BORÇLAR HUKUKU DERSLERİ

Transkript

1 I Prof. Dr. Cevdet YAVUZ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Emekli Öğretim Üyesi 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU NA GÖRE BORÇLAR HUKUKU DERSLERİ (Özel Hükümler) 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu na Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 10. Baskı Hazırlayanlar: Prof. Dr. Cevdet YAVUZ - Doç. Dr. Faruk ACAR - Doç. Dr. Burak ÖZEN İSTANBUL 2012 Beta

2 II İÇİNDEKİLER Yay n No : 2681 Hukuk Dizisi : Bası Mayıs İSTANBUL 2. Bası Ekim İSTANBUL 3. Bası Ocak İSTANBUL 4. Bası Eylül İSTANBUL 5. Bası Eylül İSTANBUL 6. Bası Kasım İSTANBUL 7. Bası - Ekim 2009 İSTANBUL 8. Bası - Ekim 2010 İSTANBUL 9. Bası - Ekim İSTANBUL 10. Bası - Nisan İSTANBUL ISBN *İşbu basım, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Tıpkı 8. Baskı, İstanbul 2009 (XLII+1205) isimli eserimizin, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu na göre güncellenmiş ve yenilenmiş özetidir. Bu basıda, Giriş, 1, 2 ve 3 ile 13-28, Doç.Dr.Burak ÖZEN tarafından; 7, 7A ve 8, Doç.Dr.Faruk ACAR tarafından, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu na göre güncellenmiş ve yenilenmiştir. Bu basıya yapılacak atıflarda, YAVUZ/ACAR/ÖZEN, BH Dersleri, 10.bası, s.(...) şeklinde bir yöntem kullanılmasını öneririz. Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Baskı - Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Kapak Tasar m : Gökhan Ayrancı Zeytinburnu/ STANBUL (0212) Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 günü aramızdan ayrılan babam merhum Süleyman YAVUZ un aziz hatırasına. Prof. Dr. Cevdet Yavuz

4

5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... V KISALTMALAR... XLV GİRİŞ TÜRK HUKUKUNDA ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİNİN DÜZENLENMESİ I. Genel olarak...1 II. Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesi ve bu düzenlemenin niteliği Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesinin sebepleri...1 a. Tarihî sebepler...1 b. Hukuk uygulamasında kolaylık ve açıklık sağlama...1 c. Devletin özel hukuk ilişkilerine kamu düzenini sağlama amacıyla müdahale edebilmesi Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin (özel hükümlerin) niteliği...2 a. Borçlar Kanununun ikinci kısmının özel borç ilişkileri başlığını taşımasının eski Borçlar Kanununun ikinci kısmının başlığı olan akdin muhtelif nevileri ne göre isabetli olması...2 b. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin uygulanma sırası...3 III. Borçlar Kanununda düzenlenen sözleşmeler Borçlar Kanununun sözleşme tiplerini düzenleyen hükümlerine hakim olan temel prensipler...4 a. Sözleşme özgürlüğü prensibi...4 b. Tip serbestisi prensibi...6 c. Hakimin takdir yetkisi prensibi Borçlar Kanununun düzenlediği sözleşmelerin gruplandırılması...7 a. Konu ve amaç itibariyle sözleşmelerin gruplandırılması...7 aa) Temlik (devir ve ferağ) borcu doğuran sözleşmeler...7 bb) Kullanma ve yararlanma hakkı veren sözleşmeler...7

6 VI cc) İş görme sözleşmeleri...7 dd) Saklama (muhafaza) sözleşmeleri...7 ee) Teminat sözleşmeleri...8 ff) Sonuçları talih ve tesadüfe bağlı sözleşmeler...8 gg) Ortaklık sözleşmeleri...8 b. Diğer gruplandırmalar...8 IV. Borçlar Kanunundan başka kanunlarda düzenlenen sözleşmeler Borçlar Kanunundan başka kanunlarla Borçlar Kanununda düzenlenen sözleşmeler hakkında hükümler getirilmesi Borçlar Kanunundan başka kanunlarda düzenlenen sözleşmeler...10 V. Kanun tarafından düzenlenmeyen sözleşmeler Birleşik sözleşmeler Karma sözleşmeler...11 a. Karma sözleşmelerin çeşitleri...11 aa) Çifte tipli karma sözleşmeler...11 bb) Kombine sözleşmeler...12 cc) Çeşitli tiplere ait unsurların birbirlerine karıştığı sözleşmeler...12 dd) Tipik sözleşmeye ikinci derecede başka edim eklenmesi şeklindeki karma sözleşmeler...12 b. Karma sözleşmelere uygulanacak hükümler...12 aa) Çeşitli tiplerin birbirini götürmesi görüşü...12 bb) Soğurma (imtisas) görüşü...12 cc) Birleştirme görüşü...12 dd) Yaratma veya kıyas görüşü Kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler...13 a. Genel olarak kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler...13 b. Sulh sözleşmesi...14 aa) Genel olarak sulh sözleşmesi...14 bb) Sulh sözleşmesine uygulanacak hükümler...14 c. Satış için bırakma sözleşmesi...15 aa) Genel olarak satış için bırakma sözleşmesi...15 bb) Satış için bırakma sözleşmesinin hükümleri...15 (a) Satış için bırakanın borçları...15 (b) Satış için alanın borçları...15 d. Tek satıcılık sözleşmesi...16 aa) Genel olarak tek satıcılık sözleşmesi ve unsurları...16 (a) Yapımcının tek satıcıya belirli bir bölgede satış tekeli tanıması (tek satış hakkı)...16 (b) Süreklilik taşıyan bir çerçeve sözleşmenin varlığı...16 (c) Tek satıcının üçüncü kişilerle yaptığı muamelelerde kendi adına ve hesabı...16

7 (d) Tek satıcının pazarlama, satış ve sürümü artırma faaliyetinde bulunması...17 bb) Tek satıcılık sözleşmesinin hükümleri...17 (a) Tek satıcının borçları...17 (i) Alım ve bedeli ödeme borcu...17 (ii) Sürümü artırmak için faaliyette bulunma borcu...18 (iii) Müşteri hizmetlerini yerine getirme borcu...18 (iv) Diğer borçları...18 (b) Yapımcının borçları...18 (i) Düzenli biçimde mal teslimi yükümlülüğü...18 (ii) Tek satıcıyı destekleme yükümlülüğü...19 (iii) Sözleşme bölgesinde doğrudan doğruya veya başkaları aracılığı ile sözleşme yapmama yükümlülüğü...19 cc) Tek satıcılık sözleşmesinin sona ermesi...19 BİRİNCİ KISIM: GEÇİRİM (TEMLİK) BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER BİRİNCİ BÖLÜM: SATIŞ SÖZLEŞMESİ BİRİNCİ AYIRIM: GENEL OLARAK SATIŞ SÖZLEŞMESİ 1. GENEL OLARAK SATIŞ SÖZLEŞMESİ...23 I. Genel bakış...23 II. Satış sözleşmesinin tanımı...24 III. Satış sözleşmesinin hukukî niteliği Satış sözleşmesinin rızaî sözleşme olması Satış sözleşmesinin borç doğurucu sözleşme olması Satış sözleşmesinin karşılıklı sözleşme olması Satış sözleşmesinin geçirim (temlik) borcu doğuran sözleşme olması...25 IV. Satış sözleşmesinin unsurları Satılan (mebi, satış konusu) Satış bedeli (semen, fiyat) Satılan ile satış bedelinin birbiriyle değiştirilmesi konusunda tarafların anlaşması...27 V. Satış sözleşmesinin çeşitleri ) Taşınır satışı ) Taşınmaz satışı ve satış ilişkisi doğuran sözleşmeler ) Örnek üzerine satış ) Beğenme koşuluyla satış ) Kısmî ödemeli satışlar ) Açık arttırma ile satış...29 VI. Satış sözleşmesinin hükümleri Satıcının borçları Alıcının borçları...31 VII

