Hazırlayan. Faruk Çubukçu

Transkript

1 E X C E L i l e F İ N A N S F İ N A N S M A T E M A T İ Ğ İ & F İ N A N S A L T A B L O L A R A N A L İ Z İ Hazırlayan Faruk Çubukçu

2 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 2 İÇİNDEKİLER KISIM I: FİNANS MATEMATİĞİ... 4 Paranın Zaman Değeri... 4 Basit Faiz... 4 Bileşik Faiz... 4 Efektif Faiz... 5 Nominal Faiz... 5 Reel Faiz... 5 İskonto Hesaplamaları... 6 DEVRESEL_ÖDEME (PMT) Fonksiyonu... 7 ANA_PARA_ÖDEMESİ(PPMT) Fonksiyonu... 7 Hedef Arama (Goal Seek)... 7 Veri Tablosu... 8 Solver (Çözücü)... 8 FAİZ_TUTARI (IPMT) Fonksiyonu... 8 TAKSİT_SAYISI (NPER) Fonksiyonu... 8 BD (PV) Fonksiyonu... 9 GD (FV) Fonksiyonu... 9 NBD (NPV) Fonksiyonu İÇ_VERİM_ORANI (IRR) Fonksiyonu Karlılık İndeksi Geri Ödeme Süresi KISIMI II: FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ Finansal Tablolar Hakkında Kısa Bilgiler Finansal Tabloların Analiz Amaçları Finansal Tabloların Analiz Teknikleri Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) Eğilim Yüzdeleri Yöntemi (Trend Analizi) Oran Analizi (Rasyo Analizi) Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) Eğilim Yüzdeleri Yöntemi (Trend Analizi) Oran Analizi (Rasyo Analizi) Likidite Oranları: Finansal Yapı Oranları: EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 2

3 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 3 Faaliyet (Devir Hızı) Oranları: Karlılık Oranları: Oran Analizlerinin Yorumlanması TERİMLER Yararlanılan Kaynaklar Bir gün boyunca, uygulama yaparak çalışmak. Excel le uygulama yaparak çözümler öğrenmek. Kendi çalışmalarınıza uyarlayabileceğiniz tablo yapıları ve teknikleri öğrenmek. Özellikler/Teknikler açıklanır. Demo. Uygulamalar (Senaryolar) Referans kitap ve dokümanlar EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 3

4 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 4 KISIM I: FİNANS MATEMATİĞİ Paranın Zaman Değeri Finansal yönetiminin temel amacı işletme değerini maksimum kılacak en uygun yatırım ve finansman kararlarını verebilmektir. Alternatiflerin karşılaştırılmasında paranın zaman değeri anahtar rol oynar. Basit Faiz Parasal değerin sadece bir dönem faizlendirilmesidir. Dönem sonunda tutar (anapara +faiz) şu şekilde hesaplanır: S=P * (1+ r * t ) P=ana para, r=faiz oranı, t=süre Örnek: 100 TL para yıllık %15 faizle bankaya yatırılmış. Dönem sonu bakiyesi nedir? =100 * (1+0,15 * 1) =115 Bileşik Faiz Bileşik faiz; dönem başında yatırılan paranın birden fazla dönem değerlendirilerek dönem sonu gelecek değerin hesaplanmasıdır. Bileşik faiz şu şekilde hesaplanır: =P* (1+r)^n P=ana para, r=faiz oranı, n=dönem EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 4

5 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 5 Excel de bileşik faiz hesaplamak için GD (FV) fonksiyonu kullanılır. Pek çok ekonomik olayda eşit ödemeler yılsonu hesabıyla olmak üzere ödenir. Bu çeşit ödemenin faiz faktörü de aynı şekilde tek ödemeli bileşik faiz değeriyle hesaplanabilir. Efektif Faiz Bir yıl içinde birden fazla faiz ödemesi söz konusu olduğunda; yıllık nominal faiz ile gerçekte elde edeceği faiz farklı olacaktır. Bu durumda efektif faiz kullanılır. Farklı yatırım türlerinde farklı bileşik faiz dönemleri kullanılmaktadır. Efektif Faiz Oranı = {(1 + i m ) n m } 1 i=yıllık nominal faiz oranı m=bir yıldaki faiz ödeme sıklığı n= Süre EFO = ((1+(0,10/4))^1+4 ) -1 (1+0,025)^5-1 1, ,13 Örnek: Bir yatırımcının10000 TL parasının yıllık 10% nominal faiz ile bankaya yatırmış ve 3 ayda bir faiz almaktadır. EFO = ((1+(0,10/4))^1*4 ) -1 (1+0,025)^4-1 1, ,103 Nominal Faiz Finansal işlemlerde kullanılan; cari (geçerli) olan faiz oranını ifade eder. Reel Faiz Reel faiz oranı enflasyon oranı dikkate alınarak hesaplanır. Nominal Faiz oranına göre hesaplanması şu şekilde yapılır. Reel faiz oranı = ( (1 + Nominal Faiz Oranı ) / (1 + Enflasyon Oranı) ) 1 EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 5

