BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ 6. BASAMAK DERS NOTLARI

Transkript

1 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ 6. BASAMAK DERS NOTLARI 1

2 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ARAÇLARI Bilişim teknolojisi, bilginin toplanmasında, işlenmesinde, depolanmasında, ağlar aracılığıyla bir yerden bir yere iletilip kullanıcıların hizmetine sunulmasında kullanılan iletişim ve bilgisayarlar dâhil bütün teknolojileri kapsayan teknolojilerdir. Bilişim Teknolojilerinin kullanıldığı alanlar: Gelişen teknoloji yardımıyla BT hayatımızdaki bütün teknolojik alanlarda kullanılmaktadır. Örnek olarak; Akıllı telefonlar yoluyla iletişim alanı, Akıllı televizyonlarla telekominikasyon alanı, GPS sistemiyle ulaşım, Arabalar, internet, bulaşık makineleri, e-okul, klimalar vs, vs. Aklımıza gelecek her alanda kullanılmaktadır. Bilgisayar: Bilişim teknolojisinin başlıca unsuru bilgisayardır. Bilgisayar: Aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapabilen, her türlü bilginin saklanmasını ve saklanan bilgilere istenildiğinde rahatlıkla ulaşılmasını sağlayan, aynı zamanda tüm bu işlemleri çok hızlı yapabilen elektronik bir aygıttır. Donanım, Yazılım ve Bilişim Teknolojisi Bilişim teknolojisinin temel unsuru olan bilgisayar, donanım ( hardware ) ve yazılım (software) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Donanım: Bilgisayarın gözle görülebilen ve elle tutulabilen kısımları donanımı oluşturur. Donanım, bilgisayarın bütün fiziksel parçaları olarak da tanımlanabilir. Ekran, klavye, sabit disk (hard disk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı vb. bilgisayar donanımını oluşturan parçalardır. Tablet dediğimiz ufak bilgisayarların elimizde tuttuğumuz kısmı donanımdır. Ya da akıllı cep telefonlarının ekrandan oluşan kısmı ve kulaklığı birer donanımdır. Yazılım: Bilgisayarın kullanılmasını sağlayan her türlü program ise yazılım olarak adlandırılır. Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan yazılımlar olduğu gibi, bilgisayarda işlem yapmayı sağlayan yazılımlar da vardır. Yazılıma örnek olarak kelime işlemciler (word), tablolama (excel), sunu (power point), programlama dilleri (Pascal, C, Visual Basic vb.) ve ses (sound) programları verilebilir. Tabletlerde ya da akıllı cep telefonlarında kullandığımız uygulamalar birer yazılımdır. Facebook uygulaması, whats app uygulaması ya da angry birds oyunu birer yazılımdır. BİLGİSAYAR DONANIM BİRİMLERİ Donanım, bilgisayarın tüm fiziksel yapısını ifade eder. Yani monitör, klavye, kasa ve kasanın içindekiler tüm fiziksel yapıyı oluşturur. Screen: Ekran, Monitör. CPU: Merkezi veri işleme ünitesi, İşlemci. Flopy: Disket sürücü CD-Rom: Optik sürücü, cd sürücüsü. 2

3 Mouse : Fare Keyboard: Klavye Printer: Yazıcı Sabit Disk: Verilerin toplandığı bir depolama aracıdır. Hard-disk olarak da anılır. İçerisinde bulunan metal plakalar yüzünden hard-disk adı verilmiştir. Disket Sürücü: Sürekli depolama için kullanılan disketlerin bilgisayar tarafından okunup yazılmasını sağlayan alettir. CD Sürücü: Veri saklamak için kullanılan CD leri okumakta kullanılır. Laser ışınını kullanarak CD üzerindeki izleri okur ve bunları dijital bilgiye çevirir. Ses Kartı: Ses kartı bilgisayarın hafızasından aldığı dijital bilgileri analog bilgilere çevirir ve hoparlör veya kulaklık çıkışından ses olarak dışarı verir. Mikrofon veya LINE girişinden aldığı analog bilgileri de dijital bilgiye çevirir ve bilgisayarın hafızasındaki uygun bir yere depolar. Güç Kaynağı: Bilgisayarın en hayati parçalarından biridir. Çalışma için gerekli olan elektriği sağlar. Üzerindeki fan sayesinde ısınan parçaları soğutulur. Anakart: Tüm bilgisayarın omurgasını oluşturan parçadır. Üzerinde değişik işlemler yapan entegre devreler bulunur. Diğer bütün kartlar (ekran kartı, ses kartı...) anakart üzerine yerleştirilir. Üzerindeki bakır yollar sayesinde tüm bileşenler birbiri ile bağlantılıdır. Grafik İşlemcisi : Grafik kartı üzerinde bulunan grafik işlemcisi, bilgisayarın ekran üzerinde görüntü oluşturmasından sorumludur. Tüm renkleri ve şekilleri grafik işlemcisi çizer ve yönetir. Grafik (Ekran) Kartı: Anakart üzerine takılan grafik kartı bilgisayarın hafızasından aldığı dijital bilgileri analog bilgilere çevirir ve monitöre gönderir. YAZILIM ÇEŞİTLERİ Telif Hakkı: Herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Lisanslı Yazılım: Kullanım hakları satın alınmış ya da bu hususta bir sözleşme imzalanmış bir kişi ya da bir grup tarafından kullanılabilen yazılım. Ücretsiz Yazılım (Freeware): İnternet üzerinden, bilgisayar dergisi CD lerinden ya da kullanıcı grupları aracılığıyla dağıtılan ve hiçbir ücret talep edilmeyen yazılım. Demo Yazılım: Tanıtım programı. Geliştirme ya da pazarlama aşamasındaki bir yazılımın yeteneklerini gösteren kısıtlı sürüm. Paylaşılan yazılım (Shareware): Bilgi hizmet sunucuları tarafından kullanıcılara ücretsiz olarak ya da çok küçük bir abonelik ücreti ile dağıtılan ve deneme mahiyetinde olan yazılım. AĞ BAĞLANTILARI BİLGİSAYAR AĞLARI Yerel Alan Ağı (LAN Local Area Network): Birbirine yakın mesafedeki bilgisayarların bir kablo ve Ethernet kartı aracılığıyla bağlanmasından oluşan bilgisayar ağlarıdır. Bir bina içindeki bilgisayarlar ya da birbirine yakın iki binadaki bilgisayarlar LAN ağıyla birbirine bağlanabilir. 3