8 VIII VII.Satış sözleşmesinde yarar ve hasarın geçmesi Genel olarak Yarar ve hasar kavramları, sorunun ortaya konması ve çeşitli çözüm şekilleri...31 a. Yarar ve hasar kavramları...31 b. Sorunun ortaya konması BK m. 208 e göre satış sözleşmesinde yarar ve hasarın geçmesine ilişkin esaslar sayılı (eski) Borçlar Kanunu m. 183 ün satış sözleşmesinde yarar ve hasarın intikaline ilişkin kabul ettiği prensip ve BK m. 208 hükmünün getirdiği esaslarla karşılaştırılması...35 a. Satış sözleşmesinin kurulmuş ve hükümlerini doğurmaya başlamış olması...36 b. Satılanın belirlenmiş olması...37 c. Satılana gelen hasarda satıcının kusurunun bulunmaması...39 d. Kuralın uygulanmasına engel olacak istisnaların bulunmaması...39 aa) Halin icabından doğan istisnalar...40 bb) Sözleşmeden doğan istisnalar...40 cc) Kanundan doğan istisnalar Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) çerçevesinde hasarın intikalı sorunu...41 İKİNCİ AYIRIM: TAŞINIR SATIŞI 2. TAŞINIR SATIŞI SÖZLEŞMESİ...43 I. Genel olarak taşınır satışı sözleşmesi Taşınır satışının tanımı ve konusu Taşınır satışı sözleşmesinin şekli Taşınır satışı hakkındaki hükümlerin uygulama alanı...45 II. Satıcının borçları Satıcının satılanın zilyetliğini ve mülkiyetini devretme borçları ile bu borçları ifa etmede temerrüdü...45 a. Genel olarak...45 b. Satıcının satılanı saklama ve koruma borcu...46 c. Satıcının satılanın zilyetliğini devretme borcu...47 d. Satıcının satılanı gönderme borcu...49 e. Satıcının teslim giderlerini ve gerektiğinde taşıma giderlerini ödeme borcu...50 f. Satıcının satılanın mülkiyetini geçirme borcu...50 g. Satıcının temerrüdü...51 aa) Âdi satış sözleşmelerinde satıcı temerrüdü...51 bb) Ticarî satış sözleşmelerinde satıcı temerrüdü...53 (a) Kesin vadeli işlem karinesi...54

9 IX (b) Alıcının teslim talebinden vazgeçerek ifanın yerine getirilmemesi sebebiyle tazminat talep edebileceği karinesi...54 (c) Alıcının kendi edimini yerine getirmeksizin mütemerrit satıcıdan tazminat talep edebilme imkânları...55 (i) Tazminatın genel hükümlere göre hesaplanması...55 (ii) Tazminatın somut yöntemle hesaplanması...56 (iii) Tazminatın soyut yöntemle hesaplanması...57 (d) Ticarî satışlarla ilgili diğer hükümler Satıcının zapttan sorumluluğu...58 a. Satıcının zapttan sorumluluğunun tanımı ve hukukî niteliği...58 b. Satıcının zapttan sorumluluğunun şartları...60 aa) Satılanın alıcıya zapt tehlikesi teşkil eden olayın gerçekleşmesinden önce teslim edilmiş olması...60 bb) Üçüncü kişinin satılanda zaptı sağlayacak bir hakkının bulunması...60 cc) Üçüncü kişinin zapta girişmiş bulunması...61 dd) Alıcının üçüncü kişinin davasını satıcıya ihbar etmesi...62 ee) Satıcının zapttan sorumluluğunu engelleyen bir durumun bulunmaması...63 (a) Alıcının satış sözleşmesinin kurulması zamanında zapt tehlikesini bilmesi...64 (b) Satış sözleşmesinin tarafları arasında zapttan sorumluluğu kaldıran veya sınırlayan bir anlaşmanın bulunması...64 c. Satıcının zapttan sorumluluğunun kapsamı...64 aa) Tamamen zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı...65 (a) Tamamen zapt olayının satış sözleşmesine etkisi...65 (b) Tamamen zapt halinde alıcının hakları...65 bb) Kısmî zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı...66 (a) Kısmî zapt olayının satış sözleşmesine etkisi...66 (b) Kısmî zapt halinde alıcının hakları Satıcının ayıptan sorumluluğu...67 a. Satıcının ayıptan sorumluluğunun tanımı ve hukukî niteliği...67 b. Satıcının ayıptan sorumluluğunun şartları...68 aa) Satıcının satılanın ayıplarından yasal sorumluluğunun şartları...69 (a) Ayıbın sözleşmede yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda var olması...69 (b) Satılandaki ayıbın önemli olması...71 (c) Satılandaki ayıbın gizli olması...71 (d) Ayıptan sorumluluğun sözleşme ile kaldırılmamış olması...72 (e) Alıcının ayıptan doğan sorumluluk hükümlerinden yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması...72

10 X (i) Gözden geçirme külfeti...73 (ii) Bildirim külfeti...74 (iii) Satılanın başka yerden gönderildiği satışlarda alıcının külfetleri...75 (1) Koruma külfeti...75 (2) Satılanın durumunu usulüne uygun olarak tesbit ettirme külfeti...75 (3) Şeyi sattırma külfeti...75 bb) Satıcının bildirdiği niteliklerden dolayı ayıptan sorumluluğunun şartları...76 (a) Satıcının satılanla ilgili bazı nitelikleri bildirmesi...76 (b) Nitelik bildiriminin ciddi (sözleşmenin yapılmasını etkileyici) olması...76 (c) Alıcının sorumluluğa ilişkin hükümlerden yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması...77 c. Satıcının ayıptan sorumluluğunun kapsamı...77 aa) Genel olarak...77 bb) Alıcının satılanın ayıplarından sorumluluk şartları gerçekleşen satıcıya karşı sahip olduğu seçim hakkı ve bu hakkın kullanılması ile ilgili çeşitli sorunlar...80 (a) Alıcının satılanın ayıplarından sorumluluk şartları gerçekleşen satıcıya karşı sahip olduğu seçim hakkının hukukî niteliği...80 (b) Alıcının seçim hakkını kullanması ve seçim hakkının sona ermesi (c) Alıcının seçim hakkını kullanmasının tabi olduğu sınırlamalar ve hukukî sonuçları...82 (d) Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu süre ve hükümleri...83 (i) Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu kanunî süreler ve hükümleri...83 (1) Zamanaşımı süresinin başlangıcı ve hesaplanması...84 (2) Zamanaşımı süresinin kesilmesine ve durmasına ilişkin hükümlerin uygulanması...85 (3) Tarafların sözleşme ile zamanaşımı süresini değiştirmeleri ve hükmü...85 (ii) Satıcının garanti taahhütlerinin zamanaşımı süresine etkisi...86 (iii) Satıcının ağır kusurunun özel kanunî zamanaşımı süresine etkisi...87 (iv) Alıcının seçimlik haklarını süresinde kullanmamasının hükmü...87 cc) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönmesi ve hükümleri...88 (a) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönme hakkı ve kapsamı...88