6 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 6 İskonto Hesaplamaları Vadeli satış yapan bir işletme, elinde bulunan senedi vade tarihine kadar bekleterek borçlusundan tahsil eder ya da vade tarihinden önce bir finansman kurumuna giderek senedi paraya çevirebilir. Bu işleme senet kırdırma ya da senet iskontosu denir. Senet iskonto işlemleri iki şekilde olabilir. İlkinde kırdırılan senedin peşin değeri ödendikten sonra senet bankaca satın alınmış olur ve senedin vadesi dolduğunda senet borçlusunun ödeme yapamaması durumunda işletmeye rücu hakkı yoktur. Diğer şekilde ise vadesinde borçlusu tarafından ödenmeyen senet ciro edilerek işletmeye rücu etme hakkı vardır. İlkinde banka; senet borçlusunun riskini taşırken, ikincisinde işletmenin riskini taşımamaktadır. Ülkemizdeki uygulama daha çok ikinci şekildeki gibidir. İskontolar iç ya da dış olmak üzere iki şekilde yapılır. Ülkemizde genellikle senet iskontosunda banka iskonto yöntemi de denilen dış iskonto yöntemi kullanılmaktadır. Dış iskontada, iskonto miktarı senedin vadeli değeri üzerinden hesaplanırken, iç iskontoda peşin değeri üzerinden hesaplanır. P : Paranın bugünkü değeri (peşin değer) S : Vade sonundaki değer (nominal değer) i : Faiz, iskonto oranı n : Dönem (Vade süresi) Basit dış İskonto tutarı senedin vade sonundaki değerinden vadeye kadar işleyecek faizin çıkarılmasıdır. Dış iskonto formülü= P=S* (1- ( i * n)) Örnek: Bir işletme vadesine 6 ay kalmış 900 TL nominal değerli senedi kırdırmak istemektedir. İskonto oranı %20 tır. Dış iskonto yöntemine göre, senedin peşin değeri ne kadardır? P =? S = 900 TL i = %20 (0,20) n = 6 ay (6/12) Bu bilgilere göre; P = 900 * (1 (0,20 x [6/12]) P = 810 TL olur. İç İskonto ise miktarı peşin değer üzerinden hesaplanmaktadır. İç iskonto formülü: P=S / ( 1 + ( i * n) ) Örnek: Yukarıdaki örnekte verilen 900 TL lik senet yine aynı şekilde vadesine 6 ay kala %40 faiz oranı ile iç iskonto yönetimi ile iskonto ettirilirse peşin değeri ne kadardır? Yukarıdaki formüle bilinenleri yerleştirdiğimizde; P= 900 / ( 1+ (0,20 * 6/12)) P = 818 TL olur. Not: İskonto hesaplaması örneklerinde aksi belirtilmedikçe iç iskonto yöntemi kullanılır. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 6

7 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 7 DEVRESEL_ÖDEME (PMT) Fonksiyonu Sabit ödemeler ve sabit faiz oranı temelinde bir yatırımın ödemelerini verir. =DEVRESEL_ÖDEME(oran;dönem_sayısı;bd;gd;tür) Oran: Borcun aylık faiz oranıdır. Örneğin 0,90 ya da 1,2 gibi. Yıllık faiz oranı girilecekse 1,2/12 girilir. Dönem_sayısı: yatırımdaki ödeme dönem sayısıdır. Kaç ay ödeme yapılacak. Örneğin 48 ay. Bd: Bugünkü değerdir (gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin toplam tutarının bugünkü değeri; anapara olarak da bilinir). Örneğin Faruk Çubukçu TL (Otuz bin) TL kredi alıyor. Gd: Gelecekteki değer ay da son ödeme yapıldıktan sonra ulaşılmak istenilen nakit miktarıdır. Gd belirtilmezse, 0 olduğu varsayılır (örneğin, bir kredinin gelecekteki değeri 0'dır). Tür: 0 veya 1 değeri girilir. 0 değeri dönem sonunu, 1 değeri dönem başını belirtir. Herhangi bir değer girilmezse varsayım olarak 0 kabul edilir. ANA_PARA_ÖDEMESİ(PPMT) Fonksiyonu Dönemsel, sabit ödemeler ve sabit faiz oranı temelinde bir yatırım için belirli bir dönemde yapılan ana para ödemesini verir. Diğer bir deyişle DEVRESEL_ÖDEME ile hesaplanan taksitlerin ne kadarının ana para olduğunu bulur. = ANA_PARA_ÖDEMESİ(oran;dönem;dönem_sayısı;bd;gd;tür) Oran: Dönem başına faiz oranıdır. Dönem: Dönemi belirtir ve 1 ile dönem_sayısı arasındaki aralık içinde olması gerekir. Örneğin 1 den 48 e kadar dönemler. Dönem_sayısı : Bir yatırımdaki ödeme dönemleri sayısıdır. Örneğin 48 ay. Bd: Bugünkü değerdir (gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin toplam tutarının bugünkü değeri). Gd: Gelecekteki değer veya son ödeme yapıldıktan sonra ulaşılmak istenilen nakit miktarıdır. Gd belirtilmezse, 0 olduğu varsayılır (örneğin, bir kredinin gelecekteki değeri 0'dır). Hedef Arama (Goal Seek) Tablo içinde değiştirmek istediğimiz bir veriyi etkileyen farklı bir verinin sayısal olarak değişimini analiz etmek için; HEDEF ARA (GOAL SEEK) seçeneğinden faydalanabiliriz: DEVRESEL_ÖDEME ve ANA_PARA_ÖDEMESİ fonksiyonu ile yaptığımız çalışmada formülün uygulandığı yerde Hedef Ara yı çalıştırarak belirtilen bir taksit ile ne kadar kredi alınabileceğini hesaplayabiliriz. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 7