4 Ethernet kartı: Ağdaki verileri ağ kablolarıyla taşınabilecek seviyeye dönüştürüp bilgisayar ve cihazların veri iletimini sağlayan ağ ara birim kartı. Modem: Sayısal verilerin telefon hatları üzerinden iletilmesi için gerekli olan çevrimi yapan cihaz. Bir bilgisayarı internete bağlamak için ethernet kartından modeme kablo bağlamak gerekir. WiFi: Bir bilgisayarı modeme kablosuz şekilde bağlamak için wifi kullanılır. Geniş Alan Ağı (WAN Wide Area Network): Coğrafi olarak uzak mesafelerdeki bilgisayarları birbirine bağlamak için kullanılır. Örneğin iki şehir arasındaki bilgisayarlar ya da iki ülke arasındaki bilgisayarlar bu ağ ile birbirine bağlanabilir. Bu ağa örnek olarak internet gösterilebilir. Donanım olarak modem, telefon kabloları, fiber optik kablolar ve uydu haberleşmesi kullanılır. İNTERNET ADRESLERİ Bir internet adresi, kısaltması şeklinde sıralanır. Örnekle gösterecek olursak; adresinde; www: Worl Wide Web (Geniş Dünya Ağı) in kısaltmasıdır. İnternet adreslerinde genellikle kullanılan bir bölümdür. Gazi: Bu kısma alan adı denir. Her adres için farklıdır. Siteyle ilgili ipucu verir. Edu: Üniversitelerin internet siteleri için kullanılan uzantıdır. Sitenin türünü belli eden bu uzantı, sitenin türüne göre değişir. Tr: Ülke kodu kısaltmasıdır. Sitenin türünü belli eden belli başlı uzantılar:.gov: Devlet daireleri için kullanılır..com: Ticari siteler için kullanılır..org: Organizasyonlar, vakıf siteleri için kullanılır..k12: İlköğretim ve liseler için kullanılır..mil: Askeri siteler için kullanılır..net: İletişim ağları ile ilgili siteler için kullanılır. Ülke kısaltmalarına örnekler:.uk: İngiltere.ca: Kanada.jp: Japonya 4

5 BİLGİSAYARLI İLETİŞİM ARAÇLARI Günümüzde bilgisayar ve akıllı telefonlar yardımıyla iletişim yolları çok çeşitlenmdi ve hızlandı. Eskinin mektup ve telefonunun yerini anlık mesajlaşmalar, görüntülü konuşmalar, ses, video ve resim gönderimi aldı. Bu kolaylıklar sayesinde İletişimin anlamı da bir anlamda değişti tabi. Artık tanımadığımız kimselerle de istediğimiz anda iletişim kurabiliyor ve bilgi paylaşımında bulunabiliyoruz. Merak ettiğimiz bir konu hakkında araştırma yaparken, o konuda bilgili olan kişilere ulaşabiliyor, sorularımızı sorup yanıtlar alabiliyoruz. Tam tersi de mümkün oluyor elbette. Birileri bize soru sorduğunda cevaplayabiliyor, insanlara karşılıksız yardımda bulunabiliyoruz. Sıklıkla kullandığımız iletişim araçları: E-posta Forum Sohbet Sesli Görüntülü Konferans -görüşme. E-POSTA E-posta, günlük yaşamdaki mektubun bilgisayar ortamındaki karşılığıdır. Kısaca elektronik mektup (elektronik posta) diyebiliriz. Bir çok site ve platforma e-posta adresimizle kayıt yapabildiğimiz için, hepimizin birer e-posta adresinin bulunması artık bir zaruriyet halini aldı. E-posta Adresi Nasıl ki evimize mektupların ulaşması için bir ev adresimiz varsa e-posta kutumuza ait de bir adresimiz var. Bu adres çeşitli bölümlerden oluşuyor: kullanıcıadı@e-posta servisi.uzantı Örneğin; filizturan72@yandex.com.tr E-posta Adresi Seçimi Bir e-posta servisine kaydolurken bizden bir kullanıcı adı belirtmemiz istenir. Kullanıcı adı seçiminde şu noktalara dikkat etmeliyiz: Türkçe karakterler içermemeli, örneğin Çç,Ğğ,İı,Öö,Üü,Şş, gibi. Boşluk kullanılmamalı. Çok uzun ya da karmaşık olmamalı, akılda kalıcı olmalı. İstediğimiz kullanıcı adı önceden alınmışsa kullanıcı adımızın sonuna rakam vs. ekleyebiliriz. Örneğin dilara47@gmail.com E-posta Servisleri E-posta hizmetini veren şirket ya da kuruluştur. Bu servislerin kayıt sayfalarını kullanarak e-posta hesabı oluşturabiliriz. En popüler e-posta servisleri Gmail, Yandex, Hotmail gibi sitelerdir. E-posta Kutusu Bize gelen veya bizim gönderdiğimiz e-postaların yer aldığı sanal posta kutusudur. E-posta kutumuza (hesabımıza) üye olurken belirttiğimiz kullanıcı adı ve şifremiz ile girebiliriz. 5