11 (b) Satılanın alıcıya yüklenebilen bir sebeple yok olması durumunda sözleşmeden dönme hakkının kullanılması...89 (c) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri...90 (i) Alıcının satış bedelini ödeme borcunu yerine getirmediği bir dönemde sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri...91 (ii) Alıcının satış bedelini ödeme borcunu yerine getirmesinden sonra dönme hakkını kullanmasının hükümleri...92 (1) Alıcının satış sözleşmesinden dönmesinin satıcıya getirdiği yükümlülükler ve açıklanması...92 (1.1) Satıcının almış olduğu satış bedelini faiziyle birlikte geri verme borcu...93 (1.2) Satıcının alıcının satılana ilişkin olarak yaptığı giderleri ve yargılama giderlerini ödeme borcu...93 (1.3) Satıcının alıcının uğradığı doğrudan zararı tazmin etme borcu...94 (1.3.1) Satıcının doğrudan zarardan sorumlu o lmasının kusura dayanmaması...94 (1.3.2) Satıcının doğrudan zarardan sorumluluğunun kapsamı...95 (1.4) Satıcının alıcının uğradığı dolaylı zararı tazmin etme borcu...95 (2) Alıcının satış sözleşmesinden dönmesi durumuna ilişkin yükümlülükleri...95 (2.1) Alıcının teslim aldığı satılanı geri verme borcu...96 (2.2) Alıcının satılandan elde ettiği yararları verme borcu...96 (3) Satımdan dönülmesi durumunda alıcının ve satıcının karşılıklı geri verme borçlarını yerine getirme tarzı ve sırası...96 dd) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkını kullanması ve hükümleri...97 (a) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkının hukukî niteliği...97 (b) Satış bedelinden indirilecek tutarın tesbitine ilişkin görüşler ve değerlendirilmesi...97 (i) Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında mutlak metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş...98 (ii) Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında tazminat metodunun uygulanması gerektiğini savunan görüş...98 (iii) Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında nisbî metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş...99 (iv) Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç...99 XI

12 XII (c) Satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkının kullanılması durumunda alıcının ayrıca tazminat isteyip isteyemeyeceği sorunu ve çözüm şekli ee) Alıcının ayıplı satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme seçimlik hakkını kullanması ve hükümleri ff) Alıcının masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını istemesi ve hükümleri gg) Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle tazminat isteme seçimlik hakkının varlığı sorunu ve çözümü III. Alıcının borçları ve bu borçlarında temerrüdü Genel olarak Alıcının satış bedelini ödeme borcu Alıcının satılanı devralma borcu Alıcının satılanı devralma borcundan başka yan borçları a. Faiz ödeme borcu b. Mesafe satışında satılanı saklama borcu c. Mesafe satışında satılanı sattırma borcu d. Satıcının teslimden önce satılan için yaptığı zorunlu ve yararlı giderleri ödeme borcu e. Teslim alma (satılanı devralma) ve senet masraflarını ödeme borcu f. Taşıma giderlerini ödeme borcu g. Satılanla ilgili yükümlülüklere katlanma borcu h. Satılanın ambalajını geri verme borcu Alıcının temerrüdü a. Alıcının satılanı devralmada temerrüdü b. Alıcının satış bedelini ödemede temerrüdü aa) Satıcının sözleşmeden dönme imkânını kullanabilmesinin şartları.111 (a) Peşin olarak yapılan satış sözleşmelerinde (b) Veresiye olarak yapılan satış sözleşmelerinde bb) Satıcının alıcıdan uğradığı zararın tazminini istemesi (a) Giderimin somut yöntemle hesaplanması (b) Giderimin soyut yöntemle hesaplanması ÜÇÜNCÜ AYIRIM: TAŞINMAZ SATIŞI ve SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN SÖZLEŞMELER 3. TAŞINMAZ SATIŞI ve TAŞINMAZ SATIŞI İLİŞKİSİ DOĞURAN SÖZLEŞMELER I. TAŞINMAZ SATIŞI SÖZLEŞMESİ Genel olarak Taşınmaz satışı sözleşmesinin tanımı, konusu ve tabi olduğu hükümler a. Taşınmaz satışını sözleşmesinin tanımı ve konusu b. Taşınmaz satışı sözleşmesinin tabi olduğu hükümler Taşınmaz satışı sözleşmesinin şekli a. Resmî şeklin kapsamı b. Taşınmaz satışı sözleşmesinin temsilci aracılığı ile yapılması durumunda temsil yetkisi verme muamelesinin şekli...117

13 XIII c. Resmi şekil zorunluluğu karşısında muvazaalı taşınmaz satışı sözleşmelerinin durumu d. Resmî şekle uyulmamasının müeyyidesi ve sonuçları e. Tapusuz taşınmazların satışında şekil sorunu Taşınmaz satışında yarar ve hasarın geçişi Taşınmaz satışında satıcının mülkiyeti geçirme borcunu yerine getirmesi Taşınmaz satışında satıcının ayıptan sorumluluğuna ilişkin özel hükümler a. Satıcının ölçü eksikliğinden kaynaklanan sorumluluğu b. Taşınmaz satışında yapının ayıbına ilişkin zamanaşımı süresi II. Taşınmaz satışı ilişkisi doğuran sözleşmeler Genel olarak Taşınmaz satışı vaadi a. Tanımı ve şekli b. Hukukî niteliği c. Hükümleri aa) Taraflar arasında bb) Üçüncü kişilere karşı Alım (iştira) sözleşmesi a. Tanımı ve şekli b. Hukukî niteliği c. Hükümleri aa) Taraflar arasında bb) Üçüncü kişilere karşı Geri alım (vefa) sözleşmesi a. Tanım ve şekli b. Hukukî niteliği c. Hükümleri aa) Taraflar arasında bb) Üçüncü kişilere karşı Önalım (şuf a) sözleşmesi a. Tanımı ve şekli b. Hukukî niteliği c. Hükümleri aa) Taraflar arasında bb) Üçüncü kişilere karşı DÖRDÜNCÜ AYIRIM: BAZI SATIŞ TÜRLERİ 4. BAZI SATIŞ TÜRLERİ I. Örnek (nümune) üzerine satış sözleşmesi Genel olarak Örnek üzerine satışın tanımı, mahiyeti ve şartları Örnek üzerine satışın hükümleri Örnek üze rin de satışta is pat yü kü...134