8 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 8 Hedef ara (goal seek) aracı Veri (Data) şerit sekmesinde Durum Çözümlemesi (What- If Analysis) aracı içinde yer alır. Veri Tablosu Hedef arama gibi çalışan veri tablosunda formülün değişkenlerine yüklenecek değer sayısı daha çok olabilir. Satır/Sütun olarak birden çok değerin belirtildiği alanda ilgili formül çalışır ve alternatif sonuçları üretir. Solver (Çözücü) Çözücü, durum çözümlemesi (what if analysis) araçları da denilen komut takımının bir parçasıdır. Çözücü ile bir formül için optimum (en büyük veya en küçük) değeri bulabilirsiniz. Çözücü, karar değişkenleri veya daha basit şekilde değişken hücreleri de denen ve amaç ve kısıtlama hücrelerindeki hesaplama formüllerine katılan bir hücre grubuyla çalışır. Çözücü kısıtlama hücrelerindeki sınırlamaları sağlamak için karar değişken hücrelerindeki değerleri ayarlar ve amaç hücre için istediğiniz değeri oluşturur. FAİZ_TUTARI (IPMT) Fonksiyonu Dönemsel, sabit ödemeler ve sabit bir faiz oranı temelinde bir yatırım için belirli bir dönemdeki faiz ödemesini verir. =FAİZTUTARI(oran, dönem, dönem_sayısı, bd, [gd], [tür]) FAİZTUTARI işlevi sözdiziminde aşağıdaki bağımsız değişkenler bulunur: Oran Gerekli. Dönem başına faiz oranıdır. Dönem Gerekli. Faizini bulmak istediğiniz dönemi verir ve 1 ile dönem_sayısı arasında olmalıdır. Dönem_sayısı Gerekli. Bir yatırımdaki ödeme dönemleri sayısıdır. Bd Gerekli. Gelecekteki bir dizi ödemenin şu andaki değeri olan bugünkü değer veya toplam tutardır. Gd İsteğe bağlı. Gelecekteki değer veya son ödeme yapıldıktan sonra ulaşmak istediğiniz nakit dengesidir. Gd belirtilmezse, 0 olduğu varsayılır (örneğin, bir borcun gelecekteki değeri 0'dır). Tür İsteğe bağlı. 0 ya da 1 sayısıdır ve ödemelerin ne zaman yapılacağını belirtir. Tür belirtilmezse 0 olduğu varsayılır. TAKSİT_SAYISI (NPER) Fonksiyonu Dönemsel, sabit ödeme ve sabit bir faiz oranı temelinde yatırımın dönem sayısını verir. =TAKSİT_SAYISI(oran,devresel_ödeme,bd,[gd],[tür]) TAKSİT_SAYISI işlevindeki bağımsız değişkenlerinin daha ayrıntılı bir açıklaması ve yatırım fonksiyonları hakkında ek bilgi için BD fonksiyonuna bakın. TAKSİT_SAYISI işlevi sözdiziminde aşağıdaki bağımsız değişkenler bulunur: Oran Gerekli. Dönem başına faiz oranıdır. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 8