6 E-posta Kullanım Amaçları Bir kişiye veya gruba bilgi göndermek/almak. Resim, müzik, video, belge veya herhangi bir türde dosya göndermek/almak. Çeşitli kaynaklardan haber, reklam almak.(örneğin; alışveriş sitelerinden ürün indirimleri hakkında anında bilgi alabiliriz ya da fatura bilgilerimiz e-postamıza elektronik yolla gönderilir.) E-postanın Sağladığı Kolaylıklar Ücretsizdir. Dileyen herkes e-posta hesabı açıp kullanabilir. Hızlıdır. E-postalar gönderildiği an karşı tarafa ulaşır. Gönderim için zaman ve yer sınırı yoktur, her an ve her yerde gönderilebilir. Çok fazla içerik bir anda gönderilebilir. Güvenlidir. E-posta iletilmediğinde size bildirilir. Size gelen veya gönderdiğiniz e-postalar sadece hesap sahibi tarafından okunabilir. FORUM Kullanıcıların belirli konularda fikir alışverişinde bulunduğu, çeşitli paylaşımlar yaptığı bir tartışma alanıdır. Forumda bir konu hakkında başlık açılır ve kullanıcılar bu başlık altına mesaj yazarak fikirlerini belirtirler. Forumlar sadece bir tartışma alanı değil aynı zamanda yardımlaşma ve paylaşım siteleridir. Bir konu hakkında yardım almak için de forumda başlık açılabilir. Örneğin bilgisayarımızda oluşan bir sorunun nedenini forumdaki kullanıcılara sorabiliriz. Forum Yönetimi Forumlara üye olan herkes mesaj yazabilir. Bu yüzden gereksiz mesajların çoğalmaması için forumda yöneticiler bulunur. Yöneticiler forum kurallarına uymayan başlık/mesajları silebilir, üyeyi engelleyebilir. Örnek Forum Siteleri Günümüzde birçok internet sitesi ziyaretçilerine, birbirleriyle iletişim kurabileceği forum sayfaları sunmaktadır. Donanımhaber, ShiftDelete.Net, CHIP Online gibi birçok teknoloji haber sitesinin kendisine ait forumları vardır. Forumun Sağladığı Kolaylıklar Foruma açtığınız bir konuyu binlerce kişi ile tartışabilirsiniz. Yardıma ihtiyacınız olduğu bir konuda bilgili/deneyimli kullanıcılara ulaşarak sorunu hızlıca çözebilirsiniz. Forumda yer alan konuları okuyarak çeşitli konularda bilgi sahibi olabilirsiniz. SOHBET İki veya daha fazla kişinin aynı zaman içerisinde internet üzerinden birbirleriyle yazışabildiği alanlardır. Sohbet bir yazılım aracılığı ile yapılabileceği gibi doğrudan internet sayfası üzerinden de yapılabilir. Sohbet Yazılımları Günümüzde yazışmanın yanı sıra, sesli ve görüntülü iletişim de sağlamaktadır. Bunlardan en popülerleri, Skype, Yahoo, Messenger ve Gtalk yazılımlarıdır. Sohbet Yazılımlarının Sağladığı Kolaylıklar 6

7 Sesli ve görüntülü konuşmamızı sağlar. Gönderilen ileti, fotoğraf, video veya dosya karşıdaki kişiye o anda ulaşır. Sohbet listenizdeki kişiler dışındakiler sizi rahatsız edemez, iletişim kuramaz. Sesli Görüntülü Konferans Birden fazla kişi ile aynı odadaymış gibi sesli ve görüntülü görüşme sağlayan yazılım veya internet sayfasıdır. Genellikle uzaktan eğitim ya da toplantılarda kullanılır. E-DEVLET E-Devlet uygulamaları, ülkemiz vatandaşlarının çeşitli resmi işleri bilgisayar ve internet yardımıyla yapabilmesini sağlayan yardımcı uygulamalardır. Örneğin, adresine TC kimlik numarası ve PTT'den temin edeceğimiz bir şifreyle giriş yapabiliriz. Burada dava takibi, çalışma ve sosyal güvenlik hizmetleri, aile ve nüfus bilgileri gibi hizmetler bulunur. E-okul da bir E-Devlet uygulamasıdır ve bütün öğrenci ve velilerin, okulla ilgili ders notu, adres değişikliği, devamsızlık takibi gibi işlemleri kolaylıkla izleyebilmesini sağlar. Herhangi bir genel sınavın kaydı da E-Devlet uygulamalarından yapılabilir. Açık lise, açık ilk ve orta okul işlemleri de internet üzerinden kolayca yapılabilir. İNTERNETTEN ALIŞ-VERİŞ İnternet ortamında bulunan sitelerden kredi kartı, bankadan para transferi ya da kapıda ödeme seçenekleriyle yapılan alışverişlere çevrim içi alışveriş ya da on-line alışveriş denir. İnternetten alışveriş yapmanın faydaları: Çok fazla ürün seçeneği sağlar. Zamandan tasarruf sağlar. En uygun fiyata ulaşmamızı sağlar. Araştırarak, aradığımız özelliklere en uygun seçeneği bulmamızı sağlar. Mağazaları gezmek zorunda olmadığımız için, enerji tasarrufu sağlar. Dünyanın her yerinden alışveriş yapabiliriz

