Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe"

Transkript

1 Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe Embriyolojinin Tanımı Embriyoloji, tüm canlıların türe özgü şekillerini alıncaya kadar geçirdikleri gelişme evrelerini inceleyen bilim dalıdır Embriyoloji kendi içinde genel ve özel embriyoloji olarak iki kısımda incelenir. GENEL EMBRİYOLOJİ Gelişimi genel sınırlar içinde inceler. ÖZEL EMBRİYOLOJİ Her doku ve organın gelişimini ayrı ayrı inceler. Prenatal Dönem Gametogenesis Fertilizasyon Yarıklanma Gastrulasyon Postnatal Dönem Organogenesis Histodiferansiasyon Embriyolojik Terimler Ovum Spermiyum Zigot Fertilizasyon Yarıklanma ve Blastomer Oluşumu Morula (Erken ve Geç Morula) Blastosist (=Blastokist): (Erken ve Geç Blastosist) İmplantasyon Gastrula Nörulasyon Embriyo Konseptus Primordium Fetus Abortus Trimester Postnatal dönem Bebeklik Çocukluk Puberte

2 Ergenlik Yetişkinlik Konjenital Anomali En içte sekonder oosit (oosit-ii), onu çevreleyen zona pellisuda ve en dışta granüloza hücrelerinden oluşan dişi germ hücresidir. Spermium Testislerde üretilip, motilitesini ve gelişimini bitirmiş, ancak boşalma esnasında aksesuar bezlerin salgısını alarak ejekulatla dışarı atılan erkek germ hücresidir. Zigot Fertilizasyon sonucunda oluşan hücredir. Zigot yeni bir insanın başlangıcıdır. Yarıklanma ve Blastomer Oluşumu Zigotun mitoz sürecidir, Zigot, iki hücreli evreye ulaştıktan sonra mitotik bölünmeler geçirir. Oluşan hücrelere Blastomer denir. Yarıklanma sırasında; Zigotun çapı değişmez, ancak blastomerler küçülür. Morula Morula gelişimi fertilizasyondan sonraki erken ve geç dönemde olaylanır. İlk 30 saat; Zigotun 2 hücreli dönemidir, Yaklaşık 40 saat sonra; Zigotun 4 hücreli dönemidir, İlk 72 saat sonundaki; Zigotun hücreli dönemi Erken Morula dönemidir, İlk 96 saate kadar ki hücreli dönem ise Geç Morula dönemidir. Blastosist Geç dönemdeki morulanın içerisine uterin sıvının sızması ile, morulanın merkezinde bir boşluk oluşur, Oluşan bu yapıya Blastosist, oluşan boşluğa ise Blastosel Boşluğu denir. Erken ve Geç Blastosist Blastosistin etrafındaki Zona Pellusida kaybolmamış ise Erken Blastosist. Zona Pellusida kaybolunca oluşan yapıya ise Geç Blastosist denir. İmplantasyon Uterusta endometrium içine blastosit in yataklanmasıdır. Gastrula Gastrulasyon esnasında üç tabakalı embriyonik disk Nörula

3 Embriyo gelişiminin üçüncü ve dördüncü haftasına denk gelen ve nöral tüpün nöral plakta geliştiği dönemi kapsar. Sinir sisteminin ilk göründüğü dönemdir. Embriyo Erken gelişim evrelerinde gelişmekte olan insanı ifade eder Embriyonik evre sekizinci haftanın (56 gün) sonuna kadar sürer. Prenatal Gelişim Evreleri Erken embriyonik gelişim evreler halinde tanımlanır. Bunun nedeni embriyonun bazı morfolojik özelliklerinin gelişmesi farklı sürelerde gerçekleşir gelişimin birinci evresi döllenmeyle başlar ve embriyonik gelişim yirmiüçüncü günde tamamlanır ikinci evresi yirmiüçüncü günden başlar ve ellialtıncı günde embriyonal evre tamamlanmış olur. Konseptus Zigottan itibaren gelişen tüm embriyo içi ve embriyo dışı yapıları içerir. Primordium Bir organ yada yapının gelişmesindeki en erken aşamanın fark edilebilir ilk işaretini veya başlangıcını ifade eder. Örneğin göz primordiumu (4) ilerde gözün geliştiği kısım Fetus (Fötus) Dokuzuncu haftada doğuma kadar geçen dönemi kapsar. Abortus Gelişmenin zamanından önce durması;embriyonun veya fetusun yaşayabilir hale gelmeden uterus dışına atılmasını ifade eder. Trimester ve Postnatal dönem Trimester, dokuz aylık gestasyon (Rahim içi gelişme)dönemin basitçe üçerli aylara bölünmesidir. Postnatal dönem, doğumdan sonra ortaya çıkan değişiklikler ve gelişmeyle ilgili terimleri ifade eder. Bebeklik Uterus dışındaki yaşamı en erken dönemini kapsar. Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan süreye verilen addır. Bebek dört haftalık yada daha az ise yeni doğan denir. Bebeklik sırasında beden gelişimi özellikle hızlıdır Boy yarısı kadar artarken ağırlık genellikle üç kat artar Bir yaşına gelen bebekleri çoğunun altı ile sekiz dişi bulunur Çocukluk Onüçüncü ay ile puberte çağı arasında kalan dönemdir Süt dişleri çıkmaya devama eder ve sonra kalıcı dişlerle yer değiştirir Çocukluğun erken döneminde aktif kemik oluşumunu (ossifikasyon) görülür.

4 Yaşın ilerlemesiyle büyüme hızı yavaşlar ancak puberte öncesi gelişme büyüme hızında hızlı bir artış gözler. Puberte ve Ergenlik Puberte,genellikle kızlarda oniki ile onbeş erkeklerde ise onüç ile onaltı yaşlar arasındaki sekonder seksüel karakteristikler geliştiği ve üreme yeteneğinin edildiği dönemdir Pubertede pubik kıllanma kızlarda gögüslerin belirgin hale gelmesi erkeklerde genital organların büyümesi,kızlarda ilk adet kanaması ve mesturasyonun başlaması erkeklerde ise olgun speryumların üretilmesi kendini gösterir. Onbir ile ondokuz yaş arasındaki döneme verilen addır Bu dönemde çok hızlı fiziksel ve cinsel olgunlaşma görülür. Yetişkinlik Büyüme ve olgunlaşmanın tamamlandığı dönemdir. Genellikle onsekiz ile yirmibir yaş arasındaki döneme denir Kemikleşme ile büyüme reken erişkin dönemde sona erer (21 ile 25 yaş arası) Bu süreden sonra gelişimsel değişim çok yavaş meydana gelir. Konjenital Anomali Doğum öncesinde meydana gelmiş olan normal dışı durum. Yenidoğan bebeklerin yaklaşık %3-5 inde çeşitli yapısal anomalilere (anomali=normal dışı yapısal özellik) rastlanır. Gelişen teknolojiyle bazen erken dönemlerde anomalileri tespit etmek mümkün olup, hayatla bağdaşmayan anomalilere sahip bebeklerin daha fazla büyümesine olanak vermeden gebeliğin sonlandırılması mümkün olabilmektedir. Ailede ya da kişisel doğumsal bozukluk; - Önceki çocuklarda doğumsal bozukluk olması; - Gebelik oluşumu sırasında belirli ilaçların kullanımı; - 35 yaş üstü gebelikler. Gametogenesis Gametogenezis; İlkel erkek ve dişi cins hücrelerinin gelişip olgunlaşmasıdır. Erkek germ hücresi spermiyum, dişi germ hücresi ovum, özelleşmiş cinsiyet hücreleridir. Gametogenezisde mayoz bölünme ile kromozom sayısı yarıya (haploid sayıya) düşer. Bu olaya erkekte spermatogenezis, dişide oogenezis adı verilir. Spermatogenezis Spermatogenezis pubertede başlar ve hayat boyu devam eder. Yaklaşık 64 gün sürer. Spermatogenezis; spermatagonyumların spermatide, spermatidlerin spermatozoaya,spermatozoanın spermiyuma dönüşmesini kapsayan süreçtir. Puberteden önce, seminifer tubül epiteli az sayıda ilkel cins hücresi ve çok sayıda sertoli hücresi içerir.

5 Pubertede, hipotalamustan salgılanan gonadotropin salgılayıcı hormonun (gonadotropine-releasing hormone) etkisi ile Hipofiz ön lobundan, gonadotropik (FSH-LH) hormonlar salgılanmaya başlar. LH, Leydig hücreleri üzerinde bulunan reseptörlere bağlanır ve bu hücrelerden testosteron salgılanmasını uyarır, LH aynı zamanda Sertoli hücrelerini de etkileyerek spermatogenezi teşvik eder. FSH, sertoli hücreleri üzerinde bulunan reseptörlere bağlanır ve bu hücrelerden testiküler sıvı yapımını, intraselüler androgen reseptör proteinlerinin sentezini sağlar. Spermatogenezis; spermiyositogenezis ve Spermiyogenezisden oluşur. Spermiyositogenezisde, ilkel germ hücreleri önce spermatagonyumlara farklılanır. Spermatagonyumlar,mitotik bölünme geçirerek tip A hücrelerini oluşturur (Tip A hücreleri kök hücrelerdir). Tip A spermatogonyumların bir kısmı; Sınırlı sayıda bölünerek Tip B hücrelerini oluşturur. Tip B hücreleri ise; Mitoz bölünme ile Primer Spermatositleri oluştururlar. Primer spermatositler; çok uzun profaz dönemi geçirirler (20-22 gün). DNA larını replike ederek 4n kromozon ihtiva ederler. Daha sonra hızlı bir şekilde I. mayoz bölünmeye girerler. Bunun sonucunda 2n kromozomlu sekonder spermatositler (2n) meydana gelir. Sekonder spermatositler II.mayoza girerler. Bunun sonunda 4 adet n haploid kromozom içeren spermatid (4n) meydana gelir. Spermiyogenesiz; sertoli hücrelerinin içlerine gömülü olan spermatidlerin, değişime uğrayarak yaklaşık 1,5 saatlik süre sonunda spermatozoalara dönüşmesidir. Spermatidler, seminifer tübül lümenine yakın adluminal kompartmanda ve sertoli hücre sitoplazması içine gömülüdürler. Spermiyogenezis Spermiyogenez, spermatogenezin son aşamasıdır ve üç ana olay gerçekleşir Bunlar; 1. Flagellum (kuyruk) Gelişimi, 2. Akrozom Gelişmi, 3. Nükleer Yoğunlaşma dır. 1. Flagellum (kuyruk) Gelişimi

6 Flagellum, distal sentriyolden gelişir. Keratin içeren dış yoğun lifler ve fibröz kılıf ile çevrili bir aksonem e (eş merkezli dizilimli 9+2 mikrotübül çiftleri) sahiptir. Mitokondriyonlar kuyruğun proksimal bölümü (orta parça) çevresinde sarmalımsı bir kılıf oluştururlar. 2. Akrozom Gelişimi Akrozomun gelişmesi dört ardışık evreden oluşur; 1. Golgi evresi 2. Kep/Şapka evresi 3. Akrozomal evre 4. Olgunlaşma evresi I. Endoplazmik retikulum proakrozom granül öncüsünü yapar ve golgiye aktarır. Golgi kompleksinin trans yüzünden proakrozom granülleri salgılanır. Proakrozom granülleri büyüyerek vezikül ile sarılırlar. Bu yapıya akrozom vezikülü adı verilir. II. Akrozom vezikülü; spermatid çekirdeğinin ön kutbuna hareket eder ve çekirdek zarına yapışarak çekirdek zarının 2/3 ünü saracak şekilde yayılır III. Akrozom zarı ve granülü birlikte akrozomu oluşturur. IV. Akrozom reaksiyonu sonunda hyalüronidaz, akrozin, proteaz, asit fosfataz, nöraminidaz, asetil glikozaminidaz, aril sülfataz gibi hidrolitik enzimler salgılanır Bu enzimler döllenmede spermiumun ovum çevresindeki engelleri aşmasında önemli rol oynarlar. 3. Nükleer Yoğunlaşma Nükleer yoğunlaşma; çekirdek şekil ve büyüklüğünün değişmesi ile birlikte kromatin yoğunlaşmasıdır. Somatik histonlar (H1, H2A, H2B ve H4) arjinin ve lizin aminoasitlerinden zengin protaminlerle yer değiştirdiğinde nükleer yoğunlaşma oluşur. Spermiogenezis tamamlandığında; spermatidlerden spermatozoalar oluşur ve seminifer tübüllerin lümenine geçerler. Daha sonra duktus epididimise geçerler, olgunlaşıp hareket kapasitelerini kazanır ve sperm adını alırlar Sertoli hücresi Spermatogenik hücrelere destek sağlarlar. Kan-Testis bariyerini oluştururlar. Kandan gelen besin maddelerini aktarırlar. Dejenere spermatogenik hücreleri fagosite ederler. FSH kontrolünde salgılama yaparlar. - (ABP:Androjen Bağlayıcı Protein) - İnhibin - Anti-Müllerian Faktör salgılar Testiküler transferrin yapımı ve salgılanmasını sağlar.