9 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 9 Devresel_ödeme Gerekli. Her dönem yapılan ödemedir; yatırım süresince değişemez. Normal olarak, devresel_ödeme ana para ve faizi içerir ancak diğer ücret ve vergileri içermez. Bd Gerekli. Gelecekteki bir dizi ödemenin şu andaki değeri olan bugünkü değer veya toplam tutardır. Gd İsteğe bağlı. Gelecekteki değer veya son ödeme yapıldıktan sonra ulaşmak istediğiniz nakit dengesidir. Gd belirtilmezse, 0 olduğu varsayılır (örneğin, bir borcun gelecekteki değeri 0'dır). Tür İsteğe bağlı. 0 ya da 1 sayısıdır ve ödemelerin ne zaman yapılacağını belirtir. BD (PV) Fonksiyonu Yatırımın bugünkü değerini verir. Bugünkü değer, gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin toplam tutarının bugünkü değeridir. Örneğin, borç aldığınızda borç tutarı borç veren için bugünkü değerdir. = BD(oran, dönem_sayısı, devresel_ödeme, [gd], [tür]) BD işlevi sözdiziminde aşağıdaki bağımsız değişkenler bulunur: Oran: Dönem başına faiz oranıdır. Örneğin, yıllık yüzde 10 faizle bir otomobil kredisi alıp aylık ödemeler yaparsanız, aylık faiz oranınız %10/12 veya %0,83'tür. Formüle oran olarak %10/12 veya %0,83 veya 0,0083 yazmanız gerekir. Dönem_sayısı: Bir yatırımdaki ödeme dönemleri sayısıdır. Örneğin, dört yıllık bir otomobil kredisi alır ve aylık ödemeler yaparsanız, kredinizin 4*12 (veya 48) dönemi vardır. Formüle dönem_sayısı olarak 48 girmeniz gerekir. Devresel_ödeme: Her dönem yapılan ödemedir ve yatırım süresi boyunca değişemez. Normal olarak, devresel_ödeme ana para ve faizi içerirken diğer ücret veya vergileri içermez. Örneğin, yıllık yüzde 12 faizli, TL tutarında dört yıllık bir otomobil kredisinin aylık ödemeleri 263,33 TL'dir. Formüle devresel_ödeme olarak -263,33 girmeniz gerekir. Devresel ödeme belirtilmemişse, gd bağımsız değişkenini de eklemeniz gerekir. Gd İsteğe bağlı. Gelecekteki değer veya son ödeme yapıldıktan sonra ulaşmak istediğiniz nakit dengesidir. Gd belirtilmezse, 0 olduğu varsayılır (örneğin, bir kredinin gelecekteki değeri 0'dır). Örneğin, 18 yılda özel bir projeye yatırmak üzere TL biriktirmek istiyorsanız, TL gelecekteki değerdir. Bu durumda faiz oranına ilişkin bir tahminde bulunarak her ay ne kadar biriktirmeniz gerektiğini belirleyebilirsiniz. Gd belirtilmemişse, devresel bağımsız değişkenini de eklemeniz gerekir. Tür İsteğe bağlı. 0 ya da 1 sayısıdır ve ödemelerin ne zaman yapılacağını belirtir. GD (FV) Fonksiyonu Dönemsel sabit ödemeler ve sabit bir faiz oranı temelinde bir yatırımın gelecekteki değerini verir. =GD(oran,dönem_sayısı,devresel_ödeme,[bd],[tür]) GD'deki fonksiyonların eksiksiz bir açıklaması ve yatırım fonksiyonlarına ilişkin daha fazla bilgi için BD fonksiyonuna bakın. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 9

