ 4. HAFTA

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü ÖLÇME TEKNİĞİ 4. HAFTA A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü ÖLÇME TEKNİĞİ 4. HAFTA İÇİNDEKİLER Devre Elemenlarının Tanıtımı Dirençler (rezistans, resistance) Dirençlerin işlevleri (fonksiyonları) Dirençlerin Üretim Şekline

Detaylı

Elektronik devrelerin bir çoðunun çalýþmasý için tek yönlü olarak dolaþan (DC) akýma gerek

Elektronik devrelerin bir çoðunun çalýþmasý için tek yönlü olarak dolaþan (DC) akýma gerek Bölüm 5: DC güç kaynaklarý Giriþ Elektronik devrelerin bir çoðunun çalýþmasý için tek yönlü olarak dolaþan (DC) akýma gerek vardýr. Bu bölümde doðru akým üreten temel devreler incelenecektir. Uygulamada

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2017

Kanguru Matematik Türkiye 2017 4 puanlýk sorular 1. Dünyanýn en büyük dairesel pizzasý 128 parçaya bölünecektir. Her bir kesim tam bir çap olacaðýna göre kaç tane kesim yapmak gerekmektedir? A) 7 B) 64 C) 127 D) 128 E) 256 2. Ali'nin

Detaylı

Bölüm 2: Yarý iletkenler

Bölüm 2: Yarý iletkenler Bölüm 2: Yarý iletkenler Temel kavramlar Elektroniðin temelini oluþturan yarý iletkenleri açýklamadan önce madde ile ilgili temel bilgileri öðrenmek gerekir. Bilindiði gibi bütün maddeler atomlardan oluþmuþtur.

Detaylı

Rezistans termometreler endüstride hassas sýcaklýk ölçümü istenilen yerlerde kullanýlmaktadýr. Ýletkenin elektriksel direncinin sýcaklýða baðlý olarak deðiþim temeline dayanýr. Ýletken olarak emaye, cam

Detaylı

Motor kademeleri ile otomasyon seviyeleri arasýnda akýllý baðlantý Akýllý Baðlantý Siemens tarafýndan geliþtirilen SIMOCODE-DP iþlemcilerin prozeslerinin hatasýz çalýþmasýný saðlamak için gerekli tüm temel

Detaylı

DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI. 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi.

DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI. 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi. DENEY 4. KONDANSATÖRLERİN SERİ VE PARALEL BAĞLANMASI Amaç: 1) Seri ve paralel bağlı kondansatör gruplarının eşdeğer sığasının belirlenmesi. Kuramsal Bilgi: i. Kondansatörler Kondansatör doğru akım (DC)

Detaylı

ELEKTROTEKNİK VE ELEKTRİK ELEMANLARI

ELEKTROTEKNİK VE ELEKTRİK ELEMANLARI ELEKTROTEKNİK VE ELEKTRİK ELEMANLARI HAZIRLAYAN DOÇ.DR. HÜSEYİN BULGURCU 1 Balıkesir-2015 DERS KONULARI 1. Elektriğin Temelleri 2. Elektriksel Test Cihazları 3. Elektrik Enerjisi 4. Termostatlar 5. Röleler

Detaylı

ULTRASONÝK SEVÝYE ÖLÇER ULM-53 Açýk veya kapalý tanklarda, çukurlarda, açýk kanal vb. yerlerde, sývýlarýn (kirli olsa bile), partikül ve yapýþkan ürünlerin sürekli seviye ölçümünde kullanýlýr. Ölçüm aralýðý

Detaylı

ROUV SERÝSÝ AÞIRI VE DÜÞÜK GERÝLÝM RÖLELERÝ

ROUV SERÝSÝ AÞIRI VE DÜÞÜK GERÝLÝM RÖLELERÝ ROUV SERÝSÝ AÞIRI VE DÜÞÜK GERÝLÝM RÖLELERÝ ROUV Serisi aþýrý e düþük gerilim röleleri ORTA GERÝLÝM e YÜKSEK GERÝLÝM elektrik þebekelerinde kullanýlmak üzere tasarlanmýþtýr. Micro controller teknolojisi

Detaylı

TEMEL BİLGİLER. İletken : Elektrik yüklerinin oldukça serbest hareket ettikleri maddelerdir. Örnek olarak bakır, gümüş ve alüminyum verilebilir.