8 İnternetten alışverişin dezavantajları nelerdir? Yeterince güvenilir bir siteden alışveriş yapmıyorsak hatalı ürün satın alabiliriz. Dolandırıcılığa maruz kalabiliriz. Aldığımız ürüne hemen kavuşamayız, kargo süresini beklememiz gerekir. İnsanlarla iletişim kuramadığımız için asosyal bir alışveriş gerçekleşir BİLGİ GÜVENLİĞİ Kişisel bilgilerimize istemediğimiz kişi ya da kişiler tarafından ulaşılması çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunların başında özel hayatımızı korumanın önemi gelirken, çeşitli kredi kartı ya da bankacılık bilgilerimizin korunması da önemlidir. Bu tür bilgileri nasıl ki önümüze gelenle paylaşmıyorsak, bilgisayar ortamında da korumaya özen göstermeliyiz. Kişisel bilgisayarlarımızın güvenliğini sağlarken dikkat edilecek hususlar 1: Bilgisayara parola koruması oluşturmak. Bu yöntemle yabancıların ya da güvenli bulmadığımız kullanıcıların bilgisayarımızı habersizce kullanmasına engel oluruz. 2: Bilgisayarın Güvenlik Duvarı nı açmak. (Firewall) Güvenlik duvarı, bilgisayarımıza çeşitli programlar yardımıyla yabancı kişi ya da programların erişmesine engel olmak için kullanılır. 3: Bilgisayara virüs koruma programı kurmak. Virüsler bilgisayarımızın kullanımıyla ilgili sorunlara yol açmanın yanında bilgisayarımızda bulunan kişisel bilgilerimze erişerek bunları güvensiz ortamlara ulaştırabilirler. Bu yüzden virüs koruma programları önemlidir. 4: Tanımadığımız kişilerin bilgisayarımızda işlem yapmasına engel olmak. 5: Tanımadığımız kişilerin bilgisayarlarından e-posta ya da bankacılık işlemleri gibi işlemleri yapmamak. 6: Gizli bilgilerin bulunduğu dosyaları parolayla korumak. 7: İnternette dolaşırken her gördüğümüz linke tıklayıp, bilmediğimiz programları bilgisayarımıza kurmamak ve her dosyayı indirip kaydetmemek. 8: Tanımadığımız kişilerden gelen e-postalara karşı dikkatli olmak, gördüğümüz her OK yada YES butonuna basmamak.. 9: Sosyal medyada kendimize ve hayatımıza dair bütün ayrıntıları paylaşmamak. 8

9 10: Sosyal medya hesaplarımızın güvenlik ayarlarını hassas bir şekilde yaparak, tanıdık-tanımadık herkesin paylaşımlarımıza ulaşmasına engel olmak. E-Posta Hesabı oluşturma E- Posta hesabı oluşturmak hemen hemen bütün hizmet sağlayıcılarında benzer bir şekilde gerçekleşir. Bizler YANDEX hesabını kullanarak e-postalarımızı oluşturacağız. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİ KULLANMA VE YÖNETME Veri Tabanı: Belli bir amaca dayalı ortak alanlara (ad, soyad, ürün adı vb.) sahip kişilerin veya nesnelerin bilgilerinin tutulduğu, istendiğinde bu bilgiler için arama, düzeltme, silme, yeni kayıt ekleme işlemlerinin çok kolay ve hızlı yapılabildiği tablolardır. Diğer bir tanımı da: Veri tabanı, ortak özellikleri olan herhangi bir topluluğun kayıtlarının tutulduğu tablolardır. Veri Tabanı Örnekleri Adres Defteri: Kişilerle ilgili adi soyad, adres, telefon, e-posta gibi bilgilerin dijital olarak saklandığı bir veri tabanıdır. Adres defteri, Veri tabanı için güzel bir örnektir. E-Okul: Türkiye deki bütün öğrencilerin ad, soyad, okul numarası, aldığı dersler ve o derlerle ilgili notların bulunduğu bir veri tabanıdır. E-Devlet: Türkiyedeki bütün yurttaşların ad, soyad, adres, iş, sgk gibi bilgilerine ulaşabildikleri bir veri tabanıdır. Adres defteri Adres defteri, sıkça karşımıza çıkan basit bir veritabanıdır. Bilgisayarlarımızda hazır program olarak bulunan adres defterine bütün sınıf arkadaşlarınızın e-posta hesapları da dahil olmak üzere adres ve telefon bilgilerini girerek bu programı ve veri tabanını kullanabilirsiniz. Aynı şekilde e-posta hesabınızdaki adres defterine de bütün sınıf arkadaşlarınızı kaydedip, defterdeki bütün arkadaşlarınıza toplu bir mail atarak adres defterini kullanabilirsiniz. VERİ TABANI MICROSOFT OFFICE ACCESS Veri Tabanında bulunan kavramlar Kayıt: Veri tabanı tablosundaki alanlardan oluşan her satır bir kayıttır. Alan: Veri tablosundaki kayıtları oluşturan her bir sütuna denir. Örneğin ad, soyad, maaş, not v.s. Veri Biçimi: Veri tablosunu hazırlarken tasarım aşamasında alanlara girilecek verinin tipidir. *Metin *Sayı *nesne(fotoğraf) *Tarih/Saat *Para Birimi *Seçim (evet/hayır, kadın/erkek) Metin veri tipi : Ad, soyad, adres gibi metinden oluşan alanlara verilen veri tipidir. 9