14 XIV II. Beğenme koşuluyla (tecrübe veya muayene şartiyle) satış sözleşmesi Genel olarak Beğenme koşuluyla satışın tanımı, mahiyeti ve şartları Alıcının beğenmesi (tasvip etmesi) şartının gerçekleşmesi a. Deneme veya gözden geçirmenin satıcının yanında yapılması b. Deneme ve ya gözden geçirme nin alı cının yanında ya pıl ma sı Beğenme koşuluyla satışın hü küm le ri III. Kısmi ödemeli satışlar A. Taksitle satış sözleşmesi Genel olarak Taksitle satışın tanımı, mahiyeti ve şartları a. Satış parasının birden fazla vadelerde bölüm bölüm ödenmesinin kararlaştırılmış olması b. Satış konusunun taşınır şey veya haklar olması c. Satılanın alıcıya hiç olmazsa taksitlerin bir kısmının ödenmesinden önce teslim edilmiş olması d. Taksitle satış şartlarının taksitle satış hakkındaki emredici hükümlere aykırı bulunmaması Taksitle satışlara özel kayıtlar konması Taksitle satışın hükümleri a. Taksitle satışın taksitlerin ödenmesi safhasındaki hükümleri b. Taksitle satışta taksitlerin ödenmemesinin hükümleri aa) Satıcının gecikmiş taksidin ödenmesini ve gecikme tazminatı talep etmesi bb) Satıcının sözleşmeden dönme hakkını kullanması cc) Satıcının satılanın mülkiyetini talep etmesi B. Ön ödemeli taksitle satış sözleşmesi Genel olarak Ön ödemeli taksitle satışın tanımı, şekli ve içeriği a. Alıcının satılana ilişkin satış bedelini önceden kısım kısım ödemeyi üstlenmesi b. Satış konusunun taşınır şey veya haklar olması c. Satıcının da bedelin tamamen ödenmesinden sonra satılanı alıcıya devretmeyi üstlenmesi Ön ödemeli taksitle satışın sona ermesi IV. Artırma (müzayede) ile satış sözleşmesi Genel olarak Artırma ile satışın tanımı, hukukî mahiyeti ve çeşitleri a. Cebrî artırma b. İhtiyarî açık artırma c. İhtiyarî özel artırma Artırma ile satış sözleşmesinin kurulması a. Pey sürenin teklifi ile bağlı olması...153

15 b. İhale yetkisi c. Satış sözleşmesinin kurulması d. İhale ile yapılan sözleşmede şekil aa) İhtiyarî özel artırmalarda bb) İhtiyarî açık artırmalarda cc) Cebrî artırmalarda Artırma ile satış sözleşmesinin hükümleri a. Satış konusunun mülkiyetinin alıcıya geçmesi b. Satış parasının ödenmemesinin sonuçları c. Zap ttan ve ayıptan sorumluluk aa) Cebrî artırmalarda bb) İhtiyarî açık artırmalarda cc) İhtiyarî özel artırmalarda d. İhalenin iptal edilmesi aa) Hukuka veya ahlaka aykırı yollara başvurularak ihalenin gerçekleştirilmesi bb) İhalenin iptalinde iptali talep edenin bir menfaatinin bulunması.157 cc) İptal hakkının süresi içinde kullanılması İKİNCİ BÖLÜM: MAL DEĞİŞİM (TRAM PA) 5. MAL DEĞİŞİM (TRAMPA) SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Mal değişim (trampa) sözleşmesinin tanımı, mahiyeti ve tabi olduğu hükümler III. Mal değişim (trampa) sözleşmesine uygulanacak zapttan ve ayıptan sorumluluk hükümleri Zapttan sorumlulukta uygulanacak hükümler Ayıptan sorumlulukta uygulanacak hükümler aa) Sözleşmeden dönme bb)kendisinin teslim ettiği şeyin geri verilmesini talep etmeksizin kendisine teslim edilen şeyi geri verme cc) Kendisine teslim edilen şeyi muhafaza ederek ayıp dolayısıyla ileri gelen değer eksikliğinin giderilmesini talep etme dd) Ayıplı trampa konusunun mislî şeylerden olması durumunda (çeşit borcunda) ayıplı şeyin iade edilerek ayıptan âri bir mislinin verilmesini talep etme ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ 6. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Bağışlama sözleşmesinin tanımı, niteliği ve unsurları Bağışlamanın bağışlayanın kendi malvarlığından yaptığı kazandırıcı bir muamele olması XV

16 XVI 2. Kazandırmanın bağışlama sebebiyle (causa donandi) yapılmış olması Bağışlamanın sözleşme olması Bağışlamanın sağlararası muamele olması III. Bağışlama ehliyeti ve tasarruf yetkisi Bağışlama ehliyeti Bağışlamayı kabul ehliyeti Bağışlamada tasarruf yetkisi IV. Bağışlamanın çeşitleri ve bağlı oldukları şekil Bağışlama sözü verme (bağışlama vaadi) a. Tanımı b. Şekli c. Bağışlama vaadinin ifası aa) Geçerli bir bağışlama sözü vermenin (bağışlama vaadinin) ifası bb) Geçerli olmayan bir bağışlama sözü vermenin (bağışlama vaadinin) yerine getirilmesi Elden bağışlama a. Hukukî niteliği b. Şekli c. Konusu Koşullu bağışlama a. Bağışlayanın ölümüne bağlı olarak yapılan bağışlamalar b. Bağışlayana dönme şartı ile yapılan bağışlamalar (Vahibe rücu şartı ile bağışlama) c. Bağışlayana dönme koşullu bağışlamalar Yüklemeli (mükellefiyetli) bağışlama a. Yüklemeli bağışlamanın özellikleri (a) Bağışlayan (b) Ölümü halinde bağışlayanın mirasçıları (c) Yetkili merci (d) Yüklemeden yararlananlar b. Bağışlananın yüklemeyi (mükellefiyeti) ifa etmekten kaçınmasının sonuçları c. Bağışlananın yüklemeyi (mükellefiyeti) ifa etmekten kaçınma yetkisi V. Bağışlamanın hükümleri VI. Bağışlamanın ortadan kalkması (sona ermesi) Bağışlayanın ölümü Bağışlamanın geri alınması a. Bağışlayanın bağışlamayı -bağışlamanın yerine getirilmesinden son ra- geri alması b. Bağışlayanın bağışlama sözü vermeyi geri alması (ve ifadan kaçınması) Bağışlayanın mirasçılarının bağışlamayı geri alması Ba ğış la mayı ifa yükümlülüğünün ortadan kalkması...175