TEMEL BİLGİLER. İletken : Elektrik yüklerinin oldukça serbest hareket ettikleri maddelerdir. Örnek olarak bakır, gümüş ve alüminyum verilebilir. TEMEL BİLGİLER İletken : Elektrik yüklerinin oldukça serbest hareket ettikleri maddelerdir. Örnek olarak bakır, gümüş ve alüminyum verilebilir. Yalıtkan : Elektrik yüklerinin kolayca taşınamadığı ortamlardır.

Detaylı

Transistörlü devrelerde polarma iþlemi çeþitli biçimlerde yapýlýr. Her yöntemin kendine

Transistörlü devrelerde polarma iþlemi çeþitli biçimlerde yapýlýr. Her yöntemin kendine Bölüm 6: Transistörlü yükselteçler A- TRANSÝSTÖRLÜ YÜKSELTEÇLERÝ DC ÝLE POLARMA YÖNTEMLERÝ : Küçük genlikli (zayýf) elektrik sinyallerini güçlendirmek için kullanýlan devrelere yükselteç denir. Mikrofon,

Detaylı

Bölüm 3: Fotoelektronik Eleman Uygulamalarý

Bölüm 3: Fotoelektronik Eleman Uygulamalarý Bölüm 3: Fotoelektronik Eleman Uygulamalarý (Iþýða Duyarlý Elemanlar ve Devreler). Iþýk Kontrollü Röle Devreleri 1. Fotoelektrik (Iþýða Duyarlý) Elemanlar Ýnsan gözü, dalga boyu 380 nanometreden 780 nanometreye

Detaylı

Oda Termostatý RAA 20 / AC. Montaj ve Kullaným Kýlavuzu

Oda Termostatý RAA 20 / AC. Montaj ve Kullaným Kýlavuzu Oda Termostatý RAA 20 / AC Montaj ve Kullaným Kýlavuzu Alarko Carrier Eðitim ve Dokümantasyon Merkezi Haziran 2008 Oda Termotatý RAA 20 / AC Kullaným Kýlavuzu ÝÇÝNDEKÝLER GARANTÝ ve SERVÝS GÝRÝÞ Kullaným

Detaylı

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK ELEKTRONİK 1 1. Atomun çekirdeği nelerden oluşur? A) Elektron B) Proton C) Proton +nötron D) Elektron + nötron 2. Elektron hangi yükle yüklüdür?

Detaylı

Ballorex Venturi. Çift Regülatörlü Vana

Ballorex Venturi. Çift Regülatörlü Vana Ballorex Venturi Çift Regülatörlü Vana Isýtma ve soðutma sistemlerinin balanslanmasý Precision made easy Ballorex Venturi ýsýtma ve soðutma sistemlerini balanslamasýný saðlayan olan yeni jenerasyon çift

Detaylı

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ ÖĞRETMEYE YÖNELĠK KLASĠK SORU VE CEVAPLARI HAZIRLAYAN: Öğr.Gör.Aykut Fatih GÜVEN 1 ÜNĠTE 1 KLASĠK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONĠK) Pasif elemanları tanımlayınız. Pasif elemanlar,

Detaylı

Montaj. Duvara montaj. Tavana montaj. U Plakalý (cam pencere) Açýsal Plakalý Civatalý (cam pencere)

Montaj. Duvara montaj. Tavana montaj. U Plakalý (cam pencere) Açýsal Plakalý Civatalý (cam pencere) Genel Özellikler Hava perdeleri yüksek debili ve ince formlu hava akýmý saðlamak amacýyla üretilmiþlerdir. Kullanýlýþ amacý birbirinden farklý sýcaklýk deðerlerine sahip iki ortamý hareket serbestisi saðlayacak