10 Sayı veri tipi : Yaşı, notu, aldığı puan, boyu gibi sayılardan oluşan alanlara verilen veri tipidir. Tarih/Saat: Doğum tarihi, günün herhangi bir saati gibi tarih ve saat içeriği olan alanlara verilen veri tipidir. Nesne veri tipi: Fotoğraf, müzik gibi nesnelerden oluşan alanlara verilen veri tipidir. Seçim veri tipi: evet/hayır yada kadın/erkek gibi iki alternatif arasından seçim yapılan alanlara verilen veri tipidir. Para Birimi Veri Tipi : Para ile ilgili bir alan ise veri tipi para birimidir. ADI METİN DOĞUM TARİHİ DOĞUM SAATİ TARİH/SAAT TARİH/SAAT BOYU KİLOSU ALDIĞI MAAŞ CİNSİYETİ RESİM SAYI SAYI PARA BİRİMİ SEÇİM NESNE SUNU PROGRAMI MICROSOFT POWER POINT Kitabın sonuna gidiniz... MEDYA OKUR YAZARLIĞI Medya: Her çeşit bilgiyi bireye ve topluluklara aktaran, eğlendirme, bilgilendirme, ve eğitme gibi 3 temel sorumluluğa sahip görsel, işitsel ve hem görsel, hem işitsel araçların tümüne medya diyoruz. Medya çeşitleri: Basılı, görsel ve sosyal medya. Medya araçları: Gazete, kitap, dergi, televizyon, video, sinema, internet, cep telefonu Basılı medya: Gazete, kitap dergi gibi basılı halde bulunan medya çeşitleridir. Görsel Medya: Televizyon, sinema gibi görsel halde ulaşabildiğimiz medya çeşitleridir. Sosyal Medya: İnternet, bilgisayar ve cep telefonu yoluyla, sosyal paylaşım sitelerinden de ulaşabildiğimiz medya çeşitleridir. Medyayı takip ederken; Medya mesajları kurgulanmışlardır. Her zaman gerçeği yansıtmayabilir ya da gerçeğin bir kısmına ulaşmamızı sağlayabilir. Medya araçlarından gündemi takip ederken, kurgulanan mesajın ne kadar doğruyu yansıttığına dikkat etmemiz gerekir. Taraflı ya da gerçeği değiştirerek kurgulanan mesajlardan uzak durmak için yapmamız gereken, aynı mesaj yada haberi bir çok farklı kaynaktan araştırmak ve tarafsız bir bakış açısıyla takibini yapmak, doğru bilgiye ulaşmamızı sağlayacaktır. MASAÜSTÜ YAYINCILIK PROGRAMI MICROSOFT OFFICE PUBLISHER Publisher : Microsoft Office programlarından biri olan Publisher, kolay kullanımlı bir masaüstü yayıncılık programıdır. 10

11 Kullanım Alanları: Davetiye, broşür, kartvizit, sertifika, bülten, el ilanı gibi basılı yayınları hazırlamakta kullanılır. Şablon: Basılı bir yayın hazırlamak için önceden tasarlanmış, resim, yazı şekli ve renkler gibi özellikleri belirlenmiş taslak. Başlıca Yayın Türleri: Broşür, bülten, davetiye, el ilanı, kartpostal, kartvizit, menü, özgeçmiş. Broşür: Tanıtım amacı taşıyan, renkli olarak hazırlanan tanıtım kitapçığı. Bir, iki, üç sayfa ya da akordeon kırımlı olabilir. Bülten: Özel veya resmî kurum, kuruluş veya yetkili kişilerce herhangi bir durumla ilgili olarak süreli veya süresiz yayımlanan duyuru. Davetiye: Herhangi bir organizasyon ya da etkinliğe katılacak kişilere zaman ve mekan bilgisi vererek etkinliğe çağrı amacıyla kullanılan basılı kağıt. El İlanı: Çoğunlukla kalabalık yerlerde dağıtılan ve reklam amaçlı kullanılan basılı bir yayın türüdür. El ilanlarıyla şirket, ürün, organizasyon ya da siyasi bir durumun reklamı yapılabilir. Kartpostal: Genellikle dikdörtgen şeklinde olan, bir yüzü resimli posta kartı. Kartvizit: Üzerinde sahibinin adı, soyadı, çalıştığı kurum ve iletişim bilgilerinin bulunduğu küçük basılı kağıt. Menü: Restoranlarda servis edilen yiyecek ve içeceklerin isim ve fiyat bilgilerinin bulunduğu liste kağıdı. Özgeçmiş: Kişilerin iş başvurularında kullanmak üzere hazırladığı, üzerinde isim, iletişim bilgileri, eğitim bilgileri, geçmişte çalıştığı işlerin ve kişisel bir takım bilgilerin yazılı olduğu kağıtlardır. Yayın Tasarımında Kullanılan Menü Seçenekleri Sayfa Seçenekleri: Oluşturulmak istenen yayının sayfa yapısında yapılacak değişikliklerin bulunduğu kısımdır. Renk Düzenleri: Yayında kullanılacak renklerin belirlendiği kısımdır. Yazı Tipi Düzenleri: Yayında kullanılmak istenen yazı tiplerinin belirlendiği kısımdır. Seçenekler: Yayının türüne bağlı olarak değişen seçenekleri belirler. ALGORİTMA Algoritma: Basitçe algoritma bir işi ya da işlemi yaparken izlenen adımlardır. Örnek 1: Dışarı çıkarken havanın durumuna göre kazak mı yoksa t-shirt mü giyeceğimize karar verirken kullanılan algoritma şöyle olmalıdır BAŞLA DIŞARIYA BAK SICAK MI? EVETSE T-SHIRT GİY HAYIRSA KAZAK GİY BİTİR Yukarıdaki örnek için akış şeması: 11