17 İKİNCİ KISIM: KULLANMA VE YARARLANMA HAKKI VEREN SÖZLEŞMELER BİRİNCİ BÖLÜM: KİRA SÖZLEŞMESİ BİRİNCİ AYIRIM: GENEL HÜKÜMLER XVII 7. GENEL OLARAK KİRA SÖZLEŞMESİ I. Kira sözleşmesinin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu nda düzenleniş biçimi II. Genel olarak kira sözleşmesi A. Kira sözleşmesinin tanımı, hukuki niteliği, unsurları ve süresi Genel olarak Kira sözleşmesinin tanımı Kira sözleşmesinin hukuki niteliği Kira sözleşmesinin unsurları a. Kiraya verenin kullanılmasını kiracıya bıraktığı kiralanan b. Kiracının kiralananı kullanma karşılığı olarak ödediği ki ra bedeli c. Kiralananın kullanılması ile kira bedelinin mübadelesini konu edinen tarafların karşılıklı anlaşması Kira sözleşmesinin süresi B. Kiraya Verenin Borçları Kiraya verenin teslim borcu a. Kiraya verenin kiralananı sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli durumda teslim borcu b. Kiraya verenin kiralananı sözleşme süresince sözleşmede öngörülen kullanıma elverişli halde bulundurma borcu Kiraya verenin kiralananın ayıplarından sorumluluğu a. Kiraya verenin ayıptan sorumluluğunun gerçekleşmesi şartları aa) Kiralananda ayıp olarak nitelendirilecek eksiklik ya da bozuklukların bulunması bb) Kiralananın ayıp nedeniyle sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli olmaması cc) Kiralanandaki ayıbın gizli olması dd) Kiraya verenin sorumluluğunun sözleşme ile sınırlandırılmamış veya kaldırılmamış olması ee) Kiracının kiralananı muayene etmesi (gözden geçirmesi) ve ayıpları kiraya verene bildirmesi (ihbar) ff) Kiracının ayıptan sorumlu olmaması gg) Kiraya verenin kusuru b. Kiraya verenin kiralananın ayıplarından sorumluluğunun hükümleri aa) Kiraya verenin kiralananın kiracıya teslimi anındaki ayıplarından sorumluluğu bb) Kiraya verenin kiralananın sonradan ayıplı hale gelmesinden sorumluluğu...202

18 XVIII (a) Kiraya verenden ayıbın giderilmesini (onarımı) talep hakkı (b) Kiracının kiralanandaki ayıbı bizzat kendisinin giderme imkânına sahip olması (c) Kira bedelinin indirilmesini talep hakkı (d) Kiracının ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini talep hakkı (e) Sözleşmeden dönme ya da sözleşmeyi feshetme hakkı..208 (f) Kiracının ayıp dolayısıyla uğradığı olumlu zararın tazminini talep etmesi Kiraya verenin üçüncü kişinin ileri sürdüğü haklar sebebiyle sorumluluğu a. Kiraya verenin zapttan sorumluluğu (kiralananda sözleşmenin kurulması anında mevcut üçüncü kişilerin hakları dolayısıyla zapta karşı tekeffül borcu) b. Kiraya verenin üçüncü kişinin sözleşmenin kurulmasından sonra üstün hak sahibi olmasından sorumluluğu aa) Kiralananın el değiştirmesi (kira sözleşmesinin kurulmasından sonra temliki) bb) Üçüncü kişinin -kiralananda kira sözleşmesinin kurulmasından sonra- sınırlı ayni hak sahibi olması Kiraya verenin kiralananın vergi ve benzeri yükümlülüklerine katlanma borcu Kiraya verenin yan giderlere katlanma borcu C. Kiracının Borçları Genel Olarak Kiracının kiralanana ilişkin zilyetlik ve kullanma haklarına bağlı borçları a. Kiracının kiralananı sözleşmeye uygun olarak özenle kullanma borcu b. Kiracının kiralananın bulunduğu taşınmazda oturan kişiler ile komşulara saygı gösterme borcu c. Kiralananı iyi bir durumda muhafazası için özen göstermek ve gereken bildirimleri yapmak yükümlülükleri d. Kiralananda ayıbın giderilmesine ve kiralananın gösterilmesine katlanma borcu e. Kiracının temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu f. Kiracının kiralanana ilişkin zilyetlik ve kullanma haklarına bağlı olan borçlarına aykırı davranması Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi ve kiralananı kullanma alacağını başkasına devretmesi hakları ile ilgili borçları a. Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi (kiralaması) b. Kiracının kiralanandaki kullanma alacağını başkasına devretmesi..226 c. Kira sözleşmesinin devri...226

19 XIX 4. Kiracının kira bedelini ifa borcu a. Kira bedelini ifa zamanı ve yeri b. Kiralananın kullanılmasının mümkün olmaması halinde kira bedelinin ifası c. Kira bedelinin ifa edilmemesinin teminatı: Kiraya verenin hapis hakkı aa) Kapsamı bb) Üçüncü kişilere ait eşyanın hapis hakkı konusu olması cc) Hapis hakkının kullanılması d. Kiracının kira bedelini ifa etmemesi ve sonuçları aa) Kiracının kira bedelini ifa etmemede temerrüdü bb) Kira bedelinin ifa edilmemesi cc) Kiraya verenin süre tayin etmesi dd) Kira sözleşmesinin feshedilmesi ve hükümleri e. Kiracının kira bedelini ifada gecikmesi sebebiyle temerrüt faizinden sorumluluğu f. Konut ve çatılı işyeri kiralarında kira bedelinin ifa edilmemesinin hükmü g. Kiracının iflas etmesinin kira sözleşmesine etkisi aa) Kiracının iflas etmesi bb) Kiracının ya da iflas masasının işleyecek kira bedelleri için uygun bir süre zarfında güvence göstermemesi cc) Güvence gösterilmemesi durumunda kiraya verenin sözleşmeyi feshetme hakkı Kiracının kiralananı geri verme borcu D. Kirada Özel Durumlar Kiralananda yenilik ve değişiklik yapılması a. Kiraya verenin yenilik ve değişiklik yapması b. Kiracının yenilik ve değişiklik yapması Takastan feragat yasağı Kira bedelinin uyarlanması E. Kira Sözleşmesinin Sona Ermesi Genel olarak Sözleşme taraflarının sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi Belirli süreli kira sözleşmesinin sürenin geçmesiyle sona ermesi Belirsiz süreli kira sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ermesi Kira sözleşmesinin önemli sebeplerden dolayı feshini bildirme ile sona ermesi Kiracının ölümü sebebiyle feshini bildirme ile sona ermesi a. Kiracının ölümü b. Kiracının mirasçılarının fesih bildirme sürelerine uyarak en yakın fesih dönemi sonu için feshi bildirmesi c. TBK. m. 333 e dayanan feshi bildirmede herhangi bir tazminat ödenmesinin gerekmemesi d. Konut ve çatılı işyeri kiralarında durum...260