Detaylı

0.2-200m3/saat AISI 304-316

0.2-200m3/saat AISI 304-316 RD Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip hava kilidleri her türlü proseste çalýþacak rotor ve gövde seçeneklerine sahiptir.aisi304-aisi316baþtaolmaküzerekimya,maden,gýda...gibi

Detaylı

2x15V Kýsa Devre Korumalý Simetrik Güç Kaynaðý www.hobidevreleri.com

2x15V Kýsa Devre Korumalý Simetrik Güç Kaynaðý www.hobidevreleri.com 2x15V 1A Kýsa Devre Korumalý Simetrik Güç Kaynaðý h www. 2 1- Plastik Kutu x 1 üst alt 2- Plastik Alt Kapak x 1 3- Eco Simetrik Güç Kaynaðý PCB FR4, 1.6mm x 1 üst alt 4- Transformatör 2x12V 16VA x 1 3

Detaylı

Bölüm 3: Diyotlar. Diyotlar temelde iki gruba ayrýlýrlar: I- Doðrultmaç (redresör, rectefier) diyotlarý. II- Sinyal diyotlarý.

Bölüm 3: Diyotlar. Diyotlar temelde iki gruba ayrýlýrlar: I- Doðrultmaç (redresör, rectefier) diyotlarý. II- Sinyal diyotlarý. Bölüm 3: Diyotlar - DÝYOTLRIN TEMEL YPISI VE TNIMI P ve N tipi iki yarý iletkenin birleþtirilmesinden oluþan maddeye "diyot (diod, diot, diyod)" denir. Diyotlar temelde iki gruba ayrýlýrlar: I- Doðrultmaç

Detaylı

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 1. Direnç Renk Kodları Direnç Renk Tablosu Renk Sayı Çarpan Tolerans SİYAH 0 1 KAHVERENGİ 1 10 ± %1 KIRMIZI 2 100 ± %2 TURUNCU 3 1000 SARI 4 10.000 YEŞİL 5 100.000 ± %0.5 MAVİ

Detaylı

İstanbul Teknik Üniversitesi IEEE Öğrenci Kolu

İstanbul Teknik Üniversitesi IEEE Öğrenci Kolu Direnç Dirençler elektronik devrelerin vazgeçilmez elemanlarıdır. Yaptıkları iş ise devre içinde kullanılan diğer aktif elemanlara uygun gerilimi temin etmektir. Elektronik devreler sabit bir gerilim ile

Detaylı

Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip mikro dozaj sistemleri ile Kimya,Maden,Gýda... gibi sektörlerde kullanýlan hafif, orta

Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip mikro dozaj sistemleri ile Kimya,Maden,Gýda... gibi sektörlerde kullanýlan hafif, orta Mikro Dozaj Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip mikro dozaj sistemleri ile Kimya,Maden,Gýda... gibi sektörlerde kullanýlan hafif, orta ve aðýr hizmet tipi modellerimizle Türk

Detaylı

Teknik Özellikleri : Ölçülecek Malzeme. Çýkýþ. Hassasiyet Linearite Kapasite Ölçü Sahasý Min. Di-Elektrik Sabiti Baðlantý Malzemesi

Teknik Özellikleri : Ölçülecek Malzeme. Çýkýþ. Hassasiyet Linearite Kapasite Ölçü Sahasý Min. Di-Elektrik Sabiti Baðlantý Malzemesi ECAPm seviye transmitterleri, iletken sývýlarda, iletken olmayan sývýlarda, katý partiküllü ve toz malzemelerde, yapýþkan ve asit/bazik sývýlarda seviyenin ölçülmesi amacýyla kullanýlan kapasitif seviye

Detaylı

EÞÝTSÝZLÝKLER. I. ve II. Dereceden Bir Bilinmeyenli Eþitsizlik. Polinomlarýn Çarpýmý ve Bölümü Bulunan Eþitsizlik

