Ne Bekliyoruz? Kapsamı

Transkript

1 HOŞGELDİNİZ XIX. Düzen Klinik Biyokimya Günleri Ne Bekliyoruz? Kapsamı Dr. Yahya Laleli

2

3

4 Kayda ve Kanıta Dayalı Uygulama Fikre, kanaate, tahmine bağlı sağlık hizmetinden, delile kanıta dayalı sağlık hizmetine yolculuğun 60. yılındayız.

5

6

7

8

9 Bizi ( Özel Laboratuvarları) Neden Tercih Etsinler? Çünkü Biz: Meslek Erbabıyız, Bu nedenle bir Laboratuvarı kendi başımıza BAĞIMSIZ OLARAK yönetme erkine sahip görülmüşüz! Neticelerim çok iyi doktor! Evet, böyle devam et 2 ay sonra göreyim. Çünkü biz müşterimizi; - Dinleriz, - Verisini yorumlarız, değer katarız, - Mediko-sosyal konularda bilgilendiririz.

10 Tanı Testlerinin Kalite Değerlendirilmesi A. Testin analitik verilerine dayanan değerlendirilme Metod performansını gösterir, akreditasyon işleminde kalite parametreleri olarak kabul edilir. gerçeklik (accuracy) ve kararlılığına (precision), duyarlılığı (sensitivity) ve özgüllüğü (specificity), ilgilidir. B. Tıbbi karar oluşumu değerlendirmesi Meslek erbabının; eğitimiyle geliştirdigi hastalık kavramı ve testin aşağıdaki karakterine dayanarak veriye kattığı değeri yansıtır. Referans aralığı, Taranan olgunun prevalansı, Pozitif veya negatif değerlendirme olasılığı ve Test sonrası olasılık oranı,

11 Örneklenen fert sayısı : Prevalansın % 10 olduğu durumda Hassasiyeti % 96, Özgüllüğü % 98 olan testin Pozitif ve Negatif testlerinin değeri PV+ 9600/ = % 84 PV / = % 99.5

12 Test neticelerinin tahmin etme gücüne bir örnek verelim. Örneklenen tüm fert sayısı : Hastalığın sıklığı : % 1 Hastalığı olan : Hastalığı olmayan : Testin hassasiyeti : % 96 Testin özgüllüğü : % 98 Pozitif değerin pozitif olma oranı PV+ 960/( ) = % 32.6 Negatif değerin negatif olma oranı : % 99.9

13 Çevremizle Mediko-Sosyal İlişkiler Bölgemizin hastalıklarının prevelanslarını (Cinsiyete, Coğrafi bölgeye, Irka bağlı farklılıkları) biliyor, bilerek veriye değer katıyoruz! Çevremizi kronik hastalıklar ve akut sorunlar konusunda bilgilendiriyor ve korunma önerileri sunuyoruz. Toplum sağlığı ve ilaç çalışmalarına destek oluyoruz. Ferde yönelik veriye dayalı sağlık hizmeti için; a. İlaç metabolizmasında yer alan enzimlerin bilinen/olası polimorfizimlerinin taramasını çevremize ulaştırabiliyoruz, b. Kronik hastalıklarla ilgisi görülen ve çevre/beslenme şartları kontrol altında tutulduğunda fonksiyonel olmayacak bilinen/olası gen polimorfizimlerini tanıyoruz.

14 Ailede Risk Faktörleri, 2008 Anemi Kanser Felç Kan yağlarında yükseklik Yüksek tansiyon Kalp hastalığı Şeker hastalığı Ailede şişmanlık öyküsü Baba fazla kilolu Anne fazla kilolu %

15 Çocukların Kan Basıncı Ölçüm Düzeyleri % >90 >95 >99 kan basıncı düzeyi, % SKB DKB

16 Risk taşıyan 6-8 yaş grubu (Hipertansiyon, obezite ya da ailede koroner arter hastalığı olan) çocuklarda ve annelerinde laboratuvar analiz sonuçları Çocuk (n= 228) Anne(n=206) % % Anemi Trigliserit 150 mg/dl Total kolesterol 200 mg/dl Mikroalb/cr >30 μg/mg

17 Oranları Türkiye'de En Sık Görülen Hastalıklar 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 28.40% 34.50% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 15.00% 9.80% 6.80% 5.50% 0.00% Tansiyon Şeker Kalp Romatizma Astım Diğer Hastalıklar Oran

18 Oranları Türkiye'de En Sık Görülen Kalıtımsal Yatkınlıkla İlişkili Hastalıklar 45.00% 40.00% 35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00% 41.70% 37.90% 25.70% 15.10% 10.20% Şeker Tansiyon Kalp Kanser Romatizma Hastalıklar Oran

19

20 Batı Dünyasında Meme Kanseri Sıklığı Azalmaktadır. DKH kesilmesi? Emzirme Egzersiz Kilo (BMI) kontrolü Satüre yağların terki Oto kontrol Muntazam mamografi Aile riski olmadığı takdirde Tm. Belirleyici baktırma.