20 XX İKİNCİ AYIRIM: KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRALARI 7A. KONUT VE ÇATILI İŞYERİ Kİ RASI SÖZ LEŞ ME Sİ I. Genel olarak Konut ve çatılı işyeri kirası kavramı Konut ve çatılı işyeri kirasına ilişkin hükümlerin uygulama alanı Kiracı aleyhine düzenleme ve sözleşmede değişiklik yapma yasağı Kira sözleşmesiyle bağlantılı hukuksal işlem (sözleşme) II. Kiracının güvence vermesi Genel olarak Güvence sınırı Güvencenin kapsamı Bankaya yatırma veya depo zorunluluğu Güvence üzerinde tasarruf ve güvencenin verilmesi III. Kira Bedeli ve Tespiti sayılı BK ve 6570 Sayılı GKHK Dönemi a) gün ve E. 1964/2 K. 1964/4 sayılı Yarg. İçt. Bir. Kararı b) gün ve E. 1965/5 K sayılı Yarg. İçt. Bir. Kararı c) gün ve E. 1966/19 K. 1966/10 sayılı Yarg. İçt. Bir. Kararı..276 d) 6570 sayılı GKHK. nun kira parasının tesbit edilmesi ile ilgili diğer hükümleri (a) Mobilyalı kiraya vermenin kira parasına etkisi (b) Yakıt parasındaki değişikliğin kira parasına etkisi (c) 6570 sayılı K. nun kira parası ile ilgili düzenlenmesine aykırı hareket etmenin müeyyidesi sayılı TBK.nun kira bedeli düzenlemesi a. Genel olarak b. Kira bedelinin tespiti (belirlenmesi) c. Tespit davası IV. Aile Konutu Genel olarak Kira sözleşmesinin feshi için diğer eşin rızasının aranması Eşin bildirim yoluyla kira sözleşmesine taraf haline gelebilmesi V. Konut ve çatılı işyeri kiralarında sözleşmenin sona ermesi Genel hükümler uyarınca sona erme Kira sözleşmesinin bildirim yoluyla sona ermesi a. Belirli süreli kira sözleşmesi bakımından b. Belirsiz süreli kira sözleşmesinde fesih bildirimi ile sona erme c. Bildirimin şekli Kira sözleşmesinin tahliye davası yoluyla sona ermesi a. Genel olarak b. Tahliye davası sebeplerinin sınırlılığı c. Tahliye davası süresinin uzaması d. Yeniden kiralama yasağı...299

21 XXI VI. Tahliye Sebepleri A. Kiraya verenden kaynaklanan tahliye sebepleri Kiraya verenin konut gereksinimi sebebiyle tahliye Kiraya verenin işyeri gereksinimi sebebiyle tahliye Yeni malikin konut veya işyeri gereksinimi sebebiyle tahliye Kiralananın yeniden inşa veya imarı sebebiyle tahliye B. Kiracıdan kaynaklanan tahliye sebepleri Yazılı tahliye taahhüdü sebebiyle tahliye İki haklı ihtar sebebiyle tahliye Kiracının veya birlikte yaşadığı eşinin oturmaya elverişli konutunun varlığı sebebiyle tahliye ÜÇÜNCÜ AYIRIM: ÜRÜN (HASILAT) KİRASI 8. ÜRÜN (HASILAT) KİRASI SÖZLEŞMESİ I. Genel bakış II. Genel olarak ürün kirası sözleşmesi Ürün kirası sözleşmesinin tanımı Ürün kirası sözleşmesinin hukuki niteliği Ürün kirası sözleşmesinin unsurları a. Kiraya verenin (kiralayanın) kullanılmasını ve ürünlerini devşirilmesini kiracıya bıraktığı kiralanan b. Kiracının kullanma ve işletme karşılığı olarak ödediği kira parası c. Kiralananı kullanma ve işletme ile kira bedelini ödemenin mübadelesini konu edinen tarafların karşılıklı anlaşması Ürün kirası sözleşmesinin süresi III. Ürün kirası sözleşmesinde kiraya verenin borçları Kiralayanın kiralananı sözleşmenin amacına uygun kullanılmaya ve işletmeye elverişli durumda teslim borcu Kiraya verenin kiralananı sözleşme süresince sözleşmenin amacına uygun kullanılmaya ve işletmeye elverişli halde bulundurma borcu Ki ra ya verenin ayı ptan sorumluluğu Kiraya verenin zapt tan sorumluluğu a. Kiralananda sözleşmenin kurulması anında mevcut üçüncü kişilerin hakları dolayısıyla zapttan sorumluluğu (gerçek zapt) b. Kiralananın kira sözleşmesinin kurulmasından sonra temliki (gerçek olmayan zapt) Kiraya verenin kiralananın vergi ve benzeri yükümlülükleri ödeme borcu..319 IV. Ürün kirası sözleşmesinde kiracının borçları Kiracının kiralananı kullanma ve işletmesiyle ilgili borçları a. Kiralananı iyi işletme borcu b. Kiralananın iyi bir halde muhafazası için özen gösterme borcu c. Kiracının kiralananın işletilmesinin gerektirdiği olağan giderleri yapma borcu...320

22 XXII d. Ki ra cı nın kiraya verenin zaptta ya da ayıptan sorumluluğunu gerektiren bir durumun varlığı halinde gerekli ihbarları yapma borcu e. Kiracının kiralananı kullanma ve işletmesiyle ilgili borçlarına aykırı hareket etmesi Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi ve kira alacağını başkasına temlik etmesi yasağı ve istisnası Ki ra cı nın ki ra bedelini ve yan giderleri öde me bor cu a. Ki ra bedelini ve yan giderleri öde me za ma nı b. Kiralananın kullanılmasının mümkün olmamasına rağmen kira bedelinin ödenmesi c. Kiracının kira parasından indirim isteyebilme imkânı d. Kira parasının ödenmemesinin teminatı: Kiraya verenin hapis hakkı e. Kiracının kira bedelini ödememesi ve sonuçları Kiracının kiralananı geri verme borcu a. Kiracının kiralananı geri verme borcunun kapsamı b. Defter tutulması halinde kiracının kiralananı geri verme c. Ziraî taşınmazların ürün kirasında sözleşmenin sona ermesinde semerelerin kime ait olacağı sorunu borcunun kapsamı d. Düzenli bir işletmenin gerektirdiği stokların bırakılması V. Ürün kirası sözleşmesinin sona ermesi Ürün kirası sözleşmesinin sözleşme taraflarının sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi Belirli süreli kira sözleşmelerinde sürenin geçmesiyle sona erme Belirsiz süreli kira sözleşmelerinin feshi bildirme ile sona ermesi Ürün kirası sözleşmesinin önemli sebeplerden dolayı feshini bildirme ile sona ermesi Ürün kirası sözleşmesinin kiracının ölümü sebebiyle feshini bildirme ile sona ermesi VI. Hayvan kirası sözleşmesi Hayvan kirası sözleşmesinin konusu Hayvan kirası sözleşmesinde kiracının sorumluluğu Hayvan kirası sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ermesi İKİNCİ BÖLÜM: ÖDÜNÇ SÖZLEŞMELERİ BİRİNCİ AYIRIM: KULLANIM ÖDÜNCÜ (ÂRİYET) 9. KULLANIM ÖDÜNCÜ (ÂRİYET) SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Genel olarak kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesi Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin tanımı Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin hukukî niteliği Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin unsurları...328