12 Örnek 2: 2*1/3 matematik işlemini yaparken kurulacak basit algoritma şöyle olmalıdır. BAŞLA BİRİNCİ SAYI=2 İKİNCİ SAYI=1 ÜÇÜNCÜ SAYI=3 İŞLEM= BİRİNCİ SAYI * İKİNCİ SAYI /ÜÇÜNCÜ SAYI SONUÇ BİTİR Akış Şemasını (yukarıdaki örneğe göre) siz çiziniz. 12

13 ELEKTRONİK ÇİZELGE PROGRAMI MICROSOFT OFFICE EXCEL Microsoft Excel bir hesap tablosu programıdır. Bu program ile kolayca tablo oluşturulabilir ve tablo üzerinde hesaplama işlemleri yapabilirsiniz. Bu hesaplamalar basit işlemler olabileceği gibi karmaşık istatistik hesapları, muhasebe işlemleri ya da matematiksel hesaplamalar olabilir. Bunun yanında tablodaki veriler ile grafik oluşturulabilir, dosyanıza resimler ekleyebilir yazılarınızı biçimlendirip çıktı alabilirsiniz. Excel programı başlı başına büyük bir tablodur. Yeni bir dosya açtığınızda, varsayılan olarak 3 çalışma sayfası vardır. Her çalışma sayfasında, 16384satır ve satır bulunmaktadır. 13

14 Microsoft Excel i Çalıştırma; Excel çalıştırmak için Başlat Programlar Microsoft Office Microsoft Office Excel yolunu kullanabilirsiniz. Excel Dosyasını Kaydetme; Excel dosyamızı kaydetmek için tüm diğer Microsoft Ofis programlarında olduğu gibi 0 Office Düğmesi Kaydet Office Düğmesi -->Farklı Kaydet Seçenekleri kullanılabilir. Farklı Kaydet seçeneği dosyamıza farklı bir isim vererek, istediğimiz yere (disket, c:,d:, taşınabilir bellek vs.) kaydetmemize olanak sağlar. Ayrıca klavyeden CTRL+S tuşlarını kullanarak dosyanızı kaydedebilirsiniz. Sekmeler Giriş: Giriş sekmesi Excel deki temel işlemlerin yapılabileceği sekmedir. Her düzeyden Excel kullanıcısının sıklıkla ihtiyaç duyduğu biçimlendirme işlemleri, filtre ve sıralama işlemleri gibi temel işlevler bu sekmede bulunur. Giriş sekmesi seçildiğinde 7 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Pano, Yazı Tipi, Hizalama, Sayı, Stiller, Hücreler ve Düzenleme gruplarıdır. Ekle: Ekle sekmesi Excel e eklenebilecek resim, grafik, özet tablo ve köprü gibi işlevleri içerir. Ekle sekmesi seçildiğinde 5 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Tablolar, Çizimler, Grafikler, Bağlantılar ve Metin gruplarıdır. 14

15 Sayfa Düzeni: Sayfa Düzeni sekmesinde sayfa ayarları ve yazdırma ayarları gibi işlevler vardır. Sayfa Düzeni sekmesi seçildiğinde 5 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Temalar, Sayfa Yapısı, Sığdırmak İçin Ölçeklendir, Sayfa Seçenekleri ve Yerleştir gruplarıdır. Formüller: Formüller sekmesinde hesaplama araçları, fonksiyonlar ve fonksiyonlara ait işlevler bulunur. Formüller sekmesi seçildiğinde 4 tane grup ekrana gelir. Bunlar; İşlev Kitaplığı, Tanımlı Adlar, Formül Denetleme ve Hesaplama gruplarıdır. Veri: Veri sekmesinde Excel in sık kullanılan alt toplam, doğrulama, dış veri, hedef ara ve senaryolar gibi veri analiz etme araçları bulunur. Veri sekmesi seçildiğinde 5 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Dış Veri Al, Bağlantılar, Sırala ve Filtre Uygula, Veri Araçları ve Anahat gruplarıdır. Gözden Geçir: Gözden Geçir sekmesinde yazım denetimi, açıklamalar, koruma ve paylaşım gibi işlevler bulunur. Gözden Geçir sekmesi seçildiğinde 3 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Yazım, Açıklamalar ve Değişiklikler gruplarıdır. Görünüm: Görünüm sekmesinde sayfa görünümleri, pencere işlemleri ve makrolar gibi işlevler bulunur. Görünüm sekmesi seçildiğinde 5 tane grup ekrana gelir. Bunlar; Çalışma Kitabı Görünümleri, Göster/Gizle, Yakınlaştır, Pencere ve Makrolar gruplarıdır. 15