21 Dünya Diyabet Günü 14 Kasım 29 GÜN KALDI

22

23

24 LABPT LABORATUVARLARARASI KARŞILAŞTIRMA PROGRAMI

25 %CV Glucose Program No TEa=%7.8 CV % RCV % # of T. for 10 %Ch. LABPT CAP * RIQAS * CLIA88 target value ± 10%

26 Kan sayımı parametreleri CLIA ve EQA göre değerlendirme: Hemoglobin Hemotokrit Eritrosit Lökosit Trombosit * CLIA EQA * İlk 2 dönem CLIA: Clinical Laboratory Improvement Amendments EQA: European Quality Assurance

27 Biyokimya parametreleri CLIA göre değerlendirme: Glukoz Üre (BUN) Kreatinin Ürik Asit Total Protein Albumin Kalsiyum Fosfor * CLIA mg/dl 10.00

28 Total Kolesterol HDL Kolesterol Trigliserit SGOT SGPT GGT Total Bilirubin * CLIA SD 20.00

29 Distribution of Glucose Result by Producers and Methods

30 Assay Bias by Manufacturers (TSH / IU/mL) n Mean Result 1 Mean Result 2 Difference SD 1 SD 2 CV 1 CV 2 CMIA MEIA ECLIA ELFA All Devices

31 How many tests are necessary to find the reliable difference? n = [Zx(CV a2 +CV i2 ) 1/2 /D] D = Significant % difference, %25! n = [1.96x( ) 1/2 /25] 2 n = [1.96x22.3/25] 1/2 n = tests are necessary in order to say that %25 difference is reliable.

32

33 Cep telefonlarımızı haberleşme ve bilgi taşıma araçları olarak kullanırken maruz kaldığımız radyo ve elektromanyetik radyasyon hücrelerimizde iyonizasyona sebep olmasa da yarattığı manyetik alan nedeniyle kullanılma süresi ve elektromanyetik dalganın frekansına göre doku içine de geniş ve derin yayılma göstermektedir. Dokuya geçen bu radyasyonun meydana getirdiği elektromanyetik alanda DNA hasarı oluşmaktadır. Bilhassa ABD ve Avustralya da artan ve çocukluk çağında en sık görülen beyin beyin tümöründen çevremizdeki elektromanyetik alan mesul tutulmaktadır. Epidemiyolojistler önümüzdeki 10 yılda beyin tümörleri görülme sıklığının 100 lerce kat artmasını beklemektedirler. Sağlığımıza ziyanlı olan bu iki dalganın etkilerini en aza indirgemek için geçerliliği belirlenmiş tedbirler vardır. En önemlileri: ÇOCUKLAR cep telefonu kullanmamalıdır. NON-İYONİZAN OLSA DA BU RADYOSYONA DAHA HASSASTIR, HİÇBİR ŞEKİLDE VE NEDENLE CEP TELEFONU KULLANMAMALI, KULLANMAYA ÖZENDİRİLMEMELİDİR. (Çocukların kafatası yapısının ince olması nedeniyle, radyasyon daha derinlere kadar ilerler ve daha fazla etkili olur). Cep telefonu kullanma süresi kısıtlanmalı ve mümkün olduğu kadar sabit telefon tercih edilmelidir. Kullanılacaksa: En azından vücudumuzdan uzak tutmalı mümkün olduğu kadar kulaklık kullanmalıyız. Gerekmediği zamanlar cep telefonu ve ve telsiz hatlarını kapatmalıyız. Haberleşmenin zor alış gücünün yetersiz olduğu bölgelerde cep telefonu kullanılmamalıdır. Diğer kablosuz hatlar: Aynı şekilde non-iyonize elektromanyetik radyasyona sebep olmaktadır. Kablosuz telefonlar, telsiz sistemler, wireless modemler mümkün olduğu kadar kullanımları kısıtlanmalı, kablolu hatlar tercih edilmelidir. Kablosuz telefonlar kullanılacaksa çalışmadığı zaman radyasyon yaymayan (Kullanıldığında aynı radyasyonu yaymaktadır) 900 MHz de çalışan eski tipler kullanılmalıdır.