23 XXIII a. Kullanım ödüncü (âri yet) ko nu su bir şey ve ya hak kın bu lun ma sı b. Kullanım ödüncü (âriyet) konusu şey veya hakkın kullanılmasının başkasına bırakılması c. Kullanım ödüncü (âriyet) konusunun kullanılmasının bırakılmasının karşılıksız olması d. Kullanım ödüncü (âriyet) alanın geri verme borcunun bulunması e. Tarafların anlaşması Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin süresi III. Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinde kullanım ödüncü (âriyet) verenin borçları Kullanım ödüncü (âriyet) verenin kullanım ödüncü (âriyet) konusunu sözleşmeye uygun olarak kullanması için kullanım ödüncü (âriyet) alana teslim etmesi borcu Kullanım ödüncü (âri yet) ve re nin kullanım ödüncü (âriyet) ala nın kullanım ödüncü (âriyet) konusuna yaptığı olağanüstü masrafları ödeme borcu IV. Kullanım ödüncü (âri yet) söz leş me sin de kullanım ödüncü (âri yet) alanın borçları Kullanım ödüncü (âri yet) ala nın kullanım ödüncü (âri yet) ko nu su nu sözleşmeye ya da niteliğine uygun kullanma borcu Kullanım ödüncü (âri yet) ala nın kullanım ödüncü (âri yet) ko nu su nu başkasına kullandırmama borcu Kullanım ödüncü (âri yet) ala nın Kullanım ödüncü (âri yet) ko nu su nun olağan giderlerine katlanma borcu Kullanım ödüncü (âri yet) ala nın kullanım ödüncü (âri yet) konusunu geri verme borcu Birden çok birlikte kullanım ödüncü (âriyet) alanların sorumluluğu V. Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin sona ermesi Kullanım ödüncü (âri yet) söz leş me si nin kullanım ödüncü (âri yet) alanın sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin sözleşmede kararlaştırılan sürenin geçmesiyle sona ermesi Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin ödünç konusunu sözleşmede kararlaştırılan şekilde ödünç alanın kullanmasıyla ya da bu kullanma için gerekli sürenin geçmesiyle sona ermesi Sözleşmede bir sürenin ya da kullanma tarzının kararlaştırılmadığı durumlarda kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin sona ermesi Kullanım ödüncü (âriyet) sözleşmesinin kullanım ödüncü (âriyet) verenin önceden bilinemeyen acele ihtiyacı sebebiyle sona ermesi Kullanım ödüncü (âri yet) söz leş me si nin kullanım ödüncü (âri yet) alanın ölümüyle sona ermesi...334

24 XXIV İKİNCİ AYIRIM: TÜKETİM ÖDÜNCÜ (KARZ) 10. TÜKETİM ÖDÜNCÜ (KARZ) SÖZ LEŞ ME Sİ I. Genel olarak II. Ge nel ola rak tüketim ödüncü (karz) söz leş me si Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinin tanımı Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinin hukukî niteliği Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinin unsurları a. Tüketim ödüncü (karz) ko nu su bir mik tar pa ra ve ya mis lî eşyanın bulunması b. Ödünç verenin tüketim ödüncü (karz) konusunun mülkiyetini ödünç alana geçirmeyi borçlanması c. Ödünç alanın miktar ve vasıfta eşit aynı neviden diğer şeyleri geri vermeyi taahhüt etmesi d. Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinde ödünç alanın faiz ödeme borcunun kararlaştırılabilmesi aa) Âdi (ticari olmayan) tüketim ödüncü (karz) sözleşmelerinde faiz kararlaştırılması bb) Ticari tüketim ödüncü (karz) sözleşmelerinde faiz cc) Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi tüketim ödüncü (karz) sözleşmelerinde faiz dd) Kredi kartı işlemlerinde faiz e. Tarafların anlaşması III. Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinde ödünç verenin borçları Ödünç verenin ödünç konusunun mülkiyetini geçirme ve teslim borcu Ödünç ve re nin ayıp tan ve zap ttan sorumluluğu IV. Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinde ödünç alanın borçları Faizli tüketim ödüncü (karz) sözleşmelerinde ödünç alanın ödünç konusunu teslim alma borcu Faizli tüketim ödüncü (karz) sözleşmelerinde ödünç alanın faiz ödeme borcu Ödünç alanın sözleşme giderlerini ödeme borcu Ödünç alanın ödünç konusunu mislen geri verme borcu V. Tüketim ödüncü (karz) söz leş me sin in sona ermesi Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinde ödünç konusunun geri verilmesi zamanını tarafların belirlemesi durumunda sona erme a. Tarafların ödünç konusunun geri verilmesi zamanı ile ilgili olarak muayyen bir vade kararlaştırmaları b. Tarafların tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ereceğini kararlaştırmaları Tüketim ödüncü (karz) sözleşmesinde ödünç konusunun geri verilmesi zamanını tarafların belirlememesi durumunda sona erme Ödünç alanın vadeden önce geri verme borcunu ifa etmesi VI. EK: Konut finansmanı sistemi (Mortgage)...352

25 XXV ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: FİNANSAL KİRALAMA 11. FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG) SÖZLEŞMESİ I. Genel bakış II. Genel olarak finansal kiralama (leasing) sözleşmesi Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin tanımı ve unsurları a. Kiralayan olarak bir finansal kiralama şirketinin varlığı b. Kiralayanın finansal kiralama konusu malın zilyedliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya bırakması c. Kiracının kiralayana kararlaştırılan kira parasını (finansal kiralama bedeli) ödeme borcu altına girmesi d. Kiralayan finansal kiralama şirketi ile kiracının karşılıklı anlaşması e. Finansal kiralama sözleşmesinin belli bir süre feshedilmemek şartı ile yapılması Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin çeşitleri ve karşıladığı ihtiyaçlar Finansal kiralama sözleşmesinin şekli, tescili ve şerhi Finansal kiralama sözleşmesine uygulanacak hükümlerin tesbiti Finansal kiralama sözleşmesinin hukuki niteliği III. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinde kiracının hukukî durumu Finansal kiralama konusu malın kiracıya teslim edilmediği dönemde kiracının hukukî durumu Finansal kiralama konusu malın kiracıya teslim edildiği dönemde kiracının hukukî durumu a. Finansal kiralama sözleşmesinde kiracının borçları aa) Kiracının kiralananı kullanma ve ondan yararlanma borcu bb) Kiracının kiralananı özenle ve tahsis gayesine uygun olarak kullanma borcu cc) Kiracının kiralananın her türlü bakımını yapma ve onu koruma bor cu dd) Kiracının kiralananın bakım ve onarım masraflarına katlanma bor cu ee) Kiracının kiralanana ilişkin sigorta primlerini ödeme borcu ff) Kiracının kiralananın zilyedliğini başkasına devretmeme bor cu gg) Kiracının finansal kiralama bedelini ödeme borcu hh) Kiracının finansal kiralama konusu malı geri verme borcu b. Kiracının sözleşme süresinde kiralananın hasar ve ziyaından sorumlu olması c. Sözleşmeyle kiracıya kira süresinin sonunda kullanılmak üzere satın alma (alım) hakkının ya da kiralananın mülkiyetini edinme hakkının tanınması d. Kiracının iflasının ya da icra takibine uğramasının finansal kiralama sözleşmesine etkisi...375