10 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 10 GD işlevi sözdiziminde aşağıdaki bağımsız değişkenler bulunur: Oran Gerekli. Dönem başına faiz oranıdır. Dönem_sayısı Gerekli. Bir yatırımdaki ödeme dönemleri sayısıdır. Devresel_ödeme Gerekli. Her dönem yapılan ödemedir; yatırımın ömrü boyunca değişemez. Tipik olarak, devresel_ödeme anaparayı ve faizleri içerir, ama diğer ücretleri ya da vergileri içermez. Devresel_ödeme atlanırsa, bd bağımsız değişkeninin eklenmesi gerekir. Bd İsteğe bağlı. Gelecekteki bir dizi ödemenin şu andaki değeri olan bugünkü değer veya toplam tutardır. Bd belirtilmezse 0 olduğu varsayılır ve devresel_ödeme bağımsız değişkenini de eklemeniz gerekir. Tür İsteğe bağlı. 0 ya da 1 sayısıdır ve ödemelerin ne zaman yapılacağını belirtir. Tür belirtilmezse 0 olduğu varsayılır. NBD (NPV) Fonksiyonu Bir yatırımın bugünkü net değerini, indirim oranını, gelecekteki bir dizi ödemeyi (negatif değerler) ve geliri (pozitif değerler) kullanarak hesaplar. = NPV(oran,değer1,[değer2],...) NBD işlevi sözdiziminde aşağıdaki bağımsız değişkenler bulunur: Oran Gerekli. Bir dönem boyunca indirim oranıdır. Yıllık indirim oranı. Bu enflasyon oranını veya rekabet eden bir yatırımın faiz oranını gösterebilir. Değer1, değer2,... Değer1 gerekli, izleyen değerler isteğe bağlı. Ödemeleri ve geliri temsil eden arasında bağımsız değişkendir. Değer1, değer2,... zaman içinde eşit olarak yerleştirilmeli ve her dönemin sonunda gerçekleşmelidir. NOT: ilk yatırım miktarı negatif olarak eklenir. NBD fonksiyonu nakit akışlarının sırasını değerlendirmek için değer1, değer2,... sırasını kullanır. Ödeme ve gelir değerlerini doğru sırada girmeye dikkat edin. NOTLAR: NBD eğer pozitif çıkarsa, yatırımın yapılmasının şirkete artı bir değer katacağı anlaşılmaktadır, tersi bir durum ise şirkete bir katkısının olmayacağı, hatta olumsuz etkide bulunacağı anlaşılmaktadır. NBD si negatif olan proje reddedilmelidir. NBD fonksiyonu, BD fonksiyonuna (bugünkü değer) benzer. BD ile NBD arasındaki en önemli fark, BD fonksiyonunun, nakit akışlarının dönemin sonunda veya başında başlamasına izin vermesidir. NBD fonksiyonunun nakit akışı değerleri değişebildiği halde, BD nakit akışları yatırım boyunca sabit olmalıdır. Yatırım fonksiyonları ve mali fonksiyonlar hakkında bilgi için BD fonksiyonuna bakın. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 10

11 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 11 NBD fonksiyonu, İÇ_VERİM_ORANI fonksiyonuyla da (iç verim oranı) ilişkilidir. İÇ_VERİM_ORANI fonksiyonu, NBD fonksiyonunun sıfıra eşit olduğu orandır: NBD(İÇ_VERİM_ORANI(...);...) = 0. Birden çok projenin karşılaştırılmasından genellikle NBD si en yüksek olan proje seçilir. İÇ_VERİM_ORANI (IRR) Fonksiyonu İç verim oranı, özellikle proje finansmanında, finansal modellerde, şirket değerlendirmelerinde yada genel olarak yatırım değerlendirme işlemlerinde kullanılan oranların başında gelmektedir. Yapılan herhangi bir yatırımının tutarı ile gelecekte düzenli olarak elde edilecek nakit akışlarının net bugünkü değerini sıfıra eşitleyen iskonto oranıdır. Bu nedenle İVO oranı projelerin başabaş noktasını gösteren iskonto oranı olarakda ifade edilmektedir. Yani projenin kazanabileceği iskonto oranını belirtir. İç Verim Oranı, yatırımın gerektireceği para çıkışı ile, ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı para girişini eşit kılan iskonto oranı olarak tanımlanmaktadır. = İÇ_VERİM_ORANI(değerler;tahmin) Değerler başvurusu. iç verim oranını hesaplamak istediğiniz sayıları içeren dizi ya da hücre Değerler, iç verim oranının hesaplanması için en az bir pozitif, bir de negatif değer içermelidir. İÇ_VERİM_ORANI nakit akışlarının sırasını değerlendirmek için değerlerin sırasını kullanır. Ödeme ve gelir değerlerinizi istediğiniz sırada girmeye dikkat edin. Bir dizi ya da başvuru bağımsız değişkeni metin, mantıksal değer ya da boş hücre içeriyorsa, bu değerler gözardı edilir. Tahmin İÇ_VERİM_ORANI'na yakın olduğunu tahmin ettiğiniz bir sayıdır. İç_Verim_Oranı'nı hesaplamak için yinelemeli bir teknik kullanır. Tahmin ile başlayarak, sonuç yüzde 0,00001 içinde doğru olana kadar iç_verim_oranı hesaplamayı tekrarlar. iç_verim_oranı 20 denemeden sonra bir sonuç bulamazsa, #SAYI! hata değeri verilir. Genellikle iç_verim_oranı hesaplaması için Tahmin nin belirtilmesi gerekmez, Tahmin belirtilmezse 0,1 (yüzde 10) olduğu varsayılır. iç_verim_oranı #SAYI! hata değerini verirse ya da sonuç beklediğine yakın değilse, başka bir Tahmin değeriyle yeniden denenmesi gereklidir NOTLAR: İÇ_VERİM_ORANI #SAYI! hata değeri verirse ya da sonuç beklediğinize yakın değilse, başka bir tahmin değeriyle yeniden deneyin. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 11