16 Sekmeler ve şeritler arasında gezinmenin diğer bir yolu da ALT tuşuna basarak sekme ve şeritlerin altlarındaki harflere basmaktır. Veri Girme, Silme, Değiştirme; Excel programında bir hücreye veri girmek için fare ile o hücre üzerine tıklayıp veriyi yazıp Enter tuşuna basmak yeterlidir. Bu veriler sayı, metin, tarih ya da formül olabilir Eğer hücre içine yazdığımız veri hücreye sığmıyorsa yanındaki hücreye taşmış gibi görünecektir. Fakat yanındaki hücre dolu ise verinin hepsi görünmeyecek, kesik bir görüntü oluşacaktır. Böyle bir durumda hücre boyutunu büyütmek verinin (yazının) hepsinin görünmesi için yeterli olacaktır. Silmek için ise istenen hücre seçilerek Delete tuşuna basılmalıdır. Eğer hücre içindeki veri değiştirmek isteniyorsa hücreye çift tıklanmalıdır. Bunun yanında hücreyi seçtikten sonra formül çubuğuna tıklayarak da veriyi değiştirebilirsiniz. Satır ve Sütunların Yükseklik ve Genişliklerini Ayarlama; Satırların yüksekliklerini ayarlamak için, iki satır arasındaki çizgiyi fare ile tutup sürüklememiz gerekir. Bu şekilde satırları istediğimiz kadar genişletebiliriz. Ya da satır numarası üzerinde Sağ tıklama Satır Yüksekliği seçerek satır yüksekliğini istediğimiz ölçüde olmasını sağlayabiliriz. Bu işlemi sadece tek bir satır için değil birden fazla seçeceğimiz satır üzerinde de uygulayabilirsiniz böylece seçtiğiniz bütün satırların yüksekliği yanı olacaktır. Yukarıda satırlar için anlatılanlar sütun genişlikleri içinde geçerlidir. Sadece işlemler, satır numarası yerine sütun ismi üzerinde yapılmalı, Satır Yüksekliği yerine Sütun Genişliği kullanılmalıdır. Satır, Sütun Ekleme-Silme; Bazen tabloda araya satır veya sütun eklemek zorunda kalabilirsiniz. Bu durumda satır eklemek için Satır numaralarının bulunduğu yerde Sağ tıklama Ekle seçebilirsiniz. Ya da Giriş Sekmesinden Ekle Sayfa Satırları Ekle seçeneğini kullanabilirsiniz. 16

17 Sütun eklemek için sütun adı yazan yerde Sağ Tıklama Ekle seçebilirsiniz. Ya da Giriş Sekmesinden Ekle Sayfa Sütunları Ekle seçeneğini kullanabilirsiniz. Satır veya Sütunları silmek için ise satır ya da sütun adı üzerinde sağ tıklayarak sil seçeneği seçilir. Ya da Giriş Sekmesinden Sil Sayfa Sütunları Sil / Sayfa Sütunları Sil seçeneğini kullanabilirsiniz. Otomatik Doldurma; Hızlı veri girişi için Microsoft Excel'in otomatik olarak verileri tekrarlamasını sağlayabilir veya verileri otomatik olarak girebilirsiniz. Excel'in sayı, sayı ve metin birleşimi, tarih veya saat serilerini, otomatik olarak devam ettirebilir. Veri serilerini hemen doldurmak için hücreleri seçip doldurma tutamacını (dolgu tutamacı: Seçimin alt sağ köşesindeki küçük siyah kare. Dolgu tutamacının üzerine geldiğinizde, işaretçi siyah artı işaretine dönüşür.) sürükleyebilirsiniz. 17

18 SIRALA; Tablomuzda ki veriler düzensiz bir şekilde yer alıyor olabilir. Bu kayıtları belli bir ölçüte göre sıralamak için Veri Sırala seçeneği kullanılır. Yukarıdaki resimde görüldüğü gibi önce sıralama yapılmak istenen veriler seçilir ve Giriş Sekmesinden Sırala ve Filtre Uygula düğmesi tıklanıp, istenen ölçüt seçilir. Yukarıdaki işlemde, Excel sıralama işlemini ilk sütuna, yani NO bilgilerinin bulunduğu sütuna göre yapacaktır. Eğer ölçüt olarak farklı bilgiler seçilmek isteniyorsa Sırala ve Filtre Uygula düğmesi tıklanıp, Özel Sırala seçilmelidir. Bu aşamada aşağıdaki pencere çıkacaktır. Bu pencerede 1. Sıralama Ölçütü Seçilir. Örneğin yukarıdaki tablomuzu yazılı 1 değerine göre 18

19 sıralamak istiyorsak sıralama ölçütü olarak yazılı 1 seçilmelidir. 2. Sıralama Koşulu ve Düzen seçeneklerinde sıralamanın nasıl yapılacağı seçilir ve Tamam tıklanır. FİLTRE UYGULAMA; Bazen tablomuzda yüzlerce hatta binlerce satır veri olabilir. Bu veriler üzerinde daha kolay çalışmak için verileri filtreleyebiliriz. Bu işlem için filtrelemek istediğimiz verilerimizin başlıkları seçtikten sonra; Giriş Sekmesinden Sırala ve Filtre Uygul a düğmesi tıklanıp, açılan menüde Filtre seçilmelidir. Bu işlemden sonra tablomuzun ilk satırındaki hücrelerde ok işareti görülecektir. Ok işaretlerine tıklayarak verilerimizi filtreleyebiliriz. NOT: Microsoft Excel programının eski sürümlerinde bu işlev için Veri Süz Otomatik Süz seçeneğini kullanabilirsiniz.. EXCEL DE FORMÜLLER VE FONKSİYONLAR Excel programı mantıksal ve aritmetiksel işlemler yapabilir. Bunun için Excel de formüller kullanılır. Formüller = işareti ile başlar. Formül yazarken çok dikkatli olmak gerekir bir harf yanlışlığı sebebiyle formül çalışmayabilir veya istenilen sonucu vermeyebilir. Örneğin Topla(A1;B1) ile Toplam(A1;B1) aynı formül değildir ve bunlardan ikincisi yanlıştır. 19