EÞÝTSÝZLÝKLER. I. ve II. Dereceden Bir Bilinmeyenli Eþitsizlik. Polinomlarýn Çarpýmý ve Bölümü Bulunan Eþitsizlik l l l EÞÝTSÝZLÝKLER I. ve II. Dereceden Bir Bilinmeyenli Eþitsizlik Polinomlarýn Çarpýmý ve Bölümü Bulunan Eþitsizlik Çift ve Tek Katlý Kök, Üslü ve Mutlak Deðerlik Eþitsizlik l Alýþtýrma 1 l Eþitsizlik

Detaylı

ELG ELG MANYETÝK BY-PASS SEVÝYE GÖSTERGESÝ. ELG ELGs ELGp ELGk ELGy ELGu

ELG ELG MANYETÝK BY-PASS SEVÝYE GÖSTERGESÝ. ELG ELGs ELGp ELGk ELGy ELGu manyetik by-pass seviye göstergeleri tank, kazan ve depolarýn dýþ veya üst yüzeylerine monte edilir. Seviyeyi kolaylýkla ve yüksek doðrulukla görme imkaný verir. Diðer mekanik yöntemli ölçüm sistemlerine

Detaylı

Bir bobinin omik direnci ile endüktif reaktansının birlikte gösterdikleri ortak etkiye empedans denir,

Bir bobinin omik direnci ile endüktif reaktansının birlikte gösterdikleri ortak etkiye empedans denir, 9.KISIM BOBİNLER Dış ısıya dayanıklı yalıtkan malzeme ile izole edilmiş Cu veya Al dan oluşan ve halkalar halinde sarılan elemana bobin denir. Bir bobinin alternatif akımdaki direnci ile doğru akımdaki

Detaylı

KONDANSATÖRLER Farad(F)

KONDANSATÖRLER Farad(F) KONDANSATÖRLER Kondansatörler elektrik enerjisi depo edebilen devre elemanlarıdır. İki iletken levha arasına dielektrik adı verilen bir yalıtkan madde konulmasıyla elde edilir. Birimi Farad(F) C harfi

Detaylı

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ DENEY-1:DİYOT

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ DENEY-1:DİYOT T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK DEVRELER 1 LAB. DENEY FÖYÜ Deneyin Amacı: DENEY-1:DİYOT Elektronik devre elemanı olan diyotun teorik ve pratik olarak tanıtılması, diyot

Detaylı

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 1 ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 2 3 DİRENÇ ÖLÇÜMÜ DİRENÇLER VE DİRENÇ ÖLÇÜMÜ Tanımlar Direnç, kısaca elektrik akımına karşı gösterilen zorluk şeklinde tanımlanır. Direnç R ile

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2017

Kanguru Matematik Türkiye 2017 Kanguru Matematik Türkiye 07 4 puanlýk sorular. Bir dörtgenin köþegenleri, dörtgeni dört üçgene ayýrmaktadýr. Her üçgenin alaný bir asal sayý ile gösterildiðine göre, aþaðýdaki sayýlardan hangisi bu dörtgenin

Detaylı

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ 4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ KONULAR 1. Ani Güç, Ortalama Güç 2. Dirençli Devrelerde Güç 3. Bobinli Devrelerde Güç 4. Kondansatörlü Devrelerde Güç 5. Güç Üçgeni 6. Güç Ölçme GİRİŞ Bir doğru akım devresinde

Detaylı

Kalite Güvence Sistemi Belgesi.... Sulamada dünya markasý.

Kalite Güvence Sistemi Belgesi.... Sulamada dünya markasý. Kalite Güvence Sistemi Belgesi... Sulamada dünya markasý. Filtreler Plastik Filtreler Çeþitli filtre tipleri. Çok çeþitli filtrasyon dereceleri (mesh). Aþýnmaya karþý dayanýklýlýk Kolay bakým : filtre

Detaylı

Atlantis IMPERATOR. Kullanim Kilavuzu. Metal Dedektörü

Atlantis IMPERATOR. Kullanim Kilavuzu. Metal Dedektörü Atlantis IMPERATOR Kullanim Kilavuzu Metal Dedektörü Dedektörü Tanýma ON-OFF Açýk-Kapalý Kulaklýk giriþi Tüm Metal Arama ve Toprak Sýfýrlama Atlantis IMPERATOR AUTO Duyarlýlýk, Hassasiyet Toprak Ayarý