7 Spermiyumların Kapasitasyonu Ejeküle edilen spermler, ilk anda ovumu fertilize etme kabiliyetini taşımazlar. Spermler yaklaşık 7 saat süren kapasitasyon (güçlenme) işlevini geçirmek zorundadır. Glikoprotein ve seminal proteinler akrozomdan uzaklaştırılır Kapasitasyonda morfolojik değişiklik gözlenmez. Spermiyumlar daha da aktifleşir ve membran kolesterol/fosfolipit oranları ile birlikte membran potansiyeli değişir. Dişi genital organları tarafından salgılanan maddeler yardımıyla kapasitasyon uterus ve tüplerde gerçekleşir. Kapasitasyon tamamlandıktan sonra spermlerde akrozom reaksiyonunu gerçekleştirecek duruma erişir. Oogenezis İlkel dişi germ hücreleri olan oogonyumaların olgun ovum haline dönüşmesidir. Oogenezis prenatal dönemde başlar, postnatal dönemde puberte ile birlikte hızlanır menapozda sona erer. Oositlerin Doğum Öncesi Dönemdeki Olgunlaşması İlkel dişi germ hücreleri embriyoda genetik olarak dişi olan ilkel gonadlara ulaşır. İlkel gonadlara ulaşan bu hücreler mitotik aktivite geçirerek oogoniyumlara farklılaşırlar. Mitotik bölünmelerle çoğalan oogoniumlar intrauterin yaşamın 3. ayında ovaryumda kümeler halinde dizilirler. Oogonyumlar bu arada intraembriyonik sölomdan köken alan tek katlı yassı hücrelerle çevrelenirler. Artık bunlara primordiyal folikül adı verilir ve içindeki oosit ise primer oosittir. İntrauterin 5. ayda dişi fetüste mitoz sonucu 7 milyon primordiyal folikül meydana gelmiştir. 7. aya gelince bazı primordial foliküllerin primer oositleri I.mayoz bölünmenin profazına girerler. Profaza giren bu primer oositler metafaza gireceklerine, diploten fazına geçip dinlenme safhasına geçerler. Doğumda daha önce 5. ayda 7 milyon olan primordiyal foliküllerin sayısı doğumda 2 milyona düşer (apopitozis, nekrozis, atrezi vs.) Puberteye kadar bu sayı yine azalır pubertede overlerde yaklaşık bin primordiyal folikül gözlenir. Bir dişi puberteden menapoza kadar ancak 400 yada 500 tanesini ovulasyonla gelişimini tamamlamış şeklinde atar.

8 Primordiyal foliküllerin bir bölümü olgunlaşmadan 40 yıldan daha uzun bir süre birinci mayoz bölünmenin profaz safhasında uyuyup bekleyebilirler. OMI (oosit maturasyon inhibitor faktör) ün; primer oosit in diplotenden çıkmasını engellediği söylenmektedir. Kromozom anomalilerinin görülme sıklığının anne yaşıyla orantılı olarak arttığı dikkate alındığında, uzayan I. mayoz bölünme sürecinin oositleri daha kolay hasarlanabilir hale getirdiğinin kanıtı olarak kabul edilebilir. Primordiyal foliküller her ovaryal siklusta 5-15 tanesi ovulasyon için gelişir. Bu gelişen foliküllerden ancak 1 veya 2 tanesi ovulasyonla atılır. Geriye kalanlar ise gelişiminin değişik dönemlerinde dejenere olur. Puberteye ulaşıldığında dişi gonad artık primordial folliküllerden beslenen bir follikül havuzuna sahip olmuş durumdadır. Her ovarial siklusta bu havuzdan seçilen 5 ile 15 arasında değişen sayıda primordial folikül 3 aşamadan geçerek olgunlaşmaya başlar. Bunlar; 1- Primer veya preantral folikül, 2- Sekonder veya antral folikül, 3- Graafian veya preovulatuar folikül olarak adlandırılırlar. Bunlar arasında en uzun süren dönem antral evredir. Preovulatuar evre yaklaşık 37 saat sürer. Hala diploten devresinde istirahat halinde olan primer oosit büyümeye başladığında, oositi çevreleyen yassı epitel hücreleri önce kübikleşir, sonra çoğalarak çok sıralı bir epitelyum tabakası oluşturur. Çoğalan bu hücrelere Granüloza Hücreleri denir. Bu biçimiyle follikül artık primer follikül olarak adlandırılır. Granüloza hücreleri kendi çevrelerindeki, teka follikülü olarak bilinen stromal hücrelerden ayıran bir bazal memran üzerinde otururlar. Granüloza hücreleri ve oosit tarafından salgılanan glikoprotein yapısındaki bir madde oositin çevresinde Zona Pellusida adıyla bilinen bir tabaka oluşturur. Follikül büyümeye devam ederken teka follükülünün hücreleri, içte salgı yapan hücrelerden oluşan teka interna ve dışta da fibroblast benzeri hücreler içeren bağ dokusundan oluşan fibröz bir kapsül olan teka eksterna adlı iki belirgin tabaka şeklinde farklanırlar. Aynı zamanda, oositin çevrsinde follikül hücrelerinin eldiven parmağı biçimindeki küçük sitoplazmik uzantıları, zona pellusidayı geçip oositin zarının mikrovilluslarıyla iç içe geçer. Bu yapısal düzenlenmenin, maddelerin follikül hücrelerinden oosite taşınmasında önemi vardır. Gelişme devam ettikçe granüloza hücreleri arasında içi sıvıyla dolu boşluklar belirir. Boşlukların birbirleriyle birleşmesiyle folikül antrumu oluşur ve bu haliyle follikül Sekonder Follikül adını alır.

9 Başlangıçta hilal görünümünde olan antrum zamanla genişler. Oositi çevreleyen granüloza hücreleri bozulmadan kalarak kumulus ooforusu oluştururlar. Olgunlaşmış sekonder follikülün çapı 25mm den daha büyük olabilir. Folikülün çevresinde steroide benzer özellikler taşıyan bir madde salgılayan ve kan damarlarından zengin teka interna ve over stromasıyla kaynaşan teka eksterna yer alır. Her ovarian siklusta bir grup follikül gelişmeye başlarsa da, bunlardan ancak bir tanesi tam anlamıyla olgunlaşır. Diğerleri dejenere olarak atrezik hale gelirler. Sekonder follikül oluştuktan sonra lüteinizan hormonun etkisiyle preovulatuvar evreye girer. Birinci mayoz bölünme tamamlanmasıyla büyüklükleri farklı, ancak her biri 23 çift yapılı kromozom içeren iki yavru hücre oluşturur. Bu hücrelerden biri sitoplazmanın tümüne yakınını alarak sekonder oosit; diğeri ise pratik olarak hiç stoplazma içermeyen 1.polar cisim haline gelir. Polar cisim oositin hücre memranıyla zona pellusida arasındaki perivitellin aralıkta yer alır. Sekonder oosit bundan sonra hemen ikinci mayoz bölünmeye girer ama ovulasyondan 3 saat önce metafaz evresinde duraklar. İkinci mayoz bölünme ancak oosit döllendiği taktirde devam eder. Döllenme gerçekleşmediği taktirde ovulasyondan 24 saat sonra dejenere olur. Bu sırada birinci polar cisimcik de ikinci kez bölünür. Primer oosit doğumdan önce I. mayotik bölünmeye girer ancak bu bölünme profaz safhasında puberteye kadar bekler. Bu beklemeyi sağlayan faktör OMİ (Oosit maturatıon inhibition) dür. Pübertede primer oosit büyür, tek katlı folikül yassı folikül epitel hücreleri önce kübik daha sonra prizmatik epitele dönüşerek primer folikül adını alır. Primer oosit; amorf, asellüler, glikoprotein molekülü ile çevrelenir. Bu yapıya Zona Pellusida adı verilir. Primer folikül birden fazla tabakalı olduğunda sekonder folikül adını alır. Oositlerin Postnatal Olgunlaşması Postnatal olgunlaşma puberte ile başlar. Her ay bir follikül olgunlaşır, ovulasyon meydana gelir (oral kontraseptif kullanımı hariç). İlk mayotik bölünmenin uzun sürmesi nondisjunctıon veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir. Doğumdan sonra kızlarda primer oosit oluşmaz, ancak erkeklerde primer spermatosit yapımı devam eder. Primer oositlerin boyu follikül olgunlaştıkça artar. Ovulasyondan hemen önce 1. mayoz bölünmeyi tamamlar. Sekonder oosit hemen hemen tüm stoplazmayı kapsar, 1. polar cisimcik çok küçük olup kısa süre içinde dejenere olur.

10 Ovulasyondan sonra sekonder oosit 2. mayoz bölünmeye girer ancak metafaz aşamasında bekler. Eğer sperm tarafından fertilize edilirse 2. mayoz bölünmesini tamamlar. Stoplazmanın büyük bir kısmı bir hücrede kalır, az bir kısmı 2. polar cisimcik olarak atılır ve kısa süre sonra dejenere olur. Polar cisimcik atılır atılmaz oositin maturasyonu tamamlanır Yeni doğan bir dişide yaklaşık 2 milyon primer oosit vardır, ancak çoğu geriler adolesan döneme kadar tanesi varlığını sürdürür. Bunlardan 400 tanesi sekonder oosite dönüşür. Teka Foliküli Eksterna ve İnternanın Oluşumu Çok katlı folikül epiteli çevresinde ovaryum bağ dokusundan gelen teka tabakası oluşur. Teka tabakası bol miktarda kan damarı ve çok sayıda hücre içeren bir teka interna tabakasını ve bunun dışında sıkı bağ dokusu yapısındaki teka externa tabakasını oluşturur. Teka interna hücreleri daha sonra steroid sentezleyen hücrelere dönüşürler. Ancak teka externa hücreleri fibroblast benzeri yapılarını korurlar. Normalde 28 günde bir görülen menstrüal siklusun gününde oluşur. FSH ve LH ın etkisi altında meydana gelir. Over yüzeyinde; Küçük, avasküler stigma oluşur. Ovulasyondan önceki ilk saat içinde LH pik yapar. Buna bağlı olarak kandaki östrojen seviyesi yükselir. Bu olay stigmanın şişmesine neden olur. Oositin atılması, folikül içi basınç ve muhtemelen teka eksternadaki düz kasların Prostoglandinlerin (Pg) etkisi ile kontraksiyonu sonucu gerçekleşir. Folikül duvarının enzimlerle sindirimi ovulasyona neden olan ana mekanizmalardan biridir. LH artışı ile primer oosit I. mayoz bölünmeyi tamamlar ve II.mayozun metafazına girer ve duraklar. I.mayozun tamamlanması ile birlikte; sekonder oosit oluşur ve 1. Kutup cisimciği previtellin aralığa atılmış olur. Korpus Luteum Ovulasyondan kısa süre sonra folikül duvarı ve teka folikülü interna kollabe olur. Ovulasyonla atılan ovumun yerini bir takım Teka Foliküli İnterna hücreleri, kan damarları ve granüloza hücreleri doldurur ve bu yapıya corpus luteum adı verilir. Korpus luteum gelişimi LH etkisi altında olur. Korpus luteum gebeliğin devamı için bol miktarda progesteron ve az miktarda östrojen salgılar. Özellikle PROGESTERON endometrial bezlerden sekresyona ve blastosistin endometriuma implantasyona hazırlanmasına sebep olur. Eğer fertilizasyon olmuşsa, korpus luteum gelişerek gebelik korpus luteumunu oluşturur ve progesteron hormonu üretimini arttırır. Bu olay sinsisyotrofoblastlardan salgılanan hcg ye bağlı olarak gerçekleşir. Korpus luteum hamileliğin ilk 20 haftası boyunca aktif olarak fonksiyon görür.