34 DOMUZ GRİBİ (İnfluenza A/H1 N1) nedir? İnsandan insana geçen yeni tip bir virüse bağlı oluşan griptir. İnsandan insana öksürük, aksırık sırasında damlacık yoluyla bulaşır. Virüs bulaştığı yüzeyde 48 saat canlı kalabilir. İnkübasyon süresi 5-10 gündür. Bilinen insan gribine göre daha hızlı yayılır, hastalık seyri ve riski farklı değildir. (İnfluenza A/H1 N1 gribine bağlı ölüm mevsimsel gribtende azdır.)

35

36 HASTALIK BULGULARI NELERDİR?

37 Korunma? El yıkamanın etkin yöntemini öğrenin, uygulayın ve bilhassa çocuklarınıza öğretin. Sosyal kontaklardan (el sıkma, öpüşme gibi) sakının. Kalabalık ortamlardan kaçının, yaşam alanınızı sıkça havalandırın. İmmün sisteminizi ayakta tutmak için; yeteri kadar uyuyun, dengeli ve etkin (antioksidan güçlü) beslenin ve egzersiz yapın, egzersiz düzeyini ve vücut temizliğinizi daha etkin sürdürün. Riskli şahıslar (hamileler, kronik hastalığı olanlar, hizmet üretiminde yoğun insan teması olanlar) aşılanmalıdır.

38

39 KENDİMİ VE ÇEVREMİ NASIL KORURUM? KORUMALIYIM? TEK KULLANIMLIK MENDIL KULLANDIĞINI ÇÖPE AT ELLERİNİ YIKA BELİRTİLERDE DOKTORA GİT İNSANLARA BULAŞTIRMA KALABALIKTAN UZAK DUR YAKIN TEMASTAN KAÇIN ELLERİNİ YIKA! BURUN AĞIZ SÜRME VE GÖZLERİNE

40 Influenza A/H1N1 dahil tüm grip olguları için; Mutlaka evde istirahat ediniz, dengeli besleniniz bol su içiniz. Ağız burun ifrazatınızı çevreye bulaşmayacak şekilde kapalı hacimlere depolayın. Diğer şahıslar ve bilhassa çocuklar ile temasınızı kısıtlayınız. Sosyal ziyaretlere müsaade etmeyin. Bulunduğunuz mekanların sık ve etkin havalandırılmasını sağlayın. Bir doktor ile görüşmeden herhangi bir ilaç almayınız (İnfluenza A/H1 N1 gribinde genelde hafif seyrettiği için altta yatan bir sebep yoksa tedavi önerilmemektedir) Eğer, ateşiniz 38 üzerine çıkarsa, solunum güçlüğü, nefes darlığı gibi belirtiler varsa vakit geçirmeden doktorunuzu bilgilendirin.

41 Gastroenteropatiler [VİDEOYU İZLE]

42 Moleküler Genetik ve Metabolik testler; Trombofili sonuçlarının değerlendirilmesi Kanserde tedavi hedeflerini belirlemek için hangi genetik testler kullanılabilir? PCA3 ve günümüzdeki tanısal değeri nedir? Nörodejeneratik hastalıklarda ne zaman genetik test yapılmalı? Metabolik hastalıklarda genetik test neden yapılır?

43 2009 Fizyoloji/Tıp Nobel Ödülleri telomer ve telomeraz Elizabeth H. Blackburn Carol W. Greider Jack W. Szostak UCSF den Elizabeth Blackburn, ve Harvard Medical School dan Jack Szostak e - kromozomların ucunda yer alan ve onların yıkılmasını engelleyen telomerleri gösterdikleri ve Elizabeth Blackburn, Jack Szostak ile Carol Greider ile ise bu telomerleri sentezleyen telomeraz enzimini keşfetmişlerdi.

44 Elizabeth H. Blackburn Avusturalya ve A.B.D vatandaşı olup 1948 de doğdu. Melbourne Üniversitesini bitirdikten sonra doktora için Cambridge Üniversitesine gitti. Yale de araştırmacı olarak çalışmaya başladı yılında Biyoloji ve Fizyoloji Profesörü olduğu California Üniversitesinde görevine devam ediyor lerden bu yana telomerler üzerinde çalışıyor. Carol W. Greider 1961 de San Diego da doğdu. Tüm eğitimini California Üniversitesinde aldı lerden 1997 ye kadar doktora danışmanı olan Blackburn ile çalıştı. Bu tarihte Johns Hopkins Universitesi Tıp Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik departmanında Profesör oldu. Greider 1984 te Blackburn un laboratuarında çalışırken telomeraz enzimini buldu.