Detaylı

Bölüm 6: Lojik Denklemlerin Sadeleþtirilmesi

Bölüm 6: Lojik Denklemlerin Sadeleþtirilmesi ölüm : Lojik Denklemlerin Sadeleþtirilmesi. Giriþ: Karnough (karno) haritalarý 9 yýlýnda M. Karnough tarafýndan dijital devrelerde kullanýlmak üzere ortaya konmuþtur. u yöntemle dijital devreleri en az

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ LABORATUARI DENEYİ YAPTIRAN: DENEYİN ADI: DENEY NO: DENEYİ YAPANIN ADI ve SOYADI:

Detaylı

ECAM KAPASÝTÝF SEVÝYE SENSÖRÜ

ECAM KAPASÝTÝF SEVÝYE SENSÖRÜ seviye sensörü iletken sývýlarda, iletken olmayan sývýlar seviyenin kontrolü amacýyla kullanýlan kapasitif seviye sensörüdür. Ürün sensör üzerine gelince bir kapasite deðiþimi yaratmakta ve bu deðiþim

Detaylı

Modüler Proses Sistemleri

Modüler Proses Sistemleri Ürünler ve Hizmetlerimiz 2011 Modüler Proses Makineleri Modüler Proses Sistemleri Proses Ekipmanlarý Süt alým tanklarý Süt alým degazörleri Akýþ transfer paneli Vana tarlasý Özel adaptör Tesisat malzemeleri

Detaylı

Nokia Holder Easy Mount HH-12 9249387/2

Nokia Holder Easy Mount HH-12 9249387/2 Nokia Holder Easy Mount HH-12 1 4 2 3 9249387/2 5 7 6 TÜRKÇE 2006 Nokia. Tüm haklarý mahfuzdur. Nokia i Nokia Connecting People su ¾igovi ili za¹tiæeni ¾igovi firme Nokia Corporation. Giriþ Bu montaj cihazý,

Detaylı

FBE Kelebek Tip Dairesel Yangýn Damperi

FBE Kelebek Tip Dairesel Yangýn Damperi Taným tipi yangýn damperleri, ateþ ve dumanýn diðer bölümlere yayýlmasýný engellemek için havalandýrma sistemlerindeki dairesel kanallarda kullanýlmak üzere tasarlanmýþlardýr. Özellikler Ateþe dayaným

Detaylı

Teknik Özellikleri : Ölçülecek Malzeme. Çýkýþ. Hassasiyet Linearite Kapasite Ölçü Sahasý Min. Di-Elektrik Sabiti Baðlantý Malzemesi.

Teknik Özellikleri : Ölçülecek Malzeme. Çýkýþ. Hassasiyet Linearite Kapasite Ölçü Sahasý Min. Di-Elektrik Sabiti Baðlantý Malzemesi. seviye transmitterleri, iletken sývýlarda, iletken olmayan sývýlarda, katý partiküllü ve toz malzemelerde, yapýþkan ve asit/bazik sývýlarda seviyenin ölçülmesi amacýyla kullanýlan kapasitif seviye sensörüdür.

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2015

Kanguru Matematik Türkiye 2015 3 puanlýk sorular 1. Hangi þeklin tam olarak yarýsý karalanmýþtýr? A) B) C) D) 2 Þekilde görüldüðü gibi þemsiyemin üzerinde KANGAROO yazýyor. Aþaðýdakilerden hangisi benim þemsiyenin görüntüsü deðildir?

Detaylı

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 1 ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI 2 3 DİRENÇ ÖLÇÜMÜ Dirençler ve Direnç Ölçümü Direnç kısaca elektrik akımına karşı gösterilen zorluk şeklinde tanımlanır. Birimi ohm dur ve ile gösterilir. Elektrik devrelerinde

Detaylı

Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison

Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Sıkı bir çalışmanın yerini hiç bir şey alamaz. Deha yüzde bir ilham ve yüzde doksandokuz terdir. Thomas Alva Edison İçerik TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI Transdüser ve Sensör

Detaylı

Doğru Akım Devreleri

Doğru Akım Devreleri Doğru Akım Devreleri ELEKTROMOTOR KUVVETİ Kapalı bir devrede sabit bir akımın oluşturulabilmesi için elektromotor kuvvet (emk) adı verilen bir enerji kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır. Şekilde devreye elektromotor

Detaylı

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ Hazırlayan Arş. Gör. Ahmet NUR DENEY-1 ÖLÇÜ ALETLERİNİN İNCELENMESİ Kapaksız

Detaylı

KÖÞE TEMÝZLEME MAKÝNASI ELEKTRONÝK KONTROL ÜNÝTESÝ KULLANIM KILAVUZU GENEL GÖRÜNÜM: ISLEM SECIMI FULL

KÖÞE TEMÝZLEME MAKÝNASI ELEKTRONÝK KONTROL ÜNÝTESÝ KULLANIM KILAVUZU GENEL GÖRÜNÜM: ISLEM SECIMI FULL KÖÞE TEMÝZLEME MAKÝNASI ELEKTRONÝK KONTROL ÜNÝTESÝ KULLANIM KILAVUZU GENEL GÖRÜNÜM: calismaya hazir Enter Tuþu menülere girmek için kullanýlýr. Kýsa süreli basýldýðýnda kullanýcý menüsüne, uzun sürelibasýldýðýnda

Detaylı

İletken, Yalıtkan ve Yarı İletken

İletken, Yalıtkan ve Yarı İletken Diyot, transistör, tümleşik (entegre) devreler ve isimlerini buraya sığdıramadağımız daha birçok elektronik elemanlar, yarı iletken malzemelerden yapılmışlardır. Bu kısımdaki en önemli konulardan biri,

Detaylı

Electronic Workbench 5.12 (EWB 5.12)

Electronic Workbench 5.12 (EWB 5.12) BÖLÜM 2 Electronic Workbench 5.12 (EWB 5.12) 1. Giriþ: EWB yazýlýmýnýn 5.12 sürümü 4.0 sürümünden daha üstün özelliklere sahiptir. Þekil 1: EWB 5.12'nin kýsa yol simgesi Þekil 2: EWB 5.12'nin baþlangýç

Detaylı

Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU

Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU Bölüm 4 Doğru Akım Devreleri Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU Doğru Akım Devreleri Elektrik Akımı Direnç ve Ohm Yasası Elektromotor Kuvvet (EMK) Kirchoff un Akım Kuralı Kirchoff un İlmek Kuralı Seri ve Paralel

Detaylı

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini alçaltmaya veya yükseltmeye yarayan elektro manyetik indüksiyon

Detaylı

CKA Taným CKA endüstriyel difüzör, büyük hacimlerin hava ile ýsýtýlmasý ve soðutulmasý iþlemleri sýrasýnda, gerekli olan farklý atýþ karakteristikleri

CKA Taným CKA endüstriyel difüzör, büyük hacimlerin hava ile ýsýtýlmasý ve soðutulmasý iþlemleri sýrasýnda, gerekli olan farklý atýþ karakteristikleri C 11.01 TR.00 CKA H A V A K O N T R O L S i S T E M L E R i CKA Taným CKA endüstriyel difüzör, büyük hacimlerin hava ile ýsýtýlmasý ve soðutulmasý iþlemleri sýrasýnda, gerekli olan farklý atýþ karakteristiklerini

Detaylı

ünite doðal sayýsýndaki 1 rakamlarýnýn basamak deðerleri toplamý kaçtýr?

ünite doðal sayýsýndaki 1 rakamlarýnýn basamak deðerleri toplamý kaçtýr? ünite1 TEST 1 Doðal Sayýlar Matematik 4. 10 491 375 doðal sayýsýndaki 1 rakamlarýnýn basamak deðerleri toplamý kaçtýr? 1. Ýki milyon yüz üç bin beþ yüz bir biçiminde okunan doðal sayý aþaðýdakilerden A.