11 Gebelik korpus luteumu, plasenta işlev görene kadar hamileliğin devamından sorumludur. Eğer fertilizasyon meydana gelmezse korpus luteum günde dejenere olur ve menstruasyon korpus luteumu adını alır. Bu korpus luteum içerisine bağ dokusunun girmesi sonucu oluşan yapıya ise korpus albikans (atretik) denir. Gebelik korpus luteumu kalıcıdır ve ovaryumlarda iz bırakır. Bu durum adli tıpta önemlidir. Fertilizasyon,Yarıklanma ve İmplantasyon,Bilaminar Disk Oluşumu Tuba uterinanın ampulla bölgesinde erkek ve dişi gametlerin kaynaşmasıyla gerçekleşir. Spermiumlar dişi genital yollarında 24 saat canlı kalabilmektedir. Yine seconder oositte ovulasyondan sonra saat arasında canlı kalmaktadır. Spermium dişi genital sistemine girdiğinde döllenme yeteneğinde değildir. Yani henüz kapasitasyon kazanmamıştır. Kapasitasyon dişi genital yollarında kazanılır ve 7 saat sürer. Kapasitasyon sırasında spermiumun akrozom bölgesindeki glikoprotein kılıf ve seminal plazma proteinleri ortamdan uzaklaştırılır. Kapasitasyon tamamlanması akrozom reaksiyonunun tamamlanmasına izin verir. Akrozom reaksiyonu sırasında şu maddeler salgılanır Hyaluronidaz: corona radiata bariyerinin geçilmesini sağlar. Tripsin benzeri maddeler: zona pellicudayı eritirler Akrozin: spermiumun zona pellicuda içinden geçmesini sağlar. Zona pellicuda ya penetrasyon: Dişi gamet çevresindeki bu bariyer akrozomun iç membranındaki enzimlerin yardımıyla delinir. Spermiumdan zona pellicudaya temas ettiği anda hemen buna bağlanır ve içeri girer. Zona pellicudanın geçirgenliği bu temasla birlikte değişir. Bu değişme oositten lizozomal enzimlerin salınmasını başlatır ve zona pellicudanın yapısını değiştirir. Buna zona reaksiyonu denir ve bu olay spermiumların türe özgü reseptör bölgelerini inaktive eder. Dolayısıyla zona pellicudaya pek çok spermium tutunmuş iken yalnızca bir tanesinin penetrasyonuna izin verilir. Oosit II ve spermiyum membranlarının kaynaşması: spemiyum ve oosit membranları penetrasyonu sırasında kaynaşır ve spermium hücre membranını dışarıda bırakarak sadece baş ve kuyruk kısmı ile birlikte içeri girer. II. mayoz bölünme tamamlanır. Penetrasyondan sonra spermiumda erkek pronucleusu oluşur. Erkek ve dişi pronucleusları kaynaşır. Bu kaynaşmadan önce her iki pronucleusda DNA replikasyonu olur. Bunun nedeni ilk bölünmeden sonra meydana gelen 2 hücrenin DNA miktarının diploid olabilmesi içindir.

12 Kromozomlar iğ iplikçikleri üzerinde yerleşirler ve oluşan 46 kromozomun 23 ü bir hücreye 23 ü diğer hücreye gider. Oluşan iki hücreden diploid sayıda kromozom ve diploid DNA bulunur. Fertilizasyonun 3 sonucu vardır: Diploid sayıda kromozomun sağlanması Eşey belirlenir. Yarıklanmanın başlatılmasıdır. Akrozom zona pellusida üzerindeki ZP3 glikoproteinlerine bağlanır. Sperm plazma membranı, kalsiyum iyonları, prostaglandinler ve progesteron akrozom reaksiyonunda önemli rol oynar. Akrozom reaksiyonunun, spermin sekonder oosit birleşmesinden önce tamamlanması zorunludur. Sperm membran proteinleri zona pellisudadaki polisakkaritlerle etkileşir. Ca++ sperm sitoplazması içine alınır. Ca++ daki artış ph nın yükselmesine ve glöbuler aktinin flamantöz aktine dönüşmesine neden olur. Akrozom vezikülü ile sperm membranı ile kaynaşır. Flamantöz aktin sayesinde spermiyumlar post akrozomal bölgeden zona pellisuda üzerindeki ZP3 glikoproteini aracılığı ile ovumla kaynaşması sağlanır. Tuba uterinaların ampulla bölgesinde gerçekleşir. Fertilizasyon tubaların farklı bölgelerinde meydan gelebilir, ancak uterusda kesinlikle meydana gelmez. Fertilizasyon normalde ilk saat içinde gerçekleşir. İnsan spermi kadın üreme sistemi içinde normelde 48 saatten fazla yaşayamaz. Ancak bazenbazı spermler serviksdeki mukoza katlantılarında 48 saaten fazla kalarak serviks kanalı, uterus ve uternal tüplere geçerek fertilizasyonu gerçekleştirebilir. 1) Spermiumun korona radiatadan geçişi 2) Spermiumiun zona pellusidadan geçişi 3) Oosit ve spermium hücre membranlarının birleşmesi 4) Sekonder oositin ikinci mayoz bölünmeyi tamamlaması ve dişi pronukleusunun oluşması 5) Erkek pronukleusunun oluşması 6) İki pronukleusun birleşmesi 1) Diploid kromozom sayısı tekrar sağlanmış olur. 2) Türlerin varyasyonu sağlanmış olur. 3) Embriyonun cinsiyeti belirlenmiş olur. 4) Yarıklanma başlar. Akrozomdan salgılanana hyalüronidaz enzimi, tubal mukozal enzimler ve spermlerin kuyruk hareketi. Oosit stoplazması içinde sperm nükleusu uzar, genişler ve erkek pronükleusunu oluşturur ve spermin kuyruğu dejenere olur. Morfolojik olarak erkek ve dişi pronükleusları birbirinden ayırt edilmez. Pronükleuslar büyürken DNA larında replikasyon olur. DNA n haploid 2 kromatid içerir.

13 İmmün sistemi baskılayıcı bir protein olan EPF (erken gebelik faktörü) trofoblastlar tarafından salgılanır. Bu faktör fertilizasyondan sonra yaklaşık saat içindea anne serumunda görülür. EPF, gelişimin ilk 10 günü içinde gebelik testinin temelini oluşturur. 2. mayoz bölünme tamamlanır. Zigot, normal dipoloid kromozom sayısına ulaşır. Anne babadan gelen kromozomların birbirine karışması ile insan türünde değişikliklere neden olur. Embriyonun kromozomal cinsiyeti belirlenir. Zigotta yarıklanmayı başlatır GELİŞİMİN 2. HAFTASI İmplantasyon, Embriyonik bilaminer disk, Amnion kesesi, Amnion boşluğu, Yolk kesesi (vitellus kesesi), Birleştirici sap, Koryonik kese gelişir. İmplantasyon başlamadan hemen önce blastokisti çevreleyen zona pellucida yırtılır. Embriyoblast hücreleri blastokistin bir kutbunda kümeleşme gösterirler. Bu kutba embriyonik kutup adı verilir. Embriyonik kutbun karşısında kalan kutba ise abembriyonik kutup denir. Eroziv sinsisyotrofoblastlar endometrium bağ dokusunu (desiduayı) invaze eder. Bu olay gelişirken blastokist yavaşça endometriuma kendi kendine gömülür. Sinsisyotrofoblastik hücreler implantasyon bölgesinin merkezindeki endometrial hücrelerle yer değiştirir. Endometrial hücreler implantasyon esnasında endometriuma invazyonu kolaylaştıran apopitozisin etkisi altındadır. Endometriyumun stromasında bulunan lökositlerden salgılanan interleukin-2, implantasyonun erken dönemlerinde embriyonun anne tarafından, yabancı olarak algılanmasını ve hücresel immün reaksiyon geliştirmesini engeller. Sinsityotrofoblastlar tarafından salgılanan ve immün süpressör bir ajan olan EGF, implantasyonda konseptüsün endometrium tarafından yabancı madde olarak algılanmasını engelleyen diğer bir faktördür. Sinsisyotrofoblast hücreleri, desidual hücreleri parçalar. Bunun sonucu olarak, hem konseptusun implantasyonu hem de beslenmesi sağlanır. 1. Blood vessel 2. Endometrial stroma 3. Syncytiotrophoblast 4. Cytotrophoblast 5. Surface epithelium 6. Epiblast

14 7. Aminotic cavity 8. Hypoblast Gelişimin 8. gününde blastosist, endometriyum stromasına kısmen gömülmüş durumdadır. Embriyoblastın üzerindeki bölgede trofoblast iki tabakaya farklanır : a. Tek çekirdekli hücreleren meydana gelen ve sitotrofoblast denilen bir iç tabaka, b. Hücre sınırının belirgin olmadığı sinsitiyotrofoblast denilen çok çekirdekli bir dış tabaka. Sitotrofoblastlar tek nükleuslu, mitotik aktiviteye sahiptirler. Sitotrofoblastlar sinsisyotrofoblastlara dönüşürler. Sinsisyotrofoblastlar hızla büyürler. Sinsisyotrofoblastlar çok nukleuslu olup hücre sınırı farkedilemeyen bir hücre kitlesi halinde sinsisyum oluştururlar ve hormon salgılarlar. BİLAMİNAR GERM DİSKİ İç hücre kitlesi veya embiryoblastın hücreleri de iki tabakaya farklanır: *blastosist boşluğuna bitişik küçük kübik hücrelerden oluşan hipoblast tabakası, *amniyon boşluğuna bitişik yüksek silindirik hücrelerden oluşan epiblast tabakası. Bu iki tabakanın hücreleri birlikte yassı bir disk oluşturur ve bu yapı bilaminar germ diski olarak bilinir. Epiblast hücreleri arasında bir boşluk belirmeye başlar. Bu boşluk ilkel amnion boşluğunu oluşturur. Amnion boşluğu, epiblast hücrelerinden köken alan amnioblastlar tarafından sarılır. Amnioblastların oluşturduğu zara amnion zarı denir. Amnion boşluğu üstte amnion zarı, altta epiblastlar tarafından sarılmıştır. Dokuzuncu gün blastosist endometriyum içinde daha derine gömülü durumdadır ve penetrasyon sonucu yüzey epitelinde meydana gelmiş olan hasarlı bölge fibrin tıkacı ile kapatılmıştır. 9.günde hipoblast hücreleri ekzosölomik boşluğun çatısını oluşturur ve sitotrofoblastların iç yüzünü çevreleyen ince ekzosölomik membranla (heuser zarı) devam eder. Bu membran hipoblastlarla birlikte primer vitellüs kesesini oluşturur. Trofoblast, özellikle embriyonik kutupta hızlı bir gelişim göstermiş ve sinsitiyum içinde vakuoller belirmiştir. Bu vakuollerin birleşmesiyle lakuna denilen daha geniş boşluklar oluşur ve bu nedenle trofoblast gelişiminin bu evresi lakunar evre adıyla bilinir. İmplantasyonun başlamasıyla birlikte sinsisyotrofoblast tabakasında yer yer küçük boşluklar (vakuoller) oluşur. Komşu vakuollerin birleşmesi ile daha büyük olan lakünalar gelişir. Trofoblast gelişimindeki bu döneme laküner dönem adı verilir. Komşu lakünalar birbirleri ile kanallar aracılığı ile temas kurarak bir çeşit 'laküner ağ' oluştururlar. Bu ağ sinsityotrofoblast tabakasına süngerimsi bir görüntü kazandırır. Sinsisyotrofoblast projeksiyonları maternal endometrial kan damarlarını (spiral arterler) ve endometrium bezlerini çevreler.