12 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 12 Değerlerdeki sayılarla temsil edilen bir nakit akışları serisinin iç verim oranını verir. Bu nakit akışlarının, taksitli ödemelerde olduğu gibi, eşit olmaları gerekmez. Ancak, nakit akışları aylık veya yıllık olarak düzenli aralıklarla oluşmalıdır. İç verim oranı, düzenli aralıklarla yapılan ödemelerden (negatif değerler) ve gelirden (pozitif değerler) gerçekleşen bir yatırım için alınan faiz oranıdır. İVO (IRR) ve NBD(NPV) genelde bir arada kullanılmaktadır. NBD'yi bilmeden İVO değerini ele almak doğru değildir. İÇ_VERİM_ORANI, net bugünkü değer fonksiyonu olan NBD'ye çok benzer. İÇ_VERİM_ORANI ile hesaplanan kar oranı 0 (sıfır) net bugünkü değere karşılık düşen kar oranıdır. Aşağıdaki formül İÇ_VERİM_ORANI ve NBD ilişkisini gösterir: NBD pozitif olması durumunda İÇ_VERİM_ORANI kurallara uygun olduğu varsayılır. İVO çoğu zaman tek başına anlam ifade etmez bunun için başka karar vermenizi kolaylaştıracak kriterlere de ihtiyacınız vardır. NBD ve İVO Değerlerinin Yorumlanması Birden çok proje değerlendirildiğinde NBD si yüksek olan proje seçilmelidir. Genel olarak; NBD hissedarların servet artışına katkı sağlarken, İVO getiri yüzdesini göstermektedir. NBD eğer pozitif çıkarsa, yatırımın yapılmasının şirkete artı bir değer katacağı anlaşılmaktadır, tersi bir durum ise şirkete bir katkısının olmayacağı, hatta olumsuz etkide bulunacağı anlaşılmaktadır. Diğer yandan NBD si negatif olan proje reddedilir. Bu durumda İVO ve diğer faktörler değerlendirilir. İVO (İç verim oranı) şirketlerin sahip olduğu iskonto oranı karşılaştırma yapılarak yatırıma karar verilmektedir. İVO nın iskonto oranından yüksek olması durumu, beklenilen getiriden de yüksek bir getiri elde etmenin söz konusu olduğunu belirtir. Ve yatırımın yapılmasına karar verilir. NOT: NBD ve İVO eğrileri kesişmiyorsa projeler bu değerler üzerinden karşılaştırılamaz. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 12

13 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 13 Karlılık İndeksi Bu yöntemin amacı; yatırılan her TL için en yüksek NBD I veren projeleri seçmektir. Bu çerçevede Karlılık Endeksi; Projenin Nakit Akışlarının Bugünkü Değerinin Başlangıç Yatırımına oranı olmaktadır. Geri Ödeme Süresi Olası bir yatırım için tahsis edilecek kaynakların ne kadar zamanda geri döneceğinin belirlenmesidir. Genel olarak paranın zaman değeri dikkate alınmaksızın, doğrudan olası yatırımın geri ödeme zamanı belirlenir ve doğal olarak yatırım tutarını en kısa sürede değeri ödeyen seçenek tercih edilir. Zira; yatırılan paranın bir an önce geri dönmesi arzu edilir. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 13

14 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 14 KISIMI II: FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ Bilanço Gelir Tablosu Satışların Maliyeti Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Kar dağıtım Tablosu Öz Kaynak Değişim Tablosu Katılımcılar Bilanço, Gelir Tablosu ve Nakit Akım Tablosu gibi finansal tablolar üzerinde analiz tekniklerini kullanarak analiz yapmayı ve Excel in temel finansal fonksiyonlarını uygulayarak öğrenecekler. Finansal Tablolar Hakkında Kısa Bilgiler Finansal tabloların tanımlanması ve TMS kapsamında hazırlanacak finansal tablolara ilişkin örnekler verilmesi. Finansal Tabloların Analiz Amaçları Finansal tabloların amaçlarını - firma faaliyetlerinin etkinliğini ve başarısını ölçmek, firma faaliyetlerini kontrol etmek ve denetlemek gibi çok sayıda amacı açıklamak. Finansal Tabloların Analiz Teknikleri Finansal tablo analiz tekniklerinin açıklamak ve örnek finansal tablolar üzerinde analiz işlemlerini yapmak. Analiz teknikleri: Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) Eğilim Yüzdeleri Yöntemi (Trend Analizi) Oran Analizi (Rasyo Analizi) EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 14

15 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 15 Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) Bilanço ve gelir tablosu üzerinde analizinin yapılması ve negatif oranların renklendirilerek belirtilmesi. Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) Bilanço ve gelir tablosu üzerinde analizinin yapılması ve negatif oranların renklendirilerek belirtilmesi. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi (Trend Analizi) Bilanço ve gelir tablosu üzerindeki kalemlerin ele alınarak analizinin yapılması. Negatif oranların renklendirilerek belirtilmesi. Eğitimlerin grafiklerle belirtilmesi. Oran Analizi (Rasyo Analizi) Likidite Oranları: Likidite oranının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Mali Yapı Oranları: Mali oranının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Faaliyet Oranları: Faaliyet oranlarının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Kârlılık Oranları: Karlılık oranlarının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 15

16 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 16 Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin ilk yıl değeri ikinci yıl değerinden çıkarılarak fark bulunur. Birinci yıl değeri ikinci yıl değerinden büyükse fark azalışı, birinci yıl değeri ikinci yıl değerinden küçükse fark artışı belirtir. Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemde bulunan fark ait olduğu hesap kaleminin ilk yıl değerine bölünür ve böylece ikinci yılın birinci yıla göre yüzde değişimi bulunmuş olur. Bilanço ve gelir tablosu üzerinde analizinin yapılması ve negatif oranların renklendirilerek belirtilmesi. Negatif değerlerin biçimlenmesi: Negatif değerler parantez içinde ya da kırmızı renkle gösterilir. Bu işlem için özel format seçenekleri kullanılır. 1. Alanı seçin 2. Sağ tıklayın ve Hücreleri Biçimlendir (Format Cells) seçeneğini tıklayın. 3. Sayı (Numbers) tabını seçin. 4. İsteğe Uyarlanmış (Custom) bölümünden negatif sayıların parantez içinde gösterilmesini sağlayan biçimi seçin. Yatay analiz hesaplamaları: Mutlak Değişim (fark)= 2.yıldaki tutar 1.yıldaki tutar (yeni) (önceki) EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 16

17 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 17 Mutlak fark Yüzde Değişim (fark)= yıldaki tutar Hesaplamada dikkat edilecek bazı konular: Analiz yapılan dönemden ilkinde rakam yok, ikincisinde rakam var ise yüzdesel değişmeye hiçbir şey yazılmaz. Analiz yapılan dönemden ilkinde rakam var, ikincisinde rakam yok ise yüzdesel farka her zaman ( -100 ) yazılır. Analiz yapılan dönemden ikincisi ilk yılın iki katı ise yüzdesel değişime her zaman ( ) yazılır. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 17

18 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 18 Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) Bilanço ve gelir tablosu üzerinde analizinin yapılması ve başarısız oranların renklendirilerek belirtilmesi. Dikey analiz hesaplamaları: Bilançoda yer alan aktif hesap kalemleri aktif grubu ve aktif toplamı 100 olarak kabul edilir ve aktif grubu ve aktif toplamı içindeki yüzde payı, pasif hesap kalemleri pasif grubu ve pasif toplamı 100 olarak kabul edilir ve pasif grubu ve pasif toplamı içindeki yüzde payı hesaplanır. Gelir tablosunda net satışlar, 100 kabul edilerek bir kalemin toplama oranı hesaplanır. Kalemin tutarı Genel Toplama Göre = Aktif ya da Pasif Toplamı Kalemin tutarı Grup toplamına göre = İlgili grubun toplamı Gelir Tablosunda Net Satışlar 100 kabul edilerek diğer kalemler net satışlar rakamına oranlanır. Gelir Tablosu Kaleminin tutarı Net Satışlar EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 18

19 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 19 Eğilim Yüzdeleri Yöntemi (Trend Analizi) Bilanço ve gelir tablosu üzerindeki kalemlerin ele alınarak analizinin yapılması. Başarısız oranların renklendirilerek belirtilmesi. Eğitimlerin grafiklerle belirtilmesi. Bu analiz türünde finansal tablolarda bir yıl baz olarak kabul edilmekte ve o yıla ait tutarlar 100 kabul edilerek diğer yılların bu değere göre taşıdıkları değişimler ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Kalemin o yıldaki tutarı Eğilim Yüzdesi = Kalemin baz yılı tutarı Oran Analizi (Rasyo Analizi) Oran analizi firmanın finansal tablolarındaki iki veri veya veriler grubu arasındaki ilişkiye bakılarak yapılır. Çok sayıda oran hesabı vardır: Likidite Oranları: Likidite oranının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Finansal Yapı Oranları: Finansal yapı oranının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Faaliyet (Devir Hızı) Oranları: Faaliyet oranlarının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Kârlılık Oranları: Karlılık oranlarının bulunması ve başarısız oranların renklendirilerek gösterilmesi. Likidite Oranları: Likidite oranları kendi içinde birçok türe sahiptir: Cari Oran Likidite Oranı EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 19

20 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 20 Nakit Oranı (Hazır Değerler Oranı) Faiz Karşılama Oranı Stok Bağımlılık Oranı Cari Oran: Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Asit Test (Likidite) Oranı : (Dönen Varlıklar - Stoklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Nakit (Disponibilite) Oranı: Hazır Değerler (Kasa, Banka, Nakit Varlıklar) / Kısa V. Yab. Kayn. Faiz Karşılama Oranı: Faiz ve Vergi Öncesi Kar / Finansman Giderleri Stok Bağımlılık Oranı: (KVYK-(Hazır Değer+Men. Kıym.))/Stoklar Finansal Yapı Oranları: Bu oranlar, işletmenin uzun vadeli borçlarını ödeme gücünü göstermektedir. Finansal Kaldıraç Oranı: Toplam Yabancı Kaynaklar / Toplam Varlıklar Öz Sermaye Oranı: Öz Sermaye / Toplam Aktif Finansman Oranı: Öz Sermaye / Toplam Yabancı Kaynakları Oto Finansman Oranı: (Kar Yedekleri - Birikmiş Zararlar) / Ödenmiş Sermaye Faaliyet (Devir Hızı) Oranları: Faaliyet oranları; işletmenin varlıklarını verimli kullanıp kullanmadığını ölçmede kullanılan oranlardır. Stok Devir Hızı Oranı: Satışların Maliyeti/Ortalama Stoklar Ort. Stokta Kalma Süresi: 360/Stok Devir Hızı Oranı Alacaklar Devir Hızı Oranı: Net Satışlar/Ort. Alacaklar Ort. Tahsilat Süresi: 360/Alacak Devir Hızı Oranı Ort. Etkinlik Süresi: Ort. Tahs. Sür.+Ort. Stokta Kalma Sür. Öz Kaynaklar Devir Hızı Oranı: Net Satışlar / Öz Kaynaklar Karlılık Oranları: Karlılık oranları; işletmenin karlı bir şekilde çalışıp çalışmadığını ölçmede kullanılan oranlardır. Öz Kaynaklar Karlılık Oranı: Net Kar/Özkaynaklar Net Karlılık Oranı: Dönem Net Karı/Net Satışlar Brüt Kar Oranı: Brüt Kar/Net Satışlar Faaliyet Karı Oranı: Faaliyet Karı/Net Satışlar Mali Rantabilite: Net Kar/Özkaynaklar EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 20

21 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 21 Satışların Maliyeti: Satışların Maliyeti/Net Satışlar Satış Karlılığı Oranı: Net /Kar satışlar ya da Brüt Kar / Brüt Satışlar NOT: Oranlar ve bu konudaki terminoloji farklı kaynaklara göre değişebilmektedir. Aynı şekilde bu konuda sektörel ayrımlar da yapılabilmektedir. Oran Analizlerinin Yorumlanması Hazır değerler olarak tabir edilebilecek olan kasa, bankalar ve bazı kaynaklara göre pazarlanabilir menkul değerlerin toplamının aktif içindeki payının düşük olması işletmenin ani bir nakit ihtiyacının kendi bünyesinden değil yabancı kaynaklardan sağlanacağı anlamına gelmektedir. Bu da işletmenin dış kaynak bağımlılığını ortaya koyan bir durumdur. EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 21

22 EXCEL İLE FİNANS WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 22 İş hayatında Excel i temel olarak kullanmayı bilen (formüller düzenlemek, dolarlı adresleri kullanabilmek, aritmetik işlemleri yapabilmek, grafik işlemlerini bilmek ve temel olarak fonksiyonların kullanımını bilmek) ve Excel ile finansal tabloların analizi tekniklerini öğrenerek bu konuda uzmanlaşmak isteyen kullanıcılar. Bilanço ve gelir tablosu gibi temel finansal tabloları ve temel finansal terimleri (ana para, faiz, dönem gibi) bilen kullanıcılar. Daha kısa sürede, daha hızlı ve pratik olarak Excel den yararlanmak isteyen ve özellikle finansal fonksiyonları kullanarak finansal analiz ve finansal hesaplamaları yapmak isteyen kullanıcılar. Excel de düzenlenmiş finansal tablolar üzerinde analiz yapmak üzere hesaplama ve formüller geliştirme. Excel in finansal fonksiyonlarını kullanarak paranın zaman değerini hesaplamak Excel in finansal fonksiyonlarını kullanarak yatırımları değerlendirmek. Koşullu Biçimlendirme (Conditional Formatting). Standart ve formüllere bağlı olarak çalışan koşullu biçimleme işlemleri yapmak. Hata kontrolü yapmak. Formüller sonucu oluşan hataları kontrol etmek. Gelişmiş adresleme ve formüller kullanmak. DEVRESEL_ÖDEME (PMT) ANA_PARA_ÖDEMESİ(PPMT) TAKSİT_SAYISI (NPER) FAİZ_ORANI (RATE) BD (PV) GD (FV) NBD (NPV) İÇ_VERİM_ORANI (IRR) EXCEL İLE FİNANS FİNANS MATEMATİĞİ WORKSHOP - SEMİNER NOTLARI 22