Detaylı

yangýn alarm sistemleri TFP 802 TEK AKÜ ÝLE KULLANIM 2 BÖLGELÝ KONVANSÝYONEL YANGIN ALARM PANELÝ TEK AKÜ ÝLE KULLANIM 124 USD TFP 804 134 USD TFP 808 160 USD 4 BÖLGELÝ KONVANSÝYONEL YANGIN ALARM PANELÝ

Detaylı

Ballorex Dynamic. Basýnç Baðýmsýz Kontrol Vanasý. Precision made easy

Ballorex Dynamic. Basýnç Baðýmsýz Kontrol Vanasý. Precision made easy Ballorex Dynamic Basýnç Baðýmsýz Kontrol Vanasý Precision made easy Dinamik balanslama ile toplam debi kontrolü Precision made easy Ballorex Dynamic yeni nesil basýnçtan baðýmsýz balans ve kontrol vanasýdýr.

Detaylı

MAK108 / GMAK108 Temel Elektrik-Elektronik Bilgisi 1. HAFTA

MAK108 / GMAK108 Temel Elektrik-Elektronik Bilgisi 1. HAFTA MAK108 / GMAK108 Temel Elektrik-Elektronik Bilgisi 1. HAFTA Yardımcı Kaynaklar - Gazisem Elektronik Mühendisliği Ders Notu, 2015. - Analog Elektronik, 2011. Yazarlar: M. Bereket, E. Tekin - Electric Circuits,

Detaylı

Hazırlayan: Tugay ARSLAN

Hazırlayan: Tugay ARSLAN Hazırlayan: Tugay ARSLAN ELEKTRİKSEL TERİMLER Nikola Tesla Thomas Edison KONULAR VOLTAJ AKIM DİRENÇ GÜÇ KISA DEVRE AÇIK DEVRE AC DC VOLTAJ Gerilim ya da voltaj (elektrik potansiyeli farkı) elektronları

Detaylı

13. ÜNİTE AKIM VE GERİLİM ÖLÇÜLMESİ

13. ÜNİTE AKIM VE GERİLİM ÖLÇÜLMESİ 13. ÜNİTE AKIM VE GERİLİM ÖLÇÜLMESİ KONULAR 1. Akım Ölçülmesi-Ampermetreler 2. Gerilim Ölçülmesi-Voltmetreler Ölçü Aleti Seçiminde Dikkat Edilecek Noktalar: Ölçü aletlerinin seçiminde yapılacak ölçmeye

Detaylı

EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI

EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü EEME 210 ELEKTRONİK LABORATUARI DENEY 01: DİYOTLAR ve DİYOTUN AKIM-GERİLİM KARAKTERİSTİĞİ 2014-2015 BAHAR Grup Kodu: Deney

Detaylı

7215 7300-02/2006 TR(TR) Kullanýcý için. Kullanma talimatý. ModuLink 250 RF - Modülasyonlu kalorifer Kablosuz Oda Kumandasý C 5. am pm 10:41.

7215 7300-02/2006 TR(TR) Kullanýcý için. Kullanma talimatý. ModuLink 250 RF - Modülasyonlu kalorifer Kablosuz Oda Kumandasý C 5. am pm 10:41. 7215 73-2/26 TR(TR) Kullanýcý için Kullanma talimatý ModuLink 25 RF - Modülasyonlu kalorifer Kablosuz Oda Kumandasý off on C 5 off 2 on pm 1:41 24 Volt V Lütfen cihazý kullanmaya baþladan önce dikkatle

Detaylı

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI KONDANSATÖR Kondansatör iki iletken plaka arasına bir yalıtkan malzeme konarak elde edilen ve elektrik enerjisini elektrostatik enerji olarak depolamaya

Detaylı

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ. DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI

T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ. DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI T.C HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ DEVRE ANALİZİ 1 LAB. DENEY FÖYÜ TEMEL BİLGİLER DiRENÇLER DENEY-1: TEMEL BİLGİLER ve KIRCHOFF YASALARI Elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa direnç

Detaylı

240 Serisi Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3241/3374 Glob Vana Tip 3241 Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3244/3374 Üç Yollu Vana Tip 3244

240 Serisi Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3241/3374 Glob Vana Tip 3241 Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3244/3374 Üç Yollu Vana Tip 3244 240 Serisi Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3241/3374 Glob Vana Tip 3241 Motorlu Kontrol Vanasý Tip 3244/3374 Üç Yollu Vana Tip 3244 Uygulama Çok yönlü kullanýlan kontrol vanalarý,tek oturtmalý glob veya üç

Detaylı

Kalite Güvence Sistemi Belgesi.... Sulamada dünya markasý.

Kalite Güvence Sistemi Belgesi.... Sulamada dünya markasý. Kalite Güvence Sistemi Belgesi... Sulamada dünya markasý. Borular Sulama Borularý & Spagetti Borular Aþýndýrýcý sývýlara karþý yüksek derecede dayanýklýdýr. Güneþin UV ýþýnlarýna karþý dayanýklý ve esnektir.

Detaylı

Ne-Ka. Grouptechnic ... /... / 2008. Sayýn Makina Üreticisi,

Ne-Ka. Grouptechnic ... /... / 2008. Sayýn Makina Üreticisi, ... /... / 2008 Sayýn Makina Üreticisi, Firmamýz Bursa'da 1986 yýlýnda kurulmuþtur. 2003 yýlýndan beri PVC makineleri sektörüne yönelik çözümler üretmektedir. Geniþ bir ürün yelpazesine sahip olan firmamýz,

Detaylı

Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız.

Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız. ÖLÇME VE KONTROL ALETLERİ Bir devrede dolaşan elektrik miktarı gibi elektriksel ifadelerin büyüklüğünü bize görsel olarak veren bazı aletler kullanırız. Voltmetre devrenin iki noktası arasındaki potansiyel

Detaylı

ECASm KAPASÝTÝF SEVÝYE ÞALTERÝ

ECASm KAPASÝTÝF SEVÝYE ÞALTERÝ seviye þalteri iletken sývýlarda, iletken olmayan sývýlarda, katý partiküllü ve toz malzemelerde seviyenin kontrolü amacýyla kullanýlan kapasitif seviye sensörüdür. Ürün sensör üzerine gelince bir kapasite

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL ELEKTRİK DEVRE LABORATUVARI TEMEL DEVRE TEOREMLERİNİN UYGULANMASI

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL ELEKTRİK DEVRE LABORATUVARI TEMEL DEVRE TEOREMLERİNİN UYGULANMASI T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL ELEKTRİK DEVRE LABORATUVARI TEMEL DEVRE TEOREMLERİNİN UYGULANMASI DENEY SORUMLUSU Arş. Gör. Şaban ULUS Şubat 2014 KAYSERİ

Detaylı

ELStx. ELS Tx SEVÝYE TRANSMÝTTERÝ

ELStx. ELS Tx SEVÝYE TRANSMÝTTERÝ EStx Seviye sensörleri tank seviye ve kontrolü için kullanýlmaktadýr. Sývý seviyesine göre tüp boyunca hareket eden þamandýra içindeki mýknatýsýn manyetik alaný, reed sensörün hizasýna çeldiðinde elektrik

Detaylı

ELS ELS SEVÝYE ÞALTERÝ. ELS B10p, ELS B10x, ELS B101x ELS K01, ELS K02, ELS K03 ELS P01, ELS P03, ELS P04 ELS B035, ELS P52, ELS P65 ELS ML2, ELS ML5

ELS ELS SEVÝYE ÞALTERÝ. ELS B10p, ELS B10x, ELS B101x ELS K01, ELS K02, ELS K03 ELS P01, ELS P03, ELS P04 ELS B035, ELS P52, ELS P65 ELS ML2, ELS ML5 ES Seviye sensörleri tank seviye kontrolü için kullanýlmaktadýr. Farklý muhafaza baðlantý, malzeme çeþitleri mevcuttur. Çalýþma Prensibi: Sývý seviyesine göre tüp boyunca hareket eden þamandýra içindeki

Detaylı