15 Bu damarların ve bezlerin duvarlarını parçalamaları sonucunda maternal kan ve salgı maddeleri laküner ağa akmaya başlar. Lakünalar içine akan bu sıvıya embriyotrof adı verilir. Bu sıvı diffüzyonla embriyonik diske geçer ve onu besler. Lakünalara açılan yırtılmış uterus damarları ilkel uteroplasental dolaşımın ilk temellerini atar. Bu sırada embriyonun bulunmadığı kutupta muhtemelen hipoblasttan farklanan yassı hücreler sitotrofoblastın iç yüzünü döşeyen, ekzosölomik membran olarak bilinen ince bir memran oluştururlar. Bu memran hipoblastlarla birlikte ekzosölomik boşluğu (primitif yolk kesesini) çevreler. 10. günde konseptus endometriuma tama yakın gömülmüştür. Penetrasyon bölgesinin uterus lümenine bakan kısmı başlangıçta hücre artıkları ve kan pıhtısı ile kapatılmıştır. Daha sonra fibrin tıkaç ile kapanır. Gelişimin 11. ve 12. günlerinde blastosist uterus endometriyumuna tamamen gömülmüş ve implantasyon bölgesindeki hasar da uterus epiteliyle örtülmüştür. Blastosist, artık implantasyon bölgesinde uterus boşluğuna doğru küçük bir kabarıklık şeklinde fark edilebilir durumadır. Trofoblast bu günlerde sinsitiyum içinde birbiriyle ilişkili laküner boşluklarla karakterizedir. Bu görünüm özellikle embriyonik kutupta daha belirgindir. Buna karşılık diğer kutuptaki trofoblast hala esas olarak sitotrofoblastik hücrelerden oluşmuş haldedir. Sinsitiyotrofoblast hücreleri stromanın derinliğine doğru ilerleyerek anneye ait kapiller damarların endotellerini aşındırmaya başlarlar. İçi kan dolu bu geniş lümenli kapiller damarlara sinuzoid adı verilir. Sinsitiyal lakunalar sinuzoidlerle birleşir ve böylece anne kanı laküner sistem içine dolmaya başlar. Trofoblastların, giderek daha çok sinuzoidin duvarını aşındırmasıyla, maternal kan doşlaşımı trofoblastik sistem içinden geçmeye başlar ve uteroplasental dolaşım teessüs etmiş olur. 12. günde fibrin tıkaç ortadan kalkar, gömülen konseptusun abembriyonal yüzeyi endometrium epiteli ile rejenere olur ve uterusa doğru bir çıkıntı yapar. İkinci hafta içinde embriyonel kutubda, sitotrofoblast hücreleri, yer yer çoğalarak sinsisyotrofoblast tabakasına doğru uzanan hücre kümeleri oluşturur. Bunlara primer koryon villusu denir. Bu süre içinde sitotrofoblastın iç yüzüyle ekzokölomik boşluğun dış yüzü arasında, yeni bir hücre topluluğu belirir. Yolk kesesi hücrelerinden türeyen bu hücreler, daha sonra dıştan trofoblast ve içten de amniyon ve ekzokölomik memran arasındaki boşluğu tümüyle dolduracak olan ekstraembriyonik mezoderm denilen ince, gevşek bir bağ dokusunu oluştururlar. Daha sonra ekstraembriyonik mezoderm içinde yer yer boşluklar gelişir, bu arada hipoblast hücreleri primer vitellüs kesesinin içini döşer. Kısa bir süre sonra, ekstraembriyonal mezoderm içinde büyük boşluklar oluşur. Bu boşlukların birbiriyle birleşmesiyle ekstra embriyonik sölom veya koriyon boşluğu adı verilen büyük bir boşluk meydana gelir.

16 Ekstraembriyonik sölom boşluğu, germ diskinin trofoblasta bağlandığı bağlantı sapı dışında primitif yolk kesesi ve amniyon boşluğunu çevreler. Ekstraembriyonik sölom, ekstraembriyonik mezodermi 2 ye ayırır. 1. Vitellüs kesesini döşeyen kısmına ekstraembriyonik şplenik; 2. Amniyon kesesi ve sitotrofoblastların iç yüzünü döşeyen kısmına ekstraembriyonik somatik mezoderm adı verilir. Ekstraembriyonik sölom boşluğu vitellüs kesesine baskı yaparak, primer vitellüs kesesinin boğumlanmasına neden olur. Sonuçta primer vitellüs kesesinden daha küçük olan sekonder vitellüs kesesinin oluşmasını sağlar. Ekstraembriyonik somatik mezoderm, sitotrofoblast ve sinsisyotrofoblastların oluşturduğu yapıya koryon adı verilir. Daha sonra içi sıvı ile dolu ekstraembriyonik sölom boşluğu genişleyerek koryon kesesi adını alır. Bilaminar germ diskinin büyüme hızı, trofoblasta göre daha yavaş olduğundan, disk oldukça küçük kalır. Bu sırada, endometriyum hücreleri çok köşeli bir biçim alarak, lipit ve glikojenle dolarlar. Hücreler arası boşluklar da sıvıyla dolar ve doku ödemli bir hal alır. Desidua reaksiyonu adı verilen endometrial değişiklikler, önce implantasyon bölgesinin çevresinde başlar, kısa zamanda tüm endometriyumu kaplar. İmplantasyon bölgesindeki endometriyum hasarı artık iyileşmiştir. Bununla birlikte, kan akımının lakünar boşluklar içine doğru yönlenmesi nedeniyle implantasyon bölgesinde kanama görülebilir. Bu kanama menstrüel siklusun yaklaşık 28. gününe rastladığından, normal menstrüel kanamayla karıştırılır ve beklenen doğum tarihinin yanlış tahmin edilmesine yol açabilir. Villus gelişimi ileriki haftalarda devam eder ve sonunda plasenta gelişir. 14. günde abembriyonik kutubda da, sinsityotrofoblast tabakasında lakünalar belirir ve kan dolaşımı başlar. 14. günde embriyo hala yassı bilaminer disk şeklindedir. Ancak lokalize bir alanda hipoblastlar prizmatik hal alarak yuvarlak kalın bir bölge oluşturur. Bu bölgeye prekordal plak adı verilir. Bu bölge baş bölgesini (kranial, sefalik bölge) belirler. Ön beynin gelişmesi için gerekli moleküler sinyalleri oluşturur. Prekordal plak ileride endoderm kökenli 2 laminalı orofaringeal membranı oluşturur. Bu dönemde hipoblasttan, ekzosölomik boşluğun iç yüzü boyunca göç eden başka hücreler de gelişir. Bu hücreler çoğalarak ekzosölomik boşluk içinde zamanla yeni bir boşluk meydana getirirler. Bu yeni boşluğa sekonder veya kalıcı yolk kesesi denir. Sekonder yolk kesesi, orjinal ekzosölomik boşluk veya primitif yolk kesesine göre daha küçük bir boşluktur. Oluşumu sırasında, ekzosölomik boşluktan büyük parçalar kopar.

17 Sıklıkla ekstraembriyonik sölom veya koriyonik boşlukta yer alan bu parçalar ekzosölomik kistler olarak bilinir. Bu arada ekstraembriyonik sölom gittikçe genişleyerek koriyon boşluğu adı verilen büyük bir boşluğa dönüşür. Bundan böyle, sitotrofoblastın iç yüzünü döşeyen ekstraembriyonik mezoderm de koriyon plağı adını alır. Ekstraembriyonik mezodermin koriyon boşluğunu katettiği tek bölge bağlantı sapının içindedir. Kan damarlarının oluşmasıyla bu sap göbek kordonu haline gelir. Sinsitiyotrofoblast, human koriyonik gonadotropin de dahil olmak üzere hormon üretiminden sorumludur. İkinci haftanın sonunda, bu hormonun plazma düzeyi radyoimmünoassay yöntemiyle saptanabilecek miktara yükselir, bu da gebelik testinin temelini oluşturur. İmplante olmuş embriyonun genomunun % 50 si babadan geldiği için embriyo potansiyel olarak anne tarafından atılması gereken bir yabancı cismi temsil eder. Üreme için ideal annelik yaşı, yaşlar arasıdır. 35 yaşından sonra embriyoda kromozom anomalilerin görülme sıklığı artar (Trizomi 21-Down, 18 Edwards, 13 Patau,..). Anne baba ne kadar yaşlı ise döllenme sırasında embriyoda kalıtımsal mutasyon riski de o kadar fazladır. Bezen mayoz bölünme sırasında homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaz ve germ hücresi kutuplara gidemez. Nondisjunction sonucu bazı gametler 24, bazı gametler de 22 kromozomlu olur. Eğer döllenme sırasında 24 kromozomlu bir gamet, 23 kromozomlu normal bir gametle birleşirse; 47 kromozomlu bir zigot oluşur. Buna trizomi denir. Eğer döllenme sırasında 22 kromozomu olan bir gamet 23 kromozomlu normal bir gametle birleşirse 45 kromozomlu bir zigot oluşur. Buna monozomi denir. Kromozom çiftlerinden sadece bir tanesi vardır. Bir dominant mutasyon olan Akondroplazili olgularda, çocukların babalarının yaşı ile paralel bir ilişkinin varlığı gösterilmiştir. Dominant mutasyonların hepsi yaşla ilgili değildir. Yaşlı anneler için de aynı durum her zaman geçerli değildir. Ejakulat içerisindeki spermlerin %10 kadarı büyük yapısal anomali gösterebilir. (Çift başlı, başsız, çift kuyruklu, kuyruksuz,...). Morfolojik anomali gösteren spermlerin çoğu servikal kanaldaki mukus bariyerine takılır. X ışınları, bazı allerjik reaksiyonlar ve antispermatojenik ajanlar anormal sperm sayısını arttırır. Anormal sperm sayısı % 20 yi geçmediği sürece fertilizasyon gerçekleşebilir. Bazı oositlerde 2-3 nükleus bulunsa da bu tür hücreler olgunlaşmadan ölür. Bazı kadınlarda ovulasyona paralellik gösteren şiddeti değişken karın ağrısı gözlenir. Bu semptoma mittelschmerz adı verilir.