20 ARİTMETİKSEL İŞLEMLER Aşağıdaki örnekleri yukarıdaki Excel tablosuna göre yapınız. Örnek 1 C4 hücresine A3 ve B3 hücresinin toplamını yazdırmak için C4 hücresine aşağıdaki formül yazılmalıdır; =A3+B3 Örnek 2 D3 hücresine A3, B3 ve C3 hücrelerinin ortalamasını yazdırmak için D3 hücresine aşağıdaki formül yazılmalıdır; =(A3+B3+C3)/3 Formülde işlem önceliğine dikkat ediniz. Örnek 3 (Yüzde İşlemleri) B4 hücresine A1 hücresinin %15 ini yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =A1*15% Örnek 4 (Yüzde İşlemleri) B4 hücresine A1 hücresinin A2 si kadar yüzdesini yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =A1*A2% Örnek 5 (Yüzde İşlemleri) B4 hücresine A2 hücresinin B2 si kadar yüzdesini yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =A2*B2% 20

21 Örnek 6 (Yüzde İşlemleri) B4 hücresine A1 hücresinin A2 kadar yüzdesini yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =A1*A2% TOPLA FONKSİYONU Hücrelerdeki değerlerin toplamını bulmak için kullanılır. Kullanılışı şu şekildedir; =Topla(A1;A20) (Excel A1 ve A20 hücrelerindeki değeri toplayacaktır.) =Topla(A1:A20) (Excel A1 ve A20 hücreleri arasındaki değerleri toplayacaktır.) NOT: Topla formülünde adresler arasına ; işareti kullanılırsa sadece o değerler toplanır. Eğer adresler arasında : işareti kullanılırsa adresler arasında kalan hücrelerdeki değerlerde toplanır. =Topla(B2;B28) (Sadece B2 ve B28 toplanır.) =Topla(B2:B28) (B2 ve B28 hücreleri ve arasındaki değerlerde toplanır.) Örnek 7 (Topla fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A2 hücrelerindeki değerleri toplamını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Topla(A1;A2) Örnek 8 (Topla fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A8 hücreleri ve arasındaki hücrelerin toplamını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Topla(A1:A8) ORTALAMA FONKSİYONU Hücrelerdeki değerlerin ortalamasını bulmak için kullanılır. Kullanılışı şu şekildedir; =Ortalama(A1;A20) (Excel A1 ve A20 hücrelerindeki değerlerin ortalamasını bulacaktır.) =Ortalama(A1:A20) (Excel A1 ve A20 hücreleri ve arasındaki değerlerin ortalamasını bulacaktır) Önemli Not: Ortalama formülünde adresler arasına ; işareti kullanılırsa sadece o değerlerin ortalaması alınır. Eğer adresler arasında : işareti kullanılırsa adresler arasında kalan hücrelerdeki değerlerinde ortalaması alınır. =Ortalama(B2;B28) (Sadece B2 ve B28 in ortalaması alınır..) =Ortalama(B2:B28) (B2 ve B28 hücreleri ve arasındaki değerlerinde ortalaması alınır.) Örnek 9 (Ortalama Fonksiyonu) 21

22 B4 hücresine A1 ve A2 hücrelerindeki değerlerin ortalamasını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Ortalama(A1;A2) Örnek 10 (Ortalama Fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A10 hücrelerindeki ve arasında kalan hücrelerdeki değerlerin ortalamasını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Ortalama(A1:A10) YUVARLA FONKSİYONU Hücrelerdeki değerleri yuvarlamak için kullanılır. Kullanılışı şu şekildedir; Örnek 11 (Yuvarla Fonksiyonu) B4 hücresine C1 hücresindeki değerin tamsayıya yuvarlanmış halini yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Yuvarla(C1;0) MAK FONKSİYONU Hücrelerdeki değerlerlerin en büyüğünü bulmak için kullanılır. Kullanılışı şu şekildedir; =Mak(A1;A20) (Excel A1 ve A20 hücrelerini karşılaştırır ve büyük olanı yazar.) =Mak(A1:A20) (Excel A1 ve A20 hücreleri ve arasındaki değerleri karşılaştırır ve en büyüğünü yazar.) Örnek 12 (Mak fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A2 hücrelerindeki değerlerden büyük olanını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Mak(A1;A2) Örnek 13 (Mak fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A20 hücreleri arasındaki değerlerden en büyük olanını yazdırmak için gereken formülü yazınız? 22

23 Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Mak(A1:A20) MİN FONKSİYONU Hücrelerdeki değerlerlerin en küçüğünü bulmak için kullanılır. Kullanılışı şu şekildedir; =Min(A1;A20) (Excel A1 ve A20 hücrelerini karşılaştırır ve küçük olanı yazar.) =Min(A1:A20) (Excel A1 ve A20 hücreleri ve arasındaki değerleri karşılaştırır ve en küçüğünü yazar.) Örnek 12 (Min fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A2 hücrelerindeki değerlerden büyük olanını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Min(A1;A2) Örnek 13 (Min fonksiyonu) B4 hücresine A1 ve A20 hücreleri arasındaki değerlerden en küçük olanını yazdırmak için gereken formülü yazınız? Cevap:B4 hücresine şu formül yazılmalıdır; =Min(A1:A20) 23