26 XXVI IV. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinde kiralayanın (finansal kiralama şirketinin) hukukî durumu Kiralayanın (finansal kiralama şirketinin) finansal kiralama konusu malda finansal kiralama şeklinde tasarrufta bulunmaya yetkili olması Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın borçları a. Kiralayanın kiralama konusu malın zilyedliğini kiracıya geçirme borcu b. Kiralayanın kiracıya kiralanan mal üzerinde her türlü faydayı elde etme imkânını sağlama borcu c. Kiralayanın kiralama konusu malı sözleşme süresince sigorta ettirme borcu d. Kiralayanın kiralama konusu malı başkasına devretmeme borcu Kiralayanın iflasının veya icra takibine uğramasının finansal kiralama sözleşmesine etkisi V. Finansal kiralama (leasing) sözleşmesinin sona ermesi Finansal kiralama sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi a. Finansal kiralama sözleşmesinin sözleşme süresinin bitmesi sebebiyle sona ermesi b. Finansal kiralama sözleşmesinin kiracıya ilişkin sebeplerle kendiliğinden sona ermesi c. Finansal kiralama sözleşmesinin kiralayana ilişkin sebeplerle kendiliğinden sona ermesi d. Finansal kiralama sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesinin sonuçları Finansal kiralama sözleşmesinin taraflardan birinin feshetmesiyle sona ermesi ÜÇÜNCÜ KISIM: İŞGÖRME SÖZLEŞMELERİ BİRİNCİ BÖLÜM: HİZMET SÖZLEŞMELERİ BİRİNCİ AYIRIM: GENEL HİZMET SÖZLEŞMESİ 12. GENEL HİZMET SÖZLEŞMESİ I. Genel Bakış II. Ge nel hiz met söz leş me sinin tanımı, unsurları ve özellikleri Genel hizmet sözleşmesinin tanımı ve unsurları a. İşçinin bir süre işverene bağımlılık ilişkisi içinde bir hizmet görmesi veya görmeyi vaad etmesi b. Hizmet görülmesinin veya hizmet edimi vaadinde bulunulmasının bir ivaz (ücret) karşılığında olması c. Tarafların anlaşması veya bir karşılık ödenmesine yolaçacak bir hizmet ilişkisinin varlığı aa) Geçerli bir anlaşmanın varlığı bb) Geçerli bir anlaşmanın mevcut olmamasına rağmen fiilî hizmet ilişkisine geçerli bir anlaşma varmış gibi sonuçlar bağlanması Hizmet sözleşmesinin hukukî niteliği, özellikleri, çeşitleri ve tâbi olduğu hükümler...389

27 XXVII a. Hizmet sözleşmesinin hukukî niteliği ve özellikleri b. Hizmet sözleşmesinin çeşitleri aa) Borçlar Kanununa ve özel kanunlara tâbi hizmet sözleşmeleri ayırımı bb) Ferdî (bireysel) iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi ve takım sözleşmesi ayırımı cc) Sürekli işleri konu edinen hizmet sözleşmesi ve süreksiz işleri konu edinen hizmet sözleşmesi ayırımı dd) Belirli süreli hizmet sözleşmesi ve belirsiz süreli hizmet sözleşmesi ayırımı ee) Deneme süreli hizmet sözleşmeleri ff) Çıraklık sözleşmesi gg) Diğer hizmet sözleşmesi çeşitleri c. Hizmet sözleşmesinin tâbi olduğu hükümler III. Hizmet sözleşmesinde işçinin borçları İş çi nin bizzat çalışma bor cu İş çi nin genel düzenlemelere ve işverenin (işsahibinin) talimatına uyma (itaat) borcu İşçinin işverenin (işsahibinin) denetimine katlanma borcu İşçinin sözleşme konusu işi özenle yapma (ihtimam, özen) borcu İşçinin sadakat (bağlılık) borcu İş çi nin teslim ve hesap verme bor cu İşçinin fazla çalışma borcu İş çi nin işverene (işsahibine) ait eş ya yı usulüne uygun kullanma ve koruma borcu İşçinin akdî nitelikteki rekabet yapmama borcu (rekabet yapmama sözleşmesi) a. Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerlilik şartları b. Rekabet yasağı sözleşmesinin hükümleri c. Rekabet yasağı sözleşmesinin sona ermesi IV. Hizmet sözleşmesinde işverenin borçları İşverenin ücret ödeme borcu a. Ücretin yüksekliği (miktarı) b. Ücretin hesaplanması ve ödenmesi şekilleri c. Üc re tin öden me si zamanı ve işverenin (işsahibinin) avans ver me bor cu d. Ücretin ödenme yeri, ödemenin kime yapılacağı ve ispatı e. İşverenin (işsahibinin) fazla çalışma için ücret ödeme zorunda olması f. İş ya pıl ma dı ğı hal de (işgörme ediminin ifasının engellenmesi halinde) işverenin ücret ödeme zorunda olması aa) İşverenin temerrüde düşmesi bb) Parça başına veya götürü işlerde işverenin iş verme borcuna aykırı hareket etmesi ve işçinin ücreti cc) İşçinin çalışamamasına rağmen ücrete hak kazanması g. İşçinin ücret alacağının teminat altına alınması aa) İşçinin ücret alacağının haciz, devir ve rehin edilmezliği bb) İşçinin ücret alacağının takas edilmezliği...412

28 XXVIII cc) İşçinin ücret alacağının tehlikede bulunmasından dolayı hizmet sözleşmesini feshedebilmesi dd) İşçinin ücret alacağını koruyan diğer mevzuat hükümleri h. Ücret alacağının tâbi olduğu zamanaşımı İşvere nin iş çi ye iş araç ve mal ze meleri ver me bor cu İşvere nin iş çi nin giderlerini karşılama bor cu İşverenin iş çi nin kişiliğinin korunması ile ilgili borçları a) İşverenin iş çi nin kişiliğinin korunması ile ilgili genel nitelikli borçları.416 b) İşverenin, ev düzeni içinde çalışmada, iş çi nin kişiliğinin korunması ile ilgili borçları c) İşverenin, işçiye ait kişisel verileri kullanması ile ilgili borçları İşverenin iş çi nin tatil ve izin hakkını kullanması ile ilgili bor çları İşverenin işçiye hizmet belgesi (çalışma belgesi, şehadetname bonservis) verme borcu İşverenin iş çi nin hizmet buluşlarına ilişkin bor cu V. Özel durumlar Ceza koşulu ve ibra Hizmet ilişkisinin devri a. İşyerinin tamamının veya bir bölümünün devri b. Sözleşmenin devri VI. Hizmet sözleşmesinin sona ermesi Hizmet sözleşmesinin sona ermesi sebepleri a. Belirli süreli hizmet sözleşmelerinde sözleşme süresinin sona ermesi aa. Kural: Belirli süreli hizmet sözleşmelerinin sürenin bitimiyle kendiliğinden sona ermesi bb. İstisna: Bazı belirli süreli hizmet sözleşmelerinin fesih bildirimiyle sona ermesi b. Belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinin sona ermesi c. Hizmet sözleşmesinin haklı sebeplerle (derhâl) fesih yoluyla sona erdirilmesi d. Hizmet sözleşmesinin taraflarından birinin ölümü sebebiyle sona ermesi Hizmet sözleşmesinin sona ermesinin sonuçları a. Borçların muaccel olması b. Geri verme yükümlülüğü İKİNCİ AYIRIM: PAZARLAMACILIK SÖZLEŞMESİ 12A. PAZARLAMACILIK SÖZLEŞMESİ I. Tanımı ve kurulması Tanımı ve unsurları (i) Genel hizmet sözleşmesi niteliğini taşıması (ii) Ticari işletme sahibi işveren hesabına her türlü işlemin yapılmasına aracılık etme veya anlaşmada belirli işlemleri yapma (iii) Pazarlamacılık faaliyetinin işletme dışında yürütülmesi Kurulması...427