18 Bu vakalarda ovulasyon sonucu periton boşluğuna hafif bir kanama olur. Bu durum bazı kadınlarda ani ve inferolateral bir ağrıya neden olur. Mittelschmerz ovulasyon bulgusu olarak değerlendirilebilir, ancak bazal vücut ısı artışı daha objektif bir bulgu olarak kabul edilir. Bazı kadınlarda gonodotropinlerin yetersiz salınmasına bağlı olarak ovulasyon oluşmaz ve gebelik gelişmez. Bu kadınlara gonodotropinler veya klomifen sitrat gibi ovulatuvar ajanlar verilerek ovülasyon indüklenebilir. Bu ilaçlar hipofizer gonodotropin salınımını uyarır (FSH, LH). Birden fazla ovaryum folikülünün olgunlaşmasına ve çoğul ovülasyona neden olur. Ovülasyon indüklendiği zaman çoğul gebelik ihtimali 10 kat artar. Çoğul gebeliğin oluşmasındaki neden FSH salınımında hassas kontrol olmayışı ve bunun sonucunda çoğul ovulasyonlar, çoğul gebelikler ve sıklıkla düşükler oluşur. Normalde blastosist uterus gövdesinin ön veya arka duvarında bir yere implante olur. Ancak blastosist bazen serviksin uterus boşluğuna bakan ucuna yakın bir yerde implante olabilmektedir. Bu durumda gelişimin daha ileri evrelerinde plasenta serviksin içe bakan ucunu kapattığından; ikinci trimesterde veya doğumda şiddetli ve hayatı tehdit eden kanamalara neden olur. Anormal blastosist oluşumu sanıldığından daha sıktır. Sadece sinsitiyumdan oluşan, Değişik derecelerde trofoblastik hipoplazi gösteren Embriyoblastın mevcut olmadığı ve Embriyonel diskin anormal bir yerleşim biçimi gösterdiği blastosistler tanımlanmıştır. Anormal blastosistlerin büyük bir çoğunluğunda, trofoblastların kalitesi korpus luteumun canlılığını korumasına yetmeyecek kadar düşük olduğundan, gebeliğe ilişkin herhangi bir belirtide yoktur. Bu embriyolar muhtemelen, bir sonraki menstruasyonla dışarı atıldıklarından gebeliğin farkına varılmamaktadır. Olguların bir kısmında da trofoblast gelişip plasental zarları oluşturmasına rağmen hiç veya çok az denecek kadar embriyonik doku vardır. Böyle bir durum mol hidatiform olarak bilinir. Mol ler yüksek düzeyde hcg salgılarlar ve benign veya malign tümörler oluşturabilirler. Üreme süresincede implantasyon öncesi ve sonrası başarısızlıklarla sık karşılaşılır. Gebelik için uygun koşullara sahip fertil kadınlarda bile oositlerin %15 i döllenip yarıklanmaya başlamakta fakat implante olamamaktadır. Blastosistlerin %70-75 i implantasyonu başarmış olsa bile bunların da sadece %58 i ikinci haftanın sonuna kadar yaşayabilmekte ve %16 sı da anormal olmaktadır. Buna göre beklenen mensturasyonun gerçekleşmemesi anında, spermle karşılaşmış olan oositlerin ancak %42 si canlılığını korumaktadır. Bunların bir kısmı da daha sonraki haftalar içinde düşmekte, bir kısmıda anormal doğumla sonuçlanmaktadır. 2. HAFTADAKİ GELİŞİM BOZUKLUKLARI Uterus inferior seğmentinin internal açıklığa yakın blastosistin implantasyonu, Açıklık(os) kısmen veya tamamen örtülür 2.Trimestırde veya doğumda prematür ayrılmadan dolayı hayatı tehdit eden şiddetli kanamaya sebep olur.

19 EKSTRAUTERİN İMPLANTASYON Tubal Overyal Abdominal Mezenter veya Omental Servikal. ERKEN DÖNEM EMBRİYOLARDA SPONTAN DÜŞÜK İlk üç haftada embriyoların çoğunda düşükler spontan gelişir. Bilinen bütün spontan düşüklerin% 50 si kromozomal anomalilerden kaynaklanır. Tüm zigotların üçte biri blastosist haline gelmez ve implantasyon gerçekleşmez. Gelişimin 3.Haftası gastrulasyon Primitif çizgi, Notokord, Üç germ yaprağı, gelişir. İkinci haftanın sonuna gelindiğinde embriyo iki tabaka (epiblast ve hipoblast) hücreden oluşur. Üçüncü haftanın başlaması ile embriyonik döneme girilmiş olur. Gelişimin üçüncü haftasında primitif çizgi, notokord ve üç germ yaprağı (endoderm, mezoderm ve ektoderm) somitler, kardiyojenik taslak gelişir. Üçüncü haftada embriyo gastrulasyon adı verilen peryoda girer. Gastrulasyon iki tabakalı embriyonik diskin, üç tabakalı embriyonik diske dönüşmesine verilen isimdir. Gastrulasyon primitif çizginin oluşması ile başlar. Notokord ve üç germ tabakasının oluşması ile tamamlanır. Her üç germ tabakası da epiblasttan köken alır. Üçüncü haftanın başında, embriyonik diskin dorsal yüzünde, orta çizginin kaudalinde kalın, şişkin çizgisel bir bant gözlenir. Bu çizgi epiblast hücrelerinin proliferasyonu ve embriyonik diskin orta (median) bölgesine göçü ile oluşur. Başlangıçta kısa olan ve gittikçe uzayan bu çizgiye primitif çizgi adı verilir. Primitif çizgi kaudal kısmına yeni hücrelerin eklenmesi ile uzar. Kranial ucunda ise yoğun proliferasyon sonucunda primitif düğüm (Hensen düğümü) adı verilen yapı oluşur. Primitif çizginin oluşumu ile embriyonun kraniokaudal (baş kuyruk) ve sağ-sol akslarını tespit etmek mümkündür. Primitif çizgi üzerindeki hücrelerin bu şekildeki hareketi ile primitif çizgi üzerinde primitif oluk oluşur. Primitif düğüm üzerindeki hücrelerin aynı hareketi ile de primitif çukur oluşur.

20 Primitif çukur ve oluk epiblast hücrelerin içe doğru hareketi sonucu oluşur. Primitif çizginin belirmesinden çok kısa bir süre sonra bu çizginin derinlerindeki hücreler ayrılarak mezenşim ya da (mezoblast) denen embriyonik gevşek bağ dokusunu oluştururlar. Mezenşim vücuttaki birçok bağ dokusu ve bezlerdeki stromal kompanent veya ağsı komponent gibi embriyonun destek dokusunu oluşturur. Mezenşimin bir bölümü intraembriyonik mezodermi oluşturur. Primitif çizginin epiblast hücreleri hipoblast arasına girerek embriyonik endodermi oluşturur. Primitif çizgiden geri kalan epiblast hücreleri ise embriyonik ektodermi meydana getirir. Çeşitli embriyonik büyüme faktörlerinin etkisi altında mezenşimal hücreler primitif çizgiden yaygın olarak göç ederler. Bu hücreler prolifere olarak fibroblast, kondroblast,.. gibi farklı hücrelere dönüşür. Gastrulasyonun erken dönemlerinden başlayarak epiblast hücreleri hiyaluronik asit üretmeye başlarlar. Hiyaluronik asit epiblast ve hipoblast hücreleri arasına sızar. Hiyaluronik asitin kendi hacminin 1000 misli fazlası kadar su tutma kapasitesi vardır. Hücre göçü sırasında mezenşim hücrelerinin agrege olmasını engeller. Migrasyonda görev alan bir başka önemli madde epiblast bazal laminası altında kalan fibronektin dir. Fibronektin mezenşimal hücrelerin bazal lamina altında yayılmasına yardım eder. Primitif çizgiden intraembriyonik mezoderm oluşması 4.haftanın sonuna kadar devam eder. Daha sonra primitif çizgi küçülür. Embriyonun sakrokoksigeal bölgesinde belirgin olmayan bir yapı halini alır. Çoğunlukla tamamen kaybolur. Kaybolmazsa sakrokoksigeal teratom adı verilen bir çeşit tümöre yol açabilir. Sakrokoksigeal teratomlar değişik doku tipleri içerebilirler. Örn: kıkırdak, kas, yağ, saç, bez dokusu gibi. Bu yüzden bu teratomların bütün germ tabakalarını oluşturabilen primitif çizgiden geliştiğine inanılmaktadır. Notokord uzantısı oluşurken primitif çukur bu uzantı içinde ileriye doğru göç ederek, bir lümen oluşturur. Bu uzantı ektodermle endoderm arasında uzayarak prekordal plağa erişir. Prekordal plakta endoderm ve ektoderm sıkıca birbirine yapıştığından daha fazla ilerleyemez. Primitif çizgi ve notokord uzantısındaki bazı mezenşimal hücreler ektoderm ve endoderm arasında embriyonik diskin sınırlarına ulaşana kadar yan ve baş yönünde göç ederler.

Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe. Prof.Dr.Murat AKKUŞ

Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe. Prof.Dr.Murat AKKUŞ Embriyolojiye Giriş ve Tarihçe Prof.Dr.Murat AKKUŞ Embriyolojinin Tanımı Embriyoloji, tüm canlıların türe özgü şekillerini alıncaya kadar geçirdikleri gelişme evrelerini inceleyen bilim dalıdır Embriyoloji

Detaylı

GELİŞİMİN 1. VE 2. HAFTASI

GELİŞİMİN 1. VE 2. HAFTASI GELİŞİMİN 1. VE 2. HAFTASI (Fertilizasyon, Segmentasyon, İmplantasyon ve Bilaminar disk) PROF. DR. İSMAİL SEÇKİN FERTİLİZASYON A ) Germ hücrelerinin fertilizasyon bölgesine taşınması Oositin ampullaya

Detaylı

Gelişimin 3.Haftası. Prof.Dr.Murat AKKUŞ

Gelişimin 3.Haftası. Prof.Dr.Murat AKKUŞ Gelişimin 3.Haftası Prof.Dr.Murat AKKUŞ Gelişimin üçüncü haftasında Primitif çizgi, Notokord, Üç germ yaprağı, gelişir. gastrulasyon İkinci haftanın sonuna gelindiğinde embriyo iki tabaka (epiblast ve

Detaylı

EMBRİYOLOJİ VE GENETİK DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU

EMBRİYOLOJİ VE GENETİK DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU EMBRİYOLOJİ VE GENETİK 1 DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU 2/16 EMBRİYOLOJİ NEDİR? Embriyoloji; zigottan, hücreler, dokular, organlar ile tüm vücudun oluşmasına kadar geçen ve doğuma kadar devam

Detaylı

Fertilizasyon,Yarıklanma ve İmplantasyon,Bilaminar Disk Oluşumu. Prof.Dr.Murat AKKUŞ

Fertilizasyon,Yarıklanma ve İmplantasyon,Bilaminar Disk Oluşumu. Prof.Dr.Murat AKKUŞ Fertilizasyon,Yarıklanma ve İmplantasyon,Bilaminar Disk Oluşumu Prof.Dr.Murat AKKUŞ Tuba uterinanın ampulla bölgesinde erkek ve dişi gametlerin kaynaşmasıyla gerçekleşir. Spermiumlar dişi genital yollarında

Detaylı

DİŞİ EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ OLGUNLAŞMASI. Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU

DİŞİ EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ OLGUNLAŞMASI. Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU DİŞİ EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ OLGUNLAŞMASI Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU OVOGENEZİS Dişi eşey hücresinin gelişip olgunlaşmasına ovogenezis denir. Spermatogenezisteki gibi çoğalma, büyüme ve olgunlaşma

Detaylı

Fertilizasyon ve Erken Embriyogenez

Fertilizasyon ve Erken Embriyogenez Fertilizasyon ve Erken Embriyogenez Prof.Dr. Alp Can Histoloji-Embriyoloji ABD Embriyoloji (Gelişim Bilimi) [embriyo=cenin, logos=bilim] Tanımsal (deskriptif embriyoloji) Gelişim mekanizmaları İnsanın

Detaylı

GİRİŞ PROF.DR. NURSEL GÜL

GİRİŞ PROF.DR. NURSEL GÜL MEMELİLERDE GELİŞİM GİRİŞ Memelilere örnek olarak insanın embriyonik gelişimi ele alınacaktır. Memelilerin yumurtaları alesital tiptedir, yani vitellüsü yok denecek kadar azdır. Ancak yumurtada eşit olarak

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS. 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1

ADIM ADIM YGS LYS. 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1 ADIM ADIM YGS LYS 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1 EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR Zigotun gelişmesi ardından oluşan embriyo; sürüngen, kuş ve memelilerde

Detaylı

ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ Kadın ve erkek üreme sistemi dölün üretilmesi amacı ile özelleşmiş özel organlardan oluşmaktadır. Bazı üreme organları cinsiyet hücrelerini üretir, diğerleri

Detaylı

İmplantasyon İkinci Haftada Embriyogenez Üçüncü Haftada Embriyogenez

İmplantasyon İkinci Haftada Embriyogenez Üçüncü Haftada Embriyogenez İmplantasyon İkinci Haftada Embriyogenez Üçüncü Haftada Embriyogenez Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD Yaşamın İkinci Haftası İmplantasyon Trofoblast invazyonu

Detaylı

a. Segmentasyon Gelişimin başlangıcında hızlı ve birbirini takip eden mitoz bölünmeler gerçekleşir. Bu bölünmelere segmentasyon denir.

a. Segmentasyon Gelişimin başlangıcında hızlı ve birbirini takip eden mitoz bölünmeler gerçekleşir. Bu bölünmelere segmentasyon denir. BÜYÜME VE GELİŞME Zigot ile başlayıp yeni bir birey oluşması ile sonlanan olayların tamamına gelişme denir. Embriyonun gelişimi sırasında, segmentasyon (bölünme), gastrula (hücre göçü),farklılaşma ve organogenez

Detaylı

Şekil 1. Mitoz bölünmenin profaz evresi.

Şekil 1. Mitoz bölünmenin profaz evresi. KONU 9. HÜCRE BÖLÜNMESİ MİTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünme tek hücreli canlılardan, çok hücreli canlılara ve insana kadar birçok canlı grubu tarafından gerçekleştirilebilir. Mitoz bölünme sonunda bölünen hücrelerden

Detaylı

Yaşamın Birinci Ha-ası İmplantasyon ve İkinci Ha-a

Yaşamın Birinci Ha-ası İmplantasyon ve İkinci Ha-a Dönem 1-Sunum 2/ 2015 Yaşamın Birinci Ha-ası İmplantasyon ve İkinci Ha-a Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD www.alpcan.com Yaşamın 1. Ha-ası (Preimplantasyon Dönemi

Detaylı

KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER

KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER Polylecithal tip olan kanatlı yumurtasında vitellus membranı ile sarılmış bulunan yumurta hücresi, yumurta sarısı, sitoplazma ve nükleustan ibarettir. Ovulasyonda,

Detaylı

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN Fertilizasyonda 46 kromozom Her bir kromozom çift kromadit-(92) Hücre bölündükten sonra her hücre de 46 kromozom bulunur Mitoz bölünme G1

Detaylı

İmplantasyon-Desidualizasyon Erken Embriyogenez (2-3. haftalar)

İmplantasyon-Desidualizasyon Erken Embriyogenez (2-3. haftalar) Dönem I-Sunum-3, 2010 İmplantasyon-Desidualizasyon Erken Embriyogenez (2-3. haftalar) Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD Yaşamın İkinci Haftası İmplantasyon (6.

Detaylı

MENSTURASYON VE HORMONLAR

MENSTURASYON VE HORMONLAR MENSTURASYON VE HORMONLAR İLK ADET KANAMASI" Çocukluk çağından ergenlik çağına geçiş döneminde, ortalama olarak 12.5 yaşında kız çocuğu ilk adet kanamasını görür. Bu "ilk kanama" henüz yumurtlama süreci

Detaylı

07.11.2014. Fetus Fizyolojisi. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı

07.11.2014. Fetus Fizyolojisi. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 8.Hafta ( 03-07 / 11 / 2014 ) FETUS FİZYOLOJİSİ 1.Embriyonun Gelişmesi 1.) Plasenta 2.) Amnion Kesesi ve Amnion Sıvısı Slayt No: 9 1.) EMBRİYONUN GELİŞMESİ

Detaylı

FERTİLİZASYON-Döllenme

FERTİLİZASYON-Döllenme FERTİLİZASYON-Döllenme Tanım Spermatozoon ile Oosit II nin birleşerek yeni bir canlı olan ZİGOT u şekillendirmesi Ovulasyonla yumurta yoluna atılan Oosit korona radiata hücreleri ile sarılıdır. - Oosit

Detaylı

Patologlar için Plasental Gelişim ve Histoloji. Dr. Serap Toru Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Antalya/Türkiye

Patologlar için Plasental Gelişim ve Histoloji. Dr. Serap Toru Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Antalya/Türkiye Patologlar için Plasental Gelişim ve Histoloji Dr. Serap Toru Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Antalya/Türkiye Sunum Akış Planı Tanım Gelişimi Makro ve Mikroanatomi Histoloji Plasentayı

Detaylı

Canlılarda Üreme ve Gelişme 1.Üreme Hücreleri (Gametler) 1.1.Erkek Üreme Hücreleri Spermler akrozom 1.2.Dişi Üreme Hücreleri Yumurtalar vitellus

Canlılarda Üreme ve Gelişme 1.Üreme Hücreleri (Gametler) 1.1.Erkek Üreme Hücreleri Spermler akrozom 1.2.Dişi Üreme Hücreleri Yumurtalar vitellus Canlılarda Üreme ve Gelişme 1.Üreme Hücreleri (Gametler) Üreme hücreleri erkeklerde sperm dişilerde yumurta adını alır.yumurtanın meydana gelişi oogenezis, spermin meydana gelişi ise spermatogenezis adını

Detaylı

Prenatal devre insan ve memeli hayvanlarda uterus içerisinde geçer. Kanatlı hayvanlarda ise yumurta içinde kuluçkada geçen devredir.

Prenatal devre insan ve memeli hayvanlarda uterus içerisinde geçer. Kanatlı hayvanlarda ise yumurta içinde kuluçkada geçen devredir. Embriyoloji, genel anlamıyla canlıların oluşmasını ve gelişmesini inceleyen bir bilim dalıdır. İnsan ve memeli hayvanların doğumdan önceki, kanatlı hayvanların ise kuluçka dönemindeki hayatını inceler.

Detaylı

Gonadlar: Dişide ovaryumlar (yumurtalıklar), erkekte de testislerdir. Gametler: Yeni bir canlının gelişmesini başlatmak için bir araya gelen dişi ve

Gonadlar: Dişide ovaryumlar (yumurtalıklar), erkekte de testislerdir. Gametler: Yeni bir canlının gelişmesini başlatmak için bir araya gelen dişi ve Gonadlar: Dişide ovaryumlar (yumurtalıklar), erkekte de testislerdir. Gametler: Yeni bir canlının gelişmesini başlatmak için bir araya gelen dişi ve erkek cinsiyet hücreleridir. Gametogenezis: Dişi ve

Detaylı

ÜREME FİZYOLOJİSİ 19/11/2015. ÜREME SİSTEMİ FiZYOLOJİSİ. Erkek Üreme Organları Fizyolojisi. ÜREME SİSTEMİ FiZYOLOJİSİ

ÜREME FİZYOLOJİSİ 19/11/2015. ÜREME SİSTEMİ FiZYOLOJİSİ. Erkek Üreme Organları Fizyolojisi. ÜREME SİSTEMİ FiZYOLOJİSİ ÜREME SİSTEMİ FiZYOLOJİSİ ÜREME FİZYOLOJİSİ Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire İnsanların, nesillerini devam ettirebilmeleri için, kadın ve erkek cinsine ihtiyaç vardır. İnsanların üreme sistemi, ergenlik dönemiyle

Detaylı

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU EXTRAEMBRİYONAL KESELERİN MEYDANA GELİŞİ Zigottan sonraki gelişmelerle uterusa ulaşmış olan blastosist in intrauterin tesirlere ve dış basınçlara karşı korunması gerekir.

Detaylı

Doku ve Organ Sistemlerinin Gelişmesi 3-8. Ha:alar

Doku ve Organ Sistemlerinin Gelişmesi 3-8. Ha:alar Dönem 1-Sunum 3/ 2016 Doku ve Organ Sistemlerinin Gelişmesi 3-8. Ha:alar Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD www.alpcan.com Yaşamın Üçüncü Ha:ası İki tabakalı embriyon

Detaylı

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel Kas Dokusunun Gelişimi Doç.Dr. E.Elif Güzel Kasların çoğunluğu mezodermden gelişir paraksiyal mezoderm lateral mezodermin somatik ve splanknik tabakaları neural krest hücreleri Paraksiyal mezoderm İskelet

Detaylı

Giriş Fertilizasyon Pre-Embriyogenez

Giriş Fertilizasyon Pre-Embriyogenez Giriş Fertilizasyon Pre-Embriyogenez Prof.Dr. Alp Can Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı Embriyoloji (Gelişim Bilimi) [embriyo=cenin, logos=bilim] İnsanın gelişimindeki yapı-işlev ilişkisi Tanımsal (deskriptif

Detaylı

ÜREME SİSTEMİNİN FİZYOLOJİSİ

ÜREME SİSTEMİNİN FİZYOLOJİSİ ÜREME SİSTEMİNİN FİZYOLOJİSİ OVUM VE SPERM Bireysel genetik özellikler her vücut hücresinde vardır Genetik özelliklerin nesilden nesile geçişi ovum ve spermium tarafından olur. Oogonia ve spermatogonia

Detaylı

Giriş ve Genel Tanımlamalar Fer/lizasyon

Giriş ve Genel Tanımlamalar Fer/lizasyon Dönem 1-Sunum 1/ 2016 Giriş ve Genel Tanımlamalar Fer/lizasyon Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD www.alpcan.com Embriyoloji (Gelişim Bilimi) [embriyo=cenin, logos=bilim]

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof.Dr. Filiz AYDIN G1 kromozomu S sonu G2 kromozomu Genler Sentromer Kardeş kromatid Dublike olmamış Dublike olmuş Mitoza girerken kromozomlar iki kromatid halindedir.

Detaylı

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU EXTRAEMBRİYONAL KESELERİN MEYDANA GELİŞİ VE GÖBEK KORDONU Zigottan sonraki gelişmelerle uterusa ulaşmış olan blastosist in intrauterin tesirlere ve dış basınçlara karşı

Detaylı

ERKEK EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ ve OLGUNLAŞMASI. Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU

ERKEK EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ ve OLGUNLAŞMASI. Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU ERKEK EŞEY HÜCRELERİNİN GELİŞMESİ ve OLGUNLAŞMASI Doç. Dr. A. Gürol BAYRAKTAROĞLU Embriyoloji, genel anlamıyla canlıların oluşmasını ve gelişmesini inceleyen bir bilim dalıdır. İnsan ve memeli hayvanların

Detaylı

Mayoz Bölünmenin Oluşumu

Mayoz Bölünmenin Oluşumu MAYOZ BÖLÜNME NEDİR? 03 Ocak 2012, 23:39 Osman BEDEL MAYOZ BÖLÜNME NEDİR? Kromozom sayılarının nesiller boyu sabit tutulması mayoz bölünme ile sağlanır. Mayoz özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme ile

Detaylı

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez II.Hayvansal Dokular Hayvanların embriyonik gelişimi sırasında Ektoderm, Mezoderm ve Endoderm denilen 3 farklı gelişme tabakası (=germ tabakası) bulunur. Bütün hayvansal dokular bu yapılardan ve bu yapıların

Detaylı

Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür.

Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür. HÜCRE BÖLÜNMELERİ Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür. I. MİTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünme tek hücreli canlılardan, çok hücreli canlılara ve insana kadar bir çok canlı grubu

Detaylı

AMPHİOXUS TA ZİGOT TAN SONRAKİ GELİŞMELER

AMPHİOXUS TA ZİGOT TAN SONRAKİ GELİŞMELER AMPHİOXUS TA ZİGOT TAN SONRAKİ GELİŞMELER Amphioxus (Branchiostoma lanceolatum): Derin olmayan tuzlu sularda, kumda kazdıkları oyuklarda yaşar. Omurga ya da kafa bulunmaz. Çiftleşme mevsiminde bu oyuklardan

Detaylı

HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ

HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ *Hücrenin yaşam döngüsü: Hücrenin; bir bölünme sonundan, ikinci bir bölünme sonuna kadar olan zaman sürecinde; geçirdiği yaşamsal olaylara hücrenin yaşam döngüsü denir. Hücreler,

Detaylı

GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu

GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu Tanım Purbertiye ulaşan bir dişide hormonların kontrolü (hipotalamus, hipofiz ve ovaryum dan salınan) altında ovaryum ve uterusta meydana gelen değişiklikler Genital siklus

Detaylı

ÜNİTE 7 FERTİLİZASYON VE ZİGOTUN OLUŞUMU

ÜNİTE 7 FERTİLİZASYON VE ZİGOTUN OLUŞUMU ÜNİTE 7 FERTİLİZASYON VE ZİGOTUN OLUŞUMU Prof. Dr. Süleyman KAPLAN 7.1. Fertilizasyondan Hemen Önce Gametlerin Durumu Erkek cinsiyet hücresi olan sperm fertilizasyondan önce sitoplâzmasının çoğunu kaybederek

Detaylı

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine EPİTEL DOKU EPİTEL DOKU Birbirine bitişik hücrelerden yapılmıştır. Hücreler arası madde çok azdır. Ektoderm, mezoderm ve endoderm olmak üzere her üç embriyon yaprağından köken alır. Epitel dokusu mitoz

Detaylı

EŞEYLİ ÜREME EŞEY HÜCRELERİ VE DÖLLENME (FERTİLİZASYON) Eşeysel üreme haploit ve diploit hücrelerin her ikisini de gerektirir.

EŞEYLİ ÜREME EŞEY HÜCRELERİ VE DÖLLENME (FERTİLİZASYON) Eşeysel üreme haploit ve diploit hücrelerin her ikisini de gerektirir. EŞEYLİ ÜREME EŞEY HÜCRELERİ VE DÖLLENME (FERTİLİZASYON) Eşeysel üreme haploit ve diploit hücrelerin her ikisini de gerektirir. Mayoz ve mitoz bölünmelerin olduğu yaşam evreleri vardır. EŞEYLİ ÜREMENİN

Detaylı

İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME Canlıların kendine benzer yavrular oluşturmasına üreme denir. Üreme tüm canlılar için ortak özellik olup canlının neslinin devamlılığını sağlar. Canlılar neslini devam

Detaylı

ÜREME SİSTEMİNİN GÖREV YAPI ve İŞLEYİŞİ 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 11.1.7. Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Anahtar Kavramlar; büyüme, embriyonik gelişim, gelişme, hamilelik, invitro

Detaylı

PLASENTANIN OLUŞMASI. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

PLASENTANIN OLUŞMASI. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU PLASENTANIN OLUŞMASI Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Plasentanın tanımı Chorion ile uterus mukozasının birbirine kaynaşmasından meydana gelmiş, yavru ile anne arasında metabolik ve hormonal ilişkiyi

Detaylı

EŞEY ORGANLARI VE EŞEY HÜCRELERİNİN OLUŞUMU

EŞEY ORGANLARI VE EŞEY HÜCRELERİNİN OLUŞUMU ERKEK ÜREME SİSTEMİ EŞEY ORGANLARI VE EŞEY HÜCRELERİNİN OLUŞUMU ERKEK ÜREME SİSTEMİ Başlıca dört ana yapıdan oluşur; Testisler Genital kanallar Yardımcı bezler Penis TESTİSLER Testisler, hormon ve eşey

Detaylı

10.Sınıf Biyoloji. Üreme ve Gelişme. cevap anahtarı

10.Sınıf Biyoloji. Üreme ve Gelişme. cevap anahtarı 10.Sınıf Biyoloji 4 Üreme ve Gelişme cevap anahtarı 4 EŞEYLİ ÜREME. **Eşeyli üreme: Erkek ve dişi gametlerin birleşerek, yeni bir canlı meydana getirmesine eşeyli üreme denir. (1) bölünme ve (2) esasına

Detaylı

Mitoz bölünme, hücredeki kalıtım maddesinin yavru hücrelere eşit miktarda bölünmesini sağlayan karmaşık bir olaydır.

Mitoz bölünme, hücredeki kalıtım maddesinin yavru hücrelere eşit miktarda bölünmesini sağlayan karmaşık bir olaydır. Mitoz bölünme, hücredeki kalıtım maddesinin yavru hücrelere eşit miktarda bölünmesini sağlayan karmaşık bir olaydır. Hücre mitozla bölünmeden önce DNA eşlemesi olur. Hücre mitozla bölünmeye başlamadan

Detaylı

HÜCRE BÖLÜNMESİ VE ÜREME. Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme 1

HÜCRE BÖLÜNMESİ VE ÜREME. Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme 1 HÜCRE BÖLÜNMESİ VE ÜREME Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme 1 Hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren onu takip eden diğer hücre bölünmesine kadar geçen zaman aralığına hücre döngüsü denir. Hücreler belli

Detaylı

MEMELİ HAYVANLARDA ZİGOTTAN SONRAKİ GELİŞMELER

MEMELİ HAYVANLARDA ZİGOTTAN SONRAKİ GELİŞMELER MEMELİ HAYVANLARDA ZİGOTTAN SONRAKİ GELİŞMELER MEMELİ HAYVANLARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER Oligolecithal tip yumurta, lecithus (vitellusu) azdır, İsolecithal durum (vitellus eşit dağılır); Bölünme

Detaylı

MEMELİ HAYVANLARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

MEMELİ HAYVANLARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU MEMELİ HAYVANLARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Döllenmiş yumurta hücresinden birinci meridyonal bölünme ile iki kardeş hücre meydana gelir. Bunlar eşit büyüklüktedirler.

Detaylı

DİŞİ ÜREME ORGANLARI

DİŞİ ÜREME ORGANLARI DİŞİ ÜREME ORGANLARI Dişi üreme organları dişi gamet hücresi ovumu (yumurtayı) üreten ovaryumlar ile ovumun döllendiği, döllenme sonrasında gebeliğin şekillendiği ve gelişen yavrunun dışarı çıkarıldığı

Detaylı

Mitoz. - Mitozda 2 yavru hücre oluşur ve bunların genetik yapısı birbirinin ve ana hücrenin aynıdır.

Mitoz. - Mitozda 2 yavru hücre oluşur ve bunların genetik yapısı birbirinin ve ana hücrenin aynıdır. Mitoz - Mitozda 2 yavru hücre oluşur ve bunların genetik yapısı birbirinin ve ana hücrenin aynıdır. - 2n --- 4n (anafaz) ------2n - İdentik kardeş kromatidler ayrılarak yavru hücrelere giderler. - Somatik

Detaylı

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri DOKU Dicle Aras Doku ve doku türleri Doku Bazı özel görevler üstlenmiş hücre topluluklarıdır. Bir doku aynı yönde özelleşmiş hücre ve hücreler arası maddelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. İntrauterin

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI. 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü

10. SINIF KONU ANLATIMI. 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü 10. SINIF KONU ANLATIMI 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü DÖLLENME Dişi üreme sistemine giren sperm hücreleri yumurta hücresinin salgıladığı FERTİLİZİN sayesinde yumurta hücresini

Detaylı

Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir.

Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir. Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir. Ovaryumda meydana gelen değişiklikler ovogenezis ve ovulasyon

Detaylı

b. Amaç: Histoloji ders içeriği ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır.

b. Amaç: Histoloji ders içeriği ile ilgili genel bilgi öğretilmesi amaçlanmıştır. HİSTOLOJİ-EMBRİYOLOJİ I-DERS TANIMLARI 1-Tanım: Histolojiye girişin öğretilmesi. b. Amaç: Histoloji ders içeriği ile ilgili genel bilgi c. Öğrenim Hedefleri: Histolojiyi tanımlama, kullanılan ölçü birimleri,

Detaylı

CANLILARDA DÖLLENME PROF.DR. NURSEL GÜL

CANLILARDA DÖLLENME PROF.DR. NURSEL GÜL CANLILARDA DÖLLENME GİRİŞ Erkek ve dişi gametin birleşmesi olup iki olayında nedenidir. Bu iki önemli olayın birisi yumurtanın aktive olması yani gelişime engel olduğu bildirilen sitostatik faktörün etkisiz

Detaylı

07.11.2014. fetal dönem denir. Fetal dönemde, embriyonal dönemde oluşan organ sistemleri gelişir. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı

07.11.2014. fetal dönem denir. Fetal dönemde, embriyonal dönemde oluşan organ sistemleri gelişir. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 9.Hafta ( 10-14 / 11 / 2014 ) 1.) Göbek Kordonu 2.) Fetus ve Fetal Dolaşım Fizyolojisi 3.) Fetusun Aylara Göre Gelişimi Slayt No: 10 2 7.) FETUS Üçüncü gebelik

Detaylı

CANLILARDA ÜREME. Üreme canlıların ortak özelliğidir. Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir

CANLILARDA ÜREME. Üreme canlıların ortak özelliğidir. Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir CANLILARDA ÜREME EYLÜL 3.HAFTA MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir Üreme canlıların ortak özelliğidir 3 4 Canlılar hücrelerden meydana gelir

Detaylı

LYS ANAHTAR SORULAR #6. Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme

LYS ANAHTAR SORULAR #6. Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme LYS ANAHTAR SORULAR #6 Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme 1) 2n = 40 kromozomlu memeli türünde, Dişinin ovaryumlarında yumurta hücresi oluşurken anafaz I evresinde gonozomların

Detaylı

Hücre Yapısı: Somatik ve Germ Hücrelerinin Bölünme ve Farklanmaları. Yrd.Doç.Dr.Sevda Söker

Hücre Yapısı: Somatik ve Germ Hücrelerinin Bölünme ve Farklanmaları. Yrd.Doç.Dr.Sevda Söker Hücre Yapısı: Somatik ve Germ Hücrelerinin Bölünme ve Farklanmaları Yrd.Doç.Dr.Sevda Söker Embriyonal yaşamın başlangıcından itibaren hücre bölünmesi başlar ve gelişmeyle ilgili her aşama hücre bölünmesiyle

Detaylı

Dişi genital organları; Ovaryum,ovidukt, uterus, serviks, vagina, vulva Ovaryum; sağda ve solda karın boşluğuna asılı olarak bulunan 1 çift organdır.

Dişi genital organları; Ovaryum,ovidukt, uterus, serviks, vagina, vulva Ovaryum; sağda ve solda karın boşluğuna asılı olarak bulunan 1 çift organdır. OVOGENEZİS Dişi eşey hücresinin gelişip olgunlaşmasına ovogenezis denir. Spermatogenezisteki gibi çoğalma, büyüme ve olgunlaşma evreleri vardır. Dişi üreme sistemi; ovumun üretilmesi, erkek ve dişi eşey

Detaylı

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,

B unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa

Detaylı

S evresi: Organellerin iki katına çıkarılması devam ederken DNA sentezi olur.

S evresi: Organellerin iki katına çıkarılması devam ederken DNA sentezi olur. HÜCRE DÖNGÜSÜ İnterfaz: Bölünmeyen bir hücre interfaz durumundadır. Bu safhada replikasyon ve bölünme için hazırlık yapılır. Çekirdek belirgindir, bir yada daha fazla çekirdekçik ayırt edilebilir. Kromozomlar

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 10. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI 10. Sınıf 1) Hücre döngüsünün interfaz evresini yeni tamamlamış bir hücre ile bu hücrenin döngü sonunda oluşturduğu yeni hücrelerde; I. DNA miktarı II. Gen Sayısı III. Gen

Detaylı

Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim?

Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim? Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim? Doç.Dr.Miğraci TOSUN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ad. 1/54 4-10 hft USG de Tespit Edilmesi

Detaylı

Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Kliniği

Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Kliniği Ergenlik Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Kliniği Nelerden konuşacağız? Ergenlik nedir? Ergenlik sürecinde vücutta nasıl değişiklikler olur? Üreme organları nelerdir ve nasıl

Detaylı

Seminifer kanalın en alt sırasında yerleşmiş ve aralarında mitoz bölünmeler geçirerek devamlı çoğalan hücreler spermatogonyum lardır.

Seminifer kanalın en alt sırasında yerleşmiş ve aralarında mitoz bölünmeler geçirerek devamlı çoğalan hücreler spermatogonyum lardır. SPERMATOGENEZİS Olgun erkek eşey hücresinin meydana gelişidir, (spermatogonyum, primer spermatosit, sekonder spermatosit, spermatid, sperm hücrelerinden ibarettir) Goniyogenezis, spermatositogenezis ve

Detaylı

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 1 ENDOKRİN BEZ Tiroid bezi EKZOKRİN

Detaylı

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları Doç. Dr. Ahmet Özaydın Nükleus (çekirdek) ökaryotlar ile prokaryotları ayıran temel özelliktir. Çekirdek hem genetik bilginin deposu hem de kontrol merkezidir.

Detaylı

Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi. Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN

Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi. Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN Döllenme Sperm hücresinin ovuma girip kaynaşması olayına (fekondasyon) Döllenme denir. Bu olgu

Detaylı

KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER

KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER KANATLILARDA ZYGOTE TAN SONRAKİ GELİŞMELER Polylecithal tip olan kanatlı yumurtasında vitellus membranı ile sarılmış bulunan yumurta hücresi, yumurta sarısı, sitoplazma ve nükleustan ibarettir. Ovulasyonda,

Detaylı

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)!

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)! HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücre Hücre: Tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel ünitesi İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur Fare, insan veya filin hücreleri yaklaşık aynı büyüklükte Vücudun büyüklüğü

Detaylı

İmplantasyon. Plasenta

İmplantasyon. Plasenta İmplantasyon Plasenta İMPLANTASYON Blastosist evresindeki embriyonun uterus mukozasına sıkı veya gevşek bir biçimde bağlanması ( Bu bağlanma plasentayı oluşturur) İmplantasyon Tipleri 1.Central (superficial)

Detaylı

Örtü Epiteli Tipleri:

Örtü Epiteli Tipleri: Tek Katlı: Tek Katlı Yassı Epitel Tek Katlı Kübik Epitel Tek Katlı Prizmatik Örtü Epiteli Tipleri: Basit Kinosilyalı Çizgili Kenarlı Yalancı Çok Katlı( Psödostratifiye) Prizmatik Epitel Çok Katlı: Çok

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU 11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU DUYU ORGANLARI Canlının kendi iç bünyesinde meydana gelen değişiklikleri ve yaşadığı ortamda mevcut fiziksel, kimyasal ve mekanik uyarıları alan

Detaylı

ÜREME SİSTEMİNİN GÖREV YAPI ve İŞLEYİŞİ 11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 11.1.7. Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Anahtar Kavramlar; büyüme, embriyonik gelişim, gelişme, hamilelik, invitro

Detaylı

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Mezoderm: Dorsal, intermedier (ara) ve lateral mezoderm olmak üzere 3 bölüm halinde gelişir. Dorsal mezodermden; - somitler ve bölümleri (dermatom, myotom ve sklerotom)

Detaylı

KADIN HAYATININ EVRELERİ I

KADIN HAYATININ EVRELERİ I ÜNİTE 5 KADIN HAYATININ EVRELERİ I Serap TOPATAN 5.1. PUBERTE DÖNEMİ Şekil 1: Kadın hayatının evreleri Puberte bireyin cinsel olgunluğa ve üreme yeteneğine sahip olduğu bir dönemdir. Bu dönemde vücutta

Detaylı

KURBAĞALARDA EMBRİYOLOJİK GELİŞİM PROF.DR. NURSEL GÜL

KURBAĞALARDA EMBRİYOLOJİK GELİŞİM PROF.DR. NURSEL GÜL KURBAĞALARDA EMBRİYOLOJİK GELİŞİM Amfibiler (suda ve karada yaşayan canlılar) grubundan örnek olarak kurbağanın embriyonik gelişimi ele alınacaktır. Kurbağalar ayrı eşeyli olup, yumurtaları mezolesital

Detaylı

ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ

ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ Seçici gen ifadesi embriyonun gelişmesini sağlayan 4 temel işlevi denetler: 1. Hücre çoğalması 2. Hücre farklılaşması 3. Hücre etkileşimleri 4. Hücre hareketi HÜCRE

Detaylı

Amphioxus ta Zigottan Sonraki Gelişmeler

Amphioxus ta Zigottan Sonraki Gelişmeler Amphioxus ta Zigottan Sonraki Gelişmeler 1 Amphioxus Derin olmayan tuzlu sularda (Deniz sahillerinde) kumda kazdıkları oyuklarda yaşarlar. Erkek ve dişiler, eşey hücrelerini suya bırakırlar. ----------------DÖLLENME

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 3. Hafta: Bitkisel Dokular KOLONİ VE DOKULAŞMA

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 3. Hafta: Bitkisel Dokular KOLONİ VE DOKULAŞMA KOLONİ VE DOKULAŞMA Yeryüzünde çok sayıda tek hücreli canlı vardır ve bunlar basit yapılıdır. Oysaki çok hücreli olmak gelişmiş canlı olmanın gereklerindendir. Çünkü tek hücreli bir canlı (örneğin Euglena

Detaylı

Farklı fenotipte yavrularla, patojenler veya diğer çevresel koşullar hızla değiştiğinde ebeveynlerin üreme başarısı artabilir.

Farklı fenotipte yavrularla, patojenler veya diğer çevresel koşullar hızla değiştiğinde ebeveynlerin üreme başarısı artabilir. HAYVANLARDA ÜREME ØEşeysiz üremede yeni bireyin genlerinin tümü tek ebeveynden gelir. ØEşeyli üremede haploit gametler diplioit zigotu oluşturur. Gametler mayoz bölünmeyle oluşur. Ovum görece büyük ve

Detaylı

KAPASİTASYON. Çiftlik Hayvanlarında Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN

KAPASİTASYON. Çiftlik Hayvanlarında Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN KAPASİTASYON Çiftlik Hayvanlarında Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN Giriş Sıçanlarda 1951 yılında yapılan ilk çalışmalarda dişinin uterusunda 10-12 saat geçirmedikçe, spermatozoanın dölleme kabiliyetini

Detaylı

SIÇAN FETÜS, YENİDOĞAN VE ERİŞKİNLER CEREBRUM GELİŞİMİNİN VOLUMETRİK AÇIDAN İNCELENMESİ (BİR STEREOLOJİK VE EMBRİYOLOJİK ÇALIŞMA)

SIÇAN FETÜS, YENİDOĞAN VE ERİŞKİNLER CEREBRUM GELİŞİMİNİN VOLUMETRİK AÇIDAN İNCELENMESİ (BİR STEREOLOJİK VE EMBRİYOLOJİK ÇALIŞMA) T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HİSTOLOJİ & EMBRİYOLOJİ ANABİLİM DALI SIÇAN FETÜS, YENİDOĞAN VE ERİŞKİNLER CEREBRUM GELİŞİMİNİN VOLUMETRİK AÇIDAN İNCELENMESİ (BİR STEREOLOJİK VE EMBRİYOLOJİK

Detaylı

HAYVANLARDA ve İNSANLARDA ÜREME

HAYVANLARDA ve İNSANLARDA ÜREME HAYVANLARDA ve İNSANLARDA ÜREME I. HAYVANLARDA ÜREME Gerek omurgalılarda gerekse omurgasızlarda üreme organlarına gonad denir. Genellikle dişi organ ovaryum, erkek organ testis olarak adlandırılır. Omurgasız

Detaylı

Embriyogenez (4-8 haftalar)

Embriyogenez (4-8 haftalar) Dönem I-Sunum-4, 2010 Embriyogenez (4-8 haftalar) Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji ABD Yaşamı sürdürmenin iki yolu vardır; Birincisi, hiçbir şey mucize değilmiş

Detaylı

ÜNİTE I HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM 1.1 HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücre bölünmesi canlılar aleminde görülen en önemli biyolojik olaylardan biridir.

ÜNİTE I HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM 1.1 HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücre bölünmesi canlılar aleminde görülen en önemli biyolojik olaylardan biridir. ÜNİTE I HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM 1.1 HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücre bölünmesi canlılar aleminde görülen en önemli biyolojik olaylardan biridir. Hücre büyürken, hücre zan genişler, hacmi artar. Ancak hücrenin

Detaylı

2) Deri ve epidermal oluşumların meydana gelişi :

2) Deri ve epidermal oluşumların meydana gelişi : 2) Deri ve epidermal oluşumların meydana gelişi : Deri (cutis): Epidermis ve dermis olmak üzere iki tabakadan yapılmıştır. Bu tabakalardan Epidermis, ektodermden yapılmış olup dışta bulunur; Dermis ise

Detaylı

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ - Canlı vücudunu meydana getiren hücre, doku ve organların çıplak gözle görülemeyen (mikroskopik) yapılarını inceleyen bir bilim koludur. - Histolojinin sözlük anlamı

Detaylı

Kanatlı Hayvanlarda Genital Sistemin Yapısı. Yumurtanın Oluşumu ve Yapısı

Kanatlı Hayvanlarda Genital Sistemin Yapısı. Yumurtanın Oluşumu ve Yapısı Kanatlı Hayvanlarda Genital Sistemin Yapısı Yumurtanın Oluşumu ve Yapısı Genital Sistemin Bölümleri 1.Ovaryum 2.Yumurta Yolu (Ovidukt) -İnfundibulum -Magnum -İstmus -Uterus 3.Vagina KLOAKA Kanatlı Hayvanlarda

Detaylı

Plasenta Amniyon Çoğul Gebelikler

Plasenta Amniyon Çoğul Gebelikler Dönem 1- Sunum 5/ 2012 Plasenta Amniyon Çoğul Gebelikler Prof.Dr. Alp Can Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji- Embriyoloji ABD hgp://histemb.medicine.ankara.edu.tr koryon boşluğu Plasenta = Desidua

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji. Hayvansal organizmalarda gamet ve gamet oluşumu oluşumu:

Ayxmaz/biyoloji. Hayvansal organizmalarda gamet ve gamet oluşumu oluşumu: MAYOZ BÖLÜNME Mayoz-1 evreleri: Mayoz bölünme homolog kromozomların ve kardeş kromatidlerin ayrılmasını sağlayan ardışık iki bölünme bütünüdür. Homolog kromozomların ayrılmasına neden olan birinci evreye

Detaylı

Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama

Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama 7. Hafta Prof. Dr. Gürsel DELLAL Döllenme (Fertilizasyon=Fekondasyon): -Sperm ve oositin II in birleşmesi -Ovulasyonda kendisini saran corona radiata hücre katı ile

Detaylı

Reprodüktif Endokrinoloji. Prof. Dr. Mithat EVECEN

Reprodüktif Endokrinoloji. Prof. Dr. Mithat EVECEN Reprodüktif Endokrinoloji Prof. Dr. Mithat EVECEN TANIMLAR: Hormon: Yunanca = uyarma, canlandırma, harekete geçirme. Tanım: Bir hücre ya da dokuda sentezlenen ve buralardan kan, lenf ve sinir yoluyla vücudun

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı